ورم مغزی به چه علت ایجاد میشود؟ + درمان اِدم مغزی
یکی از پاسخ‌های طبیعی بدن به آسیب، تورم یا التهاب می‌باشد. این مسئله در هرجایی از بدن، از جمله مغز می‌تواند اتفاق بیافتد که اصولا بروز آن در اثر تجمع مایع رخ می‌دهد. ورم مغزی (اِدِم مغزی) که به انگلیسی Cerebral edema می‌باشد به دلیل محدود کردن خونرسانی به مغز عوارض شدیدی ایجاد می‌کند. این مطلب جنبه آموزشی و اطلاع رسانی دارد، در صورت مشکل به دکتر مغز و اعصاب مراجعه کنید.
اکسیژن لازم از طریق خون به مغز می‌رسد. کمبود اکسیژن باعث آسیب به سلول‌های مغز و یا مرگ آنها میشود. بنابراین فشار داخل جمجمه‌ای (ICP) که ناشی از اِدِم مغزی (با هر علت زمینه‌ای) است برکل مغز یا مناطق خاصی از مغز اثر بگذارد، که باعث آسیب جبران‌ناپذیر و در بعضی موارد کشنده شود.
فرایند درمان اِدِم مغزی مشکل است و باید زیر نظر دکتر مغز و اعصاب درمان شود. مدت زمانی که طول می‌کشد شخص با ادم مغزی درگیر باشد به شخص، علت ایجاد تورم مغز و برنامه درمانی که خواهد داشت بستگی دارد و متفاوت خواهد بود. اشخاصی که به تورم مغز دچار می‌شوند در 48 تا 72 ساعت اولیه بعد از آسیب یا عفونت، باید تحت نظر باشند. چون اگر بیمار به موقع درمان شود زمان بهبودی کاهش می‌یابد و نتایج مطلوب‌تری بدست خواهد آورد.
قطعا مطالعه مطالب حاضر، شما را از اطلاعات خوبی درباره انواع ادم مغزی، ادم مغزی در کودکان، علت ورم سر بعد از عمل مغز، طول درمان ورم مغزی و درمان ورم مغزی از طریق طب سنتی بهره‌مند می‌کند.
فرایند درمان اِدِم مغزی دشوار باید تحت نظر دکتر مغز و اعصاب انجام شود و معمولا این فرایند دشوار است.
علائم ورم مغزی چگونه است؟
علائم ادم مغزی با توجه به علتی که باعث آن شده است متفاوت می‌باشد و می‌تواند وضعیت خیلی وخیمی باشد. محل ادم مغز، سن بیمار و اندازه مغز بر شدت علائم ادم مغزی تاثیرگذار هستند. ادم مغزی با توجه به تجربه پزشکان، یک بیماری زمینه‌ای محسوب میشود. به همین علت معمولا بیماران در اثر سکته مغزی یا در اثر یک آسیب مغزی تروماتیک، با عارضه ادم مغزی و همچنین به یک طیف از علائم عصبی دچار می‌شوند.
به طور اصولی تشخیص ادم مغزی توسط پزشکان بدون انجام آزمایشات و ارزیابی کامل آنها مشکل می‌باشد. در حقیقت بعد از آسیب یا عفونت، علائمی به وجود می‌آید که نشان دهنده تورم مغز می‌باشد. بعضی از این نشانه‌ها عبارتند از:
- سردرد (علامتی شایع در هر زمانی که مغز در حال متورم شدن است)
- سرگیجه
- حالت تهوع
- عدم هماهنگی و تعادل در اعضای بدن
- بی‌حسی
در هنگامی که ادم مغزی شدید باشد علائم زیر را ممکن است تجربه کنید:
- تغییرات در خلق‌وخوی مانند افسردگی (ورم مغز آدم افسرده)، اضطراب یا پرخاشگری در نتیجه آسیب مغزی
- فراموشی و از دست دادن حافظه
- تغییر در آگاهی و هوشیاری
- مشکل در صحبت کردن
- بی‌اختیاری ادرار و مدفوع
- تشنج
- ضعف
- دوبینی به‌دلیل عدم توانایی در حرکت کامل یکی از چشمان در یک جهت خاص
علت ادم مغزی چیست؟
دلایلی که باعث فشار داخل جمجمه‌ای که با ادم مغزی در ارتباط است عبارتند از:
- آسیب مغزی تروماتیک (TBI): اگر ضربه به سر وارد شود یا همان ضربه مغزی در اثر تصادف با اتومبیل، ورزش، افتادن، خشونت خانگی، جراحات جنگی یا جراحی منجر به کبودی، خونریزی و یا تورم مغز میشود. در حقیقت ترک خوردگی در جمجمه باعث پاره شدن رگ‌های خونی و در نهایت باعث تورم میشود. طبق آمارها، ورم مغز بر اثر تصادف و ورم مغز بعد از عمل از شایع‌ترین دلایل آسیب مغزی تروماتیک هستند.
- عفونت: عفونت‌هایی مانند آنسفالیت و مننژیت می‌توانند باعث ایجاد ادم مغزی شوند. آنسفالیت نوعی التهاب مغز است که به طور معمول از طریق عفونت ویروسی ایجاد می‌گردد. علائم آنسفالیت از جمله سردرد، تب، از دست دادن هوشیاری و تشنج می‌باشد. مننژیت نیز عفونت لایه مننژ است که مغز و نخاع را احاطه کرده است. مننژیت عفونت‌های ویروسی، باکتریایی، انگلی یا قارچی باعث بروز مننژیت می‌گردد که منجر به ورم مغزی در بزرگسالان و یا حتی ورم بطن مغز جنین شود.
- تومور: تومور مغزی همان رشد غیر طبیعی سلول‌ها در جمجمه یا داخل مغز است. این عارضه مغزی می‌تواند باعث فشرده شدن یا جابه‌جا شدن بافت مغز می‌گردد و سپس مسدود کردن جریان جریان مایع مغزی نخاعی که باعث افزایش فشار میشود و در نهایت منجر به ادم مغزی میشود.
- آبسه: بعد از مبتلا شدن به بیماری‌هایی مثل مننژیت یا عفونت سینوسی در بخش ساب‌دورال مغز، آبسه ساب‌دورال بروز می‌کند که به شکل یک توده پر از چرک است. گسترش این عفونت به سرعت اتفاق می‌افتد باعث ایجاد تورم و مسدود شدن مایعات دیگر در مغز میشود. در این شرایط، بیماران با ادم مغزی بیماران تهدید می‌شوند.
- سکته مغزی: انسداد شریان‌های مغز باعث سکته‌های ایسکمیک می‌شوند که حدود درصد از سکته‌های مغزی از این نوع است. این مساله در جایگاه خود از رسیدن خون اکسیژن‌دار به سلول‌های مغز جلوگیری می‌کند و باعث فراهم کردن زمینه برای بروز تورم مغزی می‌گردد. امروزه شیوع ورم مغز بر اثر سکته یا ورم مغز بعد از سکته فراوان دیده میشود.
- خونریزی مغزی: خونریزی در داخل یا اطراف مغز همان خونریزی داخل جمجمه‌ای می‌باشد و مرگ سلول‌های مغز در اثر پارگی رگ‌های خونی در مغز همان سکته مغزی هموراژیک است. این شرایط هر دو می‌توانند منجر به ادم مغزی شوند.
- کوهنوردی و حرکت در ارتفاعات بالا: دو روز پس از صعود به ارتفاعات بالای ۴۰۰۰ متر اشخاص ممکن است دچار ادم مغزی در ارتفاع بالا (HACE) شوند. این نوع از تورم مغزی با بیماری حاد کوهستان باعث ایجاد خستگی، تغییر وضعیت روانی و آتاکسی (از دست دادن کنترل حرکات بدن) اتفاق می‌افتد. اگر این عارضه در عرض 24 ساعت درمان نشود به کما یا مرک منتهی میشود. پس ورم مغزی و کما در اثر ادم مغزی در کوهنوردی را دست کم نباید گرفته شود.
دلایل دیگری که باعث ورم مغز و کما می‌شوند موارد زیر را می‌توان نام برد:
- مصرف بیش‌ازحد الکل (ورم مغز آدم الکلی) و مواد مخدر
- مسمومیت با گاز مونوکسید کربن
- گازگرفتگی یا نیش حیوانات سمی، خزندگان و برخی از حیوانات دریایی
مدت‌زمان درمان ورم مغزی در شرایط مختلف
۱. ورم مغزی پس از ضربه (آسیب تروماتیک یا ضربه مغزی)
ورم مغزی پس از آسیب سر می‌تواند بسته به شدت ضربه و اقدامات درمانی متفاوت باشد. در آسیب مغزی خفیف (مانند ارتعاش مغزی یا concussion)، اکثر بیماران طی چند روز تا چند هفته بهبود می‌یابند و تورم مغز فروکش می‌کند
در موارد ضربه مغزی شدیدتر (مثلاً آسیب با خونریزی یا کوفتگی مغز)، مرحله حاد تورم معمولاً در ۲۴ ساعت اول به اوج می‌رسد و مغز در این مدت به سرعت متورم میشود
فاز تحت‌حاد طی حدود روز دوم تا دو هفته است که ممکن است همچنان ورم مختصری افزایشیابد ولی معمولاً روند کاهش تورم آغاز میشود
پس از آن در فاز مزمن، که ممکن است از دو هفته تا چند ماه طول بکشد، تورم به‌تدریج کاهش می‌یابد و مغز به آهستگی به وضعیت طبیعی برمی‌گردد
البته این یک روند کلی است و در واقع مدت بهبودی می‌تواند در افراد مختلف بسیار متغیر باشد – برخی بیماران خوش‌شانس ممکن است ظرف چند روز ورم مغزی‌شان برطرف شود، در حالی که دیگران ممکن است ماه‌ها درگیر باشند
عوامل مؤثر بر کاهش تورم: شدت آسیب اولیه مهم‌ترین عامل است؛ یک ضربه خفیف در مقابل یک ضربه شدید، دوره تورم بسیار کوتاه‌تری دارد
محل آسیب در مغز نیز اثرگذار است، زیرا تورم در برخی نواحی ممکن است عوارض بیشتری ایجاد کند یا دیرتر فروکش کند
سن و وضعیت سلامتی بیمار نقش دارند؛ افراد جوان معمولاً سریع‌تر بهبود می‌یابند در حالی که سن بالا یا مشکلات سلامت عمومی می‌تواند بهبودی را کندتر کند
آسیب‌های ثانویه (مانند خونریزی‌های بعدی یا عفونت) نیز می‌توانند تورم را تشدید کرده و طولانی‌تر کنند
نهایتاً، سرعت مداخله پزشکی تعیین‌کننده است – هرچه درمان کاهش فشار مغز زودتر آغاز شود، تورم زودتر مهار شده و آسیب‌های درازمدت کمتر میشود
روش‌های درمانی رایج: در موارد خفیف ضربه مغزی، استراحت جسمی و ذهنی و اجتناب از فعالیت‌های سنگین توصیه میشود تا مغز فرصت ترمیم پیدا کند
در چند روز اول، پایش علائم عصبی مهم است و در صورت سردرد یا تهوع می‌توان از مسکن‌ها و داروهای ضدتهوع استفاده کرد. تحقیقات اخیر نشان می‌دهد پس از ۴۸-۲۴ ساعت استراحت اولیه، افزایش تدریجی فعالیت‌های سبک (تحت نظر پزشک) به بهبود سریع‌تر کمک می‌کند، در حالی که استراحت مطلق طولانی‌مدت ممکن است مفید نباشد
اگر تورم مغز شدید باشد و فشار داخل جمجمه بالا رود، مداخلات تخصصی مورد نیاز است. داروهای اُسموتیک مانند مانیتول و محلول‌های نمکی هیپرتونیک و همچنین مدرها می‌توانند با کشیدن مایع از بافت مغز، فشار را کاهش دهند
در برخی موارد از کورتیکواستروئیدها برای کاهش التهاب استفاده میشود، اگرچه در آسیب تروماتیک مغز کاربرد روتین ندارند (مطالعات نشان داده مصرف استروئید در آسیب مغزی تروماتیک حاد لزوماً بهبود outcomes را بهتر نمی‌کند). در آسیب‌های بسیار شدید که خطر فشار بالا و فتق مغزی وجود دارد، عمل جراحی دکامپرسیو (برداشتن قسمتی از استخوان جمجمه) انجام میشود تا فضای کافی برای تورم ایجاد شده و فشار کاهش یابد
طی دوره درمان، پایش مداوم فشار داخل جمجمه حیاتی است تا از عوارضی مانند فتق مغز جلوگیری شود
سایر اقدامات حمایتی در بخش مراقبت‌های ویژه شامل بالا بردن سر بیمار، تهویه مکانیکی در صورت نیاز (برای کنترل CO2 خون و کاهش فشار مغز) و آرام‌بخشی بیمار جهت کاهش مصرف اکسیژن مغز است
در مجموع، در ضربه مغزی خفیف درمان عمدتاً حمایتی و نظارتی است و بهبودی ظرف هفته‌های اولیه حاصل میشود، اما در آسیب‌های شدید ممکن است ماه‌ها توان‌بخشی لازم باشد تا کارکردهای مغزی به حداکثر ممکن برگردد
۲. ورم مغزی ناشی از عفونت (مانند مننژیت یا آنسفالیت)
در عفونت‌های سیستم عصبی مرکزی مانند مننژیت (التهاب پرده‌های مغز) یا آنسفالیت (التهاب بافت خود مغز)، مدت‌زمان درمان بستگی به عامل عفونی و شدت درگیری دارد. در مننژیت باکتریایی حاد درمان باید فوری با آنتی‌بیوتیک وریدی شروع شود، زیرا این وضعیت یک اورژانس نورولوژیک است و تاخیر در درمان می‌تواند به افزایش ورم مغزی و آسیب دائمی منجر شود. طول دوره آنتی‌بیوتیک معمولاً ۷ تا ۲۱ روز است که بر اساس نوع باکتری تنظیم میشود. برای مثال، مننژیت ناشی از نیسریا مننژیتیدیس یا هموفیلوس آنفلوآنزا حدود ۷ روز درمان آنتی‌بیوتیکی نیاز دارد؛ مننژیت پنوموکوکی (استرپتوکوک پنومونیه) معمولاً ۱۰ تا ۱۴ روز درمان می‌طلبد؛ مننژیت استرپتوکوک گروه B حدود ۱۴ تا ۲۱ روز و عفونت‌های گرم منفی یا لیستریا مونوسیتوژنز حداقل ۲۱ روز یا بیشتر درمان می‌شوند. طی درمان، بهبود بالینی بیمار پایش میشود و در صورت عدم بهبود طی ۴۸ ساعت اول، ممکن است بررسی مجدد مایع نخاع (LP) برای اطمینان از استریل شدن عفونت انجام شود. علاوه بر آنتی‌بیوتیک، کورتیکواستروئید (دگزامتازون) به عنوان درمان کمکی در مننژیت باکتریایی شدید (به‌ویژه مننژیت پنوموکوکی) توصیه میشود. تجویز دگزامتازون همزمان یا درست قبل از اولین دوز آنتی‌بیوتیک می‌تواند پاسخ التهابی شدید در فضای زیرعنکبوتیه را مهار کرده و از ورم مغزی شدید، افزایش فشار داخل جمجمه و آسیب‌های عصبی ثانویه جلوگیری کند. مطالعات نشان داده‌اند استفاده از دگزامتازون میزان عوارض عصبی (مانند افت شنوایی در کودکان مبتلا به مننژیت هموفیلوس) را کاهش می‌دهد، هرچند در موارد مننژیت باکتری‌های مقاوم به آنتی‌بیوتیک باید با احتیاط استفاده شود.
در آنسفالیت ویروسی (مثل آنسفالیت هرپسی)، درمان تخصصی ضدویروس به‌کار می‌رود. برای مثال، آنسفالیت ناشی از ویروس هرپس سیمپلکس با داروی آسیکلوویر وریدی به مدت ۱۴ تا ۲۱ روز درمان میشود. در آنسفالیت‌های ویروسی دیگر که درمان ضدویروسی مؤثری ندارند (مانند اغلب انتروویروس‌ها یا آربوویروس‌ها)، مراقبت حمایتی و کنترل عوارض (تب، تشنج، ورم مغزی) اساس درمان است. مدت بستری و درمان آنسفالیت بستگی به شدت علائم دارد؛ موارد خفیف‌تر ممکن است طی ۱-۲ هفته بهبود یابند، ولی موارد شدید (مثلاً با کاهش سطح هوشیاری یا نیاز به دستگاه تنفس) گاهی هفته‌ها تا ماه‌ها مراقبت و توان‌بخشی نیاز دارند. شدت بیماری عفونی تأثیر مستقیم بر سرعت بهبودی دارد: برای مثال بیماری که با مننژیت یا آنسفالیت دچار کاهش هوشیاری (obtundation) شده، در وضعیت بحرانی‌تری است و ممکن است نیاز به مراقبت‌های ویژه و مدت درمان طولانی‌تر داشته باشد. همچنین عوارض عفونت مانند ادم مغزی منتشر، تشنج‌های مکرر، آبسه مغزی یا هیدروسفالی می‌تواند دوره درمان را طولانی‌تر و نیاز به مداخلات اضافی (مانند جراحی تخلیه آبسه یا کارگذاری شنت) ایجاد کند.
داروهای معمول: در مننژیت باکتریایی بسته به عامل، آنتی‌بیوتیک انتخابی تجویز میشود (مانند سفتریاکسون یا پنی‌سیلین برای مننگوکوک و پنوموکوک، آمپی‌سیلین برای لیستریا و …). در موارد مشکوک به مننژیت حاد، ترکیب آنتی‌بیوتیک‌های وسیع‌طیف به صورت تجربی (Empiric) شروع میشود تا زمانی که نتایج کشت و تشخیص قطعی مشخص شود. برای آنسفالیت هرپسی، آسیکلوویر و برای برخی آنسفالیت‌های ویروسی دیگر (مثل ویروس واریسلا یا سیتومگالوویروس در افراد دچار ضعف ایمنی) داروهای ضدویروس اختصاصی به کار می‌روند. درمان‌های حمایتی مانند کنترل تب با داروهای تب‌بر، مایعات وریدی کافی، و ضدتشنج در صورت بروز حملات صرع، بخش مهمی از مدیریت این بیماران است. اگر ورم مغزی شدید باشد (افزایش فشار داخل جمجمه در تصویربرداری یا علائم فشار بالا مانند افت هوشیاری)، اقدامات کاهش ICP مشابه موارد تروماتیک (مانند مانیتول یا سالین هیپرتونیک، تهویه مناسب، بالابردن سر تخت) انجام میشود. در مننژیت‌های خاص که التهاب شدید ایجاد می‌کنند (مثل مننژیت سلی یا قارچی)، کورتیکواستروئید طولانی‌مدت‌تری ممکن است اضافه شود (مثلاً دگزامتازون برای چندین هفته) تا التهاب مزمن پرده‌های مغز و عروق کاهش یابد.
تأثیر شدت بیماری بر بهبودی: اگر درمان مننژیت به‌موقع آغاز شود، بیماران غالباً طی چند روز شروع به بهبود می‌کنند. منابع معتبر اشاره کرده‌اند بیمار ممکن است ظرف چند روز تا یک هفته از آغاز درمان احساس بهبودی کند، اما بهبودی کامل ممکن است هفته‌ها تا ماه‌ها زمان ببرد
هرچه بیماری شدیدتر و با عوارض بیشتر باشد (مثلاً آنسفالیت با اغمای طولانی یا مننژیت با سکته‌های مغزی کوچک ناشی از واسکولیت)، دوره نقاهت طولانی‌تر و احتمال آسیب‌های ماندگار بیشتر است. در مقابل، موارد خفیف‌تر که سریع تشخیص و درمان می‌شوند می‌توانند بدون عارضه بهبود یابند. سن بیمار و وضعیت ایمنی نیز مؤثر است؛ در افراد مسن یا بیماران با ضعف سیستم ایمنی (مثلاً در بدخیمی‌ها یا ایدز)، عفونت‌های مغزی شدیدتر بوده و گاه برای پاک شدن عفونت دوره درمان طولانی‌تر یا حتی درمان‌های تهاجمی‌تر لازم است. به طور کلی در عفونت‌های مغزی، درمان مؤثر و فوری می‌تواند مدت درگیری ورم مغزی را کوتاه‌تر کرده و پیش‌آگهی را بهبود دهد
۳. ورم مغزی مرتبط با بیماری‌های خاص (بیماری‌های خودایمنی یا سرطان و تومورها)
در مواردی که ورم مغزی به دلیل یک بیماری زمینه‌ای خاص رخ می‌دهد، طول دوره درمان به نوع بیماری اصلی و کنترل آن بستگی دارد. برای مثال، در آنسفالیت‌های خودایمنی (مانند آنسفالیت ناشی از آنتی‌بادی‌های ضد NMDA یا سایر آنتی‌بادی‌ها)، درمان بر پایه سرکوب سیستم ایمنی است تا حمله اشتباه سیستم ایمنی به مغز متوقف شود
درمان خط اول معمولاً ترکیبی از کورتیکواستروئیدها (مانند متیل‌پردنیزولون با دوز بالا)، تزریق وریدی ایمونوگلوبولین (IVIG) و پلاسمافرز (تبادل پلاسما) است که طی چند روز تا چند هفته انجام میشود
بسیاری از بیماران به همین درمان‌های اولیه پاسخ می‌دهند و علائم التهاب مغز و تورم طی چند روز تا چند هفته بهبود می‌یابد
در صورتی که پاسخ ناکافی باشد، داروهای سرکوب‌کننده ایمنی قوی‌تر (خط دوم) مانند ریتوکسی‌ماب یا سیکلوفسفامید به کار می‌روند
اگر عامل محرک یک تومور پنهان باشد (مثلاً برخی موارد آنسفالیت خودایمنی مرتبط با تومور تخمدان یا تروماهای بدخیم)، برداشتن تومور از طریق جراحی یا درمان آن با شیمی‌درمانی/پرتودرمانی بخش حیاتی درمان است، چون برطرف شدن عامل محرک ایمنی می‌تواند به فروکش کردن التهاب مغز کمک شایانی کند
مدت زمان کلی درمان در آنسفالیت خودایمنی متفاوت است: برخی بیماران به سرعت ظرف چند روز به درمان اولیه پاسخ می‌دهند، در حالی که در دیگران ممکن است هفته‌ها تا ماه‌ها درمان مداوم نیاز باشد
مطالعه‌ای در Lancet Neurology گزارش کرده حدود ۵۰٪ بیماران مبتلا به آنسفالیت ضد-NMDA طی ۴ هفته پس از شروع درمان بهبود بالینی نشان می‌دهند و حدود ۸۰٪ بیماران نهایتاً بهبود نسبی یا کامل پیدا می‌کنند
البته برخی موارد نیازمند ماه‌ها توان‌بخشی عصبی-روانی برای بازیابی کارکردهای شناختی هستند و احتمال عود بیماری‌های خودایمنی نیز وجود دارد، به‌ویژه اگر بیماری زمینه‌ای (مانند تومور) به‌طور کامل مهار نشده باشد
به طور کلی، شروع درمان زودهنگام در آنسفالیت خودایمنی با پیش‌آگهی بهتر و عوارض بلندمدت کمتر همراه است
در موارد تومورهای مغزی یا سرطان که منجر به ورم مغزی (ادم وازوژنیک) می‌شوند، رویکرد درمانی دو بخش دارد: کنترل علامتی ورم مغز و درمان علت زمینه‌ای (تومور). ورم اطراف تومورهای مغزی معمولاً با کورتیکواستروئیدها کنترل میشود. دگزامتازون متداول‌ترین دارو برای کاهش ادم ناشی از تومور است که به علت قدرت بالا و اثرات مینرالوکورتیکوییدی کم انتخاب میشود. شروع دگزامتازون با دوز نسبتاً بالا (مثلاً ۸ میلی‌گرم هر ۱۲ ساعت معادل ۱۶ میلی‌گرم در روز) معمول است و باعث بهبود علائم عصبی طی ساعات اولیه تا یک روز میشود. بیشترین بهبود معمولاً ظرف ۱ تا ۳ روز حاصل میشود و کاهش قابل ملاحظه‌ای در فشار داخل جمجمه طی ۲-۴ روز اول دیده میشود.
بر اساس راهنمایی‌ها، در موارد علائم خفیف ناشی از ورم تومور مغزی می‌توان دگزامتازون با دوز ۴ تا ۸ میلی‌گرم در روز را در نظر گرفت، و در بیماران با علائم متوسط تا شدید (علامت‌های افزایش فشار داخل جمجمه، مانند سردرد شدید، تهوع مقاوم یا نقص عصبی پیشرونده) دوزهای بالاتر مثلاً ۱۶ میلی‌گرم در روز یا بیشتر توصیه میشود. هدف از این درمان کاهش موقت و سریع تورم و علائم است تا بیمار بتواند سایر مراحل درمان تومور را طی کند. مدت مصرف استروئید بستگی به وضعیت بیمار دارد ولی طبق توصیه متخصصان باید به محض امکان، استروئیدها به‌صورت تدریجی کاهش یافته و قطع شوند تا عوارض جانبی طولانی‌مدت به حداقل برسد. عوارضی مانند عفونت، قند خون بالا، ضعف عضلانی و … در مصرف طولانی‌مدت استروئیدها شایع است، لذا برنامه‌ی کاهش تدریجی دوز (taper) همزمان با پیشرفت درمان تومور دنبال میشود. در کنار درمان دارویی ورم، درمان قطعی تومور دنبال میشود: اگر تومور قابل جراحی باشد، هرچه زودتر جراحی برداشت تومور انجام میشود که خود باعث کاهش منبع ادم خواهد شد.
پس از جراحی نیز معمولاً طی چند هفته تورم بافتی به جا مانده فروکش می‌کند. در تومورهای بدخیم یا متاستازها که نیاز به پرتودرمانی یا شیمی‌درمانی دارند، استروئیدها برای کنترل ورم طی دوره درمان اصلی ادامه می‌یابد و بسته به پاسخ تومور، تنظیم میشود. برای مثال، در بیماران با متاستازهای مغزی که تحت پرتودرمانی تمام مغز قرار می‌گیرند، معمولاً دگزامتازون در تمام مدت پرتودرمانی (معمولاً ۲-۳ هفته) داده میشود و سپس در طی ۱-۲ هفته بعد به تدریج قطع میشود. در تومورهای بدخیم مغزی (مثل گلیوبلاستوم)، ممکن است بیمار دوره‌های طولانی‌تری نیاز به استروئید داشته باشد تا علائم ناشی از ادم کنترل شود یا در دوره‌های عود تومور مجدداً استروئیدها شروع شوند. در مقابل، ورم ناشی از تومورهای خوش‌خیم (مثل مننژیوم یا شوآنوم) معمولاً پس از برداشت کامل تومور برطرف شده و نیاز به درمان طولانی‌مدت استروئیدی نیست.
پیش‌آگهی کلی بیماران: در بیماری‌های خودایمنی مغز، اگر تشخیص سریع داده شود و درمان مناسب آغاز گردد، بسیاری از بیماران به درجات بالایی از بهبود دست می‌یابند
با این حال ممکن است بهبودی نسبی بوده و برخی نقایص عصبی (مثلاً مشکلات حافظه یا تشنج‌های مزمن) باقی بماند، به‌ویژه در مواردی که دیر تشخیص داده شوند یا بیمار به درمان‌های خط اول پاسخ مناسبی نداشته باشد. برخی سندرم‌های خودایمنی می‌توانند عودکننده باشند و نیاز به پایش طولانی‌مدت و حتی ادامه‌ی داروهای سرکوب ایمنی در درازمدت دارند
در موارد سرطان مغز، پیش‌آگهی به ماهیت تومور بستگی دارد؛ اگر تومور خوش‌خیم و قابل درمان کامل باشد، رفع علت زمینه‌ای معمولاً باعث بهبود کامل تورم و علائم میشود. اما در تومورهای بدخیم یا متاستاتیک، کنترل ورم مغزی بخشی از مراقبت تسکینی و مداوم بیمار خواهد بود و تا زمانی که بیماری فعال است ممکن است نیاز به ادامه درمان (مانند استروئید) باشد. به بیان دیگر، کنترل ورم مغزی در بیماری‌های زمینه‌ای خاص یک استراتژی کمکی است و برای بهبود درازمدت باید خود بیماری زمینه‌ای مهار یا درمان شود. برای مثال، در بیماری‌هایی مثل لوپوس مغزی یا سارکوئیدوز عصبی مرکزی که می‌توانند ورم مغزی ایجاد کنند، درمان طولانی‌مدت سرکوب ایمنی (کورتون با دوز نگهدارنده یا داروهای دیگر مانند متوترکسات) ممکن است ماه‌ها تا سالها ادامه یابد تا بیماری کنترل‌شده باقی بماند و از عود التهاب مغز جلوگیری شود.
علل و علائم ورم مغزی در کودکان
مساله جالب آنجاست که کودکان نیز در اثر آسیب یا عفونت مغز ممکن است به ادم نغزی دچار شوند. مثلا عفونت توکسوپلاسموز که یک انگل باعث بوجود آمدن آن میشود، جنین‌ها، نوزادان خردسال و کودکانی که دارای سیستم ضعیفی هستند تحت تاثیر آن قرار می‌گیرند و به روشنی باعث ایجاد ادم مغزی در آنها میشود. به دلیل حساس تر بودن ساختر مغز کودکان، اگر به موقع درمان نشوند، منجر به کاهش هوشیاری و حتی مرگ نوزاد گردد. علائم ورم مغزی در نوزادان و کودکان شامل ضعف، حالت تهوع، بی اختیاری ادرار و مدفوع، بروز برآمدگی در نقاط نرم جمجمه نوزادان، مشکل در صحبت کردن و می‌باشد. در نی نی سایت، در مقاله‌ای با عنوان ورم مغز نکات جالبی در این زمینه بیان شده است.
آشنایی بیشتر با انواع اِدم مغزی در بزرگسالان و کودکان
پنج نوع ادم مغزی با توجه به علت اصلی وجود دارد که در ادامه مطالب به هرکدام از آنها با جزئیات پرداخته خواهد شد.
ادم مغزی سیتوتوکسیک
اگر سدیم و آب در سلول‌های مغز تجمع یابد ادم مغزی سیتوتوکسیک ایجاد میشود که منتهی به نارسایی سلولی می‌گردد. به طور معمول عفونت‌هایی مانند آنسفالیت یا مننژیت، آسیب مغزی، بیماری متابولیک و مصرف مواد شیمیایی مانند متانول یا اکستازی باعث بروز این نوع ادم مغزی می‌گردد.
ادم مغزی وازوژنیک
اگر دچار سکته شده‌اید احتمالا به‌دلیل لخته شدن خون یا کمبود اکسیژن مغز شما متورم میشود. این موضوع سد خونی مغزی را دچار اختلال می‌کند و باعث نشت مایع میان بافتی شود و در نهایت ایجاد فشار در داخل مغز گردد. با آنکه این نوع از ادم مغزی بیشتر در اشخاصی دیده میشود که به تومورهای مغزی مبتلا هستند، ولی بیماری متابولیک، نفوذ دی اکسید کربن بیش‌ازحد در خون، سمیت سرب و صعود به ارتفاعات بالا نیز منجر به آن شود.
ادم مغزی بینابینی
علت اصلی ایجاد این نوع تورم مغزی، هیدروسفالی انسدادی می‌باشد که در اثر انباشته شدن مایع مغزی نخاعی که به دلیل گشاد شدن غیرطبیعی بطن‌ها است بروز می‌کند و در نتیجه باعث افزایش فشار در مغز می‌گردد. به طور معمول هیدروسفالی انسدادی از نقص ژنتیکی، اختلال رشد، مننژیت، تومور، آسیب مغزی تروماتیک یا خونریزی مغزی نشات می‌گیرد.
ادم مغزی هیدرواستاتیک
اگر بین فضاهای کوچک و باریک بین بافت‌های مغز، مایع تجمع یابد باعث بروز ادم مغزی هیدرواستاتیک می‌گردد. در حقیقت انسداد وریدی مزمن یا نارسایی قلبی باعث افزایش فشار هیدرواستاتیک مویرگی میشود و در نهایت تورم مغزی ایجاد می‌گردد.
ادم مغزی اسموتیک
فرایند عبور آب از غشای نیمه تراوای سلول‌ها فرآیند اسمز نام دارد. در مواقعی که الکترولیت‌ها در داخل سلول انباشته شوند باعث میشود آب با غلظت بالایی به داخل سلول‌ها جریان یابد. این اتفاق که اسمولالیته نامتعادل نامیده میشود در اثر ترشح نامناسب هورمون ضدادراری یا ضربه مغزی رخ می‌دهد که در نهایت منجر به تورم مغزی، فشار و تجمع مایع در مغز میشود.
عوارض ادم مغزی
اگر عدم مغزی درمان نشود باعث آسیب رسیدن دائمی به مغز میشود یا دامنه گسترده‌ای از عوارض زیر را ایجاد می‌کند:
- مشکلات خواب
- از دست دادن قدرت بینایی
- آتروفی مغزی
- زوال عقلی یا شناختی
- سردرد مزمن
- افسردگی
- صرع
- تغییر وضعیت هوشیاری ذهن
- آسیب غیر قابل برگشت مغزی
شواهد نشان می‌دهد که یکی از دلایل اصلی ادم مغزی، آسیب تروماتیک مغزی است که اشخاص را بیشتر در معرض خطر انواع بیماری‌های زوال عقل و بیماری الزایمر قرار می‌دهد. این مسئله بر عملکرد شناختی شخص مانند یادگیری و تفکر تاثیر می‌گذارد.
انجمن آلزایمر گزارش کرده است که اشخاصی که دارای سابقه سابقه آسیب مغزی تروماتیک با شدت متوسط هستند 3/2 برابر بیشتر از اشخاصی که دچار آسیب مغزی نشده‌اند دچار خطر ابتلا به آلزایمر می‌شوند. و اشخاصی که دارای سابقه آسیب مغزی تروماتیک شدید هستند 5/4 برابر بیشتر در معرض خطر قرار دارند.
با وجود اینکه هیچ مدرکی دال بر این نیست که آسیب خفیف مغزی با زوال عقل در ارتباط باشد، ولی اگر آسیب‌های مغزی تروماتیک خفیف از جمله مواردی که در ورزشهایی مثل بوکس، فوتبال و هاکی به طور مکرر اتفاق می‌افتد ممکن است باعث افزایش خطر انسفالوپاتی تروماتیک مزمن گردد.
پرخاشگری، اضطراب، افسردگی، از دست دادن حافظه، گیجی، مشکلات کنترل تکانه، اختلال در قضاوت، بیماری پارکینسون و خودکشی از علائ آن هستند. این علائم سالها یا دهه ها بعد از آخرین آسیبی که به مغز وارد شده می‌توانند بروز کنند.
آیا امکان پیشگیری از بروز ادم مغزی وجود دارد؟
به طور معمول برای پیشگیری از ادم مغزی باید اقداماتی برای محافظت از سر و مغز انجام داد. بعضی از بهترین راهکارهای پیشگیری از ادم مغزی عبارتند از:
- استفاده از کلاه ایمنی در حین ورزش کردن یا فعالیت‌های بدنی
- بالا رفتن به آرامی در هنگام کوهنوری برای جلوگیری از بروز ادم مغزی
- کنترل فشار خون و کلسترول برای جلوگیری از بروز بیماری قلبی و سکته
- استفاده از کمربند ایمنی هنگام مسافرت با وسیله نقلیه
- عدم استفاده از سیگار به منظور کاهش خطر اکسیداتیو و التهابی بروز سکته مغزی
تغییر در سبک زندگی و پیشگیری با توجه ویژه به موارد زیر نیز مطلوب است:
- افزایش استفاده از میوه و سبزیجات و کاهش استفاده از شکر و نمک، داشتن رژیم غذایی سالم
- عدم استفاده از سیگار
- کاهش مصرف الکل و نوشیدنی‌های حاوی الکل
- حفط یک رنج وزنی سالم
نحوه صحیح تشخیص ادم مغزی
به طور اصولی تشخیص ادم مغزی توسط پزشکان بدون آنکه آزمایش‌های تصویربرداری انجام شود کاری دشوار است. چون دلایل بالقوه فراوانی وجود دارد و همچنین علائم به طور معنی‌داری با هم متفاوت می‌باشند. بعضی از روش‌های رایج که در تشخیص تورم مغز به کاربرده میشود عبارتند از:
- تجویز آزمایش خون برای تعیین علت تورم مغزی
- یک معاینه عصبی برای تشخیص علت ناهنجاری‌ها
- معاینه فیزیکی برای تشخیص محل درد و ناراحتی
- تجویز سی تی اسکن برای شناسایی محل تورم
- تجویز ام آر آی سر برای شناسایی محل تورم
به طور معمول ادم مغزی توسط سی تی اسکن تشخیص داده میشود و دیگر به انجام دادن ام آر آِ نیاز نیست. در ویکی پدیا نیز به مسئله ادم مغزی اشاره شده است.
روش‌های درمان ادم مغزی
تورم مغز امکان تبدیل شدن به یک وضعیت تهدید کننده در زندگی شود در نتیجه باید بلافاصله درمان شود. درمان تورم مغز اهدافی از جمله بازگرداندن جریان خون و اکسیژن به مغز و در نهایت کاهش تورم مغز به دنبال دارد. برای اینکه از آسیب‌های بیشتر جلوگیری شود باید به علت زمینه‌ای توجه شود. در ادامه مطلب انواع روش‌های رایج در درمان ادم مغزی اشاره میشود. نوع درمانی که بیان میشود بسته به شدت و نوع ادم مغزی متفاوت است.
دارودرمانی
پزشکان با توجه به علتی که باعث بیماری شده و همچنین شدت آن، دارویی را برای را تجویز می‌کنند که به کاهش تورم کمک می‌کند و از لخته شدن خون جلوگیری کند. دادن داروهایی به صورتتزریق داخل وریدی و همچنین مایعات، باعث جلوگیری از افت فشار خون میشود.
این مساله در مطمئن شدن پزشک کمک می‌کند که آیا به اعضای بدن مانند مغز خون کافی رسانده میشود. با این وجود اگر پزشک بیش از حد مایعات تجویز کند ممکن است باعث بدتر شدن تورم شود. به همین علت پزشکان، مایعات را در مقادیر مناسبی برای اشخاصی که دچار تورم مغزی شده اند تجویز می‌کنند.
اکسیژن‌درمانی هیپرباریک
پزشک از طریق دستگاه تنفس اکسیژن را تامین می‌کند تا اطمینان یابد که خون دارای اکسیژن کافی است و مانع کاهش اکسیژن مغز و نگرانی در مورد آن شود.
هایپرونتیلاسیون
هیپرونتیلاسیون یک روش کنترل شده است که توسط بعضی از پزشکان برای کاهش فشار داخل جمجمه انجام می‌گردد. در حقیقت با تهویه بیش از حد شما بیشتر از دم، بازدم انجام دهید و با این کار باعث کاهش دی اکسید کربن جریان خون شوید.
اسموتراپی
وقتی مغز متورم میشود بین سلول‌ها مایعات اضافی انباشته میشود. اسموتراپی تکنیک و روشی است که با استفاده از آن مایعات مغز بیرون کشیده میشود. این کار توسط عوامل اسمزی یا سالین پر نمک انجام می‌گردد. اسموتراپی همچنین باعث بهبود گردش خون، کاهش فشار و تورم در جمجمه نیز میشود.
هیپوترمی
هیپوترمی یا کاهش دمای بدن منجر به کاهش متابولیسم در مغز می‌گردد و باعث کاهش تورم شود. با این حال تحقیقات زیادی هنوز در این حیطه در حال انجام است.
ونتریکولوستومی
تکنیکی تهاجمی که باعث تخلیه شدن مایع از مغز میشود ونتریکولوستومی است. دراین روش پزشک با ایجاد یک برش کوچک در جمجمه و قرار دادن یک لوله در آن باعث تخلیه مایع از مغز میشود. از این طریق فشار داخل جمجمه‌ای کاهش می‌یابد.
عمل جراحی
گاهی در حالت وخیم ادم مغزی، برای تسکین و بهبود فشار داخل جمجه جراحی نیاز است. جراحی به این صورت است که بخش از جمجمه یا منبع تورم (مثلا تومور) برداشته میشود و باعث بهبود این وضعیت میشود.
تورم مغز یکی از بیماری‌های جدی است که به حافظه و توانایی نفکر شما آسیب طولانی مدت وارد می‌کند. یعنی اگر بعد از اتفاقاتی مثل تصادف، زمین خوردن و یا هنگام درگیری با عفونت عوارض جانبی شدید رخ داد بلافاصله به پزشک مراجعه کنید. خوشبختانه در حدود 60 درصد از اتفاقات، تورم به خوبی قابل کنترل است.
نحوه درمان ورم مغزی با طب سنتی
پزشکان طب سنتی اغلب معتقد هستند که استفاده از داروهای گیاهی که در زیر نامبرده میشود باعث کاهش علائم ادم مغزی می‌گردد:
- جینگو بیلوبا: نوعی داروی گیاهی است که باعث بهبود گردش خون در کل بدن میشود و همچنین باعث افزایش خونرسانی به مغز می‌گردد. به همبن علت استفاده از آن در بهبود علائم ادم مغزی و کاهش التهاب تاثیر گذار می‌باشد. این دارو در حال حضر به شکل قرص یا کپسول در بازار وجود دارد.
- زردچوبه: گیاه زردچوبه خاصیت التهابی بالایی که دارد به دلیل دارا بودن ماده کورکومین در ریشه آن است که باعث کاهش تورم مغز می‌گردد. از آن به مقدار کمی به شکل دمنوش استفاده کنید.
- چای سبز: باعث کاهش التهاب در نواحی مختلف بدن به دلیل وجود ماده‌ای فعال به نام اپی گالوکاتچین گالات می‌گردد.
افزون بر اینها افزایش استفاده از قهوه، چای و ذغال اخته و گردو نیز موثر می‌باشد.
علت ورم وسط سر
ورم یا برآمدگی در ناحیه‌ی وسط سر (پوست سر) می‌تواند به علل مختلفی رخ دهددر ادامه، مهم‌ترین دلایل تورم پوست سر در بخش میانی را به طور جامع و علمی بررسی می‌کنیم.
آسیب‌های فیزیکی (ضربه، کبودی، هماتوم)
آسیب به سر یکی از شایع‌ترین دلایل برآمدگی و ورم موضعی پوست سر است:
- ضربه مستقیم یا کبودی: برخورد سر با یک جسم سخت (مثلاً زمین خوردن یا تصادف) می‌تواند موجب خونریزی زیرپوستی شوداین خونریزی موضعی (هماتوم) باعث تجمع خون و ایجاد یک برآمدگی نرم یا سفت در محل ضربه میشود
حتی ضربات نسبتاً خفیف نیز به دلیل عروق خونی فراوان پوست سر ممکن است ورم قابل توجهی (اصطلاحاً “قوزِ سر”) ایجاد کننداین ورم و کبودی معمولاً طی چند روز تا یک هفته خودبه‌خود فروکش می‌کند. - آسیب‌های شدیدتر: در ضربه‌های شدید سر (مثلاً سقوط از ارتفاع، تصادفات سنگین)، ورم پوست سر ممکن است همراه با آسیب عمقی‌تر باشد در چنین مواردی احتمال شکستگی جمجمه یا خونریزی داخل جمجمه (مانند هماتوم اپیدورال یا ساب‌دورال) وجود دارد
علائم خطر شامل بیهوشی لحظه‌ای یا طولانی، سردرد شدید و بدتر شونده، تهوع یا استفراغ مکرر، گیجی یا اختلال در هوشیاری است
در صورت بروز چنین نشانه‌هایی باید فوراً ارزیابی پزشکی اورژانسی صورت گیرد، زیرا ممکن است خونریزی داخلی جدی رخ داده باشد
عفونت‌ها (آبسه، فولیکولیت، عفونت باکتریایی یا ویروسی)
عفونت‌های پوست سر می‌توانند با التهاب و تجمع چرك موجب ورم موضعی شوند:
- آبسه باکتریایی (دُمَل): عفونت باکتریایی (اغلب توسط باکتری استافیلوکوک) می‌تواند به تشکیل آبسه در پوست سر بینجامد
آبسه یک توده‌ی چرکی دردناک است که اطراف آن قرمز و متورم می‌شودبیشتر آبسه‌های پوستی حاصل عفونت باکتریایی استاف هستند و به صورت کیسه‌ی پر از چرک روی پوست ظاهر می‌شوند
این وضعیت معمولاً با درد ضربان‌دار، گرمی پوست ناحیه و گاهی تب همراه است درمان آن تخلیه چرک و مصرف آنتی‌بیوتیک می‌باشد. - فولیکولیت: عفونت یا التهاب سطحی فولیکول‌های مو نیز می‌تواند جوش‌ها و برجستگی‌های کوچک روی پوست سر ایجاد کند
فولیکولیت معمولاً به صورت جوش‌های قرمز یا دارای سر سفید چرکی در پایه موها تظاهر می‌کند
این ضایعات ممکن است خارش‌دار یا کمی دردناک باشند، اما معمولاً شخص را به‌طور سیستمیک بیمار نمی‌کننداگر فولیکولیت شدید شود یا چندین فولیکول مجاور را درگیر کند، می‌تواند تبدیل به کورک یا کاربانکِل (تجمع چند آبسه کوچکتر به هم پیوسته) شود که ورم بزرگ‌تر و دردناک‌تری ایجاد می‌کند. - عفونت قارچی (کچلی سر): برخی عفونت‌های قارچی پوست سر (تینه‌آ کاپیتیس) می‌توانند واکنش التهابی شدیدی ایجاد کنند کریون (Kerion) نوعی واکنش شدید به قارچ کچلی سر است که در آن یک آبسه بزرگ، متورم و چرکی در پوست سر ایجاد میشود
کریون حالت اسفنجی/نرم داشته و اغلب همراه با ریزش مو در ناحیه مبتلا است و ممکن است تب و بزرگ‌شدن غدد لنفاوی گردن نیز دیده شود
درمان سریع ضدمیکروبی (ضدقارچ) برای جلوگیری از ایجاد اسکار و ریزش موی دائمی ضروری است. - عفونت‌های ویروسی: زوستر یک عفونت ویروسی اعصاب پوست است که می‌تواند در ناحیه سر نیز بروز کند در زونا، ضایعات تاولی دردناک روی پوست سر ظاهر میشود که پوست اطراف آنها قرمز و متورم استاین ضایعات معمولاً در مسیر یک عصب و یک‌طرفه ایجاد می‌شوند و با درد شدید عصبی همراهند همچنین ویروس‌هایی مثل آبله‌مرغان (در کودکان) می‌توانند ضایعات پوستی متعدد در سر و صورت ایجاد کند در مجموع، هر عفونت پوستی همراه با التهاب می‌تواند به‌صورت تورم موضعی سر تظاهر نماید و در موارد پیشرفته یا همراه با تب نیاز به پیگیری پزشکی دارد.
مشکلات پزشکی موضعی (کیست‌ها، توده‌های خوش‌خیم زیرپوستی، التهاب‌های موضعی)
انواعی از توده‌ها یا ضایعات خوش‌خیم می‌توانند در بافت زیرپوست سر تشکیل شده و به شکل ورم یا برجستگی بدون علت خارجی بروز کنند:
- کیست‌های پوستی (سباسه/اپیدرموئید و پیلار): کیست‌های سباسه یا اپیدرموئید ناشی از تجمع کراتین یا ماده چربی زیر پوست هستنداین کیست‌ها اغلب به صورت توده‌های گرد، سفت و متحرک زیر پوست سر یا صورت ظاهر می‌شوند
اندازه آنها معمولاً کوچک تا چند سانتیمتر است و بدون درد بوده و رنگ روی آنها همرنگ پوست یا کمی زردرنگ است
نوعی کیست مرتبط با فولیکول مو به نام کیست پیلار نیز به‌خصوص روی پوست سر شایع است؛ این کیست‌ها کیسه‌های پر از کراتین هستند که در اطراف ریشه مو ایجاد می‌شوند و به شکل برجستگی‌های گنبدی‌شکل صاف روی پوست سر دیده می‌شوند
کیست‌های پوست سر به‌طور کلی بی‌خطر هستند و رشد آهسته‌ای دارند و تنها در صورت عفونت کردن یا از نظر زیبایی در صورت بزرگ بودن نیاز به درمان (تخلیه یا جراحی) پیدا می‌کنند - لیپوما (توده چربی زیرپوستی): لیپوما یک تومور خوش‌خیم بافت چربی است در سر شیوع کمتری دارد اما ممکن است ایجاد شود لیپوم به صورت توده‌ای نرم و لاستیکی شکل زیر پوست لمس میشود که غالباً قابل حرکت نسبت به بافت‌های اطراف است
لیپوما بدون درد و بی‌خطر بوده و معمولاً نیازی به درمان ندارد مگر آنکه رشد کند یا از لحاظ زیبایی مشکل‌ساز شود. - سایر توده‌های خوش‌خیم: تومورهای خوش‌خیم نادر دیگری نیز می‌توانند در پوست یا استخوان سر ایجاد برجستگی کنند برای مثال پیلوماتریکسوما (یاPilomatricoma) یک تومور خوش‌خیم ناشی از سلول‌های فولیکول مو است که بیشتر در کودکان و جوانان ایجاد میشود؛ این ضایعه به شکل یک گره سفت و آهسته‌الرشد در سر یا صورت بروز می‌کند و معمولاً دردناک نیست
نمونه دیگر استخوان‌افزایی (اگزاستوز) جمجمه است که در آن یک رشد اضافی استخوانی روی سطح استخوان جمجمه ایجاد میشود؛ اگزاستوز‌های جمجمه نادرند ولی می‌توانند به صورت یک برجستگی سخت و بدون درد روی سر ظاهر شوند
در اکثر موارد، این توده‌های خوش‌خیم خطری برای سلامتی ندارند و تنها در صورت ایجاد ناراحتی، عفونت یا نگرانی از بدخیمی نیاز به بررسی و احتمالاً نمونه‌برداری یا برداشت جراحی دارند.
بیماری‌های سیستمیک (دلایل کلی بدنی)
گرچه کمتر شایع است، اما برخی بیماری‌های سیستمیک و شرایط داخلی بدن نیز می‌توانند به صورت ورم یا توده در سر تظاهر کنند:
- بیماری‌های روماتولوژیک: در بیماران مبتلا به آرتریت روماتوئید شدید (روماتیسم مفصلی)، ندول‌های روماتوئیدی ممکن است در نقاط تحت فشار بدن ایجاد شوندگاهی در افراد بستری و کم‌تحرک، این ندول‌های سفت زیرپوستی حتی روی پشت سر و پوست سر نیز تشکیل می‌شوند
این توده‌ها معمولاً بدون درد مستقیم هستند اما پوست روی آنها ممکن است حساس باشدندول‌ها علامتی از درگیری شدیدتر بیماری سیستمیک هستندبه‌طور مشابه، در سارکوئیدوز (بیماری التهابی چند سیستمی) نیز گاهی گرهک‌های زیرپوستی در سر و گردن ظاهر میشود که نشان‌دهنده درگیری پوستی این بیماری است. - سرطان‌های متاستاتیک یا پوست سر: سرطان‌های درونی بدن می‌توانند به پوست سر دست‌اندازی (متاستاز) کنندبرای مثال، ملانوما (سرطان پوست رنگدانه‌ای)، سرطان پستان، ریه، تیروئید یا کلیه از جمله تومورهایی هستند که گاهی سلول‌هایشان به پوست سر مهاجرت کرده و به شکل توده‌های جدید روی سر رشد می‌کنند
این توده‌ها ممکن است سفت و منفرد باشند و گاهی با درد یا زخم شدن همراهند همچنین برخی سرطان‌های پوست سر (مانند کارسینوم سلول بازال یا سنگفرشی) می‌توانند به صورت یک برجستگی یا زخم مزمن در پوست سر ظاهر شوند که با رشد تدریجی همراه است مشاهده هرگونه توده‌ی جدید و پیشرونده روی سر در فردی که سابقه سرطان دارد یا علائم سیستمیک دیگری دارد، نیازمند بررسی پزشکی (نمونه‌برداری) جهت رد بدخیمی است. - واکنش‌های آلرژیک و ادم سیستمیک: واکنش آلرژیک شدید نوع آنژیوادم می‌تواند باعث تورم منتشر صورت و پوست سر شود در آنژیوادم، به دنبال مواجهه با آلرژن (مانند برخی غذاها، داروها یا نیش حشرات)، تورم عمقی زیرپوستی رخ می‌دهداگرچه آنژیوادم بیشتر اطراف چشم‌ها، لب‌ها و گلو را درگیر می‌کند، اما می‌تواند پوست سر را نیز متورم و سفت کند این حالت یک وضعیت سیستمیک اورژانسی است، به‌ویژه اگر تورم گلو و راه هوایی را درگیر کند همچنین اختلالات هورمونی یا متابولیک شدید (مثلاً کم‌کاری شدید تیروئید یا سندرم نفروتیک) می‌توانند موجب پف‌آلودگی و ورم عمومی بدن شوند که گاهی در پلک‌ها و چهره و احتمالاً پوست سر نیز قابل مشاهده است، هرچند این ورم بیشتر منتشر بوده و به صورت توده‌ی موضعی بروز نمی‌کند.
عوامل نادر و موارد اورژانسی
برخی علل کم‌شایع اما خطرناک نیز می‌توانند باعث ورم در سر شوند و نیاز به توجه فوری پزشکی دارند:
- آبسه‌های عمقی و عفونت‌های خطرناک: گاهی عفونت‌های سینوسی یا جمجمه می‌توانند به بافت‌های سر گسترش یابندیک نمونه نادر، تومور پافی پات (Pott’s Puffy Tumor) است که در حقیقت آبسه زیرپوستی روی استخوان پیشانی به‌دنبال استئومیلیت (عفونت استخوانی) جمجمه ناشی از سینوزیت پیشانی شدید می‌باشد
این وضعیت باعث ورم واضح در پیشانی همراه با درد، تب و حتی علائم مغزی (مانند سردرد شدید، تهوع، یا نشانه‌های مننژیت) میشود
تومور پافی پات اگرچه یک تومور واقعی نیست اما به دلیل نزدیکی عفونت به مغز، یک اورژانس پزشکی محسوب میشود و نیازمند تخلیه جراحی و آنتی‌بیوتیک وریدی فوری است همچنین عفونت‌های منتشر پوست (مانند سلولیت یا فاشئیت نکروزان پوست سر) می‌توانند ورم سریع‌الرشد، درد شدید، تغییر رنگ ارغوانی/سیاه پوست و تب بالا ایجاد کنند که وضعیت‌هایی بسیار وخیم‌اند و نیاز به مراقبت اورژانسی دارند. - خونریزی‌های داخلی جمجمه: همان‌طور که اشاره شد، هماتوم‌های داخل جمجمه (اپیدورال، ساب‌دورال) ممکن است در اثر ضربه شدید ایجاد شوند بدون اینکه لزوماً پوست سر زخم عمیقی داشته باشداین خونریزی‌ها به علت افزایش فشار داخل جمجمه بسیار خطرناک‌انداگر ورم سر پس از ضربه با علائمی چون کاهش سطح هوشیاری، سردرد شدید پیشرونده، استفراغ، تشنج یا ضعف اندام‌ها همراه شود، باید احتمال خونریزی مغزی را در نظر گرفت و بلافاصله بیمار را به اورژانس منتقل کردتصویربرداری فوری (CT اسکن) برای تشخیص و در صورت لزوم تخلیه خونریزی ضروری است.
- علائم هشداردهنده‌ی دیگر: به طور کلی هرگونه ورم سر که به سرعت بزرگ‌تر شود یا با علائم سیستمیک همراه گردد، نیاز به بررسی فوری داردوجود تب بالا، قرمزی و گرمی شدید پوست روی ورم، خروج ترشح چرکی، درد ضربانی شدید، یا تغییرات عصبی (مانند اختلال بینایی، ضعف عضو، یا بی‌حسی) در حضور یک برآمدگی سر غیرعادی و خطرناک محسوب می‌شوداین نشانه‌ها می‌تواند مطرح‌کننده آبسه عمقی، گسترش عفونت به مغز/مننژ، یا بدخیمی تهاجمی باشددر چنین شرایطی دیرکرد در درمان ممکن است عوارض جبران‌ناپذیری به دنبال داشته باشد، لذا ارزیابی فوری توسط پزشک و انجام اقدامات تشخیصی (آزمایش خون، تصویربرداری یا نمونه‌برداری) توصیه میشود.
چه موقع به پزشک مراجعه کنیم؟
برای آنکه ادم مغزی تشخیص داده شود و آغاز درمان آن، مشاوره با متخصص جراحی مغز و اعصاب لازم است.
هنگام مشاوره با پزشک یا جراح مغز و اعصاب، اندازه درد خود را با توضیح کاملی از علائم، مدت زمان بروز و علت ایجاد آنها را بیان کنید. همچنین از داروهایی که استفاده می‌کنید را نام ببرید. چنانچه با علائم زیر مواجه شدید از اورژانس پزشکی کمک بگیرید:
- عدم تعادل حرکات بدن
- مشکل در صحبت کردن
- بی‌اختیاری ادرار
- فراموشی
- ضعف
- تشنج
- دوبینی
دلایل احتمالی ورم سمت راست سر
ورم در ناحیه‌ای از سر (مثلاً سمت راست) می‌تواند ناشی از عوامل مختلفی باشد؛ از یک آسیب جزئی تا بیماری‌های جدی‌تر. در ادامه، دلایل ممکن را در چند دسته کلی بررسی می‌کنیم و سپس علائمی را بیان می‌کنیم که در صورت مشاهده آنها باید به پزشک مراجعه کنید.
آسیب‌های فیزیکی (ضربه و صدمات)
- ضربه‌ی مستقیم به سر: وارد آمدن ضربه یا آسیب به سر می‌تواند باعث کبودی و خونریزی زیر پوست سر شود. از آنجا که پوست سر و پیشانی عروق خونی فراوانی دارند، حتی یک ضربه‌ی نسبتاً خفیف نیز ممکن است تورم و برآمدگی قابل توجه (هماتوم) ایجاد کندبه این نوع ورم‌ها گاهی “قندیل” یا “گوشت اضافه” گفته میشود. معمولاً این ورم طی چند روز تا هفته جذب میشود.
- آسیب شدید سر: ضربات شدیدتر (مثلاً در تصادف یا سقوط) ممکن است علاوه بر ورم خارجی، خونریزی داخلی در جمجمه ایجاد کنند. در این حالت خون میان بافت‌ها یا لایه‌های اطراف مغز جمع میشود (هماتوم داخل‌جمجمه‌ای) و می‌تواند با فشار بر مغز یک وضعیت تهدیدکننده ایجاد کنداین نوع آسیب‌ها اغلب با علائم مغزی مانند سردرد شدید، تهوع، گیجی یا بیهوشی همراه‌اند (که در بخش علائم خطر توضیح داده شده است).
عفونت‌ها
- عفونت پوست سر (آبسه یا سلولیت): عفونت باکتریایی پوست سر می‌تواند موجب قرمزی، درد و ورم موضعی شود. برای مثال، ورود باکتری به فولیکول‌های مو ممکن است فولیکولیت ایجاد کند یا نفوذ میکروب از طریق یک خراش باعث سلولیت (عفونت بافت زیرپوست) گردد. در صورت شدید شدن، این عفونت‌ها می‌توانند به تشکیل آبسه (تجمع چرک) در پوست سر منجر شوند که به صورت یک توده متورم، گرم و دردناک ظاهر میشود. آبسه‌ی پوست سر معمولاً نیاز به تخلیه و آنتی‌بیوتیک دارد.
- ماستوئیدیت: ماستوئیدیت به عفونت استخوان ماستوئید (پشت گوش) گفته میشود و معمولاً عارضه‌ی عفونت گوش میانی درمان‌نشده است. این حالت می‌تواند باعث تورم و برآمدگی دردناک پشت گوش در سمت مبتلا شود و گاهی گوش را به سمت جلو هل دهد. علائم همراه شامل درد شدید گوش، تب، خروج ترشح چرکی از گوش و کاهش شنوایی است ماستوئیدیت یک عفونت جدی است و در صورت شک به آن، مراجعه فوری به پزشک ضروری است چون می‌تواند به مغز گسترش یابد.
- سینوزیت شدید (تومور پاتس پافی): عفونت‌های سینوس به ندرت ممکن است به استخوان‌های مجاور سرایت کرده و ورم ایجاد کنند. به‌عنوان مثال، عفونت شدید سینوس پیشانی می‌تواند باعث استئومیلیت استخوان پیشانی شود که به آن تومور پاتس پافی می‌گویند. در این حالت تورم نرم در پیشانی ظاهر میشود و معمولاً با سردرد، تب، ترشحات بینی و درد سینوس همراه است اگر درمان نشود، می‌تواند به عوارض جدی‌تری مانند آبسه مغزی یا علائم عصبی (مانند ضعف یک‌طرفه بدن) بینجامدهرگونه ورم پیشانی یا سر همراه تب و علائم سینوسی باید جدی گرفته شود.
- تورم غدد لنفاوی: سیستم ایمنی در مواجهه با عفونت‌های سر و گردن می‌تواند باعث بزرگ‌شدن غدد لنفاوی اطراف شود. به‌عنوان مثال، عفونت‌هایی مثل گلودرد باکتریایی، عفونت گوش یا حتی سرماخوردگی شدید ممکن است غدد لنفاوی پشت گوش یا ناحیه گردن را متورم کند این غدد متورم به صورت توده یا ورمی در کنار سر یا پشت گوش حس می‌شوند. معمولاً با بهبود عفونت، ورم این غدد نیز طی چند هفته فروکش می‌کند؛ اما در صورت دردناک بودن، بزرگ شدن پیشرونده یا باقی ماندن طولانی باید بررسی پزشکی شوند.
بیماری‌های التهابی (غیرعفونی)
- آرتریت گیجگاهی (التهاب شریان تمپورال): آرتریت گیجگاهی که به آن التهاب شریان سلول غول‌آسا (GCA) نیز می‌گویند، یک بیماری التهابی خودایمنی در افراد بالای ۵۰ سال است. در این بیماری جداره‌ی سرخرگ‌های شقیقه ملتهب میشود. علائم معمول شامل سردرد شدید و مداوم در یک طرف سر، حساسیت و درد شقیقه هنگام لمس، درد فک حین جویدن و گاهی درد یا ورم در پوست سر همان ناحیه است ممکن است علائم عمومی مانند تب، خستگی، کاهش وزن و تعریق شبانه نیز وجود داشته باشد هرگونه شک به آرتریت گیجگاهی یک اورژانس پزشکی است، زیرا در صورت عدم درمان می‌تواند به کاهش بینایی یا نابینایی ناگهانی منجر شود. بنابراین، درد شدید شقیقه همراه اختلال بینایی نیازمند مراجعه فوری به پزشک و شروع درمان (مثلاً کورتیکواستروئیدها) است
- واکنش‌های آلرژیک (آنژیوادم): واکنش‌های آلرژیک شدید می‌توانند باعث تورم سریع زیرپوستی در ناحیه صورت و سر شوند که به آن آنژیوادم گفته میشود. در آنژیوادم، عروق خونی کوچک نشت کرده و مایع را به بافت‌های اطراف آزاد می‌کنند و موجب ورم ناگهانی می‌شونداین حالت معمولاً در پلک‌ها، لب‌ها، زبان و گلو دیده میشود، اما می‌تواند پیشانی و پوست سر را نیز درگیر کند علل شایع آنژیوادم عبارت‌اند از آلرژن‌هایی مانند برخی غذاها، نیش حشرات (مثلاً زنبور)، داروها، گرده گیاهان و غیره اغلب همراه این تورم، کهیر (راش‌های خارش‌دار روی پوست) نیز مشاهده میشود و بیمار ممکن است احساس خارش یا سوزش داشته باشد. آنژیوادم در موارد خفیف طی چند ساعت تا یکی دو روز برطرف میشود، اما اگر ورم گلو و سختی تنفس رخ دهد، وضعیت خطرناک است و نیاز به اقدام اورژانسی دارد
- سایر التهاب‌ها: برخی شرایط التهابی نادر می‌توانند توده یا ورم در سر ایجاد کنند. برای مثال، واکنش‌های شدید پوستی (مانند درماتیت تماسی به مواد شیمیایی یا رنگ مو) ممکن است باعث تورم گسترده پوست سر شوند. بیماری‌های خودایمنی مثل لوپوس یا سارکوئیدوز به ندرت با درگیری پوست سر و ایجاد گرهک‌های زیرپوستی همراه می‌شوند. هرچند این موارد کمتر شایع‌اند، ولی در تشخیص‌های افتراقی ورم‌های بدون علت مشخص در نظر گرفته می‌شوند.
مشکلات عروقی
- سکته مغزی و ادم مغزی: برخی سکته‌های مغزی ایسکمیک (ناشی از لخته شدن رگ) می‌توانند موجب تورم بافت مغز در سمت آسیب‌دیده شوندهنگامی که جریان خون مغز مختل میشود، سلول‌های مغزی صدمه دیده و واکنش التهابی باعث تجمع مایع و ورم مغز (ادم مغزی) می‌گرددهمچنین سکته‌های هموراژیک (خونریزی‌های داخل مغز یا اطراف آن) می‌توانند با تجمع خون و مایع در یک نیمکره مغز، فشار داخل جمجمه را بالا برده و تورم شدیدی ایجاد کنندتورم مغز یک وضعیت اورژانسی است، چرا که جمجه فضای محدودی دارد و افزایش فشار می‌تواند به آسیب بافت مغز یا حتی مرگ منجر شود علائم سکته مغزی (ضعف ناگهانی یک طرف بدن، اختلال تکلم، سردرد شدید، کاهش هوشیاری و غیره) نشان‌دهنده درگیری عروق مغزی است که نیازمند اقدام فوری پزشکی است.
- خونریزی‌های اطراف مغز (هماتوم‌های داخل‌جمجمه‌ای): پارگی رگ‌های خونی در اثر آسیب یا مشکلات عروقی می‌تواند باعث تجمع خون در اطراف مغز شود. هماتوم اپیدورال (خونریزی بین جمجمه و سخت‌شامه) یا ساب‌دورال (خونریزی زیر سخت‌شامه) نمونه‌هایی از این موارد هستند. این خونریزی‌ها معمولاً یک‌طرفه‌اند (مثلاً در سمت راست سر) و با فشار بر مغز در همان سمت، علائمی مانند سردرد شدید، تهوع/استفراغ، گیجی، مردمک‌های غیرقرینه یا ضعف اندام‌ها را ایجاد می‌کنند. چنین خونریزی‌هایی اغلب به دنبال ضربه‌ی شدید به سر رخ می‌دهند اما می‌توانند ناشی از پارگی آنوریسم یا ناهنجاری‌های عروقی نیز باشند. هماتوم‌های داخل‌جمجمه‌ای وضعیت‌های بسیار جدی‌اند و معمولاً نیاز به تخلیه جراحی فوری دارند.
- ناهنجاری‌های عروقی نادر: به‌ندرت، مالفورماسیون‌های عروقی در پوست سر می‌توانند علت ورم یا توده باشند. برای مثال، AVM (ناهنجاری شریانی-وریدی) پوست سر یک اتصال غیرطبیعی بین شریان و ورید است که ممکن است به صورت توده‌ای ضربان‌دار و قابل لمس روی سر تظاهر کند این ضایعات مادرزادی یا پس از ترومای قبلی ایجاد می‌شوند و به دلیل جریان خون بالا، ممکن است بزرگ شده و حتی خونریزی کنندهر توده ضربان‌دار روی سر نیازمند بررسی دقیق عروقی است. علاوه بر این، آنوریسم‌های داخل جمجمه (بالون شدن دیواره رگ) اگرچه منجر به ورم قابل مشاهده بیرونی نمی‌شوند، اما در صورت پارگی باعث سکته هموراژیک ناگهانی خواهند شد (با علائمی مثل سردرد ناگهانی وحشتناک و افت هوشیاری).
سایر شرایط پزشکی
- کیست‌ها و توده‌های خوش‌خیم: درصد زیادی از تومورها و توده‌های پوست سر خوش‌خیم هستندشایع‌ترین آنها
- کیست‌های پیلار (کیست مویی یا کیست چربی) هستند که از فولیکول‌های مو منشاء می‌گیرند و معمولاً به شکل برآمدگی‌های گرد و نرم زیر پوست سر ظاهر می‌شوندحدود ۴۰–۵۰٪ توده‌های خوش‌خیم پوست سر را کیست‌ها تشکیل می‌دهنداین کیست‌ها آهسته رشد می‌کنند و اغلب بدون دردند مگر آنکه عفونت کنند یا به اندازه بزرگ برسند.
- لیپوما (توده چربی زیرپوستی) یکی دیگر از توده‌های خوش‌خیم شایع است (حدود ۳۰٪ توده‌های خوش‌خیم سر را تشکیل می‌دهد) لیپوم‌ها نیز معمولاً نرم، متحرک و بدون درد هستند. این ضایعات خوش‌خیم بیشتر جنبه زیبایی دارند و فقط در صورت دردناک شدن، افزایش اندازه یا شک به تشخیص‌های دیگر نیاز به برداشتن دارند.
- تومورهای بدخیم: اگرچه تنها ۱–۲٪ توده‌های پوست سر بدخیم هستند باید به آنها توجه داشت. سرطان‌های پوست سر مانند کارسینوم سلول بازال (BCC) یا ملانوم بدخیم ممکن است به صورت زخم یا توده در پوست سر بروز کنند. این ضایعات معمولاً رشد مداوم دارند، ممکن است زخم شوند یا خونریزی کنند و بر خلاف توده‌های خوش‌خیم، به بافت‌های اطراف چسبندگی دارند یا پوست روی آنها زخم شده است. همچنین برخی سرطان‌های داخلی می‌توانند به استخوان جمجمه یا پوست سر متاستاز بدهند و ایجاد توده‌ی سفت بدون درد کنند. به عنوان مثال، توده‌های ناشی از لنفوم یا متاستاز سرطان پستان در پوست سر گزارش شده‌اندهر توده جدیدی روی سر که به سرعت بزرگ میشود، شکل نامنظم دارد، پوست روی آن تغییر کرده یا زخم است، باید توسط پزشک بررسی و نمونه‌برداری شود.
- سایر علل: عوامل دیگری نیز ممکن است ورم موضعی سر را تقلید کنند. برای مثال، یک واکنش حشره‌گزیدگی روی پوست سر می‌تواند مدتی یک ورم موضعی ایجاد کند که با خارش و قرمزی همراه است و خودبه‌خود بهبود می‌یابد. اختلال مفصل فکی-گیجگاهی (TMJ) گاهی اوقات باعث درد و احساس تورم در ناحیه شقیقه و جلوی گوش میشود (اگرچه تورم ظاهری معمولاً خفیف است). همچنین مشکلات دندانی یا غدد بزاقی (مثل آبسه دندان عقل فک بالا یا التهاب غده بناگوشی) می‌توانند باعث تورم در ناحیه گیجگاهی-پشت‌گوش شوند که ممکن است با ورم سر اشتباه شود. در هر صورت، ارزیابی بالینی دقیق برای تعیین منشاء ورم ضروری است.
چه زمانی نیاز به مراجعه به پزشک است؟ (علائم هشداردهنده)
هرگاه متوجه ورمی در سر خود شدید، به خصوص در یک سمت مشخص، باید به علائم همراه دقت کنید. برخی علائم می‌توانند نشان‌دهندهٔ یک وضعیت جدی‌تر باشند که نیاز به ارزیابی پزشکی فوری دارند:
- علائم عصبی یا کاهش هوشیاری پس از ضربه: اگر پس از وارد شدن ضربه به سر، فرد دچار بیهوشی، خواب‌آلودگی، گیجی یا سردرگمی شود، باید فوراً به اورژانس مراجعه کردهمچنین وجود هر یک از این موارد بعد از آسیب سر نگران‌کننده است: سردرد شدید که بدتر میشود، استفراغ مکرر، مشکلات تعادلی، ترشح خون‌آلود یا شفاف از بینی/گوش، اختلال حافظه یا تغییرات رفتاریاین علائم می‌تواند نشانهٔ ضربه مغزی یا خونریزی داخل جمجمه باشد که نیاز به مداخله فوری دارد.
- تب بالا، سفتی گردن یا علائم عفونت سیستمیک: ورم سر اگر با تب بالا، لرز، سردرد شدید، یا سفتی گردن همراه باشد می‌تواند حاکی از عفونت جدی (مثل مننژیت یا آبسه مغزی) باشد. همچنین قرمزی و گرمی منتشر در اطراف ورم، درد ضربان‌دار شدید در محل تورم، یا ترشح چرک نشانهٔ عفونت موضعی شدید (مانند ماستوئیدیت یا آبسه پوست سر) است که نیاز به درمان فوری با آنتی‌بیوتیک یا جراحی تخلیه دارد
- علائم سکته مغزی یا افزایش فشار مغز: بروز ناگهانی ضعف یا بی‌حسی یک طرف بدن، افتادگی صورت در یک سمت، مشکل در تکلم یا درک کلام، تاری دید، سرگیجه و عدم تعادل، یا تشنج در همراهی با ورم (به‌خصوص پس از ضربه یا در فرد دارای ریسک فاکتور سکته) از موارد اورژانسی است این علائم می‌تواند نشان‌دهنده سکته مغزی یا تورم حاد مغز باشد. در صورت مشاهده چنین علائمی، حتی بدون وجود ورم خارجی قابل مشاهده، باید فوراً با اورژانس تماس بگیرید.
- تغییرات بینایی، درد شدید شقیقه یا فک: در افراد میانسال/مسن که با درد شدید ناحیه شقیقه، حساسیت پوست سر، درد فک هنگام جویدن یا تاری دید مراجعه می‌کنند، احتمال آرتریت گیجگاهی مطرح است تاری دید، دوبینی یا کاهش بینایی از علائم بسیار هشداردهنده در این بیماران است که نیاز به درمان اورژانسی با کورتون داردبنابراین در صورت تجربه‌ی همزمان ورم یا درد شقیقه با مشکلات بینایی یا درد فک، بدون درنگ به پزشک مراجعه کنید.
- بزرگ شدن سریع یا غیرعادی توده: اگر ورم یا توده‌ای روی سر به سرعت در حال بزرگ‌شدن است، شکل نامتقارن دارد، به بافت‌های عمقی چسبیده و با حرکت سر تکان نمی‌خورد، یا پوست روی آن زخم و خونریزی‌دهنده شده است، باید حتماً توسط پزشک معاینه شود. توده‌هایی که سفت و ثابت هستند یا با علائمی مثل کاهش وزن و تعریق شبانه همراهند می‌توانند نشانهٔ تومورهای بدخیم باشندهر گونه تورمی که پس از چند هفته بهبود نیابد یا رو به افزایش باشد، نیاز به ارزیابی پزشکی (شامل تصویربرداری یا نمونه‌برداری) دارد.
- علائم واکنش آلرژیک شدید: تورم سریع سر یا صورت همراه با کهیر گسترده، خس‌خس سینه، تنگی نفس یا تورم زبان و گلو علامت آنژیوادم شدید یا آنافیلاکسی است. این یک اورژانس پزشکی محسوب می‌شوددر صورت بروز چنین حالتی (مثلاً پس از نیش زنبور یا مصرف غذایی خاص)، باید فوراً به اورژانس مراجعه کنید.
پاسخ به سوالات متداول در مورد ادم مغزی
در بخش حاضر پاسخ به ابهامات ذهنی خود در این حیطه را پیدا کنید.
۱. ورم مغزی چگونه ایجاد میشود؟
اگر مایعات در بین سلول‌های مغز تجمع یابد ادم مغزی اتفاق می‌افتد. که باعث التهاب ایجاد شود. یکی از حساس ترین مناطقی که باعث میشود اختلال ورم مغزی در آن رخ دهد بافت مغز می‌باشد. بافت‌های نرم توسط ادم مغزی متورم می‌شوند و درد و آسیب ایجاد میشود. این وضعیت باعث افزایش فشار داخل جمجمه‌ای میشود و در نتیجه کمبود اکسیژن و به دنبال آن تخریب سلولی اتفاق می‌افتد که در نهایت باعث کما یا مرگ میشود.
۲. آیا ورم مغزی کشنده است؟
بله،اگر درمان نشود می‌تواند مشکلات جدی را ایجاد کند و یا حتی باعث مرگ شود. به همین علت برای درمان آن باید فوری اقدامات لازم انجام شود تا جلوی آسیب دائمی به مغز گرفته شود. اقدامات حذف کردن مایعات و کاهش التهاب ضروری است. به طور معمول اگر شرایط سخت و شدید باشد جراحی اورژانسی انجام می‌گیرد تا تخلیه مایع اضافی انجام گیرد و التهاب و فشار مغز کنترل گردد.
3- تصور از آینده در بیماران مبتلا به ادمم مغزی چیست؟
عواقب جبران ناپذیر و شدیدی در اثر ادم مغزی وجود دارد. با توجه به محل دقیق ادم و شدت آن و نیز سرعت روند درمان بیمار، تصور آن از آینده به طور معنی‌داری تفاوت دارد. به همین علت نشان دادن مراقبت‌های پزشکی مناسب و فوری برای اینکه خطر عوارض را کاهش دهند برای پزشکان پر اهمیت می‌باشد.
لیست پزشکان مرتبط:
مهدی سخابخشمتخصص مغز و اعصاب (نورولوژی) | تهران- بابک زمانیمتخصص مغز و اعصاب (نورولوژی) | تهران
- رویا ابوالفضلیمتخصص مغز و اعصاب (نورولوژی) | تهران
- علیرضا رنجبر نائینیمتخصص مغز و اعصاب (نورولوژی) | تهران
- سید سهراب هاشمی فشارکیمتخصص مغز و اعصاب (نورولوژی) | تهران
- اکبر سلطان زادهمتخصص مغز و اعصاب (نورولوژی) | تهران
- مریم سلیمانی قره تپهمتخصص مغز و اعصاب (نورولوژی) | تهران
- فاطمه شعبانیمتخصص مغز و اعصاب (نورولوژی) | تهران
- کلینیک مغز و اعصاب نورالیکلینیک مغز و اعصاب و نوروساینس | تهران
- احمد قمی فرمتخصص مغز و اعصاب و ستون فقرات | تهران
