تأثیر مصرف میوه بر محافظت از ریه‌ها در برابر آلودگی هوا

آلودگی هوا یکی از جدی‌ترین تهدیدهای سلامتی در دنیای امروز است؛ عاملی که نه‌تنها کیفیت زندگی، بلکه عملکرد ریه‌ها را نیز به‌شدت تحت تأثیر قرار می‌دهد. بر اساس گزارش مشرق و به نقل از دفتر بهبود تغذیه جامعه وزارت بهداشت، پژوهشی جدید در کنگره انجمن تنفس اروپا نشان داده است که مصرف منظم میوه‌ها می‌تواند اثرات مضر آلودگی هوا بر ریه‌ها را کاهش دهد.
این یافته‌ها نشان می‌دهد که رژیم غذایی سالم، به‌ویژه رژیمی سرشار از میوه‌ها و سبزیجات، می‌تواند به عنوان یک سپر طبیعی در برابر آلودگی هوا عمل کرده و سلامت سیستم تنفسی را حفظ کند.

آلودگی هوا و عملکرد ریه؛ تهدیدی جهانی

برآوردها نشان می‌دهد بیش از ۹۰ درصد از مردم جهان در معرض سطوحی از آلودگی هوا قرار دارند که بالاتر از حد مجاز تعیین‌شده توسط سازمان جهانی بهداشت است.
ذرات ریز معلق از طریق اگزوز خودروها، فعالیت‌های صنعتی و سوخت‌های فسیلی وارد هوا می‌شوند و با نفوذ به عمق ریه‌ها، باعث التهاب، کاهش ظرفیت ریوی و افزایش خطر بیماری‌های مزمن تنفسی می‌گردند.

اما پژوهش‌های جدید نشان می‌دهد که تغذیه سالم می‌تواند اثر این ذرات مضر را تا حدی خنثی کند.

یافته‌های پژوهش بیوبانک بریتانیا

در این تحقیق که با بررسی داده‌های مربوط به حدود ۲۰۰ هزار شرکت‌کننده از پایگاه داده «بیوبانک بریتانیا» انجام شد، رابطه بین الگوی تغذیه‌ای افراد و عملکرد ریوی – یعنی حجم هوایی که فرد در یک ثانیه بازدم می‌کند – مورد ارزیابی قرار گرفت.
نتایج نشان داد که با افزایش پنج میکروگرم در هر متر مکعب از غلظت PM₂.₅، میزان کاهش عملکرد ریوی در زنان با مصرف پایین میوه ۷۸٫۱ میلی‌لیتر بود، در حالی‌که در زنان با مصرف بالای میوه، این کاهش تنها ۵۷٫۵ میلی‌لیتر گزارش شد.

به بیان ساده، مصرف روزانه میوه باعث کاهش اثرات منفی آلودگی هوا بر ریه‌ها می‌شود.

میوه‌های مفید برای آلودگی هوا

رژیم غذایی غنی از میوه‌ها می‌تواند به‌طور طبیعی بدن را در برابر اثرات مضر آلودگی هوا محافظت کند. ترکیبات آنتی‌اکسیدانی، ویتامین‌ها و مواد ضدالتهابی موجود در میوه‌ها، رادیکال‌های آزاد ناشی از ذرات معلق را خنثی کرده و به بازسازی سلول‌های آسیب‌دیده ریه کمک می‌کنند. در ادامه با چند میوه مؤثر در کاهش اثرات آلودگی هوا آشنا شوید:

🍎 ۱. سیب

سیب سرشار از ویتامین C و کوئرستین است؛ دو ترکیب آنتی‌اکسیدانی قوی که به پاک‌سازی دستگاه تنفسی کمک می‌کنند. مصرف روزانه یک عدد سیب می‌تواند عملکرد ریه را تقویت کرده و از التهاب ناشی از آلودگی بکاهد.

🍊 ۲. پرتقال و مرکبات

مرکباتی مانند پرتقال، لیمو، گریپ‌فروت و نارنگی سرشار از ویتامین C و فلاونوئیدها هستند. این مواد با کاهش استرس اکسیداتیو در بدن، از تخریب بافت‌های ریوی جلوگیری کرده و سیستم ایمنی را در برابر ذرات آلاینده تقویت می‌کنند.

🥭 ۳. انبه

انبه منبع عالی بتاکاروتن و ویتامین‌های گروه A است که نقش مهمی در ترمیم سلول‌های آسیب‌دیده ریه و حفظ سلامت مخاط تنفسی دارند. این میوه گرمسیری همچنین خاصیت ضدالتهابی دارد و به سم‌زدایی بدن کمک می‌کند.

🍇 ۴. انگور

انگور به‌ویژه انگور قرمز حاوی رزوراترول (Resveratrol) است؛ ترکیبی طبیعی که خاصیت ضدالتهابی و محافظت‌کننده از بافت‌های ریوی دارد. مصرف منظم انگور یا آب انگور طبیعی به کاهش التهاب ناشی از ذرات معلق در هوا کمک می‌کند.

🍓 ۵. توت‌فرنگی و زغال‌اخته

این دو میوه سرشار از پلی‌فنول‌ها و آنتوسیانین‌ها هستند که از بدن در برابر آسیب‌های ناشی از آلودگی هوا و پیری سلولی محافظت می‌کنند. توت‌فرنگی و زغال‌اخته همچنین به بهبود جریان خون در مویرگ‌های ریه کمک می‌کنند.

🍌 ۶. موز

موز با داشتن پتاسیم و ویتامین B6 باعث تقویت متابولیسم سلولی می‌شود و به تنظیم سطح اکسیژن در خون کمک می‌کند. این میوه ساده اما پرانرژی، انتخابی عالی برای روزهایی است که میزان آلودگی هوا بالاست.

برای محافظت بهتر از ریه‌ها در هوای آلوده، توصیه می‌شود روزانه حداقل چهار وعده میوه تازه مصرف شود.
میوه‌هایی با رنگ‌های تند مانند پرتقال، انار، انگور قرمز و توت‌ها بیشترین میزان آنتی‌اکسیدان را دارند و به‌طور مؤثری اثرات ذرات آلاینده را کاهش می‌دهند.
به یاد داشته باشید که تغذیه سالم، مکمل اقدامات محیط‌زیستی برای کاهش آلودگی هواست و نقش مهمی در حفظ سلامت ریه‌ها دارد.

نقش آنتی‌اکسیدان‌ها و ترکیبات ضدالتهابی در میوه‌ها

محققان معتقدند اثر محافظتی میوه‌ها ناشی از وجود ترکیبات آنتی‌اکسیدانی و ضدالتهابی طبیعی است که می‌توانند استرس اکسیداتیو و التهاب ناشی از ذرات معلق را کاهش دهند.
این ترکیبات با خنثی‌سازی رادیکال‌های آزاد، از آسیب به سلول‌های ریوی جلوگیری کرده و به حفظ عملکرد طبیعی ریه‌ها کمک می‌کنند.
بر همین اساس، مصرف روزانه چهار وعده یا بیشتر میوه می‌تواند به‌طور محسوس عملکرد تنفسی را بهبود دهد و اثرات آلودگی هوا را کاهش دهد.

تفاوت اثر در زنان و مردان

در نتایج پژوهش مشخص شد که زنان بیشتر از مردان از اثر محافظتی میوه‌ها بهره‌مند شدند.
دلیل اصلی این موضوع احتمالاً تفاوت در الگوهای تغذیه‌ای است؛ مردان به طور میانگین مصرف میوه کمتری نسبت به زنان دارند.
با این حال، پژوهشگران تأکید می‌کنند که تغذیه سالم برای هر دو جنس ضروری است و حتی در صورت تعدیل عوامل اقتصادی، هنوز نمی‌توان اثر کامل وضعیت اجتماعی و سبک زندگی را نادیده گرفت.

اهمیت آموزش تغذیه سالم از سنین پایین

دفتر بهبود تغذیه جامعه وزارت بهداشت پیشنهاد می‌کند که ترویج رژیم‌های غذایی غنی از گیاهان و میوه‌ها باید از دوران دبستان آغاز شود.
این اقدام نه‌تنها در پیشگیری از بیماری‌های مزمن نقش دارد، بلکه می‌تواند ردپای کربنی ناشی از رژیم‌های غذایی پرگوشت را نیز کاهش دهد.
به‌بیان دیگر، تغذیه سالم می‌تواند هم به سلامت انسان و هم به سلامت زمین کمک کند.

مسئولیت دولت‌ها در برابر آلودگی هوا

در پایان پژوهش تأکید شده است که نتایج به‌هیچ‌وجه از مسئولیت دولت‌ها در کاهش آلودگی هوا نمی‌کاهد.
هیچ سطحی از مواجهه با آلودگی هوا «ایمن» نیست و نباید بار این مشکل بر دوش مردم گذاشته شود، به‌ویژه در جوامعی که دسترسی به رژیم غذایی سالم محدود است.
بنابراین، کاهش آلودگی هوا و هم‌زمان ارتقای فرهنگ تغذیه سالم، دو مسیر مکمل برای حفظ سلامت عمومی جامعه محسوب می‌شوند.

جمع‌بندی

پژوهش جدید انجمن تنفس اروپا بار دیگر نشان داد که میوه‌ها تنها منبع ویتامین نیستند، بلکه سپری طبیعی در برابر آلودگی هوا نیز به شمار می‌آیند.
مصرف منظم میوه‌های تازه می‌تواند عملکرد ریه‌ها را بهبود بخشد و اثرات مخرب ذرات معلق را کاهش دهد.
با این حال، مسئولیت اصلی کاهش آلودگی بر عهده سیاست‌گذاران است و باید هم‌زمان با ترویج تغذیه سالم، برای کاهش منابع آلاینده نیز اقدام جدی شود.
برای دریافت توصیه‌های تخصصی درباره رژیم غذایی و سلامت تنفسی می‌توانید از طریق دکتریاب با متخصصان تغذیه و ریه مشورت کنید.