ورم مغزی به چه علت ایجاد میشود؟ + درمان اِدم مغزی
یکی از پاسخ‌های طبیعی بدن به آسیب، تورم یا التهاب می‌باشد. این مسئله در هرجایی از بدن، از جمله مغز می‌تواند اتفاق بیافتد که اصولا بروز آن در اثر تجمع مایع رخ می‌دهد. ورم مغزی (اِدِم مغزی) که به انگلیسی Cerebral edema می‌باشد به دلیل محدود کردن خونرسانی به مغز عوارض شدیدی ایجاد می‌کند. این مطلب جنبه آموزشی و اطلاع رسانی دارد، در صورت مشکل به دکتر مغز و اعصاب مراجعه کنید.
اکسیژن لازم از طریق خون به مغز می‌رسد. کمبود اکسیژن باعث آسیب به سلول‌های مغز و یا مرگ آنها میشود. بنابراین فشار داخل جمجمه‌ای (ICP) که ناشی از اِدِم مغزی (با هر علت زمینه‌ای) است برکل مغز یا مناطق خاصی از مغز اثر بگذارد، که باعث آسیب جبران‌ناپذیر و در بعضی موارد کشنده شود.
فرایند درمان اِدِم مغزی مشکل است و باید زیر نظر دکتر مغز و اعصاب درمان شود. مدت زمانی که طول می‌کشد شخص با ادم مغزی درگیر باشد به شخص، علت ایجاد تورم مغز و برنامه درمانی که خواهد داشت بستگی دارد و متفاوت خواهد بود. اشخاصی که به تورم مغز دچار می‌شوند در 48 تا 72 ساعت اولیه بعد از آسیب یا عفونت، باید تحت نظر باشند. چون اگر بیمار به موقع درمان شود زمان بهبودی کاهش می‌یابد و نتایج مطلوب‌تری بدست خواهد آورد.
قطعا مطالعه مطالب حاضر، شما را از اطلاعات خوبی درباره انواع ادم مغزی، ادم مغزی در کودکان، علت ورم سر بعد از عمل مغز، طول درمان ورم مغزی و درمان ورم مغزی از طریق طب سنتی بهره‌مند می‌کند.
فرایند درمان اِدِم مغزی دشوار باید تحت نظر دکتر مغز و اعصاب انجام شود و معمولا این فرایند دشوار است.
علائم ورم مغزی چگونه است؟
علائم ادم مغزی با توجه به علتی که باعث آن شده است متفاوت می‌باشد و می‌تواند وضعیت خیلی وخیمی باشد. محل ادم مغز، سن بیمار و اندازه مغز بر شدت علائم ادم مغزی تاثیرگذار هستند. ادم مغزی با توجه به تجربه پزشکان، یک بیماری زمینه‌ای محسوب میشود. به همین علت معمولا بیماران در اثر سکته مغزی یا در اثر یک آسیب مغزی تروماتیک، با عارضه ادم مغزی و همچنین به یک طیف از علائم عصبی دچار می‌شوند.
به طور اصولی تشخیص ادم مغزی توسط پزشکان بدون انجام آزمایشات و ارزیابی کامل آنها مشکل می‌باشد. در حقیقت بعد از آسیب یا عفونت، علائمی به وجود می‌آید که نشان دهنده تورم مغز می‌باشد. بعضی از این نشانه‌ها عبارتند از:
- سردرد (علامتی شایع در هر زمانی که مغز در حال متورم شدن است)
- سرگیجه
- حالت تهوع
- عدم هماهنگی و تعادل در اعضای بدن
- بی‌حسی
در هنگامی که ادم مغزی شدید باشد علائم زیر را ممکن است تجربه کنید:
- تغییرات در خلق‌وخوی مانند افسردگی (ورم مغز آدم افسرده)، اضطراب یا پرخاشگری در نتیجه آسیب مغزی
- فراموشی و از دست دادن حافظه
- تغییر در آگاهی و هوشیاری
- مشکل در صحبت کردن
- بی‌اختیاری ادرار و مدفوع
- تشنج
- ضعف
- دوبینی به‌دلیل عدم توانایی در حرکت کامل یکی از چشمان در یک جهت خاص
علت ادم مغزی چیست؟
دلایلی که باعث فشار داخل جمجمه‌ای که با ادم مغزی در ارتباط است عبارتند از:
- آسیب مغزی تروماتیک (TBI): اگر ضربه به سر وارد شود یا همان ضربه مغزی در اثر تصادف با اتومبیل، ورزش، افتادن، خشونت خانگی، جراحات جنگی یا جراحی منجر به کبودی، خونریزی و یا تورم مغز میشود. در حقیقت ترک خوردگی در جمجمه باعث پاره شدن رگ‌های خونی و در نهایت باعث تورم میشود. طبق آمارها، ورم مغز بر اثر تصادف و ورم مغز بعد از عمل از شایع‌ترین دلایل آسیب مغزی تروماتیک هستند.
- عفونت: عفونت‌هایی مانند آنسفالیت و مننژیت می‌توانند باعث ایجاد ادم مغزی شوند. آنسفالیت نوعی التهاب مغز است که به طور معمول از طریق عفونت ویروسی ایجاد می‌گردد. علائم آنسفالیت از جمله سردرد، تب، از دست دادن هوشیاری و تشنج می‌باشد. مننژیت نیز عفونت لایه مننژ است که مغز و نخاع را احاطه کرده است. مننژیت عفونت‌های ویروسی، باکتریایی، انگلی یا قارچی باعث بروز مننژیت می‌گردد که منجر به ورم مغزی در بزرگسالان و یا حتی ورم بطن مغز جنین شود.
- تومور: تومور مغزی همان رشد غیر طبیعی سلول‌ها در جمجمه یا داخل مغز است. این عارضه مغزی می‌تواند باعث فشرده شدن یا جابه‌جا شدن بافت مغز می‌گردد و سپس مسدود کردن جریان جریان مایع مغزی نخاعی که باعث افزایش فشار میشود و در نهایت منجر به ادم مغزی میشود.
- آبسه: بعد از مبتلا شدن به بیماری‌هایی مثل مننژیت یا عفونت سینوسی در بخش ساب‌دورال مغز، آبسه ساب‌دورال بروز می‌کند که به شکل یک توده پر از چرک است. گسترش این عفونت به سرعت اتفاق می‌افتد باعث ایجاد تورم و مسدود شدن مایعات دیگر در مغز میشود. در این شرایط، بیماران با ادم مغزی بیماران تهدید می‌شوند.
- سکته مغزی: انسداد شریان‌های مغز باعث سکته‌های ایسکمیک می‌شوند که حدود درصد از سکته‌های مغزی از این نوع است. این مساله در جایگاه خود از رسیدن خون اکسیژن‌دار به سلول‌های مغز جلوگیری می‌کند و باعث فراهم کردن زمینه برای بروز تورم مغزی می‌گردد. امروزه شیوع ورم مغز بر اثر سکته یا ورم مغز بعد از سکته فراوان دیده میشود.
- خونریزی مغزی: خونریزی در داخل یا اطراف مغز همان خونریزی داخل جمجمه‌ای می‌باشد و مرگ سلول‌های مغز در اثر پارگی رگ‌های خونی در مغز همان سکته مغزی هموراژیک است. این شرایط هر دو می‌توانند منجر به ادم مغزی شوند.
- کوهنوردی و حرکت در ارتفاعات بالا: دو روز پس از صعود به ارتفاعات بالای ۴۰۰۰ متر اشخاص ممکن است دچار ادم مغزی در ارتفاع بالا (HACE) شوند. این نوع از تورم مغزی با بیماری حاد کوهستان باعث ایجاد خستگی، تغییر وضعیت روانی و آتاکسی (از دست دادن کنترل حرکات بدن) اتفاق می‌افتد. اگر این عارضه در عرض 24 ساعت درمان نشود به کما یا مرک منتهی میشود. پس ورم مغزی و کما در اثر ادم مغزی در کوهنوردی را دست کم نباید گرفته شود.
دلایل دیگری که باعث ورم مغز و کما می‌شوند موارد زیر را می‌توان نام برد:
- مصرف بیش‌ازحد الکل (ورم مغز آدم الکلی) و مواد مخدر
- مسمومیت با گاز مونوکسید کربن
- گازگرفتگی یا نیش حیوانات سمی، خزندگان و برخی از حیوانات دریایی
علل و علائم ورم مغزی در کودکان
مساله جالب آنجاست که کودکان نیز در اثر آسیب یا عفونت مغز ممکن است به ادم نغزی دچار شوند. مثلا عفونت توکسوپلاسموز که یک انگل باعث بوجود آمدن آن میشود، جنین‌ها، نوزادان خردسال و کودکانی که دارای سیستم ضعیفی هستند تحت تاثیر آن قرار می‌گیرند و به روشنی باعث ایجاد ادم مغزی در آنها میشود. به دلیل حساس تر بودن ساختر مغز کودکان، اگر به موقع درمان نشوند، منجر به کاهش هوشیاری و حتی مرگ نوزاد گردد. علائم ورم مغزی در نوزادان و کودکان شامل ضعف، حالت تهوع، بی اختیاری ادرار و مدفوع، بروز برآمدگی در نقاط نرم جمجمه نوزادان، مشکل در صحبت کردن و می‌باشد. در نی نی سایت، در مقاله‌ای با عنوان ورم مغز نکات جالبی در این زمینه بیان شده است.
آشنایی بیشتر با انواع اِدم مغزی در بزرگسالان و کودکان
پنج نوع ادم مغزی با توجه به علت اصلی وجود دارد که در ادامه مطالب به هرکدام از آنها با جزئیات پرداخته خواهد شد.
ادم مغزی سیتوتوکسیک
اگر سدیم و آب در سلول‌های مغز تجمع یابد ادم مغزی سیتوتوکسیک ایجاد میشود که منتهی به نارسایی سلولی می‌گردد. به طور معمول عفونت‌هایی مانند آنسفالیت یا مننژیت، آسیب مغزی، بیماری متابولیک و مصرف مواد شیمیایی مانند متانول یا اکستازی باعث بروز این نوع ادم مغزی می‌گردد.
ادم مغزی وازوژنیک
اگر دچار سکته شده‌اید احتمالا به‌دلیل لخته شدن خون یا کمبود اکسیژن مغز شما متورم میشود. این موضوع سد خونی مغزی را دچار اختلال می‌کند و باعث نشت مایع میان بافتی شود و در نهایت ایجاد فشار در داخل مغز گردد. با آنکه این نوع از ادم مغزی بیشتر در اشخاصی دیده میشود که به تومورهای مغزی مبتلا هستند، ولی بیماری متابولیک، نفوذ دی اکسید کربن بیش‌ازحد در خون، سمیت سرب و صعود به ارتفاعات بالا نیز منجر به آن شود.
ادم مغزی بینابینی
علت اصلی ایجاد این نوع تورم مغزی، هیدروسفالی انسدادی می‌باشد که در اثر انباشته شدن مایع مغزی نخاعی که به دلیل گشاد شدن غیرطبیعی بطن‌ها است بروز می‌کند و در نتیجه باعث افزایش فشار در مغز می‌گردد. به طور معمول هیدروسفالی انسدادی از نقص ژنتیکی، اختلال رشد، مننژیت، تومور، آسیب مغزی تروماتیک یا خونریزی مغزی نشات می‌گیرد.
ادم مغزی هیدرواستاتیک
اگر بین فضاهای کوچک و باریک بین بافت‌های مغز، مایع تجمع یابد باعث بروز ادم مغزی هیدرواستاتیک می‌گردد. در حقیقت انسداد وریدی مزمن یا نارسایی قلبی باعث افزایش فشار هیدرواستاتیک مویرگی میشود و در نهایت تورم مغزی ایجاد می‌گردد.
ادم مغزی اسموتیک
فرایند عبور آب از غشای نیمه تراوای سلول‌ها فرآیند اسمز نام دارد. در مواقعی که الکترولیت‌ها در داخل سلول انباشته شوند باعث میشود آب با غلظت بالایی به داخل سلول‌ها جریان یابد. این اتفاق که اسمولالیته نامتعادل نامیده میشود در اثر ترشح نامناسب هورمون ضدادراری یا ضربه مغزی رخ می‌دهد که در نهایت منجر به تورم مغزی، فشار و تجمع مایع در مغز میشود.
عوارض ادم مغزی
اگر عدم مغزی درمان نشود باعث آسیب رسیدن دائمی به مغز میشود یا دامنه گسترده‌ای از عوارض زیر را ایجاد می‌کند:
- مشکلات خواب
- از دست دادن قدرت بینایی
- آتروفی مغزی
- زوال عقلی یا شناختی
- سردرد مزمن
- افسردگی
- صرع
- تغییر وضعیت هوشیاری ذهن
- آسیب غیر قابل برگشت مغزی
شواهد نشان می‌دهد که یکی از دلایل اصلی ادم مغزی، آسیب تروماتیک مغزی است که اشخاص را بیشتر در معرض خطر انواع بیماری‌های زوال عقل و بیماری الزایمر قرار می‌دهد. این مسئله بر عملکرد شناختی شخص مانند یادگیری و تفکر تاثیر می‌گذارد.
انجمن آلزایمر گزارش کرده است که اشخاصی که دارای سابقه سابقه آسیب مغزی تروماتیک با شدت متوسط هستند 3/2 برابر بیشتر از اشخاصی که دچار آسیب مغزی نشده‌اند دچار خطر ابتلا به آلزایمر می‌شوند. و اشخاصی که دارای سابقه آسیب مغزی تروماتیک شدید هستند 5/4 برابر بیشتر در معرض خطر قرار دارند.
با وجود اینکه هیچ مدرکی دال بر این نیست که آسیب خفیف مغزی با زوال عقل در ارتباط باشد، ولی اگر آسیب‌های مغزی تروماتیک خفیف از جمله مواردی که در ورزشهایی مثل بوکس، فوتبال و هاکی به طور مکرر اتفاق می‌افتد ممکن است باعث افزایش خطر انسفالوپاتی تروماتیک مزمن گردد.
پرخاشگری، اضطراب، افسردگی، از دست دادن حافظه، گیجی، مشکلات کنترل تکانه، اختلال در قضاوت، بیماری پارکینسون و خودکشی از علائ آن هستند. این علائم سالها یا دهه ها بعد از آخرین آسیبی که به مغز وارد شده می‌توانند بروز کنند.
بیشتر بخوانید:
آیا آسپرین باعث خونریزی مغزی میشود؟
آیا امکان پیشگیری از بروز ادم مغزی وجود دارد؟
به طور معمول برای پیشگیری از ادم مغزی باید اقداماتی برای محافظت از سر و مغز انجام داد. بعضی از بهترین راهکارهای پیشگیری از ادم مغزی عبارتند از:
- استفاده از کلاه ایمنی در حین ورزش کردن یا فعالیت‌های بدنی
- بالا رفتن به آرامی در هنگام کوهنوری برای جلوگیری از بروز ادم مغزی
- کنترل فشار خون و کلسترول برای جلوگیری از بروز بیماری قلبی و سکته
- استفاده از کمربند ایمنی هنگام مسافرت با وسیله نقلیه
- عدم استفاده از سیگار به منظور کاهش خطر اکسیداتیو و التهابی بروز سکته مغزی
تغییر در سبک زندگی و پیشگیری با توجه ویژه به موارد زیر نیز مطلوب است:
- افزایش استفاده از میوه و سبزیجات و کاهش استفاده از شکر و نمک، داشتن رژیم غذایی سالم
- عدم استفاده از سیگار
- کاهش مصرف الکل و نوشیدنی‌های حاوی الکل
- حفط یک رنج وزنی سالم
نحوه صحیح تشخیص ادم مغزی
به طور اصولی تشخیص ادم مغزی توسط پزشکان بدون آنکه آزمایش‌های تصویربرداری انجام شود کاری دشوار است. چون دلایل بالقوه فراوانی وجود دارد و همچنین علائم به طور معنی‌داری با هم متفاوت می‌باشند. بعضی از روش‌های رایج که در تشخیص تورم مغز به کاربرده میشود عبارتند از:
- تجویز آزمایش خون برای تعیین علت تورم مغزی
- یک معاینه عصبی برای تشخیص علت ناهنجاری‌ها
- معاینه فیزیکی برای تشخیص محل درد و ناراحتی
- تجویز سی تی اسکن برای شناسایی محل تورم
- تجویز ام آر آی سر برای شناسایی محل تورم
به طور معمول ادم مغزی توسط سی تی اسکن تشخیص داده میشود و دیگر به انجام دادن ام آر آِ نیاز نیست. در ویکی پدیا نیز به مسئله ادم مغزی اشاره شده است.
روش‌های درمان ادم مغزی
تورم مغز امکان تبدیل شدن به یک وضعیت تهدید کننده در زندگی شود در نتیجه باید بلافاصله درمان شود. درمان تورم مغز اهدافی از جمله بازگرداندن جریان خون و اکسیژن به مغز و در نهایت کاهش تورم مغز به دنبال دارد. برای اینکه از آسیب‌های بیشتر جلوگیری شود باید به علت زمینه‌ای توجه شود. در ادامه مطلب انواع روش‌های رایج در درمان ادم مغزی اشاره میشود. نوع درمانی که بیان میشود بسته به شدت و نوع ادم مغزی متفاوت است.
دارودرمانی
پزشکان با توجه به علتی که باعث بیماری شده و همچنین شدت آن، دارویی را برای را تجویز می‌کنند که به کاهش تورم کمک می‌کند و از لخته شدن خون جلوگیری کند. دادن داروهایی به صورتتزریق داخل وریدی و همچنین مایعات، باعث جلوگیری از افت فشار خون میشود.
این مساله در مطمئن شدن پزشک کمک می‌کند که آیا به اعضای بدن مانند مغز خون کافی رسانده میشود. با این وجود اگر پزشک بیش از حد مایعات تجویز کند ممکن است باعث بدتر شدن تورم شود. به همین علت پزشکان، مایعات را در مقادیر مناسبی برای اشخاصی که دچار تورم مغزی شده اند تجویز می‌کنند.
اکسیژن‌درمانی هیپرباریک
پزشک از طریق دستگاه تنفس اکسیژن را تامین می‌کند تا اطمینان یابد که خون دارای اکسیژن کافی است و مانع کاهش اکسیژن مغز و نگرانی در مورد آن شود.
هایپرونتیلاسیون
هیپرونتیلاسیون یک روش کنترل شده است که توسط بعضی از پزشکان برای کاهش فشار داخل جمجمه انجام می‌گردد. در حقیقت با تهویه بیش از حد شما بیشتر از دم، بازدم انجام دهید و با این کار باعث کاهش دی اکسید کربن جریان خون شوید.
اسموتراپی
وقتی مغز متورم میشود بین سلول‌ها مایعات اضافی انباشته میشود. اسموتراپی تکنیک و روشی است که با استفاده از آن مایعات مغز بیرون کشیده میشود. این کار توسط عوامل اسمزی یا سالین پر نمک انجام می‌گردد. اسموتراپی همچنین باعث بهبود گردش خون، کاهش فشار و تورم در جمجمه نیز میشود.
هیپوترمی
هیپوترمی یا کاهش دمای بدن منجر به کاهش متابولیسم در مغز می‌گردد و باعث کاهش تورم شود. با این حال تحقیقات زیادی هنوز در این حیطه در حال انجام است.
ونتریکولوستومی
تکنیکی تهاجمی که باعث تخلیه شدن مایع از مغز میشود ونتریکولوستومی است. دراین روش پزشک با ایجاد یک برش کوچک در جمجمه و قرار دادن یک لوله در آن باعث تخلیه مایع از مغز میشود. از این طریق فشار داخل جمجمه‌ای کاهش می‌یابد.
عمل جراحی
گاهی در حالت وخیم ادم مغزی، برای تسکین و بهبود فشار داخل جمجه جراحی نیاز است. جراحی به این صورت است که بخش از جمجمه یا منبع تورم (مثلا تومور) برداشته میشود و باعث بهبود این وضعیت میشود.
تورم مغز یکی از بیماری‌های جدی است که به حافظه و توانایی نفکر شما آسیب طولانی مدت وارد می‌کند. یعنی اگر بعد از اتفاقاتی مثل تصادف، زمین خوردن و یا هنگام درگیری با عفونت عوارض جانبی شدید رخ داد بلافاصله به پزشک مراجعه کنید. خوشبختانه در حدود 60 درصد از اتفاقات، تورم به خوبی قابل کنترل است.
نحوه درمان ورم مغزی با طب سنتی
پزشکان طب سنتی اغلب معتقد هستند که استفاده از داروهای گیاهی که در زیر نامبرده میشود باعث کاهش علائم ادم مغزی می‌گردد:
- جینگو بیلوبا: نوعی داروی گیاهی است که باعث بهبود گردش خون در کل بدن میشود و همچنین باعث افزایش خونرسانی به مغز می‌گردد. به همبن علت استفاده از آن در بهبود علائم ادم مغزی و کاهش التهاب تاثیر گذار می‌باشد. این دارو در حال حضر به شکل قرص یا کپسول در بازار وجود دارد.
- زردچوبه: گیاه زردچوبه خاصیت التهابی بالایی که دارد به دلیل دارا بودن ماده کورکومین در ریشه آن است که باعث کاهش تورم مغز می‌گردد. از آن به مقدار کمی به شکل دمنوش استفاده کنید.
- چای سبز: باعث کاهش التهاب در نواحی مختلف بدن به دلیل وجود ماده‌ای فعال به نام اپی گالوکاتچین گالات می‌گردد.
افزون بر اینها افزایش استفاده از قهوه، چای و ذغال اخته و گردو نیز موثر می‌باشد.
چه موقع به پزشک مراجعه کنیم؟
برای آنکه ادم مغزی تشخیص داده شود و آغاز درمان آن، مشاوره با متخصص جراحی مغز و اعصاب لازم است.
هنگام مشاوره با پزشک یا جراح مغز و اعصاب، اندازه درد خود را با توضیح کاملی از علائم، مدت زمان بروز و علت ایجاد آنها را بیان کنید. همچنین از داروهایی که استفاده می‌کنید را نام ببرید. چنانچه با علائم زیر مواجه شدید از اورژانس پزشکی کمک بگیرید:
- عدم تعادل حرکات بدن
- مشکل در صحبت کردن
- بی‌اختیاری ادرار
- فراموشی
- ضعف
- تشنج
- دوبینی
پاسخ به سوالات متداول در مورد ادم مغزی
در بخش حاضر پاسخ به ابهامات ذهنی خود در این حیطه را پیدا کنید.
۱. ورم مغزی چگونه ایجاد میشود؟
اگر مایعات در بین سلول‌های مغز تجمع یابد ادم مغزی اتفاق می‌افتد. که باعث التهاب ایجاد شود. یکی از حساس ترین مناطقی که باعث میشود اختلال ورم مغزی در آن رخ دهد بافت مغز می‌باشد. بافت‌های نرم توسط ادم مغزی متورم می‌شوند و درد و آسیب ایجاد میشود. این وضعیت باعث افزایش فشار داخل جمجمه‌ای میشود و در نتیجه کمبود اکسیژن و به دنبال آن تخریب سلولی اتفاق می‌افتد که در نهایت باعث کما یا مرگ میشود.
۲. آیا ورم مغزی کشنده است؟
بله،اگر درمان نشود می‌تواند مشکلات جدی را ایجاد کند و یا حتی باعث مرگ شود. به همین علت برای درمان آن باید فوری اقدامات لازم انجام شود تا جلوی آسیب دائمی به مغز گرفته شود. اقدامات حذف کردن مایعات و کاهش التهاب ضروری است. به طور معمول اگر شرایط سخت و شدید باشد جراحی اورژانسی انجام می‌گیرد تا تخلیه مایع اضافی انجام گیرد و التهاب و فشار مغز کنترل گردد.
3- تصور از آینده در بیماران مبتلا به ادمم مغزی چیست؟
عواقب جبران ناپذیر و شدیدی در اثر ادم مغزی وجود دارد. با توجه به محل دقیق ادم و شدت آن و نیز سرعت روند درمان بیمار، تصور آن از آینده به طور معنی‌داری تفاوت دارد. به همین علت نشان دادن مراقبت‌های پزشکی مناسب و فوری برای اینکه خطر عوارض را کاهش دهند برای پزشکان پر اهمیت می‌باشد.
لیست پزشکان مرتبط:
مهدی سخابخشمتخصص مغز و اعصاب (نورولوژی) | تهران- بابک زمانیمتخصص مغز و اعصاب (نورولوژی) | تهران
- رویا ابوالفضلیمتخصص مغز و اعصاب (نورولوژی) | تهران
- علیرضا رنجبر نائینیمتخصص مغز و اعصاب (نورولوژی) | تهران
- سید سهراب هاشمی فشارکیمتخصص مغز و اعصاب (نورولوژی) | تهران
- اکبر سلطان زادهمتخصص مغز و اعصاب (نورولوژی) | تهران
- ساناز معصومیمتخصص مغز و اعصاب (نورولوژی) | تهران
- کلینیک مغز و اعصاب نورالیکلینیک مغز و اعصاب و نوروساینس | تهران
- پریسا رضاییمتخصص مغز و اعصاب و ستون فقرات (نورولوژیست) | تهران
- احمد قمی فرمتخصص مغز و اعصاب و ستون فقرات | تهران
