آزمایش چکاپ کامل بدن شامل چیست؟ 21 آزمایش اصلی

یکی از ابزارهای اصلی پزشکان برای تشخیص دقیق بیماری‌ها، انجام انواع آزمایشات است. پس از آنکه پزشک، بیمار را معاینه نموده و سؤالات لازم را در خصوص علائم بیماری از وی پرسید، فهرست احتمالی بیماری‌هایی که ممکن است بیمار به آن‌ها مبتلا باشد، مشخص می‌شود. در این مرحله، برای تایید یا رد هر یک از این احتمالات، انجام آزمایش‌های مختلف ضروری است. به مجموعه‌ای از آزمایش‌هایی که برای بررسی کلی وضعیت سلامت بدن انجام می‌شود، چکاپ کامل بدن گفته می‌شود.

آزمایش‌های تشخیصی که در جریان چکاپ کامل بدن صورت می‌گیرند، می‌توانند در موارد مختلفی به پزشک و بیمار یاری رسانند. از جمله این موارد می‌توان به تشخیص دقیق بیماری، بررسی روند پیشرفت بیماری، ارزیابی کلی وضعیت سلامت و غربالگری برای تشخیص زودهنگام بیماری‌ها اشاره کرد. برای انجام این آزمایش‌ها، معمولاً نمونه‌هایی از بافت‌های مختلف بدن مانند خون، ادرار، مدفوع، مغز استخوان، مایع نخاعی، پوست، بافت کبد و مخاط‌های دستگاه گوارش برداشته می‌شود.

حتماً برای شما هم پیش آمده است که نگران وضعیت سلامت خود باشید و بخواهید با مشورت پزشک، آزمایش‌های لازم را برای بررسی وضعیت جسمانی‌تان انجام دهید. در برخی موارد نیز پزشک، برای تشخیص یک بیماری خاص یا رد سایر احتمالات، آزمایش‌های خاصی را برای شما تجویز می‌کند.

شاید برای شما نیز این سؤال پیش آمده باشد که چه آزمایش‌هایی باید برای چکاپ کامل بدن انجام شود و هزینه تقریبی این آزمایش‌ها چقدر است؟ همچنین برخی افراد مایل هستند که بتوانند نتایج آزمایش‌های خود را تفسیر کنند. آشنایی با آزمایش‌های معمول و روتین که به عنوان چکاپ سلامت انجام می‌شوند، برای بسیاری از افراد ضروری به نظر می‌رسد.

آزمایش‌های پزشکی لازم برای چکاپ کامل

۱- آزمایش خون (شمارش کامل سلول‌های خونی CBC)

آزمایش شمارش کامل سلول‌های خونی که به طور معمول به آن آزمایش خون گفته می‌شود، یکی از رایج‌ترین آزمایش‌های تشخیصی است و بخش جدایی‌ناپذیر از چکاپ‌های سلامت محسوب می‌شود. این آزمایش، با نام CBC یا Complete Blood Count نیز شناخته می‌شود.

هدف از انجام آزمایش خون و کاربرد آن: آزمایش شمارش کامل خون، برای ارزیابی کلی وضعیت سلامت فرد، غربالگری برخی بیماری‌ها مانند کم‌خونی، سرطان خون، مالاریا و عفونت‌های مختلف و همچنین بررسی وضعیت تغذیه‌ای بیمار انجام می‌شود.

موارد اندازه‌گیری شده در آزمایش خون: در این آزمایش، تعداد و انواع مختلف سلول‌های خونی از جمله گلبول‌های قرمز، گلبول‌های سفید و پلاکت‌ها به دقت شمارش و بررسی می‌شوند.

نحوه انجام آزمایش خون: برای انجام این آزمایش، نیازی به ناشتا بودن نیست. نمونه‌گیری خون به روش وریدی و از یک رگ در بازو انجام می‌شود.

۲- آزمایش ادرار (urine analysis)

آزمایش ادرار همان‌طور که از نامش پیداست، با استفاده از نمونه ادرار انجام می‌شود. برای انجام این آزمایش، لازم است نمونه ادرار به صورت استریل و تمیز جمع‌آوری شود. به همین منظور، ابتدا چند قطره ابتدایی ادرار را دور ریخته و سپس از بخش میانی ادرار در ظرف مخصوص نمونه‌گیری جمع‌آوری می‌شود.

لازم به ذکر است که برای انجام آزمایش ادرار، ناشتا بودن الزامی نیست. با این حال، نمونه ادرار جمع‌آوری شده در ساعات اولیه صبح، به دلیل غلظت بیشتر، دارای ارزش تشخیصی بیشتری است. به همین دلیل، اغلب آزمایشگاه‌ها نمونه‌گیری ادرار را در ساعات اولیه صبح انجام می‌دهند. در بسیاری از چکاپ‌های سلامت، از شما خواسته می‌شود تا نمونه‌ای از ادرار خود را برای انجام آزمایش ارائه دهید.

کاربرد آزمایش‌ ادرار: آزمایش‌ ادرار ابزاری ارزشمند برای تشخیص و بررسی طیف وسیعی از اختلالات، از جمله عفونت‌های دستگاه ادراری، بیماری‌های کلیوی و دیابت است.

موارد بررسی در آزمایش‌ ادرار: در این آزمایش‌، ویژگی‌های مختلف ادرار مانند رنگ، بو، میزان اسیدی بودن، غلظت، وجود اجزای غیرطبیعی همچون کتون، خون، قند، پروتئین، نیتریت، سلول‌های خونی (گلبول‌های سفید و قرمز) و سایر ذرات مانند باکتری‌ها و بلورها مورد ارزیابی دقیق قرار می‌گیرد.

شیوه و شرایط انجام آزمایش‌ ادرار: برای انجام این آزمایش‌، نیازی به ناشتا بودن نیست. با این حال، نمونه ادرار جمع‌آوری شده در ساعات اولیه صبح، به دلیل غلظت بیشتر، اطلاعات دقیق‌تری را در اختیار پزشک قرار می‌دهد.

۳- آزمایش قند خون (Blood Sugar Test)

اهمیت آزمایش‌ قند خون: اندازه‌گیری سطح قند خون یا گلوکز خون از اهمیت بالایی برخوردار است. این آزمایش‌ نقش کلیدی در تشخیص بیماری‌هایی مانند دیابت ایفا می‌کند.

کاربردهای آزمایش‌ قند خون: این آزمایش‌ معمولاً برای غربالگری دیابت و همچنین پایش روند بیماری در افراد مبتلا به دیابت انجام می‌شود. در چکاپ‌های سلامت کامل، آزمایش‌ قند خون به عنوان یکی از آزمایش‌های ضروری در نظر گرفته می‌شود.

مورد اندازه‌گیری در آزمایش‌ قند خون: در این آزمایش‌، میزان گلوکز موجود در خون اندازه‌گیری می‌شود. معمولاً ابتدا سطح قند خون ناشتا (FBS) اندازه‌گیری شده و سپس پس از مصرف یک محلول حاوی گلوکز، سطح قند خون دو ساعت پس از مصرف این محلول (2HPP) نیز بررسی می‌گردد.

شیوه و شرایط انجام آزمایش‌ قند خون: برای انجام این آزمایش‌، ناشتا بودن ضروری است. به همین منظور، شب قبل از انجام آزمایش، شام سبکی میل کرده و از نیمه‌شب به بعد از خوردن و آشامیدن هر چیزی به جز آب خودداری کنید.

۴- آزمایش چربی خون (Lipid profile)

آزمایش چربی خون نیز از جمله آزمایش‌های مهم و ضروری است که به طور دوره‌ای باید انجام شود. مصرف بیش از حد غذاهای چرب و فست فود، خطر ابتلا به چربی خون را به شدت افزایش می‌دهد. رسوب چربی در رگ‌ها، موجب تنگ شدن و انسداد آن‌ها شده و در نتیجه احتمال بروز بیماری‌های قلبی و عروقی مانند سکته مغزی و قلبی را بالا می‌برد. برای بررسی جامع وضعیت سلامت، معمولاً آزمایش چربی خون به همراه آزمایش قند خون انجام می‌شود.

هدف از انجام آزمایش چربی خون: این آزمایش برای ارزیابی خطر ابتلا به بیماری‌های قلبی عروقی و همچنین بررسی نحوه درمان اختلالات چربی خون به کار می‌رود.

موارد اندازه‌گیری شده در آزمایش چربی خون: در این آزمایش، سطح انواع مختلف چربی‌ها در خون از جمله کلسترول تام، تری‌گلیسیرید، کلسترول خوب (HDL) و کلسترول بد (LDL) اندازه‌گیری می‌شود.

شیوه و شرایط انجام آزمایش چربی خون: برای انجام این آزمایش، لازم است به مدت 8 تا 12 ساعت چیزی نخورید. برای این منظور، شب قبل از انجام آزمایش، شام سبکی میل کنید و از نیمه‌شب به بعد از خوردن و آشامیدن هر چیزی به جز آب خودداری نمایید.

۵- آزمایش تیروئید (تیرویید) (Thyroid Function Test)

اهمیت آزمایش تیروئید: آزمایش عملکرد تیروئید برای تشخیص اختلالات غده تیروئید و پیشگیری از عوارض ناشی از این اختلالات ضروری است. بیماری‌های تیروئیدی با علائمی مانند افزایش یا کاهش وزن ناگهانی، تغییر در ضربان قلب و بزرگی غده تیروئید همراه هستند.

کاربردهای آزمایش تیروئید: این آزمایش برای تشخیص بیماری‌هایی مانند پرکاری تیروئید (هیپرتیروئیدی)، کم‌کاری تیروئید (هیپوتیروئیدی)، گواتر و نودول‌های تیروئیدی به کار می‌رود.

موارد اندازه‌گیری شده در آزمایش تیروئید: در این آزمایش، سطح هورمون محرک تیروئید (TSH) و هورمون‌های تیروئیدی (T3 و T4) در خون اندازه‌گیری می‌شود.

شیوه و شرایط انجام آزمایش تیروئید: برای انجام این آزمایش، معمولاً نیازی به ناشتا بودن نیست. نمونه خون برای انجام این آزمایش به صورت وریدی گرفته می‌شود. در نوزادان، نمونه خون را عموما از پاشنه پا می‌گیرند.

۶- آزمایش مدفوع (Stool Test)

آزمایش مدفوع، روشی برای بررسی دقیق نمونه مدفوع است. در این آزمایش، ویژگی‌های مختلف مدفوع مانند رنگ، شکل، وجود خون مخفی، چربی، فیبر و همچنین عفونت‌های باکتریایی، ویروسی، قارچی و انگلی بررسی می‌شود.

برای انجام این آزمایش، نمونه مدفوع باید در ظرف مخصوصی که حاوی ماده نگهدارنده است، جمع‌آوری شود. توجه داشته باشید که نمونه مدفوع نباید با ادرار یا آب مخلوط شود. در صورتی که ظرف نمونه‌گیری حاوی مایع باشد، باید نمونه مدفوع را با این مایع مخلوط کنید. نمونه جمع‌آوری شده باید در اسرع وقت (حداکثر ظرف یک ساعت) به آزمایشگاه منتقل شود. در نوزادان، نمونه‌گیری مدفوع معمولاً با استفاده از سواب از ناحیه مقعد انجام می‌شود. برای انجام این آزمایش، نیازی به ناشتا بودن نیست.

۷- آزمایش پاپ اسمیر (pap smear)

آزمایش پاپ اسمیر، یک آزمایش غربالگری مهم برای تشخیص زودهنگام تغییرات سلولی غیر طبیعی در دهانه رحم است. این تغییرات در صورت عدم درمان، ممکن است منجر به سرطان دهانه رحم شوند. همچنین، این آزمایش می‌تواند برخی از عفونت‌های دستگاه تناسلی زنانه را نیز شناسایی کند.

به طور کلی، زنان بین 21 تا 65 سال یا زنانی که از نظر جنسی فعال هستند، توصیه می‌شود هر 3 سال یکبار آزمایش پاپ اسمیر انجام دهند. با این حال، فرکانس انجام این آزمایش برای هر فرد، بسته به عوامل مختلفی مانند سن، سابقه پزشکی و نتایج آزمایش‌های قبلی، متفاوت است.

زنان زیر 21 سال و بالای 65 سال نیز در صورتی که علائم غیر طبیعی مانند ترشحات غیر معمول، خونریزی واژینال، درد هنگام رابطه جنسی و … را تجربه کنند، باید به پزشک مراجعه کرده و در صورت لزوم آزمایش پاپ اسمیر انجام دهند.

این آزمایش با نمونه‌برداری از سلول‌های بخش تحتانی رحم انجام می‌شود. برای انجام این آزمایش، نیازی به ناشتا بودن نیست. بهتر است این آزمایش در دوره‌های بین قاعدگی انجام شود زیرا خونریزی می‌تواند نتایج آزمایش را تحت تأثیر قرار دهد.

پزشک یا پرستار با استفاده از ابزاری به نام اسپکولوم که شبیه قیف کوچکی است، دهانه رحم را باز می‌کند تا نمونه‌برداری به راحتی انجام شود. سپس با استفاده از ابزارهای مخصوصی مانند برس یا کاردک، نمونه‌ای از سلول‌های دهانه رحم برداشته شده و در محلول مخصوصی قرار می‌گیرد.

این آزمایش به منظور تشخیص زودهنگام تغییرات غیر طبیعی در سلول‌های دهانه رحم که ممکن است منجر به سرطان شوند، انجام می‌شود. همچنین، این آزمایش می‌تواند برخی عفونت‌های دستگاه تناسلی زنانه را نیز شناسایی کند. با این آزمایش عفونت های گوناگون باکتریایی، قارچی و ویروسی قابل تشخیص است.

۸- آزمایش روماتیسم (RA)

روماتیسم مفصلی یک بیماری خود ایمنی است که باعث التهاب و تخریب مفاصل می‌شود. برای تشخیص این بیماری، مجموعه‌ای از آزمایش‌ها انجام می‌شود که به طور کلی به عنوان آزمایش روماتیسم شناخته می‌شوند.

آزمایش‌های رایج برای تشخیص روماتیسم مفصلی شامل اندازه‌گیری سطح آنتی‌بادی‌های خاصی مانند فاکتور روماتوئید (RF)، آنتی‌بادی آنتی‌سی‌سی‌پی (Anti-CCP)، آنتی‌بادی‌های ضد هسته‌ای (ANA)، پروتئین واکنش‌پذیر C (CRP) و همچنین اندازه‌گیری برخی مواد معدنی مانند کلسیم و اسید اوریک است. علاوه بر این، آزمایش سرعت رسوب اریتروسیت (ESR) نیز برای ارزیابی میزان التهاب در بدن انجام می‌شود.

برای انجام این آزمایش‌ها، نیازی به ناشتا بودن نیست. همچنین، ممکن است آزمایش‌های تصویربرداری مانند رادیوگرافی (عکس‌برداری با اشعه ایکس) از مفاصل نیز برای تأیید تشخیص و بررسی روماتیسم مفصلی درخواست شود.

۹- آزمایش ایدز (HIV)

ویروس ایدز (HIV) عامل بیماری ایدز است که از طریق تماس جنسی منتقل می‌شود. با توجه به نبود درمان قطعی برای این بیماری، پیشگیری از آن از اهمیت بالایی برخوردار است؛ به طوریکه سازمان بهداشت جهانی (WHO) بر پیشگیری از آن تاکید فراوانی داشته است.

برای تشخیص عفونت اچ‌آی‌وی، از نمونه خون وریدی استفاده می‌شود. آزمایش‌های مختلفی برای تشخیص این عفونت وجود دارد که از جمله آن‌ها می‌توان به تست‌های تشخیص آنتی‌بادی (مانند الایزا، تست سریع (Rapid Test) و وسترن بلات) و تست‌های تشخیص مستقیم ویروس (مانند تست آنتی ژن اچ آی وی، PCR و کشت ویروس) اشاره کرد. انجام این آزمایش‌ها به ناشتا بودن نیاز ندارد.

۱۰- آزمایش اچ پی وی (HPV)

ویروس پاپیلومای انسانی (human Papillomavirus)، یکی از شایع‌ترین عفونت‌های منتقله از راه جنسی است که برخی از انواع آن می‌توانند باعث ایجاد سرطان دهانه رحم شوند. به همین دلیل، غربالگری منظم برای تشخیص این عفونت در زنان بسیار مهم است.

زنان فعال جنسی به ویژه افرادی که چندین شریک جنسی دارند، باید به طور منظم از نظر عفونت HPV غربالگری شوند. توصیه می‌شود زنان بین 21 تا 30 سال هر 3 سال یکبار و زنان بین 30 تا 65 سال هر 5 سال یکبار این آزمایش را انجام دهند. با این حال، فرکانس انجام این آزمایش ممکن است بسته به عوامل مختلفی مانند سابقه جنسی و نتایج آزمایش‌های قبلی، متفاوت باشد.

برای انجام آزمایش HPV، نمونه‌ای از سلول‌های دهانه رحم برداشته می‌شود. این کار مشابه آزمایش پاپ اسمیر انجام می‌شود. پزشک با استفاده از اسپکولوم دهانه رحم را باز می‌کند و با یک برس کوچک، نمونه‌ای از سلول‌ها را جمع‌آوری می‌کند.

آزمایش HPV تنها وجود ویروس را نشان می‌دهد و اطلاعاتی در مورد وجود سلول‌های غیرطبیعی، بدخیم یا پیش سرطانی ارائه نمی‌دهد. به همین دلیل، انجام همزمان آزمایش پاپ اسمیر و HPV برای تشخیص دقیق‌تر انجام می‌شود.

۱۱- آزمایش هپاتیت (Hepatitis)

التهاب کبد یا هپاتیت، بیماری ویروسی است که کبد را هدف قرار می‌دهد. این بیماری بر اساس نوع ویروسی که باعث آن می‌شود، به انواع مختلفی مانند هپاتیت A، B، C، D و E دسته‌بندی می‌شود. برای تشخیص این بیماری، نمونه‌برداری از خون وریدی و انجام آزمایش‌های تخصصی هپاتیت الزامی است.

برای انجام این آزمایش‌، نیازی به ناشتا بودن نیست.

علاوه بر آزمایش‌ خون، روش دیگری نیز برای تشخیص هپاتیت وجود دارد که به آن نمونه‌برداری از بافت کبد یا بیوپسی کبد می‌گویند.

دوره زمانی بین آلودگی به ویروس هپاتیت و بروز علائم بیماری، دوره انتقال است که معمولاً حدود ۴ هفته به طول می‌انجامد. به طور کلی، بزرگسالان می‌توانند تا ۲ هفته پس از آلودگی و کودکان یا افراد دارای سیستم ایمنی ضعیف تا ۶ ماه، بیماری را به دیگران منتقل کنند.

در آزمایش هپاتیت، وجود پادتن‌ها یا آنتی‌ژن‌های ویروسی مختلفی مانند HBsAg، anti HCV Ab، anti HAV Ab و anti HBc Ab بررسی می‌شود.

۱۲- آزمایش بررسی عملکرد کبد (LFT)

آزمایش‌ عملکرد کبد یا پنل کبدی، مجموعه‌ای از آزمایش‌ها است که برای تشخیص و پیگیری بیماری‌های کبدی استفاده می‌شود. هنگامی که کبد آسیب می‌بیند، آنزیم‌های درون سلول‌های آن آزاد شده و وارد خون می‌شوند.

آسیب به سلول‌های کبدی منجر به کاهش تولید پروتئین‌های حیاتی در کبد می‌شود. با اندازه‌گیری میزان این پروتئین‌ها و برخی آنزیم‌های خاص در خون، می‌توان عملکرد کبد را ارزیابی کرد.

این آزمایش به تشخیص بیماری‌های مختلف کبدی مانند هپاتیت، سیروز، زردی، هموکروماتوز و بیماری‌های کبدی ناشی از مصرف الکل کمک می‌کند. برای انجام این آزمایش، نمونه‌ای از خون وریدی گرفته می‌شود و ناشتایی قبل از آزمایش الزامی نیست.

آزمایش‌های مختلفی در این پنل انجام می‌شود که شامل اندازه‌گیری آنزیم‌هایی مانند ALT، AST، ALP، بیلی‌روبین، آلفا فتوپروتئین، آلبومین، پروتئین کل و GGT و همچنین بررسی زمان پروترومبین و وجود آنتی‌بادی‌های مربوط به هپاتیت A، B و C است.

۱۳. آزمایش‌ ارزیابی عملکرد کلیه

آزمایش عملکرد کلیه برای تشخیص و پیگیری بیماری‌های کلیوی، بررسی وجود سنگ کلیه، غربالگری افراد در معرض خطر بیماری‌های کلیوی و ارزیابی وضعیت کلیه‌های افراد مبتلا به بیماری کلیوی انجام می‌شود.

برای این آزمایش، نمونه خون وریدی گرفته می‌شود و ناشتا بودن به مدت ۸ تا ۱۲ ساعت قبل از آزمایش ضروری است.

پنل عملکرد کلیه شامل مجموعه‌ای از آزمایش‌ها است که به منظور اندازه‌گیری سطح مواد مختلف در خون مانند مواد معدنی (فسفر، کلسیم)، مواد زائد (اوره، کراتینین)، الکترولیت‌ها (سدیم، پتاسیم، کلرید، بی کربنات)، پروتئین (آلبومین) و گلوکز انجام می‌شود.

علاوه بر آزمایش خون، بررسی ادرار ۲۴ ساعته، آنالیز ادرار، کشت ادرار و اندازه‌گیری نرخ فیلتراسیون گلومرولی (GFR) نیز از جمله آزمایش‌های رایج برای ارزیابی عملکرد کلیه هستند.

در صورت مشاهده نتایج غیر طبیعی در آزمایش‌های اولیه، ممکن است آزمایش‌های تکمیلی مانند تصویربرداری از کلیه‌ها یا نمونه‌برداری از بافت کلیه (بیوپسی) تجویز شود.

۱۴- تست آنتی بادی (Ab)

آنتی بادی‌ها قسمت مهمی از سیستم ایمنی بدن هستند. این مولکول‌های پروتئینی از جنس ایمونوگلوبولین‌ها بوده و نقش محافظتی در برابر عوامل بیماری‌زا، مواد شیمیایی سمی و سایر تهدیدات خارجی ایفا می‌کنند. آنتی بادی‌ها انواع مختلفی دارند که از جمله آن‌ها می‌توان به IgM، IgG، IgA و IgE اشاره کرد.

با بررسی نمونه خون بیمار، وجود یا میزان آنتی بادی خاص (کیفی) یا آنتی بادی موجود (کمی) قابل اندازه‌گیری است. این آزمایش برای تشخیص قرارگیری فرد در معرض عوامل عفونی یا خارجی، ارزیابی سطح ایمنی بدن در برابر میکروب‌های خاص، تشخیص بیماری‌های خودایمنی، بررسی واکنش‌های انتقال خون، پیگیری رد پیوند عضو، تشخیص آلرژی و ارزیابی روند بیماری‌های عفونی و خودایمنی به کار می‌رود.

۱۵- تست آلرژی

آزمایش‌ آلرژی به منظور غربالگری آلرژی و شناسایی مواد حساسیت‌زا (آلرژن) انجام می‌شود. در این آزمایش، میزان ایمونوگلوبولین ای (IgE) اندازه‌گیری می‌شود. IgE پروتئین ایمنی است که در شرایط عادی در خون به مقدار بسیار کم وجود دارد، اما در واکنش‌های آلرژیک افزایش می‌یابد. برای انجام این آزمایش‌، نمونه خون وریدی دریافت می‌شود و نیازی به ناشتایی نیست.

در نوع دیگری از آزمایش‌ آلرژی، مقدار کمی از ماده حساسیت‌زا یا دارو به زیر پوست تزریق می‌شود. سپس، اندازه و قرمزی محل تزریق به دقت بررسی می‌شود. در این روش، معمولاً پس از گذشت ۱۵ دقیقه نتیجه اولیه قابل مشاهده است.

در آزمایش‌ پچ آلرژی، پچ حاوی ماده حساسیت‌زا به مدت ۲۰ تا ۳۰ دقیقه روی پوست قرار می‌گیرد و سپس واکنش پوستی ارزیابی می‌شود.

۱۶- آزمایش ژنتیک

ارزیابی ژنتیکی فرایندی است که در آن، نمونه‌ای از دی‌ان‌ای موجود در خون استخراج شده و جهت بررسی تغییرات ژنتیکی (جهش‌ها) مورد تحلیل قرار می‌گیرد. علاوه بر نمونه‌گیری از خون، رسم درختواره خانوادگی جهت شناسایی سابقه بیماری‌های ارثی در خاندان نیز از اهمیت بالایی برخوردار است. برخی از اختلالات ژنتیکی که با این روش قابل تشخیص هستند عبارتند از:

• هموفیلی: اختلالی که در آن، توانایی لخته شدن خون دچار مشکل می‌شود.
• کیستیک فیبروز: بیماری‌ای که منجر به تجمع مخاط چسبناک در شش‌ها و سایر اندام‌ها می‌شود.
• آتروفی عضلانی نخاعی: بیماری‌ای که با ضعف و تحلیل رفتن تدریجی عضلات همراه است.
• کم‌خونی داسی‌شکل: بیماری‌ای که در آن، شکل گلبول‌های قرمز خون تغییر کرده و توانایی حمل اکسیژن آن‌ها کاهش می‌یابد.
• پُلی‌کیستیک کلیوی: بیماری‌ای که با تشکیل کیست‌های متعدد در کلیه‌ها همراه است.

علاوه بر تشخیص بیماری‌های ژنتیکی، ارزیابی ژنتیکی می‌تواند برای شناسایی ناقلین ژن‌های بیماری‌زا نیز به کار رود. به عنوان مثال، اگر یکی از اعضای خانواده به بیماری هانتینگتون مبتلا باشد، سایر اعضای خانواده می‌توانند با انجام این آزمایش از احتمال ابتلا به این بیماری آگاه شوند.

در چه مواردی انجام ارزیابی ژنتیکی توصیه می‌شود؟

• مشاوره قبل از ازدواج
• سقط جنین‌های مکرر
• تولد نوزاد مرده و مرده‌زایی
• مرگ ناگهانی نوزاد
• ناباروری
• وجود سابقه سرطان ارثی در خانواده و ناقل بودن

۱۷- آزمایش سرطان خون

اگر سابقه خانوادگی سرطان در شما وجود داشته باشد، پزشک ممکن است آزمایش خون مرتبط با سرطان را تجویز کند. این آزمایش‌ها می‌توانند به تشخیص انواع خاصی از سرطان‌ها یا ارزیابی احتمال ابتلا به سرطان در آینده کمک کنند.

مثال‌هایی از این آزمایش‌ها عبارتند از:

• آزمایش آنتی‌ژن اختصاصی پروستات (PSA): این آزمایش برای تشخیص سرطان پروستات کاربرد دارد. با این حال، افزایش سطح PSA تنها مختص سرطان پروستات نبوده و در شرایط دیگری مانند بزرگ شدن خوش‌خیم پروستات یا التهاب پروستات نیز ممکن است رخ دهد.
• آزمایش پروتئین CA125: این آزمایش به تشخیص سرطان تخمدان کمک می‌کند. اما باید توجه داشت که افزایش سطح این پروتئین در شرایط دیگری مانند بارداری یا بیماری التهابی لگن نیز مشاهده می‌شود.
• آزمایش ژن‌های BRCA1 و BRCA2: وجود این ژن‌ها در افراد، خطر ابتلا به سرطان پستان و تخمدان را به ویژه در زنان افزایش می‌دهد.

۱۸- آزمایش کشت خون (Blood Culture)

آزمایش کشت خون نیز یکی دیگر از آزمایش‌های مهم است. این آزمایش برای تشخیص وجود عفونت در خون انجام می‌شود. اگر علائمی مانند تب، لرز، خستگی و … را تجربه می‌کنید که ممکن است ناشی از عفونت‌های دیگری مانند عفونت ادراری (UTI)، ذات‌الریه، اسهال یا عفونت‌های پوستی باشد، پزشک ممکن است این آزمایش را درخواست کند.

برای انجام آزمایش کشت خون، نمونه‌ای از خون وریدی گرفته می‌شود. قبل از خون‌گیری، محل نمونه‌گیری با محلول ضدعفونی کننده تمیز می‌شود تا از ورود آلودگی به نمونه جلوگیری شود. برای افزایش دقت، ممکن است چندین نمونه خون در زمان‌های مختلف گرفته شود.

از آزمایش کشت خون برای ارزیابی احتمال وجود عفونت سیستمیک در جریان خون بهره گرفته می شود.

۱۹- آزمایش کشت زخم (Wound Culture)

اگر پزشکتان به وجود عفونت در زخمتان مشکوک باشد، ممکن است آزمایش کشت زخم را تجویز کند. در این آزمایش، نمونه‌ای کوچک از ترشحات یا بافت‌های آلوده زخم برداشته می‌شود تا نوع دقیق باکتری عامل عفونت مشخص شود. با شناسایی این میکروب، پزشک می‌تواند مناسب‌ترین آنتی‌بیوتیک را برای درمان عفونت و بهبود سریع‌تر زخم انتخاب کند. برای نمونه‌گیری، معمولاً از یک سواب استریل استفاده می‌شود؛ اما در برخی موارد ممکن است از سرنگ یا ابزار جراحی نیز استفاده شود.

۲۰- تست بارداری و بیبی چک (بتا hCG)

آزمایش بارداری برای تشخیص حاملگی و برخی بیماری‌های دیگر انجام می‌شود. در این آزمایش، میزان هورمونی به نام گنادوتروپین کوریونی انسانی (hCG) در خون یا ادرار اندازه‌گیری می‌شود. این هورمون توسط سلول‌های جفتی تولید شده و در دوران بارداری در بدن افزایش می‌یابد. علاوه بر تشخیص بارداری، این آزمایش برای تشخیص بارداری خارج از رحم، برخی تومورهای خاص و سایر اختلالات هورمونی نیز کاربرد دارد.

بیماری تروفوبلاستیک (تومورهایی که منشا آن ها از جفت بوده و در دوران بارداری ایجاد می شوند)، تومورهای سلول زایا (تومورهایی که در بیضه از سلول اسپرم یا در تخمدان ها از سلول تخمک ایجاد می‌شوند) از طریق این آزمایش قابل تشخیص هستند. آزمایش hCG امکان دارد ۱ هفته بعد از  حاملگی مثبت شود.

برای انجام آزمایش بارداری، معمولاً از نمونه ادرار اول صبح استفاده می‌شود؛ اما در برخی موارد، ممکن است نمونه خون نیز گرفته شود.

لازم نیست برای این آزمایش ناشتا باشید؛ اما بهتر است قبل از دادن نمونه ادرار، از نوشیدن مایعات خودداری کنید تا نتیجه آزمایش دقیق‌تر باشد.

۲۱- بیوپسی یا نمونه برداری از مغز استخوان و چکاپ استخوانی (Bone marrow biopsy)

آزمایش نمونه‌برداری از مغز استخوان جهت بررسی دقیق نوع، تعداد و میزان رشد سلول‌های خونی موجود در مغز، ارزیابی ساختار رشته‌ای مغز استخوان، تشخیص یا نظارت بر بدخیمی هماتولوژیک و تعیین علت تب‌های ناشناخته در افراد با نقص سیستم ایمنی به کار می‌رود. نمونه معمولاً از استخوان ران یا جناق سینه گرفته می‌شود.

پیش از انجام این آزمایش، ناشتا بودن ضروری است. پیش از انجام آزمایش، پزشک خود را از هرگونه آلرژی دارویی، داروهای مصرفی به ویژه آسپرین و وارفارین یا سایر داروهای رقیق‌کننده خون، مشکلات انعقادی و خونی و بارداری آگاه سازید. در نمونه‌برداری مغز استخوان، انواع، تعداد و شکل ظاهری سلول‌های خونی مورد بررسی قرار می‌گیرد. برای تشخیص بیماری‌هایی همچون پوکی استخوان نیز به چکاپ کامل سلامت استخوان نیاز است.

اسم تست	توضیح تست
CBC	برای شمارش کامل سلول های خونی و شرایط کلی سلامتی و همچنین تشخیص بیماری های گوناگون مثل عفونت و کم خونی و سرطان‌ها انجام می‌شود.
FBS	قند خون ناشتا برای تشخیص دیابت اندازه گیری میشود.
TG	تری گلیسیرید نوعی چربی است که افزایش ان باعث بیماری‌های قلبی می‌شود.
Cholesterol	مقدار ترکیبی کلسترول های خوب و بد میباشد.
HDL	کلسترول خوب بدن میباشد.
LDL	کلسترول “بد” میباشد و مقادیر بالای آن عامل اصلی انسداد شریان‌ها میباشد.
AST	آنزیم کبدی و برای بررسی آسیبهای کبدی میباشد.
ALT	آنزیم  دیگر کبدی و برای بررسی آسیبهای کبدی میباشد.
ALP	آنزیمی است بیشتر برای بررسی مشکلات کبد و استخوان.
Urea	اوره برای بررسی عملکرد کلیه میباشد.
Creatinine	کراتینین به همراه اوره برای بررسی عملکرد صحیح کلیه می‌باشد.
Urine analysis	آزمایش ادرار  برای تشخیص اختلالاتی مانند عفونت های سیستم ادرار، بیماری های کلیوی و دیابت ارزیابی می‌شود.
Uric Acid	اسید اوریک جهت بررسی سنگ کلیه و نارسایی کلیه یا التهاب داخل و اطراف مفاصل  و بیماری نقرس  انجام می‌گیرد.
ESR	برای بررسی التهاب در هر جای بدن بررسی میگردد.
TSH	هورمون اصلی عملکرد تیروئید میباشد.
Vitamin D۳	اندازه گیری میزان ویتامین D۳ میباشد.

هزینه چکاپ کامل بدن

هزینه انجام یک چکاپ کامل بدن، تحت تأثیر عوامل متعددی از جمله شهر محل آزمایش، آزمایشگاه انتخابی، سن و جنسیت فرد متغیر است. لذا، برای اطلاع دقیق از هزینه‌ها، بهتر است مستقیماً با آزمایشگاه مورد نظر تماس حاصل فرمایید.

همچنین، هزینه این نوع ارزیابی برای افراد تحت پوشش بیمه‌های مختلف متفاوت بوده و به نوع پوشش بیمه‌ای بستگی دارد. به‌طور کلی، هزینه یک چکاپ کامل بدن در سال ۱۴۰۳، بین ۵۰۰ هزار تومان تا ۲ میلیون تومان متغیر است.

سؤالات متداول

چکاپ کامل بدن شامل چه مواردی می‌شود؟

در یک چکاپ کامل بدن، انواع نمونه‌ها مانند خون، ادرار، مدفوع و در برخی موارد، نمونه‌هایی از مغز استخوان، مایع نخاعی، پوست، کبد و بافت‌های دستگاه گوارش مورد بررسی قرار می‌گیرند.

برای انجام چکاپ کامل بدن باید به چه پزشکی مراجعه کنیم؟

به‌طور معمول، مراجعه به پزشک عمومی برای درخواست چکاپ کامل بدن کفایت می‌کند. پزشک عمومی با توجه به شرایط شما، آزمایش‌های مورد نیاز را تجویز خواهد کرد.

هدف از انجام چکاپ کامل بدن چیست؟

هدف اصلی از انجام یک چکاپ کامل، تشخیص زودهنگام بیماری‌ها، بررسی روند پیشرفت بیماری‌های موجود، ارزیابی کلی وضعیت سلامت و غربالگری برخی بیماری‌ها است.