یکی از شایع‌ترین مشکلات که ممکن است آن را تجربه کرده باشید بی‌خوابی است. بی‌خوابی در شرایط متواوت ممکن است سراغ شما بیاد و خواب و کیفیت زندگی شما را دچار مشکل کند. عواملی مانند مشغول بودن فکر، طولانی بودن ساعات کاری، احساس عذاب‌وجدان و … می‌توانند دلایل بی‌خوابی باشند و اگر این مشکل طولانی‌مدت شود، ممکن است روی عملکرد روزانه‌ی شما تأثیر بگذارد. متاسفانه این روزها، مصرف قرص خواب به شکل قابل‌توجهی عمومیت یافته است و هرکسی دچار بی‌خوابی شود، سریع سراغ قرص خواب می‌رود. البته باید به این موضوع اشاره شود که مصرف این داروها ممکن است در کوتاه‌مدت بتواند مشکل بی‌خوابی را برطرف کند.
برای آشنایی با انواع قرص خواب و آگاهی از عوارض قرص خواب با دکتریاب همراه شوید.
خواب چه نقشی در سلامت دارد؟
خواب نقش حیاتی در سلامت جسم و روان دارد. این فرآیند به ترمیم و بازسازی بافت‌ها، تنظیم هورمون‌ها و تقویت سیستم ایمنی بدن کمک می‌کند. همچنین خواب کافی به بهبود حافظه، تمرکز و خلق‌وخو مرتبط است. اختلال در خواب می‌تواند منجر به افزایش خطر ابتلا به بیماری‌های مزمن، افسردگی و اضطراب شود، لذا حفظ کیفیت خواب بسیار مهم است.
قرص خواب چیست؟
حدود 50 درصد از بزرگسالان هر از چند گاهی با مشکل خواب مواجه می‌شوند. و حدودا برای 30 درصد این افراد بی‌خوابی به یک مشکل مزمن تبدیل شده است. داروهای خواب‌آورها نوعی از داروها هستند که برای القاء حس خواب‌آلودگی یا بهبود کیفیت خواب مورد استفاده قرار می‌گیرند. از شناخته‌شده‌ترین انواع خواب‌آورهای دارویی، می‌توان به بنزودیازپین‌ها (benzodiazepines) و باربیتورات‌ها (barbiturates) اشاره کرد.
فراموش نکنید که داروی خواب را تحت نظر پزشک مصرف کنید و از مصرف خودسرانه آنها پرهیز کنید.
معرفی انواع قرص خواب آور
قبل از معرفی قرص خواب آور باید به این نکته اشاره شود که مصرف انواع قرص خواب با نسخه و در مواردی قرص‌های خواب بدون نسخه، مانند قرص‌های ضدافسردگی می‌توانند موجب خطراتی برای افراد باردار، شیرده یا افراد مسن‌تر بشوند. افتادن از تخت و سقوط بر زمین در اثر مصرف قرص‌های خوابآور از جمله مشکلات رایجی است که برای افراد پیش می‌آید. قبل از مصرف قرص خوابآور با پزشک متخصص اعصاب و روان مشورت کنید.
انواع قرص خواب
- داروهای خواب آور با نسخه پزشک
- داروهای بدون نسخه
- داروهای مکمل‌های غذایی
داروهای خوابآور که نیاز به نسخه پزشک دارند
بنزودیازپین
بنزودیازپین‌ها مانند داروهای خوابآور هستند که فعالیت مغز را برای ایجاد خواب آلودگی کاهش می‌دهند. این دسته جزو اولین داروهای تجویزی بودند که برای بی‌خوابی استفاده شدند. این دسته از قرص‌های خوابآور که شامل امازپام، تریازولام و… هستند به رفع اختلالات خواب مانند راه رفتن در خواب یا کابوس دیدن کمک می‌کنند. اما باید مراقب عوارض آنها مانند خواب‌آلودگی در طول روز و اعتیادی که به‌همراه می‌آورند هم باشید.
لُرازبام (Lorazepam)
لُرازبام از دسته بنزودیازپین‌هاست و برای درمان اختلالات خواب و اضطراب تجویز می‌شود. این دارو می‌تواند به بهبود خواب کمک کند، اما عوارض جانبی شامل خواب‌آلودگی، سردرد و اختلال در هماهنگی ممکن است.
دوکسپین (سیلنور)
این داروی خوابآور برای استفاده در افرادی که مشکل در خواب ماندن دارند مورد استفاده قرار می‌گیرد. این قرص با مسدود کردن گیرنده‌های هیستامین به خواب بهتر کمک می‌کند. توجه داشته باشید که شما زمانی مجاز هستید از این دارو استفاده کنید که حداقل 7 الی 8 ساعت فرصت خوابیدن داشته باشید.
زولپلون (Sonata)
از میان انواع قرص خواب جدید، مدت ماندگاری زالپلون در بدن از همه کمتر است. به این معنی که به خوابیدن بدون قرص کمک می‌کند و به‌عنوان یک محرک برای به خواب رفتن استفاده می‌شود. برای استفاده از قرص زولپلون در ابتدا به تلاش خودتان برای خوابیدن نیاز است.
سوورکسانت (بلسومرا)
مصرف قرص سوورکسانت باعث انسداد عملکرد هورمونی می‌شود که علت بیداری و بی‌خوابی است. مصرف این دارو از جانب FDA برای درمان افراد مبتلا به بی‌خوابی به خاطر ناتوانی در به خواب رفتن یا در خواب ماندن مناسب است. اما به این نکته توجه داشته باشید که این دارو باعث احساس خواب آلودگی در روز بعد هم می‌شود.
زولپیدم
این دارو به شما کمک می‌کند تا به خواب بروید و مدت زمان بیشتری بخوابید. تأثیر این نوع از قرص‌های خواب، مدتی طولانی در بدن باقی می‌مانند. این دارو به مانند دوکسپین، زمانی باید مصرف شود که شما حداقل به 7 الی 8 ساعت زمان برای خوابیدن داشته باشید. توجه داشته باشید که طبق گزارش‌ها، این داروها در موارد نادری، به دلیل رفتارهایی در حالت خواب یا نیمه خواب مانند راه رفتن در خواب، رانندگی در خواب و غیره، باعث آسیب دیدگی فرد می‌شوند.
دیازپام (Diazepam)
دیازپام نیز از خانواده بنزودیازپین‌هاست و بیشتر برای کاهش اضطراب و ایجاد خواب عمیق استفاده می‌شود. این دارو ممکن است عوارض جانبی جدی داشته باشد، به ویژه در صورت مصرف طولانی‌مدت یا در دوزهای بالا.
دگزامتازون (Doxepin)
دگزامتازون یک داروی ضدافسردگی است که در دوزهای پایین برای درمان بی‌خوابی استفاده می‌شود. این دارو می‌تواند به خواب عمیق کمک کند، اما عوارض جانبی شامل خواب‌آلودگی در روز و خشکی دهان است.
آمیتریپتیلین (Amitriptyline)
آمیتریپتیلین یک داروی ضدافسردگی است که گاهی برای درمان بی‌خوابی تجویز می‌شود. این دارو می‌تواند به بهبود خواب و کاهش درد کمک کند، اما ممکن است عوارض جانبی مانند خواب‌آلودگی، یبوست و افزایش وزن ایجاد کند.
ایمیپرامین (Imipramine)
ایمیپرامین یک داروی ضدافسردگی از دسته تری‌سیکلیک‌هاست که به کاهش اضطراب و بهبود خواب کمک می‌کند. عوارض جانبی ممکن است شامل خواب‌آلودگی، افزایش وزن و مشکلات قلبی باشد.
داروهای خواب آور بدون نسخه پزشک
قرص‌های خواب آور بدون نیاز به نسخه پزشک، اغلب آنتی هیستامین‌ها هستند. هیچ مدرکی مبنی بر کارآیی آنها برای درمان بی‌خوابی و یا ایجاد خواب آلودگی در روز بعد وجود ندارد. این داروها بدون نسخه به‌فروش می‌رسند، اما اگر داروهای دیگری مثل داروی سرماخوردگی یا حساسیت مصرف می‌کنید، امکان دارد سهوا میزان آنتی هیستامین در بدن‌تان زیادتر از حد لازم شود.
1. ملاتونین (Melatonin)
ملاتونین یک هورمون طبیعی است که به تنظیم چرخه خواب و بیداری کمک می‌کند. این مکمل معمولاً برای افرادی که دچار مشکلات خواب ناشی از تغییر ساعت بیولوژیک (مانند جت لگ) هستند، مفید است. عوارض جانبی نادر و معمولاً خفیف‌اند، مانند سردرد یا خواب‌آلودگی در روز.
2. دیفن هیدرامین (Diphenhydramine)
دیفن هیدرامین یک آنتی‌هیستامین است که معمولاً برای درمان آلرژی و سرماخوردگی استفاده می‌شود، اما به عنوان یک خوابآور نیز شناخته شده است. این دارو می‌تواند خواب‌آلودگی ایجاد کند، اما عوارض جانبی شامل خشکی دهان، سرگیجه و خواب‌آلودگی در روز است.
3. دکسترومتورفان (Dextromethorphan)
دکسترومتورفان عمدتاً به عنوان یک داروی ضد سرفه استفاده می‌شود، اما در دوزهای بالا می‌تواند اثر خواب‌آوری داشته باشد. با این حال، استفاده از آن به عنوان خوابآور توصیه نمی‌شود و عوارض جانبی شامل گیجی و توهم ممکن است ایجاد کند.
4. سنبل الطیب (Valerian Root)
سنبل الطیب یک گیاه دارویی طبیعی است که به عنوان آرام‌بخش و خوابآور شناخته می‌شود. این گیاه ممکن است به بهبود کیفیت خواب کمک کند و عوارض جانبی نادرند، اما ممکن است شامل سردرد یا مشکلات گوارشی باشد.
5. پروپرانولول (Propranolol)
اگرچه پروپرانولول یک داروی ضد فشار خون است، اما گاهی برای کاهش اضطراب و کمک به خواب استفاده می‌شود. عوارض جانبی شامل خستگی، سرگیجه و اختلال در خواب ممکن است باشد.
6. آسپیرین (Aspirin)
آسپیرین به طور مستقیم به عنوان خوابآور شناخته نمی‌شود، اما در برخی از افراد ممکن است به تسکین درد کمک کند و به خواب بهتر منجر شود. عوارض جانبی شامل مشکلات گوارشی و خونریزی ممکن است باشد.
7. هیستامین (Histamine)
هیستامین‌ها، به‌ویژه آنتی‌هیستامین‌های نسل اول، مانند کلرفنیرامین، می‌توانند خوابآور باشند. این داروها می‌توانند خواب‌آلودگی ایجاد کنند، اما ممکن است عوارض جانبی شامل سرگیجه و خشکی دهان داشته باشند.
8. پروتکونازول (Protoconezole)
پروتکونازول یک مکمل طبیعی است که به عنوان آرام‌بخش و خوابآور عمل می‌کند. عوارض جانبی نادر و معمولاً خفیف‌اند.
9. اکسید نیتروژن (Nitrous Oxide)
این گاز عمدتاً در دندان‌پزشکی برای تسکین درد استفاده می‌شود، اما ممکن است در برخی موارد به عنوان آرام‌بخش و خوابآور نیز عمل کند. عوارض جانبی شامل سردرد و حالت تهوع است.
10. آردی (Ardey)
آردی یک مکمل طبیعی است که برای کاهش اضطراب و بهبود خواب استفاده می‌شود. عوارض جانبی نادر و معمولاً خفیف‌اند.
این داروها معمولاً بدون نسخه پزشک قابل تهیه هستند، اما همواره مشاوره با پزشک یا داروساز قبل از مصرف آنها توصیه می‌شود تا از بروز عوارض جانبی و تداخلات دارویی جلوگیری شود.
در اینجا جدولی شامل برخی از قرص‌های خوابآور و تفاوت‌های آنها آورده شده است:
| نام دارو | نوع دارو | روش اثر | عوارض جانبی معمول | وابستگی | دوز معمول |
|---|---|---|---|---|---|
| زولپیدم | غیر بنزودیازپین | خواب‌آوری سریع | خواب‌آلودگی، گیجی | ممکن است | 5-10 mg |
| لُرازبام | بنزودیازپین | کاهش اضطراب و خواب‌آوری | خواب‌آلودگی، اختلال در هماهنگی | ممکن است | 1-2 mg |
| دیازپام | بنزودیازپین | آرامش‌بخش و خوابآور | خواب‌آلودگی، گیجی | ممکن است | 5-10 mg |
| ملاتونین | طبیعی | تنظیم چرخه خواب و بیداری | سردرد، خواب‌آلودگی | معمولاً خیر | 1-3 mg |
| سنبل الطیب | طبیعی | آرام‌بخش و خوابآور | سردرد، مشکلات گوارشی | معمولاً خیر | 300-600 mg |
| دگزامتازون | ضدافسردگی | خواب‌آوری و تسکین اضطراب | خواب‌آلودگی، خشکی دهان | معمولاً خیر | 3-6 mg |
| آمیتریپتیلین | ضدافسردگی | خواب‌آوری و تسکین درد | خواب‌آلودگی، افزایش وزن | ممکن است | 25-50 mg |
| نورتریپتیلین | ضدافسردگی | خواب‌آوری و تسکین درد | خواب‌آلودگی، خشکی دهان | ممکن است | 10-50 mg |
| ایمیپرامین | ضدافسردگی | خواب‌آوری و تسکین اضطراب | خواب‌آلودگی، مشکلات قلبی | ممکن است | 25-150 mg |
| تازپیرون | ضدافسردگی | خواب‌آوری و کاهش اضطراب | خواب‌آلودگی، dizziness | معمولاً خیر | 50-100 mg |
این جدول به شما کمک می‌کند تا با ویژگی‌های مختلف قرص‌های خوابآور و تفاوت‌های آنها آشنا شوید. قبل از مصرف هر دارو، مشاوره با پزشک ضروری است.
چگونه باید قرص‌های خواب آور را مصرف کرد؟
برای مصرف صحیح قرص‌های خوابآور، نکات زیر را رعایت کنید:
- مشاوره با پزشک: قبل از شروع مصرف هر نوع دارو، با پزشک یا داروساز مشورت کنید تا دوز مناسب و نوع مناسب انتخاب شود.
- رعایت دوز: همیشه دستور پزشک یا راهنمای دارو را رعایت کنید و از افزایش دوز خودسرانه پرهیز کنید.
- زمان مصرف: قرص‌ها معمولاً باید ۳۰ دقیقه تا یک ساعت قبل از خواب مصرف شوند.
- خالی بودن معده: برخی از داروها بهتر است با معده خالی مصرف شوند، بنابراین از خوردن غذا بلافاصله قبل از مصرف خودداری کنید.
- اجتناب از الکل: مصرف الکل همراه با داروهای خوابآور می‌تواند عوارض جانبی را تشدید کند، بنابراین از آن خودداری کنید.
- استراحت کافی: اطمینان حاصل کنید که حداقل ۷ تا ۸ ساعت خواب بعد از مصرف داشته باشید تا از خواب‌آلودگی در روز جلوگیری شود.
- توجه به عوارض جانبی: اگر هرگونه عارضه جانبی شدید یا غیرمعمول تجربه کردید، بلافاصله با پزشک تماس بگیرید.
با رعایت این نکات می‌توانید از قرص‌های خوابآور به طور مؤثر و ایمن استفاده کنید.
علائم حساسیت به قرص خواب آور
مصرف برخی از داروهای خوابآور می‌تواند همراه با حساسیت برای افراد باشد که برخی از نشانه‌های آن شامل موارد زیر می‌شوند:
- اختلال در دید یا هر گونه مشکلی در بینایی افراد
- احساس درد شدید و سنگین در ناحیه قفسه سینه
- اختلال در تنفس
- احساس احتقان گلو
- گرفتگی صدا
- خارش در تمامی نواحی بدن
- حالت تهوع و استفراغ
- ورم
- کهیر
- نامنظم شدن ضربان قلب
عوارض مصرف قرص خواب
مصرف قرص خوابآور نیز مانند اغلب داروها ممکن است با برخی عوارض جانبی همراه باشد.
یکی از خطرات اصلی قرص خواب آور این است که به آنها وابسته می‌شوید. این بدان معنی است که آنها با گذشت زمان کمتر موثر می‌شوند، بدون آنها نمی‌توانید خوب بخوابید. مصرف برخی داروهای خوابآور ممکن است با عوارض جانبی پیچیده‌تری نظیر راه رفتن، خوردن و آشامیدن، برقراری رابطه جنسی، رانندگی، تماس تلفنی یا حتی آشپزی در حالت خواب و غیرهوشیاری همراه باشد.
شایع‌ترین عوارض قرص‌های خواب آور عبارت‌اند از:
- احساس سوزش یا سوزن‌سوزن شدن دست و پاها
- تغییر در اشتها
- یبوست
- اسهال
- از دست دادن تعادل
- سرگیجه
- احساس خواب‌آلودگی و گیج بودن در طول روز
- خشکی دهان و گلو
- نفخ
- سردرد
- سوزش معده
- اختلال تمرکز
- لرزش در برخی از اعضاء بدن
- ضعف بدنی
در صورت مشاهده علائم، بهتر است به پزشک مراجعه کنید.
اگر دچار کم خوابی یا بی‌خوابی شده‌اید، بهتر است به پزشک متخصص روانپزشک مراجعه و یا مشاوره تلفنی دریافت کنید.
نوبت اینترنتی روانپزشک مشاوره تلفنی روانپزشکخطر مصرف قرص خواب آور و الکل
ترکیب داروهای خوابآور و الکل موجب افزایش اثرات آرام‌بخشی دارو شده و ممکن است با تبعاتی نظیر ایست قلبی و توقف تنفس همراه بوده و نهایتاً به مرگ فرد بیانجامد. همچنین توصیه می‌شود بعد از مصرف قرص‌های خوابآور و آرام‌بخش از مصرف گریپ‌فروت خودداری کنید.
درمان بی‌خوابی
اگر دچار بی‌خوابی شده‌اید و این موضوع شما را آزار می‌دهد، علاوه بر داروهای معرفی شده می‌توانید با تغییر سبک زندگی به شکل قابل توجهی در درمان بی‌خوابی تاثیرگذار باشید.
برای این منظور رعایت نکات زیر به شما کمک خواهد کرد:
- از مصرف دخانیات پرهیز کنید
- فقط در زمانی که احساس خواب دارید به رختخواب بروید
- سعی کنید استرس و اضطراب را از خود دور کنید. با تکنیکی مانند ضرب اعداد 2 و 3 رقمی ذهن خود را از مسائل مضطرب کننده دور کنید
- از مصرف الکل پرهیز کنید
- برای زمان خوابیدن و بیدارشدن برنامه ریزی داشته باشید
- تا حد امکان قبل از خواب از نوشیدنی‌های حاوی کافئین خودداری کنید
- ورزش را در برنامه روزانه خود قرار دهید
- تغذیه سالم داشته باشید و سعی کنید در وعده شام از غذاهای سبک استفاده کنید
روش‌های غیر دارویی برای بهبود خواب
برای بهبود خواب بدون استفاده از دارو، می‌توانید از روش‌های زیر استفاده کنید:
1. ایجاد روتین خواب ثابت
سعی کنید هر روز در ساعت مشخصی بخوابید و بیدار شوید. این کار به تنظیم ساعت بیولوژیک بدن کمک می‌کند.
2. محیط خواب مناسب
اتاق خواب باید تاریک، ساکت و خنک باشد. استفاده از پرده‌های تیره و کاهش نور مصنوعی قبل از خواب می‌تواند مفید باشد.
3. کاهش مصرف کافئین و نیکوتین
مصرف کافئین و نیکوتین، به ویژه در ساعات نزدیک به خواب، می‌تواند خواب شما را مختل کند. سعی کنید این مواد را در طول روز محدود کنید.
4. فعالیت بدنی منظم
ورزش منظم می‌تواند به بهبود کیفیت خواب کمک کند. سعی کنید حداقل ۳۰ دقیقه فعالیت بدنی در روز داشته باشید، اما از ورزش شدید در ساعات نزدیک به خواب خودداری کنید.
5. مدیتیشن و تنفس عمیق
مدیتیشن، یوگا و تمرینات تنفسی می‌توانند به کاهش استرس و آرامش ذهن کمک کنند و به بهبود خواب کمک کنند.
6. کاهش استرس و اضطراب
یافتن راه‌های مدیریت استرس، مانند نوشتن، مشاوره یا انجام فعالیت‌های هنری می‌تواند به بهبود خواب کمک کند.
7. خودداری از استفاده از دستگاه‌های الکترونیکی
نور آبی دستگاه‌های الکترونیکی می‌تواند خواب شما را مختل کند. سعی کنید حداقل یک ساعت قبل از خواب از این دستگاه‌ها دور بمانید.
8. مصرف غذاهای مناسب
خوردن مواد غذایی آرام‌بخش مانند موز، بادام، یا ماست قبل از خواب می‌تواند مفید باشد. از غذاهای سنگین و پرچرب در ساعات نزدیک به خواب خودداری کنید.
9. استفاده از مکمل‌های طبیعی
برخی مکمل‌های طبیعی مانند ملاتونین، سنبل الطیب و مگنزیوم می‌توانند به بهبود خواب کمک کنند. قبل از استفاده، مشاوره با پزشک توصیه می‌شود.
10. نوشیدن چای‌های آرام‌بخش
چای‌های گیاهی مانند چای بابونه یا چای اسطوخودوس می‌توانند به آرامش کمک کنند و خواب را بهبود بخشند.
استفاده از این روش‌ها به شما کمک می‌کند تا خواب بهتری داشته باشید و کیفیت خواب خود را بهبود بخشید.
درمان بی‌خوابی به کمک دمنوش
دمنوش‌ها به شما کمک می‌کنند تا از استرس و اضطراب روزانه فارغ شوید و بتوانید قبل از خواب با آرامش بیشتری به رختخواب بروید. سعی کنید دمنوش‌ها را 1 الی 2 ساعت قبل از خواب مصرف کنید.
در ادامه با دمنوش‌هایی که در درمان بی‌خوابی موثر هستند آشنا می‌شویم:
- سنبل الطیب
- اسطوخودوس
- گل‌گاو‌زبان
- بابونه
- بهارنارنج
- بادرنجبویه
- گل ساعتی که اثر ضد اضطراب و آرام بخش دارد
شما همچنین می‌توانید از قرص خواب گیاهی مانند قرص خواب آور گیاهی ترانکی وال استفاده کنید که از عصاره ریشه سنبل الطیب، گل ساعتی، رازک و بادرنجبویه تولید شده و برای کاهش اضطراب و برطرف کردن اختلالات خواب مورد استفاده قرار می‌گیرند.
سخن پایانی
همان طور که در متن به آن اشاره شد بی‌خوابی در کیفیت زندگی روزانه می‌تواند بسیار تاثیرگذار باشد و ما را با مشکلاتی روبرو کند. سعی کردیم با اشاره به روش‌های گفته شده بتوانیم مشکل بی‌خوابی را تا حد ممکن کاهش دهیم و شما بتوانید با کیفیت و آرامش بیشتری به خواب بروید. در صورتیکه با رعایت نکات گفته شده مشکل بی‌خوابی شما برطرف نشد، حتما با متخصص روانپزشک (اعصاب و روان) خوب و با تجربه در مسائل اختلال خواب مشورت کنید.
لیست پزشکان مرتبط:
بهزاد تریوهمتخصص روان درمانی و روانشناس بالینی | تهران- شهرزاد رشندکترای تخصصی روان درمانی و روانشناس بالینی | تهران
- الهام اسبقیدکترای تخصصی روان درمانی و روانشناس بالینی | تهران
- سایه پیرداده روانشناس | مشاوره | رواندرمانگر | زوج درمانی | تهران
- مهدی صحراگرددکترای تخصصی روان درمانی و روانشناس بالینی | تهران
- فاطمه دانشکاندیدای دکترا روان درمانی و روانشناس بالینی | تهران
- فاطمه السادات مینودکترای تخصصی روانشناس و مشاور | تهران
- آزاده موسوی متخصص برتر روانکاوی و روانشناسی بالینی و عضو انجمن روانشناسی آمریکا (APA) | تهران
- سپیده رحیمی نژاد روانکاو | روانشناس | زوج و خانواده درمانی | مشاورخانواده | تهران
- بهمن متین پور روان درمانی | روانشناسی | مشاوره | زوج درمانی | تهران
