تاثیر الکل و شراب بر مغز و سیستم عصبی بدن
تاثیر الکل بر بدن
متاسفانه این موضوع حقیقت دارد که مصرف الکل در بین جوانان رایج شده است و نمی توان منکر آن شد. این نوشیدنی ها تاثیرات سوئی بر روی بدن و ذهن مصرف کننده می گذارند و از این رو توصیه های زیادی بر عدم مصرف آن می شود. این مطلب جنبه آموزشی و اطلاع رسانی دارد، در صورت مشکل به دکتر روانشناس و دکتر روانپزشک مراجعه کنید.
تداوم نوشیدن مشروبات الکلی مانند مواد مخدر باعث اعتیاد می شود. حتی بسیاری از کسانی که اکنون از عوارض نامطلوب الکل بر بدن آگاه شده اند و قصد ترک آن را دارند نیز قادر نیستند باموفقیت آن را ترک کنند که باعث نگرانی است.
در این مطلب می خواهیم به موضوعات زیر بپردازیم :
- اعتیاد به الکل
- عوارض و فواید مصرف آن
- چگونگی ترک الکل و مواردی از این قبیل بحث کنیم. پس اگر مایل هستید، تا انتها با ما باشید.
وقتی الکل می نوشید چه اتفاقی می افتد؟
قبل از پرداختن به ریز مطالب در مورد عوارض مشروبات الکلی، لازم دیدیم در مورد چگونگی تأثیر الکل بر بدن و آنچه پس از مصرف آن برای بدن رخ می دهد صحبت کنیم .
زمانی که فرد مشروبات الکلی را با غلظت های مختلف مصرف کند، 10 درصد آن جذب معده و بقیه در روده بزرگ و کوچک جذب می شود..
سپس الکل جذب شده توسط معده و روده ها وارد خون شده و از طریق رگ های خونی در سراسر بدن منتشر می شود. در این مدت فعالیت های مغزی و نخاعی به کندی انجام می شود.
مدت زمان ۴۵ دقیقه تا یک ساعت پس از مصرف، غلظت الکل در خون به بالاترین مقدار خود می‌رسد و به اصطلاح فرد مصرف‌کننده مست خواهد شد.
باید درنظر داشته باشید که این رخدادهافقط در شرایط پایدار و ثابت بوجود می آید . مدت زمانی که برای مستی نیاز دارید، ماکزیمم سطح الکل در خون و غیره به عوامل زیادی بستگی دارد که در زیر به برخی از آنها اشاره می شود:
- هر چیزی که مربوط به سن، وزن، سطح سلامت، سطح آمادگی جسمانی، متابولیسم بدن، روحیه، وضعیت روحی و جسمی مصرف کننده باشد.
- هنگام مصرف الکل معده فرد پر یا خالی است
- میزان الکل مصرفی فرد در یک جلسه
۱. مشکلات کبدی با مصرف الکل
زخم کبد یا سیروز کبدی از جمله مشکلاتی است که به خاطر مصرف بی‌رویه و مداوم مشروبات الکلی اتفاق می‌افتد. در واقع می‌توان به جرات اعلام کرد شایع‌ترین عارضه در میان کسانی که مشروبات الکلی از قبیل شراب، آبجو و انواع دیگر مصرف می‌کنند، بروز مشکلات کبدی است که در بعضی موارد درمان‌پذیر است و در بعضی موارد دیگر باعث بروز اتفاقات جبران‌ناپذیر خواهد شد.
مهمترین عارضه مصرف زیاد الکل ودیگر مشروبات الکلی زخم یا سیروزکبدی است با قاطعیت می توان گفت که سیروز کبدی شایع ترین عارضه در افرادی است که مشروبات الکلی مانند شراب، ماءالشعیر و … مصرف می کنند که در برخی موارد قابل درمان است، در حالی که در موارد دیگر مشکلات جبران ناپذیری را به همراه خواهد داشت.
آسیب های کبدی ناشی از مصرف زیاد الکل خود را با علائم زیر نشان می دهد:
• درد طولانی مدت شکم
• زرد ی قابل توجه درسفیدی چشم، ادرار و رنگ پوست
• تب مداوم بالا
۲. عوارض قلبی ناشی از مشروب
مصرف مداوم الکل خطر ابتلا به بیماری قلبی و سکته مغزی را در فرد افزایش می دهد. افرادی که به طور منظم الکل زیاد مصرف می کنند بیشتر در معرض خطر ابتلا فشار خون بالا، حملات قلبی و غیره هستند.
۳. امکان بروز سرطان با نوشیدن مشروبات الکلی
متاسفانه مصرف الکل توسط زنان و مردان در بسیاری از موارد باعث سرطان شده است. در بسیاری از موارد، کسانی که الکل مصرف می کنند یا کسانی که الکل می نوشند ممکن است به سرطان هایی مانند موارد زیر مبتلا شوند:
- سرطان گلو
- سرطان مری
- سرطان حنجره
- سرطان دهان
- سرطان روده
- سرطان سینه ( در خانم ها )
۴. بروز مشکلات مغزی با اثرات الکل بر مغز
تأثیر الکل بر روی مغز و سیستم عصبی آزمایش شده و به اثبات رسیده است است. پژوهش های زیادی در این زمینه انجام شده است که نشان از تاثیرات مضر و نامطلوب مصرف این مواد دارد. نوشیدنی های الکلی بیشترین تاثیرات منفی را بر روی مغز جوانان و نوجوانانی که مغزشان در حال رشد است می گذارد.اختلالات بوجود آمده شامل موارد زیر است:
- اراده و قدرت تصمیم گیری
- داوری کردن
- کم حافظه شدن
۵. عوارض الکل بر پانکراس
یکی دیگر از عوارض جدی و مخرب مصرف الکل، غیرفعال شدن اندام حیاتی بدن به نام پانکراس است. وقتی فرد به نوشیدن الکل ادامه می دهد، عملکرد این اندام را مختل می کندودر نتیجه پانکراس نمی تواند قند خون را تنظیم کند یا به هضم غذاکمک کند
علائم پانکراتیت ناشی از مصرف زیاد الکل شکم درد های مزمن و طولانی خواهد بود که در بیشتر موارد درمان نمی شوند
۶ تضعیف سیستم ایمنی بدن
مصرف مشروبات الکلی تأثیر منفی شدیدی برسلول های دفاعی بدن دارد و بدین معنی است که گلبول های سفید دیگر قادر به محافظت از بدن در برابر بیماری های مختلف نیستند.
در نتیجه سیستم ایمنی ضعیف می شود و به مرور زمان بیماری های مختلفی در فرد ظاهر می شود.
الکل چقدر در خون می ماند؟
یکی از پرسش ها همیشه این است که بعد از چه مدت الکل از بدن دفع می شود؟
پاسخ اینست که ، بطور تقریبی حدود 10 درصد از مشروبات الکلی مصرف شده از طریق عرق کردن، تنفس و دفع ادرار از بدن دفع می شود و بقیه آن به عوامل چندی بستگی دارد . برخی از آنها به شرح زیر است:
- نوع و خلوص الکل:به طور کلی نوشیدنی هایی با درصد الکل بالا برای مدت طولانی در خون باقی می مانند
- جنسیت : طبق تحقیقات انجام شده مقاومت الکل در بدن زنان بیشتر از مردان است و این ممکن است به دلیل آب کمتر و چربی بیشتر در بدن زنان باشد..
- وزن و جثه بدنفرد: هماندگاری الکل در افراد با وزن پایین و جثه کوچکتر بیشتر از افراد با وزن بیشتر و جثه درشت تر است.
- مصرف برخی داروها: مصرف داروهایی مانند آسپرین، پیرازول، پاراستامول و داروهای مشابه متابولیسم الکل در بدن را کند می کنند. چنانچه فردی که قبل ازمصرف الکل از این قبیل داروها استفاده کرده باشد، الکل زمان بیشتری در خون او خواهد ماند
- سن مصرف‌کننده: در کشورهای خارجی سن مجاز برای نوشیدن مشروبات الکلی بالای ۱۸ سال می باشد .
- آمار نشان می دهد که میزان ماندگاری الکل در خون در دهه سوم سنی به کمترین مقدار خود می رسد. بنابراین اگر دو جوان 25 و 35 ساله به یک اندازه مشروبات الکلی بنوشند، متابولیسم الکل در خون جوانتر زودتر اتفاق می افتد و در نتیجه دوام کمتری دارد.
واحد سنجش مقدار الکل در خون، ( Blood alcohol content ) )BAC نام دارد.با دانستن مقدار BAC می توان زمان ماندگاری الکل در بدن را بدست آورد . سرعت متابولیسم الکل در خون تقریبا حدود ۰.۰۱۶ BAC در هر ساعت است و به عنوان مثال اگر میزان الکل خون فردی برابر با ۰.۰32 باشد، 2ساعت زمان لازم است تا الکل موجود در خون او متابولیزه شود و از بدن دفع شود .
تأثیر الکل بر مغز و سیستم عصبی بدن
الکل (اتانول) یک ماده تضعیف‌کننده‌ی سیستم عصبی مرکزی است که می‌تواند ساختار و عملکرد مغز را تحت تأثیر قرار دهد. اثرات مصرف الکل بر مغز به دو دسته کوتاه‌مدت و بلندمدت تقسیم می‌شوند. در ادامه، این اثرات به‌طور جامع بررسی شده و تأثیر الکل بر حافظه، یادگیری، عملکرد شناختی، انتقال‌دهنده‌های عصبی و خطر بیماری‌های عصبی (مانند آلزایمر و پارکینسون) توضیح داده می‌شود.
اثرات کوتاه‌مدت الکل بر مغز و سیستم عصبی
در کوتاه‌مدت، الکل به سرعت وارد جریان خون شده و به مغز می‌رسد (تنها در عرض چند دقیقه). الکل با کاهش فعالیت بخش‌های مهاری مغز، موجب افت کارکرد طبیعی دستگاه عصبی می‌شود. برای مثال، با تاثیر بر قشر پیش‌پیشانی (مسئول تصمیم‌گیری و کنترل تکانه‌ها)، قضاوت و خودکنترلی فرد تضعیف شده و ممکن است رفتارهای پرخطر یا تصمیم‌های نادرست بروز کند. هم‌زمان، الکل با اثرگذاری بر مخچه (مرکز تعادل و هماهنگی حرکتی)، باعث اختلال در هماهنگی حرکتی، عدم تعادل و مشکلات گفتاری می‌شود. به علاوه، الکل یک آرام‌بخش عصبی است و سرعت واکنش‌های عصبی را کاهش می‌دهد؛ در نتیجه فرد دچار کندی رفلکس‌ها، کاهش هوشیاری و تغییرات خلق‌وخو می‌گردد
(برای مثال ابتدا احساس سرخوشی و آرامش کرده اما با افزایش مصرف ممکن است تحریک‌پذیر یا خواب‌آلود شود).
اثرات کوتاه‌مدت شاخص الکل عبارت‌اند از
- اختلال در هماهنگی حرکتی و تعادل: راه رفتن نامتوازن، تلوتلو خوردن و افت قابلیت انجام حرکات دقیق.
- کاهش هوشیاری و واکنش‌های عصبی: کند شدن سرعت واکنش، کاهش توجه و تمرکز.
- اختلال در تکلم و بینایی: گفتار نامفهوم (تأخیر و بریده‌بریده) و تاری دید
- تضعیف قضاوت و تصمیم‌گیری: کاهش مهارهای رفتاری، قضاوت نادرست و افزایش رفتارهای پرخطر.
- تغییرات خلق‌وخو: نوسانات خلقی، پرخاشگری یا افسردگی در برخی افراد همراه با کاهش کنترل هیجانات.
- مشکلات حافظه کوتاه‌مدت: ممکن است فرد وقایع زمان مستی را به خاطر نیاورد (ایجاد blackout یا خاموشی حافظه)
این اثرات می‌توانند حتی پس از یک نوبت نوشیدن ظاهر شوند و با افزایش میزان الکل شدت می‌یابند. در موارد حاد مصرف (مثلاً در مسمومیت الکلی شدید)، عوارض خطرناکی چون استفراغ، کاهش سطح هوشیاری، اختلال تنفس و حتی کما و مرگ نیز ممکن است رخ دهد
اثرات بلندمدت مصرف الکل بر مغز و سیستم عصبی
مصرف مزمن و بلندمدت الکل (به‌ویژه در مقادیر زیاد) می‌تواند تغییرات ساختاری و عملکردی جدی در مغز ایجاد کند. یکی از پیامدهای مهم، آتروفی مغز یا کوچک‌شدن بافت مغزی است. تحقیقات تصویربرداری نشان داده‌اند که مغز افراد الکلی دچار کاهش حجم در نواحی مختلف می‌شود؛ برای مثال، لوب‌های پیشانی، سیستم لیمبیک (ساختارهای دخیل در هیجان و حافظه) و مخچه در معرض آسیب و تحلیل رفتن قرار می‌گیرند. در واقع، تا 78٪ از افراد مبتلا به سوءمصرف مزمن الکل، علائم آسیب مغزی گسترده (از دست رفتن ماده سفید به‌ویژه در ناحیه قشر پیش‌پیشانی و مسیرهای عصبی رابط) و کاهش نورون‌ها در بخش‌های کلیدی مغز را نشان می‌دهند. این تغییرات ساختاری ممکن است به‌صورت کلی باعث کوچک شدن مغز و افزایش فضاهای خالی (مانند بطن‌ها و شیارهای مغزی) شوند که در اسکن‌های MRI قابل مشاهده است. به بیان دیگر، مصرف بلندمدت الکل می‌تواند مغز را پیر‌تر از سن زیستی فرد جلوه دهد (شتاب گرفتن روند پیری مغز).
این آسیب‌های ساختاری با کاهش عملکرد شناختی همراه هستند. افراد مبتلا به مصرف مزمن الکل اغلب دچار افت توانایی‌های ذهنی می‌شوند؛ از جمله کاهش تمرکز، کندی پردازش اطلاعات، ضعف در تصمیم‌گیری منطقی و مشکلات حافظه. مطالعات نشان داده‌اند که کارکردهای اجرایی مغز (مانند برنامه‌ریزی، حل مسئله و تنظیم رفتار) در الکلی‌ها تضعیف می‌شود که این مسئله به آسیب لوب پیشانی نسبت داده می‌شود. در واقع، بیش از ۸۰٪ از مصرف‌کنندگان مزمن الکل دچار نوعی اختلال در عملکردهای اجرایی و شناختی (مانند مشکل در قضاوت، حل مسئله و حافظه کاری) هستند. نتیجه این تغییرات آن است که فرد الکلی در بلندمدت کندتر فکر می‌کند، پردازش اطلاعات در مغز او آهسته‌تر صورت می‌گیرد و توان یادگیری مطالب جدید و به خاطر سپردن آنها کاهش می‌یابد. بخش بعدی به طور ویژه‌تر تأثیر الکل بر حافظه و یادگیری را بررسی می‌کند.
تأثیر الکل بر حافظه و یادگیری
الکل بر عملکرد حافظه تأثیر منفی دارد. در کوتاه‌مدت، مصرف زیاد الکل می‌تواند موجب خاموشی حافظه کوتاه‌مدت شود؛ به این حالت بلک‌اوت گفته می‌شود که طی آن فرد بخش‌هایی از وقایع و گفتگوهای هنگام مستی را به یاد نمی‌آورد. این مشکل به دلیل اختلال الکل در فرآیند ثبت و تثبیت خاطرات جدید در هیپوکامپ رخ می‌دهد. در بلندمدت، سوءمصرف الکل به‌طور محسوسی به حافظه بلندمدت و توان یادگیری لطمه می‌زند. هیپوکامپ – که ساختاری کلیدی در مغز برای یادگیری و حافظه است – به شدت نسبت به اثرات مخرب الکل حساس است. پژوهش‌ها نشان داده‌اند که در افراد الکلی، حجم هیپوکامپ کاهش می‌یابد؛ یعنی سلول‌های این ناحیه از مغز تحلیل رفته‌اند. این آسیب منجر به مشکلات جدی در شکل‌دهی حافظه‌های جدید و یادگیری مطالب تازه می‌شود.
یکی از شدیدترین عوارض مصرف طولانی‌مدت الکل بر حافظه، سندرم ورنیکه–کورساکوف است. این سندرم ناشی از کمبود ویتامین B1 (تیامین) در افراد الکلی بوده و به نوعی زوال عقل الکلی منجر می‌شود. در ورنیکه–کورساکوف، فرد دچار فراموشی شدید وقایع اخیر، ناتوانی در یادگیری اطلاعات جدید و ایجاد خاطرات کاذب می‌شود. این وضعیت اغلب غیرقابل برگشت بوده و ناشی از صدمات شدید به ساختارهایی مثل تالاموس و هیپوتالاموس در اثر سوءتغذیه و اثر مستقیم الکل است. حتی موارد خفیف‌تر کمبود تیامین در الکلی‌ها می‌تواند موجب انسفالوپاتی ورنیکه (با علائمی چون سردرگمی، اختلال تعادل و حرکات چشم) شود که در صورت عدم درمان، در ۸۰٪ موارد به سندرم کورساکوف (فراموشی پایدار) پیشرفت می‌کند
بنابراین، حافظه کوتاه‌مدت و بلندمدت هر دو تحت تأثیر منفی الکل قرار می‌گیرند. فرد الکلی ممکن است در به خاطر آوردن خاطرات اخیر مشکل داشته باشد، اطلاعات جدید را به سختی یاد بگیرد و در به یادسپاری نام‌ها، چهره‌ها یا وقایع دچار اختلال شود. هرچه مدت و میزان مصرف بیشتر باشد، احتمال برگشت‌ناپذیر بودن این مشکلات حافظه بیشتر می‌شود. در صورت قطع مصرف و گذشت زمان، ممکن است بخشی از توان حافظه بهبود یابد، اما آسیب‌های عمیق‌تر (مانند در سندرم کورساکوف) معمولاً پایدار خواهند بود
تأثیر الکل بر عملکرد شناختی و پردازش اطلاعات
علاوه بر حافظه، سایر جنبه‌های عملکرد شناختی نیز با مصرف مزمن الکل دچار نقصان می‌شوند. عملکرد شناختی شامل توانایی‌هایی مانند توجه و تمرکز، سرعت پردازش اطلاعات، حل مسئله، قضاوت، برنامه‌ریزی و کنترل رفتاری است. مصرف طولانی‌مدت الکل با تأثیر بر قشر پیشانی مغز (مرکز عملکردهای اجرایی) باعث افت این توانایی‌ها می‌شود. به طور مشخص، افراد الکلی غالباً در تمرکز حواس مشکل دارند و به سختی می‌توانند توجه خود را برای مدت طولانی بر یک موضوع حفظ کنند. همچنین سرعت پردازش اطلاعات در مغز آنها کاهش می‌یابد؛ کارهایی که نیاز به واکنش سریع ذهنی دارند (مانند رانندگی یا تصمیم‌گیری‌های آنی) در این افراد کندتر و با دقت کمتر انجام می‌شود.
یکی دیگر از تأثیرات الکل بر شناخت، اختلال در عملکردهای اجرایی (Executive Functions) است. عملکردهای اجرایی شامل مهارت‌هایی مانند برنامه‌ریزی، تصمیم‌گیری منطقی، حل مسئله پیچیده، انعطاف‌پذیری ذهنی و کنترل تکانه‌ها هستند. مطالعات نشان داده‌اند که مصرف مزمن الکل می‌تواند این عملکردها را تضعیف کند، زیرا الکل به سلول‌های لوب فرونتال (پیشانی) آسیب می‌رساند. آسیب لوب پیشانی با مشکلاتی همچون کاهش قدرت استدلال و منطق، ناتوانی در تصمیم‌گیری صحیح، نداشتن برنامه‌ریزی مناسب برای آینده و رفتار تکانشی (عمل کردن بدون فکر به عواقب) همراه است. برای مثال، یک فرد الکلی ممکن است در محیط کار یا زندگی شخصی قادر به سازمان‌دهی امور خود نباشد و در حل مسائل روزمره دچار سردرگمی شود.
همچنین شواهد بالینی حاکیست که اکثریت قابل توجهی از مصرف‌کنندگان شدید الکل دچار نقص شناختی پایدار می‌شوند. همان‌طور که اشاره شد، بیش از 80٪ افراد الکلی طولانی‌مدت دچار نوعی اختلال شناختی (اعم از حافظه، توجه یا کارکرد اجرایی) هستند. حتی پس از ترک طولانی، برخی از این نقایص ممکن است باقی بمانند یا سال‌ها طول بکشد تا بهبود یابند. به طور کلی، پردازش اطلاعات در مغز افراد الکلی کند و ناکارآمد می‌شود؛ آنها ممکن است در درک مطلب، انجام محاسبات ذهنی یا واکنش نشان دادن به اطلاعات جدید آهسته‌تر عمل کنند. این اختلالات شناختی تأثیر منفی عمیقی بر کیفیت زندگی، عملکرد شغلی و روابط اجتماعی فرد الکلی می‌گذارد.
تأثیر الکل بر سیستم عصبی مرکزی و انتقال‌دهنده‌های عصبی
الکل از نظر فارماکولوژیک یک سرکوب‌کننده‌ی سیستم عصبی مرکزی است. این ماده با اثر بر سطح انتقال‌دهنده‌های عصبی در مغز، تعادل شیمیایی سیستم عصبی را به هم می‌زند. مهمترین اثر الکل، تقویت سامانه بازدارنده مغز و تضعیف سامانه تحریک‌کننده است. به طور مشخص، الکل فعالیت انتقال‌دهنده‌ی مهاری گابا (GABA) را افزایش می‌دهد و در مقابل، انتقال‌دهنده‌ی تحریکی گلوتامات را سرکوب می‌کند. گابا به طور طبیعی باعث آرامش و کاهش تحریک‌پذیری نورون‌ها می‌شود؛ وقتی الکل گیرنده‌های GABA_A را فعال‌تر می‌کند، نتیجه آن آرام‌شدگی و خواب‌آلودگی است. هم‌زمان، مهار گیرنده‌های گلوتامات توسط الکل موجب کند شدن پیام‌های تحریکی در مغز می‌شود که حاصل آن اختلال در حافظه (گلوتامات نقشی کلیدی در تشکیل حافظه دارد) و کاهش کلی فعالیت مغزی است. این تغییرات عصبی توضیح‌دهنده بسیاری از علائم مستی هستند: مانند آرامش و خواب‌آلودگی (به دلیل افزایش گابا) یا اختلال تعادل و تکلم (به دلیل مهار گلوتامات و در نتیجه کاهش عملکرد نورون‌های حرکتی و زبانی).
افزون بر گابا و گلوتامات، الکل بر سایر انتقال‌دهنده‌های عصبی نیز اثر می‌گذارد. یکی از این‌ها دوپامین است که نقش مهمی در سامانه پاداش و لذت در مغز دارد. نوشیدن الکل در ابتدا موجب افزایش ترشح دوپامین در بخش‌هایی از مغز (مانند مسیر مزولیمبیک) می‌شود؛ این افزایش دوپامین احساس لذت، سرخوشی و رفع اضطراب خفیف ایجاد می‌کند. به همین دلیل افراد پس از نوشیدن مقدار کم الکل احساس خوشایندی پیدا می‌کنند و این اثر پاداش‌دهنده می‌تواند در شکل‌گیری اعتیاد نقش داشته باشد. اما با ادامه مصرف مزمن، مغز به حضور مداوم الکل عادت کرده و تنظیم سیستم دوپامین مختل می‌شود. در مصرف طولانی‌مدت، میزان پایه دوپامین در مغز کاهش می‌یابد و گیرنده‌های دوپامینی حساسیت خود را از دست می‌دهند. در نتیجه، فرد الکلی بتدریج برای تجربه همان میزان لذت نیاز به الکل بیشتری پیدا می‌کند (پدیده تحمل)، و در حالت عادی (بدون مصرف) دچار کمبود دوپامین می‌شود که می‌تواند به احساس کسالت، افسردگی و بی‌انگیزگی منجر شود. به بیان دیگر، مصرف مزمن الکل ابتدا با افزایش مصنوعی دوپامین ایجاد لذت می‌کند ولی در بلندمدت باعث کاهش پایدار دوپامین و بروز حالات منفی روانی می‌گردد.
الکل بر سایر پیام‌رسان‌های عصبی نیز اثرگذار است. برای مثال، مصرف زیاد الکل با تغییر در سیستم سروتونین (مرتبط با خلق و خو) می‌تواند به نوسانات خلقی و افسردگی بیانجامد. همچنین الکل ترشح اندورفین‌ها (مسکن‌های طبیعی مغز) را مختل می‌کند و در درک درد و احساس خوشی تأثیر دارد. در مجموع، الکل یک ماده “چندکارگير” در مغز است که بر شبکه گسترده‌ای از گیرنده‌ها اثر می‌گذارد. این اثرات شامل ایجاد اختلال در ارتباط بین نورون‌ها و افزایش نفوذپذیری سد خونی-مغزی است که اجازه می‌دهد مواد مضر و واکنش‌های التهابی به مغز راه یابند. پیامد نهایی این تغییرات شیمیایی، آسیب نورونی و اختلال عملکرد طبیعی مغز است که در مصرف مزمن مشاهده می‌شود.
خطرات مصرف مزمن الکل و بیماری‌های عصبی (آلزایمر، پارکینسون)
مصرف طولانی‌مدت و سنگین الکل با افزایش خطر ابتلا به بیماری‌های نورودژنراتیو (تحلیل‌برنده اعصاب) مانند دمانس (زوال عقل) از جمله بیماری آلزایمر، همراه است. الکل از چندین مسیر به مغز آسیب می‌رساند که می‌تواند زمینه‌ساز بروز یا تشدید این بیماری‌ها شود. برای مثال، الکل تولید رادیکال‌های آزاد را در مغز افزایش می‌دهد و موجب استرس اکسیداتیو و التهاب عصبی مزمن می‌شود. این حالت به تخریب نورون‌ها و تجمع پروتئین‌های غیرطبیعی (مانند بتا-آمیلوئید و تاو در آلزایمر) کمک می‌کند. تحقیقات همه‌گیرشناسی نیز همبستگی بین سوءمصرف الکل و بروز دمانس را تأیید کرده‌اند. در یک مطالعه‌ی گسترده بر روی پرونده‌ی بیمارستانی بیش از یک میلیون نفر، اختلال مصرف الکل به عنوان قوی‌ترین عامل خطر قابل تعدیل برای دمانس زودرس شناخته شد؛ به طوری که در ۵۷٪ از موارد دمانس با شروع قبل از ۶۵ سال، سابقه مصرف مفرط و مزمن الکل وجود داشت. همچنین مشخص شده که افراد الکلی به طور میانگین در سنین پایین‌تری دچار مشکلات حافظه و دمانس می‌شوند. بنابراین، بیماری آلزایمر و دیگر انواع دمانس در کسانی که سال‌ها الکل زیادی مصرف کرده‌اند شیوع بیشتری دارد. هرچند در برخی پژوهش‌ها مصرف بسیار معتدل الکل (مثلاً یک لیوان شراب در روز) با کاهش اندک ریسک آلزایمر همراه بوده، اما این یافته‌ها متناقض هستند و اکثریت مطالعات، مصرف حتی متوسط الکل را نیز بدون خطر ندانسته‌اند. به طور کلی پیام متخصصان این است که هیچ میزان “بی‌خطر” واقعی برای سلامت مغز در مورد مصرف الکل وجود ندارد.
در مورد بیماری پارکینسون (یک اختلال حرکتی ناشی از تحلیل سلول‌های ترشح‌کننده دوپامین در مغز)، ارتباط با الکل پیچیده بوده و نتایج تحقیقات گوناگون گاه متفاوت است. برخی مطالعات همه‌گیرشناسی رابطه مستقیمی نیافته‌اند یا حتی مصرف کم تا متوسط الکل را بی‌اثر دانسته‌اند، اما شواهد قابل توجهی هست که مصرف سنگین و مزمن الکل می‌تواند به دستگاه دوپامینرژیک مغز آسیب برساند. همان‌گونه که گفته شد، مصرف طولانی‌مدت الکل باعث کاهش سطح دوپامین در مغز و مرگ نورون‌های دوپامین‌ساز می‌شود این فرآیند از نظر پاتولوژیک مشابه اتفاقی است که در پارکینسون رخ می‌دهد (از دست رفتن نورون‌های دوپامین در جسم سیاه مغز). علاوه بر این، مطالعات حیوانی نشان داده‌اند مصرف زیاد الکل سطح پروتئین α-سینوکلئین (مرتبط با ایجاد اجسام لوی در پارکینسون) را در مغز افزایش می‌دهد بنابراین از دیدگاه مکانیکی، الکل توان ایجاد تغییراتی را دارد که می‌تواند ریسک بروز پارکینسون یا علائم شبیه به آن را بالا ببرد. در بالین نیز مشاهده شده که برخی افراد الکلی پس از سال‌ها نوشیدن و سپس ترک ناگهانی، دچار نشانگان پارکینسونیسم می‌شوند؛ یعنی لرزش، کندی حرکت و مشکلات تعادل شبیه پارکینسون در آنها دیده می‌شود این امر گواه آن است که آسیب ناشی از الکل به سیستم عصبی می‌تواند به بروز اختلالات حرکتی جدی بیانجامد.
در مجموع، مصرف مزمن الکل یک سم برای مغز به شمار می‌رود که خطر ابتلا به انواع بیماری‌های تحلیل‌برنده عصبی را افزایش می‌دهد ابتلا به آلزایمر، دیگر انواع دمانس، اختلالات حرکتی پارکینسون‌مانند، نوروپاتی محیطی (آسیب اعصاب دست و پا) و سایر مشکلات عصبی در تاریخچه افراد الکلی بیش از افراد عادی مشاهده می‌شود. از سوی دیگر، قطع مصرف هرچه زودتر و پرهیز طولانی‌مدت می‌تواند تا حدی از بروز این عوارض پیشگیری کرده یا شدت آنها را کاهش دهد. تحقیقات نشان داده با ترک الکل، بخشی از آسیب‌های مغزی (خصوصاً در ماده سفید) قابل ترمیم نسبی هستند و عملکرد شناختی تا حدی بهبود می‌یابد با این حال، در مواردی که ضایعات نورونی شدید و دائمی ایجاد شده (مانند دمانس الکلی پیشرفته یا پارکینسون)، بهبودی کامل بعید است. به همین دلیل، تأکید متخصصان بر این است که برای حفظ سلامت مغز و سیستم عصبی، باید از مصرف بی‌رویه الکل پرهیز کرد و حتی مصرف سبک تا متوسط نیز با احتیاط و آگاهی از خطرات احتمالی انجام شود
آیا الکل فایده هم دارد؟
اگر الکل فایده هم داشته باشد نسبت به اثرات زیانبار آن در بدن بسیار ناچیز است و قابل توجه نیست.
در کل مزایای نوشیدن الکل چند اثر محدود زیر می باشد:
- ایجاد احساس سرور وخوشحالی
- ایجاد اعتماد به نفس کاذب
- تاثیر مثبت روی رگهای کرونر قلب
البته در رابطه با بخش مثبت اثرات مشروبات الکی روی کرونر قلب، تفاوت نظرهایی وجود دارد. اکثر پزشکان بر این باور هستند که عوارض مفنی اثرات مشروبات الکلی آنقدر بر روی قلب و عروق زیاد است که به تاثیر کوچک مثبت آن نمی‌ارزد.
برای از بین بردن اثرات الکل بر بدن بعد از نوشیدن چه بخوریم؟
این مشکل همیشه بعد از نوشیدن مشروبات الکلی پیش می آید که چطور اثرات آن را در بدن از بین ببریم .در اینجا چند راه حل پیشنهاد می شود:
سعی کنید بخوابید
اگر بعد از نوشیدن احساس مستی کردید، بهتر است کاری نکنید و بخوابید. معمولا 4 تا 5 ساعت خواب اثرات الکل را بر بدن شما خنثی می کند و احساس مستی نخواهید داشت.
آب زیاد بنوشید
بعد از مصرف الکل بر بدن، به دلیل تعریق و دفع ادرارزیاد،میزان آب بدن کاهش می یابد در نتیجه غلظت الکل در بدن بیشتر می شود .نوشیدن آب فراوان می تواند اثر الکل را خنثی کند و حالت خماری بعد از مستی را کم کند. در واقع آب به متابولیسم سریعتر الکل کمک می کند و زودتر اثر آن را از بین می برد .
آبمیوه مصرف کنید
- آب برخی از میوه ها و سبزیجات در کمترین زمان ممکن اثرات الکل را بر بدن از بین می برد. نوشیدن آب میوه های زیر را در هنگام نوشیدن به شدت توصیه می کنیم.
- آب پرتقال
- ترکیب آب کلم سبز، کرفس، تره و گلابی
- آب گوجه فرنگی
- اسموتی ترکیبی کرفس، خیار، اسفناج، کاهو، کلم بروکلی و جعفری
- ترکیب آب هویج و چغندر
- ترکیب آب مرکبات لیمو، گریپ‌فروت و پرتقال همراه عسل
چای زنجبیل بنوشید
مصرف دمنوش زنجبیل (تازه یا پودر) ، تاثیر زیادی در رفع خماری بعد از نوشیدن مشروبات الکلی دارد.
غذاهای نشاسته ای بخورید
تقویت قوای بدن پس از نوشیدن الکل ضروری خواهد بود. چون بدن بعد از مصرف الکل ضعیف می شود.کنترل قند خون در بدن با استفاده ازمواد غذایی زیر مفید واقع می شود
- نان‌های معمولی
- سوپ‌های مقوی
- وعده غذایی سبک با غذاهای نشاسته ای ، اثرات مشروبات الکلی را کم می کند.
چه زمانی مسمومیت با الکل رخ می دهد؟
هنگامی که حجم بالای الکل در مدت زمان کوتاهی مصرف شود، باعث مسمومیت می شود و در این موقع فرد به دنبال راههایی برای درمان حالت استفراغ بعد از نوشیدن الکل می رود.
برخی علائم مسمومیت الکلی عبارتند از:
- دمای پایین بدن (هیپوترمی)
- سردرد و استفراغ مکرر
- پریشانی و ایجاد حالت تشنج
- رنگ پریدگی
- از حال رفتن
- تنفس تند
در میان این علائم، استفراغ یکی از شایع ترین عوارض الکل است و نباید از آن جلوگیری کرد. بنابراین اگر بعد از نوشیدن مشروبات الکلی با واکنش بدن به شکل استفراغ روبه‌رو شدید، اجازه دهید این فرآیند به‌صورت طبیعی پیش رود و با جلوگیری از آن، شرایط را برای بروز مشکلات جدی‌تر فراهم نکنید.
البته بعد از استفراغ ناشی از مصرف زیاد الکل باید به چند نکته توجه ویژه داشت:
- مجددا الکل ننوشید و به معده خود استراحت دهید.
- استراحت خوبی داشته باشید و در صورت امکان 4-5 ساعت بخوابید.
- برای جبران کم آبی ناشی از استفراغ، مقدار زیادی مایعات را به آرامی بنوشید.
- اگر در ناحیه معده احساس درد می کنید، از مسکن های بدون نسخه مانند ایبوپروفن استفاده کنید و از مصرف استامینوفن خودداری کنید
- اصلا دوباره به سراغ مصرف نوشیدنی‌های الکلی نروید و اجازه دهید معده شما کمی استراحت کند.
- به‌خوبی استراحت کنید و حتی‌الامکان ۴ الی ۵ ساعت بخوابید.
- مایعات فراوان را آهسته آهسته بنوشید تا بتوانید کم‌آبی بدن را به خاطر استفراغ کردن جبران کنید.
- اگر در ناحیه شکم احساس درد کردید، از مسکن‌هایی همچون ایبوبروفن استفاده و از خوردن استامینوفن خودداری کنید.
گاهی مسمومیت الکلی با علامتی مانند استفراغ کردن همراه نیست. در این مورد باید چه کرد؟
لازم به ذکر است که استفراغ اجباری برای کاهش اثرات الکل بسیار خطرناک است و می تواند باعث موارد زیر شود.
• پارگی مری
• محتویات معده وارد ریه ها می شود
• خونریزی داخلی
• ترشح بیش از حد اسید معده و موارد مشابه می تواند باعث بروز حوادث غیرقابل برگشت شود.
آنچه باید در مورد حساسیت به الکل بدانید.
حساسیت به الکل مشکلی است که درصد زیادی از مصرف کنندگان الکل را مبتلا کرده است. گاهی اوقات فرد ممکن است پس از نوشیدن الکل دچار خارش پا شود.
- خونریزی داخلی
- ترشح بیش از حد اسید معده و مواردی از این قبیل شود و اتفاقات جبران‌ناپذیری را به وجود آورد.
حساسیت الکلی
حساسیت الکلی یکی از مشکلاتی است که گریبان‌گیر درصد زیادی از مصرف‌کنندگان مشروب است. گاهی ممکن است شخص بعد از خوردن مشروب، با خارش پا مواجه شود. در این بخش، علت خارش پا بعد از خوردن مشروب را مورد بحث و بررسی قرار خواهیم داد.
وقتی که بدن افراد نتواند متابولیسم الکل را بخوبی انجام دهد ، حساسیت الکلی به وجود می‌آید. علائم و نشانه‌های مختلفی را می‌توان ناشی از حساسیت الکلی دانست که سریعا بعد از مصرف مشروبات الکلی نشان داده می شود اما گاهی این علائم بدون هیچ سابقه قبلی دیده می شوند. که در این بین، لازم است توشط پزشک معالج برسی گردد..
یکی از این علائم شایع ،خارش پا است. در این حالت قرمزی پوست پا و ظهور کهیردیده می شود . اگر این ضایعات پوستی خیلی آزاردهنده نباشند، تنها با ننوشیدن الکل می توان آنها را درمان کرد. اما گاهی این تحریک شدید می شود و باعث ایجاد ضایعات پوستی مانند کهیر، قرمزی و تورم می شود که باید سریعاً درمان شود.
زمان مراجعه به پزشک
عوراضی که بیان کردیم درباره انواع مختلف الکل صدق می‌کند از جمله عرق کشمش یا عرق سگی. خماری و حال بد بعد از مستی و نوشیدن مشروبات الکلی یک اتفاق طبیعی است. اما اگر از حد خود بگذرد، نیازمند مراجعه به پزشک خواهد بود.
علائمی که ذکر کردیم در مورد انواع مختلف الکل از جمله عرق کشمش یا عرق سگ صدق می کند. خماری و بدخلقی پس از مستی و نوشیدن مشروبات الکلی یک پدیده طبیعی است. اما اگر از حد مجاز فراتر رفت، باید با پزشک مشورت کنید
لیست پزشکان مرتبط:
بهزاد تریوهمتخصص روان درمانی و روانشناس بالینی | تهران- شهرزاد رشندکترای تخصصی روان درمانی و روانشناس بالینی | تهران
- الهام اسبقیدکترای تخصصی روان درمانی و روانشناس بالینی | تهران
- مهدی صحراگرددکترای تخصصی روان درمانی و روانشناس بالینی | تهران
- فاطمه دانشکاندیدای دکترا روان درمانی و روانشناس بالینی | تهران
- لیلا جبلیدکترای تخصصی روانشناسی | تهران
- فاطمه السادات مینودکترای تخصصی روانشناس و مشاور | تهران
- آزاده موسوی متخصص برتر روانکاوی و روانشناسی بالینی و عضو انجمن روانشناسی آمریکا (APA) | تهران
- سپیده رحیمی نژاد روانکاو | روانشناس | زوج و خانواده درمانی | مشاورخانواده | تهران
- بهمن متین پور روان درمانی | روانشناسی | مشاوره | زوج درمانی | تهران
