13 سردرد آزاردهنده ; دلایل و درمان هر کدام
دردهایی وجود دارند که از سیستم اعصاب نشات گرفته و با ایجاد التهاب در برخی بافتها به وجود میایند. یکی از این نوع دردها، که در بالای گردن و در سر رخ میدهد و به دلیل التهاب بافت اطراف مغز (ضریع) که جمجمه و چشم و گوش و سینوس و استخوانها را در برگرفته است، به وجود میاد، سر درد نام دارد که در صورت بروز آن بهتر است با متخصص مغز و اعصاب مشورت کرد.
بعلاوه بافتی بنام مننژ که مغز و نخاع را در برگرفته است نیز در صورت ملتهب شدن باعث ایجاد سردرد میشود.
سردردها براساس اینکه به چه دلیلی به‌وجود میایند، دسته‌بندی میشوند که هرکدام از آنها به شکلی متفاوت ظاهر میشوند. این مطلب جنبه آموزشی و اطلاع رسانی دارد، در صورت مشکل به دکتر مغز و اعصاب مراجعه کنید.
دلایل سردرد
وقتی برخی از عصبهای مربوط به رگهای خونی فعال شوند، سردرد به‌وجود میاید. این عصب‌ها به دلایلی مختلف فعال خواهند شد. ازجمله این دلایل عبارتند از:
- یکی از عوامل انتقال بیماری ژنتیک است که سردرد هم یکی از آن بیماری‌ها است که توسط کروموزوم‌ها از والدین منتقل خواهد شد.
- گاهی سردرد در فرد به دنبال قرارگرفتن در معرض آلودگی و دود، عطر و مواد شیمیایی و موادی به وجود میاید که باعث ایجاد آلرژی میشوند. بعلاوه تغییرات نور و صدای بسیار نیز میتواند باعث ایجاد سردرد شود.
- عواملی مانند تغییر در الگوی خواب و غذا و استفاده‌ی زیاد از دارو و همچنین اضطراب و تنش نیز میتوانند باعث ایجاد سردرد و یا شدت یافتن آن شوند.
- علل دیگر سر درد گاهی عبارتند از عفونت و ملتهب شدن گوش میانی (اوتیت) و ملتهب شدن گلو (اوتیت) و ملتهب شدن سینوسها (سینوزیت) و تب و تومور.
- گاهی بروز آسیب فیزیکی مانند حادثه در رانندگی و ضربه خوردن به سر نیز میتواند باعث ایجاد سردرد شود.
انواع سردرد کدامند؟
سردردها را براساس علت ایجادشان دسته‌بندی میکنند. توجه کنید که هر نوع سر دردی ممکن است با نشانه‌ای خاص ظاهر شود.
سردرد تنشی (عصبی)
این نوع سردرد در میان افراد بسیار شایع است. اگر فردی دچار استرس و افسردگی و یا اضطراب باشد، همزمان مبتلا به سردرد و چشم‌درد و درد در ناحیه شقیقه میشود. این نوع از سردرد در زمانی بین نیم تا چند ساعت طول میکشد و ممکن است علل دیگری نیز داشته باشد که عبارتند از:
- کم‌آب شدن بدن
- خوابیدن به‌میزان کم
- دود ناشی‌از سیگار
- صدای زیاد
- ورزش نکردن
- خوب غذا نخوردن
- خستگی در بدن و چشم
قبل از اینکه برای درمان این نوع سردرد به پزشک مراجعه شود، پیشنهاد میشود که شیوه زندگی تغییر کند. برای مثال ورزش کردن، و عادت مرتب و سالم غذا خوردن در زمان معین و از بین بردن استرسهایی که زندگی را خراب میکنند باید در برنامه زندگی گنجانده شوند.
سردرد ناشی از میگرن
این نوع سردرد افراد زیادی را تا به‌حال درگیر کرده است. علائمی که میگرن به‌همراه دارد معمولا عبارتند از سردرد و سرگیجه و حالت تهوع. وقتی فردی دچار سردرد میگرنی میشود، یک طرف سرش درد میگیرد و فرد در این مواقع نسبت به نور و صدا بسیار حساس شده و تمایل دارد که در محلی تاریک قرار گیرد و چشمهایش را به‌روی هم فشار دهد.
پیش از اینکه سردرد میگرنی رخ دهد، علائم و نشانه هایی که هاله‌ی میگرن نام دارند پدیدار میشوند و عبارتند از:
- درد سر در یک طرف (سمت چپ)
- بی‌حس شدن و حس مورمور شدن در اعضای بدن
- ایجاد اختلال در کلام
- ایجاد اختلال در حواس بویایی و چشایی
- ضعیف شدن عضلات
- دیدن یک نور چشمک زن و خطوطی که به‌صورت زیگزاک هستند
نکته حائز اهمیت این است که در سکته مغزی و مننژیت نیز این علائم ظاهر میشوند، پس بهتر است بعداز مشاهده این علائم حتما با یک پزشک مشورت کرد تا علت سردرد مشخص شود.
معمولا درمانهایی برای سردرد میگرنی پیشنهاد میشوند که عبارتند از:
الف. درمان سردرد میگرنی به‌وسیله تزریق بوتاکس
ب. درمان سردرد میگرنی با یک رژيم غذایی (جلوگیری در خوردن بعضی از غذاها و خوردن بعضی غذاهای دیگر میتوانند باعث کم شدن دفعات ابتلا به سردرد میگرنی و شدت آن شوند).
ج. درمان سردرد میگرنی با بعضی از شیوه‌های درمان خانگی
سردردهای سینوسی
وقتی سینوسها دچار التهاب و تورم میشوند، سردرد در ناحیه پیشانی و شقیقه به‌وجود میاید. بعلاوه گاهی سردرد سینوسی در اثر آلرژن به‌وجود میاید. در این نوع سردرد، فرد دردی با طپش را در اطراف چشم و بینی و گونه احساس میکند. علائم دیگر این نوع سردرد در زیر آمده‌اند:
الف. حالت تهوع و سردرد شدید
ب. حساسیت به صدا و نور
ج. تب
د. مسدود شدن بینی و وجود ترشحات غلیظ سبز و زرد در بینی
علائم موجود در سردرد سینوسی و میگرن به هم شبیه هستند و تفاوت آنها فقط در بینی است. همچنین وقتی فرد دچار سردرد سینوسی است، وقتی فرد از خواب بیدار شده یا سرش را به‌جلو خم میکند، این درد بیشتر میشود.
برای سردرد سینوسی شیوه‌های متفاوت درمان به کار میرود.
در درمان سردرد سینوسی داروهایی مانند آنتی هیستامین و اسپری بینی و آنتی‌بیوتیک که برای سردرد سینوسی باکتریایی است، و همچنین انواع مسکنها که برای سردردهای دیگر به کار میروند، تجویز میشوند.
سردرد در ناحیه گردن و پشت سر
گره‌های عضلانی و رشد استخوانها به شکل غیرطبیعی و همچنین آسیب عضلانی و تورم بافت و مشکلاتی که در مفصل وجود دارند میتوانند منجر به سردرد در ناحیه گردن شوند. از نشانه‌های این نوع سردرد یعنی سردرد گردنی، میتوان به درد پشت سر و جمجمه اشاره کرد.
در بعضی مواقع سردرد گردنی همراه با سردرد تنشی بوده و علت آن فشار کم مایع مغزی نخاعی و وضعیت ضعیف بدنی و یا ناتوانی و گاهی به علت فتق دیسک گردن روی میدهد. در درمان این نوع سردرد نیز باید ابتدا علت آن مشخص شود.
سردرد هیپیک یا قبل از خواب
این نوع سردرد که سردرد قبل از خواب میباشد در بعد از ۵۰سالگی معمولا رخ میدهد. این نوع سردرد شدید یا خفیف بوده و بصورت ضربانی میباشد. این نوع از سردرد هر دو طرف حس میشود و تنها در یک ناحیه روی نمیدهد.
سردرد خوشه‌ای
آن دسته از سردردها که بصورت ناگهانی بروز کرده و بسیار شدید میباشند، سردرد خوشه‌ای نام دارند. اگرچه علتی برای این سردرد وجود ندارد، اما این سردرد در افرادی که سیگار استعمال میکنند شدیدتر بوده و استفاده از سیگار و الکل آن را بیشتر میکند، همچنین این نوع سردرد در مردان۶ برابر بیشتر از زنان است.
این نوع سردرد بدون هیچ نشانه‌ای شروع شده و مدت آن بین ۱۵ دقیقه تا ۳ ساعت میباشد و گاهی در طول روز تا ۸ مرتبه ممکن است رخ دهد. درمانی که برای این نوع سردرد بکار میرود زیر نظر دکتر بوده و دارویی که برای آن تجویز میشود باید زیر نظر متخصص مغز‌و‌اعصاب باشد.
نشانه‌هایی که برای سردرد خوشه‌ای بروز میکنند عبارتند از:
الف. سردرد در یک طرف سر که درد در چشم گسترش میابد
ب. بیقرار و آشفته شدن
ج. مسدود شدن و آبریزش بینی
د. تورم در پلک و آبریزش چشم
سردردهای صبحگاهی
وقتی عواملی وجود دارند که روی کیفیت خواب فرد یا میزان خواب لازم اثر میگذارند، سردرد صبحگاهی به وجود خواهد آمد. لذا این نوع از سردرد در افرادی بروز میکند که الگوی خواب آنها نامنظم است. در این افراد درد جلوی سر یا بالای سر در ساعاتی بین چهار تا نه صبح تجربه میشود.
بعضی عوامل دیگر نیز ممکن است باعث بروز این نوع سردرد شوند که عبارتند از:
الف. عدم نوشیدن آب به میزان کافی در طول روز
ب. مصرف داروی بسیار در روز و شب قبل
ج. مصرف نوشیدنی حاوی کافئین
د. اضطراب و افسردگی
ه. وجود آرتروز گردن و هرچیزی مانند بالش نامناسب که باعث ایجاد مشکل در عضلات گردن شود
سردرد در حین بارداری
تغییرات هورمونی که در بدن زنان باردار رخ میدهد ممکن است منجر به بروز سردرد در انها شود. ناگفته نماند که این تغییرات هورمونی در هنگام قاعدگی نیز روی میدهد.
اگر خانمی پیش از بارداری، به سردردهای میگرنی یا خوشه‌ای و تنشی مبتلا شده باشد، معمولا در بارداری نیز دچار سردرد خواهد شد. آنها هنگامی که با کم آبی بدن و خستگی و گرسنگی مواجه شوند و یا در هنگام مصرف الکل و سیگار درد بیشتری خواهند داشت.
از علائم سردرد بارداری میتوان به موارد زیر اشاره کرد:
الف. سردرد بارداری در سمت چپ و راست سر
ب. سردرد بارداری با دردی کشیده شده به چشم
ج. حس فشار در سر در حین بارداری
یکی از مهمترین علل برای ایجاد سردرد بارداری به دلیل بالا رفتن فشار خون است و این بالا بودن فشار خون که در سه ماهه سوم بارداری بسیار حائز اهمیت است. اگر این فشارخون بالا در سه ماهه سوم بارداری همراه با دفع پروتئین در ادرار و همچنین ورم دست و پا باشد، زایمان زودرس و به دنبال آن به خطر افتادن جان مادر و جنین پیش میاید.
سردرد کودکان
گاهی کودکان به دلیل خستگی و یا فعالیت بسیار و همچنین به دلیل اینکه خواب کافی نداشته‌اند دچار سردرد میشوند. گاهی نیز یک بیماری مانند مننژیت باعث ایجاد سردرد در کودکان میشود. وقتی کودکان دچار سردرد میشوند، بیقرار شده و نمیتوانند بخوابند و مرتب گریه میکنند.
بعضی از انواع سردرد مانند سردرد میگرنی یا خوشه‌ای و سردرد پیشانی در کودکان روی میدهد، اما اگر سردرد کودکان نشانه‌های زیر را داشته باشد، خطرناک خواهد بود:
الف. سردرد با تورم و سفت شدن گردن
ب. سردرد همراه با استفراغ و تهوع
ج. سردرد به دلیل ضربه به سرکودک
د. بدتر شدن سردرد
ه. سردردی که باعث بیدار شدن کودک از خواب شبانه شود
برای درمان سردرد کودک بهتر است دارو درمانی به صورت خودسرانه برای کودک استفاده نشود و درمان خانگی برای رفع سردرد استفاده شود. اما اگر این سردرد همچنان ادامه داشت حتما باید به یک متخصص کودکان مراجعه کرده تا از اینکه سردرد کودک نشانه بیماری خاصی نیست، اطمینان حاصل شود.
سردرد همراه با حالت تهوع
از آنجا که سردرد معمولا با حالت تهوع همراه است، لذا خوردن و نوشیدن در حالت سردرد مشکل میباشد. دلایلی متفاوت وجود دارند که باعث ایجاد سردرد و حالت تهوع میشوند که از آن‌جمله میتوان به موارد زیر اشاره کرد:
الف. سردرد میگرنی
ب. سردرد و حالت تهوع و چشم درد
ج. تاثیر الکل و داروهای متفاوت
د. کرونا
ه. تپش قلب
و. کم آب شدن بدن
ز. مشکلات در خوابیدن
ح. پرفشاری در خون
ط. کم‌خونی، سردرد و حالت تهوع
ی. بارداری
ک. سردرد و حالت تهوع بعداز تزریق بوتاکس
سردرد در قاعدگی
هر خانمی در طول سن بارداری قاعدگی ماهیانه را تجربه میکنند که در این دوران خونریزی قاعدگی سردرد و سرگیجه و کمر درد و کج‌خلقی را تجربه میکند. سردردی که در این دوران ظاهر میشود، بسیار آزاردهنده است.
این سردرد دلایلی مانند کم‌خونی و استرس و خواب ناکافی و یا حتی تغییرات هورمونی دارد. جهت درمان سردرد دوران قاعدگی میتوان از دمنوش استفاده کرد و محیط اطراف را برای جلوگیری از سردرد کنترل کرد.
سردرد در پیشانی
گاهی اوقات فرد در ناحیه پیشانی یا اطراف شقیقه‌هایش احساس درد میکند که به هر علتی میتواند باشد، اما از آنجا که بسیار شدید و آزاردهنده است باید به سرعت آن را درمان کرد. این نوع سردرد در میان افراد بسیار شایع بوده و هر کسی آن را حتی یکبار هم که شده تجربه کرده است. اکثر این نوع سردردها طبیعی بوده و خفیف هستند و به زودی رفع میشوند، به طوری که آمار نشان میدهد که فقط د۲ درصد از مردم در جامعه، درگیر عارضه‌های این نوع سردرد میشوند.
این نوع سردرد نیز مانند سردردهای دیگر دلایل مختلفی دارد و البته به کمک مسکنهای سردرد تسکین میابد. اما در صورتی که این نوع سردرد بصورت همیشگی و دائمی رخ دهد، باید برای یافتن علت آن به پزشک مراجعه کرد.
سردرد جنسی
این نوع سردرد در زمان برقراری رابطه جنسی و حین ارگاسم و یا بعد از رابطه بروز میکند. درصورتی که برای این نوع سردرد مشکلی زمینه‌ای وجود نداشته باشد، این نوع سردرد نه‌تنها ایجاد مشکل نمیکند، بلکه خودش رفع خواهد شد.
این نوع سردرد به علل مختلف ظاهر شده و اگر آن علت رفع شود، سردرد نیز درمان میشود. برای درمان این نوع سردرد پیشنهاد میشود که از دمنوش گیاهی و درمان طب سنتی استفاده کرد.
چگونه میتوان سردرد را تشخیص داد؟
مهمترین اصل درمان سردرد، یافتن علت آن است. برای درمان سردرد ابتدا پزشک از بیمار شرح‌حالی میگیرد که شامل سن بیمار، تاریخچه‌ی خانوادگی برای سردرد و بیماریهایی است که فرد به آن مبتلا است و داروهایی را که استفاده میکند در شرح‌حال میایند، همچنین فشارخون و قند خون بیمار نیز کنترل میشود. پزشک برای اینکه نوع سردرد را تشخیص دهد، میتواند سوالات زیر را از بیمار بپرسد:
الف. زمان شروع سردرد چه موقع بوده است؟
ب. سردرد در کجای سر بروز میکند؟
ج. سردرد چه مقدار زمان طول میکشد؟
د. سردرد در چه ساعتی از شبانه‌روز شدید میشود؟
ه. فاصله زمانی میان سردردها چه مدت است؟
و. میزان شدت سردردها چقدر است؟
کارهایی که میتوانند دلیل سردرد را تایید کنند، انجام آزمایش تشخیصی و انجام سی‌تی‌اسکن و ام‌آر‌آی است.
سردرد را به چه روشهایی میتوان درمان کرد؟
به‌منظور درمان سردرد باید شدت و علت سردرد را مشخص کرد. گاهی درمان سردرد به شرایط زندگی بستگی دارد و میتوان آنرا با درمانهای خانگی و طب سنتی درمان کرد، اما درصورت سردرد شدید باید علت آن مشخص شده و سپس آنرا درمان کرد.
درمان سردرد به‌روش خانگی
گاهی برای درمان سردرد میتوان کارهای ساده و بدون هزینه‌ای را در خانه انجام داد. این کارها عبارتند از:
الف. برای ساکت کردن درد میتوان روی سر و پیشانی و شقیقه از کمپرس سرد یا گرم استفاده کرد.
ب. برای درمان سردرد میتوان از داروهایی بدون نسخه مانند استامینوفن استفاده کرد.
ج. دراز کشیدن در محیطی ساکت و آرام میتواند به درمان سردرد کمک کند.
د. سردرد را میتوان با ماساژ دادن شقیقه‌ها تسکین داد.
ه. سردرد میگرنی با مصرف الکل و کافئین و پنیر شدت میابد.
درمان سردرد با طب سنتی
اگر فردی که دچار سردرد است، نخواهد داروی شیمیایی مصرف کند، میتواند از طب سنتی برای درمان سردرد استفاده کند. این درمانها عبارتند از:
الف. دمنوشهای گیاهی مانند دمنوش بابونه و گل‌ساعتی برای درمان سردرد مناسب هستند.
ب. از گیاهان دارویی میتوان به صورت موضعی استفاده کرد، برای‌مثال میتوان جعفری خرد شده را روی شقیقه و پیشانی گذاشت یا تکه‌های زنجبیل تازه را روی پیشانی و شقیقه مالید، همچنین میتوان خمیر دارچین را روی ناحیه‌ای که درد دارد قرار داد.
ج. میتوان از روغنهای گیاهی مانند روغن اکالیپتوس، روغن لاوندر و روغن بابونه و روغن رزماری استفاده کرد.
د. میتوان میخک را بویید.
درمان سردرد به روش پزشکی
ابتدایی‌ترین اقدامی که برای درمان سردرد انجام میشود، تجویز داروی مسکن برای کاهش درد و مسدود کننده‌ی عصبی است. در مرحله بعد، براساس دلیل سردرد، داروهایی تجویز میشوند که عفونت و اسپاسم و سایر ناراحتیها را کم میکنند. برای درمان سردرد کارهای دیگری نیز انجام میشوند که در ادامه به بررسی آنها میپردازیم.
درمان سردرد با رفتار درمانی
این شیوه درمان توسط روانپزشک انجام شده و در آن برای اینکه بتوان هیجان و استرس را کنترل کرد، باید ذهن را رها کرد و این روش میتواند باعث کاهش سردرد تنشی شود.
درمان سردرد با تزریق بوتاکس
اگرچه بوتاکس برای زیبایی به کار میرود، اما میتواند با فلج کردن اعصاب در پیشانی و شقیقه باعث کمتر شدن درد شود. از تزریق بوتاکس میتوان برای درمان سردرد میگرنی و خوشه‌ای و تنشی استفاده کرد.
به چه شیوه‌ای میتوان مانع از ایجاد سردرد شد؟
زیاد شنیده‌ایم که میگویند، پیشگیری بهتر از درمان است. این جمله در مورد سردرد نیز صحت دارد، بطوریکه کارهایی که بتوانند باعث زندگی سالم شوند، میتوانند مانع از بروز سردرد نیز بشوند. اگر علت سردرد وجود تومور یا بیماری خاصی نباشد، رعایت بعضی کارها مانند کارهایی که در زیر به آنها اشاره شده است میتوانند مانع از بروز سردرد شوند.
الف. داشتن خواب کافی به‌منظور بازیابی انرژی از دست رفته بدن و رفع خستگی به مدت هشت ساعت در شبانه روز.
ب. نوشیدن ۸ لیوان آب در طول شبانه روز.
ج. انجام ورزش که میتواند باعث ایجاد گردش خون در بدن و همچنین ایجاد سلامت عمومی در بدن شود.
د. آرام‌سازی اعصاب بوسیله یوگا و مدیتیشن جهت جلوگیری از استرس و اضطراب
ه. عدم مصرف غذای محرک از جمله ادویه و فلفل و استفاده از میوه و سبزیجات بجای فست فود.
و. عدم مصرف الکل و سیگار.
زمان مراجعه به پزشک برای سردرد چه موقع است؟
اگر سردرد همراه با علامتهایی باشد که نشان دهنده‌ی مشکلی در بدن است، دراینصورت حتما باید به پزشک مراجعه کرد. برخی از این علامتها عبارتند از:
الف. سردردی که با تب‌ولرز و تعریق شب‌هنگام و همچنین کاهش وزن همراه است.
ب. اگر سردرد در طی زمان شدیدتر شده و درد آن برای حتی مدت چند ثانیه کاملا غیر قابل تحمل باشد.
ج. سردردی که همراه با آن اختلال بینایی و بی‌حسی و ضعیف شدن در یک طرف بدن روی دهد.
سردرد همراه با سرگیجه و بی‌حس شدن در اعضای بدن
پرسش: باسلام، دست و پای من در یک روز به‌طور کامل بی حس شد و دچار سرگیجه و ضربان قلب شدید شدم و گاهی معده درد میگیرم طوری که انگار معده‌م آتش گرفته است و ناگهانی در تمام بدنم احساس درد میکنم، دلیل چیست؟
پاسخ پزشک عمومی: باسلام، مشکلات عنوان شده ریشه‌ی عصبی و استرسی و روانی دارند و بهتر است که استرس و اضطراب در کار و زندگی را کم کرده و اگر بهبودی حاصل نشد میتوانید با روانشناس مشاوره کنید و گاهی میتوان برای مدت کوتاهی دارو نیز استفاده کرد، سلامت باشید.
لیست پزشکان مرتبط:
مهدی سخابخشمتخصص مغز و اعصاب (نورولوژی) | تهران- بابک زمانیمتخصص مغز و اعصاب (نورولوژی) | تهران
- رویا ابوالفضلیمتخصص مغز و اعصاب (نورولوژی) | تهران
- علیرضا رنجبر نائینیمتخصص مغز و اعصاب (نورولوژی) | تهران
- سید سهراب هاشمی فشارکیمتخصص مغز و اعصاب (نورولوژی) | تهران
- اکبر سلطان زادهمتخصص مغز و اعصاب (نورولوژی) | تهران
- ساناز معصومیمتخصص مغز و اعصاب (نورولوژی) | تهران
- محمدجواد فرج پورمتخصص مغز و اعصاب (نورولوژی) - درمان اختلالات بدون دارو | تهران
- شیرین بهبهانیمتخصص مغز و اعصاب (نورولوژی) | تهران
- احمد قمی فرمتخصص مغز و اعصاب و ستون فقرات | تهران
