برای دفع سنگ کلیه چه بخوریم و چی نخوریم؟
سنگ کلیه یکی از مشکلات رایج و دردناک دستگاه ادراری است که بسیاری از افراد در طول زندگی خود با آن مواجه می‌شوند. این سنگ‌ها از تجمع مواد معدنی و نمک‌ها در کلیه‌ها تشکیل می‌شوند و می‌توانند به اندازه‌های مختلف رشد کنند. بروز سنگ کلیه می‌تواند به دلایل مختلفی از جمله تغذیه نامناسب، کمبود مصرف مایعات، و عوامل ژنتیکی رخ دهد.
یکی از مهم‌ترین سوالاتی که افراد مبتلا به سنگ کلیه می‌پرسند، این است که “برای دفع سنگ کلیه چه بخوریم؟”. در این مقاله، به بررسی مواد غذایی و نوشیدنی‌هایی که می‌توانند به دفع سنگ کلیه کمک کنند خواهیم پرداخت و راهنمایی‌های عملی برای پیشگیری از تشکیل مجدد سنگ‌ها ارائه خواهیم کرد. امیدواریم با مطالعه این مطلب، اطلاعات مفیدی در مورد رژیم غذایی مناسب برای دفع سنگ کلیه کسب کنید.
سنگ کلیه چیست و چرا ایجاد می‌شود؟
سنگ کلیه توده‌های سختی هستند که از تجمع کریستال‌های معدنی و نمک‌ها در کلیه‌ها تشکیل می‌شوند. این سنگ‌ها می‌توانند در اندازه‌های مختلف، از کوچکتر از یک دانه شن تا بزرگتر از یک مروارید باشند و ممکن است در یک یا هر دو کلیه ایجاد شوند.
عوامل متعددی می‌توانند در تشکیل سنگ کلیه نقش داشته باشند، از جمله کمبود مصرف مایعات، رژیم غذایی پر از پروتئین‌های حیوانی، نمک و شکر، چاقی، برخی بیماری‌های متابولیک و ژنتیکی، و عفونت‌های دستگاه ادراری. کمبود آب بدن یکی از مهم‌ترین عوامل خطرزای ایجاد سنگ کلیه است، زیرا مایعات کافی برای رقیق کردن مواد معدنی و نمک‌ها در ادرار وجود ندارد، در نتیجه این مواد به راحتی کریستالیزه می‌شوند و سنگ‌ها را تشکیل می‌دهند.
توجه به رژیم غذایی و مصرف مایعات به میزان کافی می‌تواند نقش مهمی در پیشگیری از تشکیل سنگ کلیه داشته باشد.
برای دفع سنگ کلیه چه بخوریم؟
دفع سنگ کلیه و جلوگیری از تشکیل مجدد آن نیازمند رعایت رژیم غذایی مناسب و مصرف کافی مایعات است. در ادامه به برخی از مواد غذایی و نوشیدنی‌هایی که می‌توانند به دفع سنگ کلیه کمک کنند، اشاره می‌کنیم:
۱. آب
مصرف کافی آب یکی از مهم‌ترین عوامل در پیشگیری و درمان سنگ کلیه است. آب به رقیق شدن ادرار و جلوگیری از تشکیل کریستال‌های معدنی کمک می‌کند. توصیه می‌شود روزانه حداقل 8-10 لیوان آب بنوشید.
۲. آب لیمو
آب لیمو حاوی سیترات است که می‌تواند به حل شدن سنگ‌های کلیوی کمک کند. اضافه کردن آب لیمو به رژیم روزانه، به خصوص صبح‌ها ناشتا، می‌تواند موثر باشد.
۳. آب سبزیجات
آب سبزیجاتی مانند آب کرفس و آب خیار به دلیل داشتن آنتی‌اکسیدان‌ها و خواص ضد التهابی می‌توانند به دفع سنگ کلیه کمک کنند. این نوشیدنی‌ها همچنین به حفظ تعادل الکترولیت‌ها در بدن کمک می‌کنند.
۴. میوه‌های غنی از آب
میوه‌هایی مانند هندوانه، خربزه و خیار که دارای مقدار زیادی آب هستند، به افزایش حجم ادرار و دفع سنگ کلیه کمک می‌کنند. این میوه‌ها همچنین مواد مغذی ضروری را به بدن می‌رسانند.
۵. سبزیجات برگ سبز
سبزیجات برگ سبز مانند اسفناج و کاهو به دلیل داشتن مواد معدنی و ویتامین‌های مختلف به تقویت سیستم ایمنی و جلوگیری از تشکیل سنگ کلیه کمک می‌کنند. البته باید در مصرف اسفناج اعتدال رعایت شود، زیرا حاوی اگزالات است.
۶. حبوبات
حبوباتی مانند لوبیا قرمز و نخود فرنگی دارای فیبر زیادی هستند که به دفع سنگ کلیه کمک می‌کند. فیبر موجود در این مواد غذایی به بهبود عملکرد دستگاه گوارش و کاهش جذب مواد معدنی اضافی کمک می‌کند.
۷. دانه‌های چیا و کتان
دانه‌های چیا و کتان حاوی امگا-3 و فیبر هستند که می‌توانند به دفع سنگ کلیه کمک کنند. این دانه‌ها همچنین به کاهش التهاب و بهبود عملکرد کلیه‌ها کمک می‌کنند.
۸. لبنیات کم‌چرب
مصرف لبنیات کم‌چرب مانند ماست و شیر به تأمین کلسیم بدن کمک می‌کند. کلسیم موجود در این محصولات با اگزالات موجود در غذاها ترکیب شده و از تشکیل سنگ کلیه جلوگیری می‌کند.
۹. گیاهان دارویی
گیاهان دارویی مانند جعفری، گشنیز و دم گیلاس به دلیل خواص دیورتیک (مدر) طبیعی خود می‌توانند به دفع سنگ کلیه کمک کنند. این گیاهان به افزایش حجم ادرار و تسهیل دفع سنگ‌ها کمک می‌کنند.
۱۰. اجتناب از مصرف نمک و پروتئین‌های حیوانی
مصرف زیاد نمک و پروتئین‌های حیوانی می‌تواند خطر تشکیل سنگ کلیه را افزایش دهد. کاهش مصرف این مواد و جایگزینی آن‌ها با منابع پروتئینی گیاهی و کاهش نمک در رژیم غذایی می‌تواند مفید باشد.
با رعایت این توصیه‌ها و مصرف مواد غذایی مناسب، می‌توانید به پیشگیری و درمان سنگ کلیه کمک کنید. مشاوره با یک پزشک یا متخصص تغذیه نیز می‌تواند به شما در تنظیم یک برنامه غذایی مناسب کمک کند.
برای سنگ کلیه چی نخوریم؟
رعایت برخی اصول تغذیه‌ای می‌تواند به جلوگیری از تشکیل سنگ‌های کلیه کمک کند. در ادامه به برخی از مواد غذایی و نوشیدنی‌هایی که باید از مصرف آن‌ها پرهیز کنید یا مصرف آن‌ها را کاهش دهید، اشاره می‌کنیم:
۱. نمک
مصرف زیاد نمک می‌تواند باعث افزایش کلسیم در ادرار و در نتیجه افزایش خطر تشکیل سنگ‌های کلیه شود. کاهش مصرف نمک به کمتر از ۲۳۰۰ میلی‌گرم در روز توصیه می‌شود.
۲. پروتئین‌های حیوانی
مصرف زیاد پروتئین‌های حیوانی مانند گوشت قرمز، مرغ و ماهی می‌تواند باعث افزایش سطح اسید اوریک در بدن شود. این موضوع می‌تواند منجر به تشکیل سنگ‌های اوریک اسید شود. مصرف پروتئین‌های گیاهی به عنوان جایگزین می‌تواند مفید باشد.
۳. غذاهای غنی از اگزالات
اگزالات یکی از موادی است که می‌تواند با کلسیم ترکیب شده و سنگ‌های کلیه را تشکیل دهد. برخی از مواد غذایی غنی از اگزالات شامل اسفناج، ریواس، چغندر، شکلات، و آجیل‌ها هستند. اگر مستعد تشکیل سنگ‌های کلیه هستید، بهتر است مصرف این غذاها را کاهش دهید.
۴. شکر و شیرینی‌ها
مصرف زیاد شکر و شیرینی‌ها می‌تواند باعث افزایش دفع کلسیم از ادرار و افزایش خطر تشکیل سنگ‌های کلیه شود. کاهش مصرف قندهای ساده و جایگزینی آن‌ها با منابع سالم‌تر قند، مانند میوه‌ها، توصیه می‌شود.
۵. نوشیدنی‌های گازدار و کافئین‌دار
نوشیدنی‌های گازدار و کافئین‌دار مانند نوشابه‌ها و قهوه می‌توانند میزان کلسیم در ادرار را افزایش دهند و خطر تشکیل سنگ‌های کلیه را بالا ببرند. بهتر است مصرف این نوشیدنی‌ها را محدود کرده و به جای آن‌ها از آب و نوشیدنی‌های طبیعی استفاده کنید.
۶. غذاهای فرآوری‌شده
غذاهای فرآوری‌شده اغلب حاوی مقادیر زیادی نمک، شکر و مواد نگهدارنده هستند که می‌توانند به تشکیل سنگ‌های کلیه کمک کنند. بهتر است از مصرف این غذاها خودداری کنید و به جای آن‌ها از مواد غذایی تازه و طبیعی استفاده کنید.
۷. چای سیاه
چای سیاه حاوی اگزالات است که می‌تواند خطر تشکیل سنگ‌های کلیه را افزایش دهد. اگرچه مصرف متعادل آن معمولاً مشکلی ایجاد نمی‌کند، اما برای افرادی که مستعد تشکیل سنگ‌های کلیه هستند، بهتر است مصرف آن را محدود کنند.
۸. مکمل‌های کلسیم
مصرف مکمل‌های کلسیم می‌تواند خطر تشکیل سنگ‌های کلیه را افزایش دهد، به ویژه اگر به همراه غذاهای غنی از اگزالات مصرف شوند. بهتر است کلسیم مورد نیاز بدن را از طریق رژیم غذایی تأمین کنید و در صورت نیاز به مکمل‌ها، با پزشک مشورت کنید.
۹. غذاهای پرچرب
غذاهای پرچرب می‌توانند باعث افزایش دفع کلسیم از ادرار شوند و خطر تشکیل سنگ‌های کلیه را افزایش دهند. کاهش مصرف چربی‌های اشباع و جایگزینی آن‌ها با چربی‌های مفید مانند چربی‌های موجود در ماهی، مغزها و روغن‌های گیاهی توصیه می‌شود.
با رعایت این نکات و اجتناب از مصرف مواد غذایی که ممکن است خطر تشکیل سنگ‌های کلیه را افزایش دهند، می‌توانید به سلامت کلیه‌های خود کمک کنید. مشاوره با یک پزشک یا متخصص تغذیه نیز می‌تواند در تنظیم یک برنامه غذایی مناسب برای شما مفید باشد.
صبحانه مناسب برای سنگ کلیه
انتخاب یک صبحانه سالم و مناسب می‌تواند به پیشگیری از تشکیل سنگ‌های کلیه کمک کند. در ادامه به چند گزینه مناسب برای صبحانه که به سلامت کلیه‌ها کمک می‌کنند، اشاره می‌کنیم:
۱. جوی دوسر (اوتمیل)
جوی دوسر یک گزینه عالی برای صبحانه است زیرا حاوی فیبر بالا و مواد مغذی مانند منیزیم و پتاسیم است. می‌توانید آن را با میوه‌های تازه مانند توت‌ها، سیب یا موز و مقداری دانه‌های چیا یا کتان ترکیب کنید تا ارزش غذایی آن بیشتر شود.
بیشتر بخوانید:
دلایل تکرر ادرار چیست؟ + روش‌های درمان آن
۲. ماست کم‌چرب با میوه‌ها
ماست کم‌چرب منبع خوبی از کلسیم است و می‌تواند به جلوگیری از تشکیل سنگ‌های کلیه کمک کند. اضافه کردن میوه‌های تازه مانند توت‌ها، موز، یا تکه‌های سیب به ماست، آن را خوشمزه‌تر و مغذی‌تر می‌کند. همچنین می‌توانید مقداری دانه چیا یا گردو به آن اضافه کنید.
۳. اسموتی‌های سبز
اسموتی‌های سبز که شامل سبزیجات برگ‌سبز مانند اسفناج یا کاهو، میوه‌هایی مانند موز و توت‌ها و مقداری دانه‌های چیا یا کتان هستند، یک گزینه عالی برای شروع روز هستند. این نوشیدنی‌ها غنی از فیبر، آنتی‌اکسیدان‌ها و مواد مغذی هستند که به دفع سنگ کلیه کمک می‌کنند.
۴. تخم‌مرغ
تخم‌مرغ یک منبع عالی از پروتئین است و می‌تواند به عنوان یک صبحانه سالم و مغذی مصرف شود. می‌توانید تخم‌مرغ را به صورت آب‌پز، عسلی یا نیمرو با مقدار کمی روغن زیتون مصرف کنید. اضافه کردن سبزیجات تازه مانند اسفناج، گوجه‌فرنگی یا قارچ به تخم‌مرغ می‌تواند ارزش غذایی آن را افزایش دهد.
۵. نان تست کامل با آووکادو
نان تست کامل یک منبع خوب از فیبر است و آووکادو حاوی چربی‌های سالم و پتاسیم است که به سلامت کلیه‌ها کمک می‌کند. می‌توانید نان تست کامل را با آووکادو، گوجه‌فرنگی و مقداری لیمو سرو کنید.
۶. سالاد میوه
سالاد میوه یک گزینه خوشمزه و مغذی برای صبحانه است. می‌توانید از ترکیبی از میوه‌های غنی از آب مانند هندوانه، خربزه، پرتقال و توت‌ها استفاده کنید. اضافه کردن مقداری دانه‌های چیا یا کتان می‌تواند فیبر و مواد مغذی بیشتری به سالاد میوه اضافه کند.
۷. غلات کامل با شیر بادام
غلات کامل مانند کینوا، جو دوسر یا برنج قهوه‌ای می‌توانند به عنوان یک صبحانه سالم مصرف شوند. می‌توانید این غلات را با شیر بادام یا شیرهای گیاهی دیگر و مقداری میوه‌های خشک مانند زردآلو، کشمش یا انجیر ترکیب کنید.
۸. سوپ میسو
سوپ میسو یک گزینه متفاوت اما بسیار مفید برای صبحانه است. این سوپ ژاپنی حاوی پروبیوتیک‌ها و مواد مغذی است که به بهبود سلامت کلیه‌ها و دستگاه گوارش کمک می‌کند. می‌توانید سبزیجات تازه و توفو به این سوپ اضافه کنید.
با انتخاب این گزینه‌های سالم و مغذی برای صبحانه، می‌توانید به سلامت کلیه‌های خود کمک کنید و خطر تشکیل سنگ‌های کلیه را کاهش دهید. مشاوره با یک متخصص تغذیه نیز می‌تواند در تنظیم یک برنامه غذایی مناسب برای شما مفید باشد.
آیا مصرف فرآورده‌های کلسیم‌دار مانند شیر و ماست برای سنگ کلیه مضر است؟
مصرف فرآورده‌های کلسیم‌دار مانند شیر و ماست به‌طور کلی برای سنگ کلیه مضر نیست و در واقع می‌تواند مفید باشد. در گذشته تصور می‌شد که کلسیم موجود در این مواد غذایی ممکن است باعث افزایش خطر تشکیل سنگ‌های کلیوی شود، اما تحقیقات اخیر نشان داده‌اند که کلسیم موجود در رژیم غذایی می‌تواند به پیشگیری از تشکیل سنگ‌های کلیوی کمک کند.
چرا مصرف کلسیم غذایی مفید است؟
جذب اگزالات: یکی از دلایل اصلی تشکیل سنگ‌های کلیه، ترکیب اگزالات با کلسیم است. مصرف کلسیم کافی با غذاها می‌تواند به جذب اگزالات در دستگاه گوارش کمک کرده و از جذب آن به خون و در نهایت دفع آن از طریق کلیه‌ها جلوگیری کند. این موضوع خطر تشکیل سنگ‌های اگزالات کلسیم را کاهش می‌دهد.
کاهش خطر هیپرکلسیوری: هیپرکلسیوری به معنای افزایش دفع کلسیم از طریق ادرار است که می‌تواند به تشکیل سنگ‌های کلیوی منجر شود. مصرف کلسیم از منابع غذایی می‌تواند به تنظیم سطح کلسیم در بدن کمک کند و خطر هیپرکلسیوری را کاهش دهد.
توصیه‌های مصرف کلسیم برای افراد مستعد سنگ کلیه
منابع طبیعی کلسیم: بهتر است کلسیم مورد نیاز بدن از منابع غذایی طبیعی مانند شیر، ماست، پنیر و سبزیجات برگ‌سبز تأمین شود.
مصرف متعادل: افرادی که مستعد تشکیل سنگ‌های کلیوی هستند باید مصرف کلسیم را به صورت متعادل نگه دارند. مصرف بیش از حد کلسیم می‌تواند مضر باشد، بنابراین میزان مصرف روزانه باید مطابق با توصیه‌های پزشکی باشد.
پرهیز از مکمل‌های کلسیم بدون مشورت پزشک: مصرف مکمل‌های کلسیم بدون مشورت پزشک ممکن است خطر تشکیل سنگ‌های کلیوی را افزایش دهد. بهتر است قبل از مصرف هر گونه مکمل، با پزشک یا متخصص تغذیه مشورت کنید.
نکات تکمیلی
آب کافی بنوشید: مصرف کافی آب می‌تواند به کاهش خطر تشکیل سنگ‌های کلیوی کمک کند.
محدود کردن مصرف اگزالات: کاهش مصرف مواد غذایی حاوی اگزالات مانند اسفناج، ریواس، چغندر، شکلات و آجیل‌ها می‌تواند مفید باشد.
کاهش مصرف نمک: مصرف زیاد نمک می‌تواند باعث افزایش دفع کلسیم از ادرار شود، بنابراین کاهش مصرف نمک به سلامت کلیه‌ها کمک می‌کند.
در مجموع، مصرف فرآورده‌های کلسیم‌دار مانند شیر و ماست به‌طور معمول برای افرادی که مستعد سنگ کلیه هستند، مضر نیست و می‌تواند بخشی از یک رژیم غذایی سالم و متعادل باشد. مشاوره با پزشک یا متخصص تغذیه می‌تواند به تعیین میزان مناسب مصرف کلسیم برای شرایط خاص شما کمک کند.
میوه‌های مفید برای دفع سنگ کلیه
مصرف میوه‌ها به دلیل محتوای بالای آب، فیبر، ویتامین‌ها و مواد معدنی می‌تواند به دفع سنگ کلیه کمک کند. در ادامه به برخی از میوه‌هایی که می‌توانند در این زمینه مفید باشند، اشاره می‌کنیم:
۱. هندوانه
هندوانه به دلیل محتوای بالای آب، می‌تواند به افزایش حجم ادرار و تسهیل دفع سنگ کلیه کمک کند. همچنین، هندوانه حاوی پتاسیم است که به تنظیم سطح pH ادرار و کاهش احتمال تشکیل سنگ کلیه کمک می‌کند.
۲. لیمو و سایر مرکبات
لیمو و مرکبات دیگر مانند پرتقال و گریپ‌فروت حاوی سیترات هستند که می‌تواند به کاهش تشکیل سنگ‌های کلسیمی کمک کند. نوشیدن آب لیمو یا آب مرکبات تازه می‌تواند به حل شدن سنگ‌های کلیه کمک کند.
۳. انار
آب انار به دلیل خواص آنتی‌اکسیدانی و توانایی آن در کاهش سطح اسید اوریک، می‌تواند به دفع سنگ کلیه کمک کند. مصرف منظم آب انار یا دانه‌های انار می‌تواند در پیشگیری از تشکیل سنگ‌های کلیه مفید باشد.
۴. توت‌ها
توت‌هایی مانند توت‌فرنگی، تمشک و بلوبری حاوی آنتی‌اکسیدان‌ها و ویتامین C هستند که می‌توانند به حفظ سلامت کلیه‌ها و جلوگیری از تشکیل سنگ‌های کلیه کمک کنند. این میوه‌ها همچنین حاوی فیبر هستند که به بهبود عملکرد دستگاه گوارش کمک می‌کند.
۵. سیب
سیب حاوی فیبر و ترکیبات آنتی‌اکسیدانی است که به دفع سنگ کلیه و حفظ سلامت کلیه‌ها کمک می‌کند. مصرف منظم سیب یا نوشیدن آب سیب می‌تواند به تنظیم سطح pH ادرار و کاهش احتمال تشکیل سنگ کلیه کمک کند.
۶. موز
موز حاوی پتاسیم است که به تنظیم سطح الکترولیت‌ها در بدن و کاهش خطر تشکیل سنگ‌های کلیه کمک می‌کند. مصرف موز می‌تواند به تعادل مواد معدنی در بدن و دفع سنگ کلیه کمک کند.
۷. آلبالو و گیلاس
آلبالو و گیلاس به دلیل خواص ضد التهابی و توانایی آن‌ها در کاهش سطح اسید اوریک، می‌توانند به دفع سنگ کلیه کمک کنند. مصرف منظم این میوه‌ها یا آب آن‌ها می‌تواند به پیشگیری از تشکیل سنگ‌های کلیه کمک کند.
۸. خیار
خیار به دلیل محتوای بالای آب و خاصیت دیورتیک طبیعی خود، می‌تواند به دفع سنگ کلیه کمک کند. مصرف خیار به صورت خام یا در سالادها می‌تواند به افزایش حجم ادرار و تسهیل دفع سنگ کلیه کمک کند.
۹. نارگیل
آب نارگیل یک نوشیدنی طبیعی و مفید برای کلیه‌ها است که می‌تواند به افزایش حجم ادرار و کاهش خطر تشکیل سنگ‌های کلیه کمک کند. مصرف منظم آب نارگیل می‌تواند به حفظ سلامت کلیه‌ها و دفع سنگ‌های کلیه کمک کند.
با گنجاندن این میوه‌ها در رژیم غذایی روزانه، می‌توانید به دفع سنگ کلیه و پیشگیری از تشکیل سنگ‌های جدید کمک کنید. مشاوره با پزشک یا متخصص تغذیه نیز می‌تواند به تنظیم یک برنامه غذایی مناسب برای شرایط خاص شما کمک کند.
لیست پزشکان مرتبط:
حسین شاهرخمتخصص جراح کلیه - مجاری ادرار و تناسلی (اورولوژیست) | تهران- حسین کرمیمتخصص جراح کلیه - مجاری ادرار و تناسلی (اورولوژیست) | تهران
- فرزانه شریفی اقدسمتخصص جراح کلیه - مجاری ادرار و تناسلی (اورولوژیست) | تهران
- محمدعلی زرگر شوشتریمتخصص جراح کلیه - مجاری ادرار و تناسلی (اورولوژیست) | تهران
- رباب مقصودیمتخصص جراح کلیه - مجاری ادرار و تناسلی (اورولوژیست) | تهران
- محمدعلی صدیقی گیلانیمتخصص جراح کلیه - مجاری ادرار و تناسلی (اورولوژیست) | تهران
- محمدرضا جعفریمتخصص جراح کلیه و مجاری و ناباروری مردان دوره تکمیلی از ژنو سوییس | تهران
- احمدرضا رفعتیفوق تخصص جراح کلیه - مجاری ادرار و تناسلی (اورولوژیست) | تهران
- محمد سعیدی نیامتخصص جراح کلیه و مجاری ادراری و تناسلی (اورولوژیست) | تهران
- سعید صادق زادهفلوشیپ تخصصی جراح کلیه و مجاری ادرار و تناسلی (اورولوژیست) و جراحی واریکوسل میکروسکوپی | تهران
