بیماری یرقان چیست؟ علائم، تشخیص و روش درمان آن
زردی یا یرقان، اصطلاحی پزشکی است که برای توصیف تغییر رنگ پوست و سفیدی چشم به رنگ زرد به کار می رود. این تغییر رنگ ناشی از افزایش سطح ماده ای به نام بیلی روبین در خون است. بیلی روبین حاصل تجزیه طبیعی گلبول های قرمز خون بوده و به طور معمول توسط کبد پردازش و از بدن دفع می شود. اما در شرایطی مانند هپاتیت، تومورها و سنگ های صفراوی، این فرایند مختل شده و منجر به تجمع بیلی روبین و در نتیجه زردی می شود.
زردی در بزرگسالان اغلب نشانه ای از بیماری های زمینه ای، به ویژه اختلالات کبدی یا صفراوی است. در نوزادان هم زردی شایع است و به طور معمول به دلیل نارس بودن کبد در پردازش بیلی روبین رخ می دهد. در اکثر نوزادان، زردی طی چند روز برطرف می شود؛ اما در برخی موارد، روش درمانی خاصی به نام فتوتراپی برای تجزیه بیلی روبین اضافی به کار می رود.
بیماری زردی یا یرقان چیست و چگونه ایجاد می شود؟
زردی وضعیتی است که در آن پوست، سفیدی چشم و غشاهای مخاطی به دلیل افزایش سطح بیلی روبین در خون به رنگ زرد تغییر رنگ می دهند. بیلی روبین یک رنگدانه زرد مایل به نارنجی است که از تجزیه طبیعی گلبول های قرمز خون تولید می شود. در شرایط طبیعی، کبد بیلی روبین را پردازش کرده و آن را از طریق صفرا از بدن دفع می کند. اما در زردی، این فرایند به دلایلی مانند بیماری های کبدی، انسداد مجاری صفراوی یا اختلالات خونی مختل شده و منجر به تجمع بیلی روبین در خون می شود.
شدت زردی به میزان افزایش بیلی روبین در خون بستگی دارد. در موارد خفیف، پوست و سفیدی چشم به رنگ زرد روشن دیده می شود. اما در موارد شدیدتر، رنگ زرد امکان دارد به قهوه ای متمایل شود.
یرقان یا زردی یکی از بیماری های کبدی است که بر اثر افزایش بیلی روبین در خون به وجود می آید و علت اصلی آن در بزرگسالان، اختلال در عملکرد کبد یا انسداد مجاری صفراوی است.
نشانه های زردی یا یرقان چیست؟
گاهی بیماری زردی یا یرقان بدون هیچ نشانه ای پدیدار می شود و ناگهان خودنمایی می کند. سرعت پیشرفت بیماری و دلایل زمینه ای بر شدت علائم بیماری تأثیر می گذارند. زردی کوتاه مدت غالباً به دلیل عفونت رخ می دهد و علائم زیر را در فرد ایجاد می کند:
- تب و لرز
- درد شکمی
- علائم شبیه آنفلوآنزا
- تغییر رنگ پوست
- ادرار تیره رنگ و مدفوع روشن یا خاکستری رنگ
- درد در ناحیه فوقانی سمت راست شکم
- اسهال
- خونریزی یا کبودی آسان
- خارش پوستی
- بی میلی به غذا
- ضعف و بی حالی
- کاهش وزن ناخواسته
- زرد شدن پوست و سفیدی چشم.
چنانچه زردی ناشی از عفونت نباشد، بیمار به طور معمول با نشانه هایی مثل خارش و کاهش وزن مواجه می شود. گاهی شدت بیماری به اندازه ای زیاد است که می تواند تهدیدکننده زندگی باشد. در صورت مشاهده هر یک از علائم جدی زیر، فوراً به پزشک مراجعه کنید:
- تب شدید
- حالت تهوع همراه با استفراغ یا بدون آن
- درد شدید شکمی
- تورم، نفخ و بزرگ شدن شکم.
دلیل بروز بیماری زردی یا یرقان چیست؟
وظیفه کبد تجزیه گلبول های قرمز فرسوده و قدیمی از طریق فرآیندی به نام همولیز است که در نتیجه آن مقدار زیادی بیلی روبین تولید می شود. کبد مایعی زرد مایل به سبز هم ترشح می کند که حاوی نمک های صفراوی، کلسترول و بیلی روبین است. بیلی روبین از طریق مجاری صفراوی وارد کیسه صفرا شده و سپس به سمت روده حرکت می کند، وارد فرایند هضم غذا در روده می شود و در نهایت از طریق مدفوع دفع می شود. اگر مقدار بیلی روبین بیش از حد باشد، سمی و خطرناک می شود و باعث زردی می شود. سه دلیل اصلی که باعث افزایش بیلی روبین در بدن و در نتیجه زردی می شوند عبارتند از:
- انسداد کیسه صفرا یا مجاری صفراوی
- آسیب موقت یا دائمی به کبد
- افزایش سرعت تخریب گلبول های قرمز خون.
گاهی اوقات خود کبد دچار نارسایی شده و دلیل اصلی زردی، اختلالات کبدی یا عملکرد ضعیف این عضو حیاتی است:
- هپاتیت کبدی ویروسی: انواع التهاب کبد از جمله هپاتیت های A، B، C، D و E باعث التهاب گذرای کبد شده و هپاتیت های B و C هم منجر به التهاب دائمی و مزمن کبد می شوند.
- هپاتیت کبد خودایمن: احتمال بروز هپاتیت کبد خودایمن در مبتلایان به بیماری های خودایمن مثل پرکاری یا کم کاری تیروئید، دیابت، کولیت زخمی، یا لوپوس بیشتر وجود دارد. هپاتیت کبد خودایمن باعث می شود که سیستم ایمنی بدن به سلول های کبد حمله کند.
- بیماری کبد الکلی: مصرف بی رویه و طولانی مدت الکل به کبد آسیب جدی وارد کرده و باعث اختلالات کبدی می شود.
- سندرم گیلبرت: یک بیماری ارثی بی ضرر است که باعث اختلال در متابولیسم بیلی روبین در کبد می شود.
عوامل زیر هم می توانند دلیل زردی در بزرگسالان باشند:
- سرطان کبد
- سیروز کبدی و زخم های کبدی ناشی از مصرف الکل
- تالاسمی
- سرطان لوزالمعده
- کم خونی داسی شکل
- کم خونی همولیتیک خودایمن ناشی از مصرف مواد مخدر
- تب زرد
- پانکراتیت حاد
دلایل زردی یا یرقان در نوزادان:
زردی یا یرقان در نوزادان بسیار شایع است و به طور معمول بدون نیاز به درمان بهبود می یابد، اما گاهی اوقات برخی مشکلات و بیماری های زمینه ای موجب زردی در نوزادان می شوند:
- کم کاری غده تیروئید
- ناسازگاری گروه خونی، زمانی که خون مادر و نوزاد در رحم یا هنگام زایمان با هم مخلوط می شود.
- بیماری رزوس: بیماری که در آن پادتن های موجود در بدن مادر باعث تخریب گلبول های قرمز خون نوزاد می شوند.
- عفونت دستگاه ادراری
چرا بزرگسالان به زردی یا یرقان مبتلا می شوند؟
مشکلات کبدی اصلی ترین دلیل بروز بیماری زردی در بزرگسالان است. بیلی روبین که حاصل تجزیه روزانه گلبول های قرمز خون است، به کبد منتقل می شود و در آنجا با مواد شیمیایی دیگر ترکیب می شود. اگر بیلی روبین از طریق مدفوع از بدن دفع نشود، مجدداً به کبد باز می گردد و مقدار آن افزایش می یابد. افزایش بیش از حد بیلی روبین منجر به وضعیتی به نام hyperbilirubinemia و زرد شدن پوست و سفیدی چشم می گردد. به عبارت دیگر، هنگامی که کبد قادر به پردازش صحیح بیلی روبین نباشد، بزرگسالان به زردی مبتلا می شوند.
دلیل بیماری زردی یا یرقان در کودکان چیست؟
زردی یا یرقان، یک عارضه شایع در میان نوزادان و کودکان خردسال است، به ویژه در نوزادانی که با شیر مادر تغذیه می شوند یا نوزادانی که زودتر از موعد مقرر (نوزادان نارس یعنی نوزادانی که قبل از هفته ۳۸ بارداری به دنیا آمده باشند) به دنیا آمده اند. طبق آمار ارائه شده توسط مراکز بهداشتی، حدود ۶۰ درصد نوزادان تازه متولد شده، زردی را تجربه می کنند که علائم آن به طور معمول طی دو روز اول پس از تولد نمایان می شود. پزشکان به طور معمول نوزاد را بین سه تا پنج روزگی معاینه می کنند، زیرا در این بازه زمانی، میزان ماده زردرنگ خون (بیلی روبین) به بالاترین حد خود می رسد. سلول های خونی قرمز در بدن نوزادان به طور مداوم تجزیه شده و سلول های جدید جایگزین آن ها می شوند. این فرآیند منجر به تولید مقادیر بیشتری از بیلی روبین می شود. از طرفی، کبد نوزادان به دلیل نارسایی، قادر نیست بیلی روبین اضافی را به طور کامل از بدن دفع کند.
در موارد خفیف تا متوسط، علائم زردی به طور معمول بدون نیاز به درمان خاصی برطرف می شوند؛ اما در نوزادانی که سطح بیلی روبین خون آن ها بسیار بالا است، درمان هایی مانند نور درمانی (فتوتراپی) یا تعویض خون ضروری است. زردی شدید در نوزادان می تواند عوارض جدی مانند آسیب به سلول های مغز را به دنبال داشته باشد و به همین دلیل، درمان سریع آن از اهمیت ویژه ای برخوردار است.
انواع یرقان
زردی یا یرقان را می توان به سه دسته اصلی تقسیم کرد:
۱. یرقان انسدادی یا یرقان ناشی از صفرا
یرقان انسدادی (Obstructive jaundice) هنگامی رخ می دهد که مجاری صفراوی مسدود شوند. مجاری صفراوی لوله هایی هستند که صفرا (مایعی که به هضم چربی کمک می کند) را از کبد به روده کوچک می برند. انسداد این مجاری می تواند به دلایل مختلفی از جمله سنگ های صفراوی، تومورها و التهاب رخ دهد. هنگامی که مجاری صفراوی مسدود می شوند، بیلی روبین نمی تواند به روده منتقل شود و در خون تجمع می یابد.
۲. یرقان کبدی یا هپاتوسلولار
نوع دوم بیماری زردی که به آن زردی هپاتوسلولار (Hepatocellular jaundice) گفته می شود، زمانی اتفاق می افتد که کبد به درستی نتواند بیلی روبین را پردازش کند. این امر می تواند به دلیل بیماری های کبدی مانند هپاتیت، سیروز و آسیب های کبدی ناشی از مصرف الکل رخ دهد. در این نوع زردی، کبد آسیب دیده و توانایی آن در تجزیه بیلی روبین کاهش می یابد.
۳. یرقان همولیتیک
زردی همولاتیک (Hemolytic jaundice) یا زردی ناشی از کم خونی بر اثر همولیز سریع گلبول های سرخ به وجود می آید که منجر به افزایش سطح بیلی روبین در خون می شود. پوسیدگی زودهنگام گلبول های سرخ خون موجب بیماری کم خونی همولیتیک می شود. در این نوع کم خونی، مغز استخوان قادر به تولید کافی گلبول های سرخ جدید برای جایگزینی سلول های مرده نیست.
هنگامی که تخریب گلبول های سرخ شدت می یابد، بدن سعی می کند با افزایش تولید گلبول های سرخ این وضعیت را جبران کند. هموگلوبین پس از تجزیه به ماده ای به نام بیلی روبین تبدیل می شود. تشدید تخریب گلبول های سرخ (به دلایلی همچون مالاریا و کم خونی همولیتیک) موجب افزایش سطح بیلی روبین می شود. افزایش بیلی روبین در خون و تجمع آن می تواند نشانه ای از آنمی همولیتیک، بیماری کبد یا اختلالات صفراوی باشد.
انواع دیگر یرقان عبارتند از:
۴. یرقان ناشی از دارو
یرقان ناشی از مصرف دارو گاهی اوقات، داروهای تجویزی موجب ایجاد تغییراتی در کبد شده و متابولیت های سمی تولید می کنند. در صورت ناتوانی آنزیم های کبدی در متابولیزه کردن این مواد، احتمال آسیب کبدی حاد و مزمن افزایش می یابد. هپاتیت های حاد و مزمن، کلستاز، سیروز کبدی، اختلالات عروقی و نئوپلازی ها، از جمله عوارض کبدی ناشی از دارو هستند که زمینه را برای بروز یرقان دارویی فراهم می کنند. مصرف داروهایی مانند اریترومایسین، آمیودارون، متوترکسات، استروژن، نیتروفورانتوئین، استاتین ها، داروهای ضدبارداری هورمونی و استامینوفن، می تواند موجب یرقان ناشی از دارو شود.
بیماری یرقان انواع گوناگونی دارد که سه نوع اصلی آن در اثر انسداد مجاری صفراوی، اختلالات عملکردی کبد و یا همولیز سریع rbcها ایجاد می گردد. نوع دیگری از این بیماری در اثر مصرف برخی داروها به وجود می آید.
عوارض و پیامدهای یرقان چیست؟
افزایش سطح بیلی روبین در خون، به زردی شدید منجر می شود و در صورت عدم درمان مناسب، عوارض جدی را به همراه خواهد داشت. از شایع ترین عوارض زردی می توان به موارد ذیل اشاره نمود:
- اسهال یا یبوست
- درد و باد شکم
- استفراغ
اما عوارض خطرناک تر و جدی تر زردی یا یرقان عبارتند از:
آنسفالوپاتی بیلی روبین حاد: افزایش بیش از حد بیلی روبین برای سلول های مغزی سمی بوده و خطرناک است. در صورتی که شدت زردی در نوزادان زیاد باشد، بیلی روبین می تواند به مغز نفوذ کرده و آسیب های جدی به نام آنسفالوپاتی بیلی روبین حاد ایجاد کند. بی اشتهایی، گریه های شدید، تغذیه ضعیف، خمیدگی گردن و بدن به سمت عقب و تب از نشانه های این عارضه در نوزادان هستند.
سندروم کرن ایکتروس: در صورتی که آسیب مغزی ناشی از زردی حاد دائمی شود، به سندروم کرن ایکتروس منجر خواهد شد. از دست دادن شنوایی، فلج مغزی و ناهنجاری های رشد دندان از عوارض این سندروم هستند.
زردی انسدادی، عوارض جانبی متعددی را به همراه دارد که در ادامه به آن ها خواهیم پرداخت:
- سیروز کبدی
- اختلال لخته شدن خون
- مشکلات گوارشی
- گسترش سرطان
- اختلال در جذب مواد مغذی
- نارسایی کبدی.
تشخیص بیماری زردی یا یرقان
در صورت بروز علائم زردی یا یرقان، مراجعه به پزشک امری ضروری است. زیرا زردی علل متفاوتی داشته و تشخیص دقیق آن برای انتخاب درمان مناسب و پیش بینی روند بیماری بسیار مهم است. پزشک علاوه بر معاینه بالینی، آزمایش های مختلف خون را هم تجویز خواهد کرد. این آزمایش ها میزان افزایش بیلی روبین (نوعی ماده زائد در خون) را مشخص کرده و نشان می دهند که آیا التهاب کبدی وجود دارد یا خیر. همچنین، وجود عفونت های ویروسی و سایر عوامل آسیب رسان به کبد هم در آزمایش خون بررسی می شود. آزمایش ادرار هم برای بررسی تغییرات شیمیایی خون درخواست می شود.
یکی دیگر از روش های تشخیص زردی، انجام سونوگرافی از کبد، لوزالمعده و مجاری صفراوی است. این روش به پزشک کمک می کند تا علت انسداد مجاری صفراوی را تشخیص دهد که به طور معمول سنگ صفرا یا تومور لوزالمعده هستند. در برخی موارد، پزشک امکان دارد درخواست ام آر آی (MRI) کبد یا نمونه برداری از کبد را هم بدهد.
درمان یرقان یا زردی بزرگسالان
از آنجا که یرقان یا زردی بیشتر نشانه یک بیماری زمینه ای است تا یک بیماری مستقل، درمان مشخصی ندارد. بسته به علت بروز زردی، روش درمان هم متفاوت خواهد بود. زردی ناشی از بیماری هایی مانند مالاریا و تالاسمی قابل درمان هستند. اما زردی در نوزادان، زردی ناشی از بارداری و زردی ناشی از هپاتیت، به ویژه هپاتیت A، به طور معمول خود به خود برطرف می شوند. همچنین، بیماری های مزمنی مانند سیروز کبدی و هپاتیت مزمن هم می توانند باعث زردی دائمی شوند. به طور کلی، زردی در کودکان به طور معمول جدی تر است و عوارض بیشتری به همراه دارد، در حالی که در بزرگسالان اغلب نیازی به درمان خاصی ندارد.
بعضی از علائم همراه با زردی، مانند خارش پوست، را می توان با مصرف داروهایی مانند کلستیرامین تسکین داد. در مواردی که زردی ناشی از کم خونی باشد، پزشک امکان دارد مصرف غذاهای غنی از آهن و مکمل های آهن را توصیه کند. برای درمان زردی ناشی از هپاتیت در بزرگسالان، داروهای ضدویروسی یا استروئیدی گزینه های درمانی مناسبی هستند. همچنین، زردی انسدادی را می توان با جراحی برطرف کرد و زردی ناشی از مصرف برخی داروها به طور معمول با تغییر دارو درمان می شود.
درمان خانگی یرقان یا زردی
در صورتی که یرقان به درستی تشخیص داده نشده و یا درمان نشود، می تواند عوارض جدی مانند آسیب به سیستم عصبی مرکزی و بروز مشکلاتی مانند کاهش شنوایی، کاهش بینایی و عقب ماندگی ذهنی را به دنبال داشته باشد. از دیدگاه طب سنتی، کاهش مصرف غذاهای چرب، سرخ کردنی، شیرینی جات و ادویه های تند و افزایش مصرف غذاهایی که به بهبود عملکرد دستگاه گوارش کمک می کنند، می تواند در بهبود زردی مؤثر باشد.
یکی از روش های درمانی خانگی زردی، مصرف مخلوطی از عسل، آب لیموترش تازه و آب است. طب سنتی بر خوردن میوه هایی مانند شاه توت برای پاکسازی کبد و کیسه صفرا تأکید زیادی دارد. همچنین، مصرف آب میوه های طبیعی مانند آلبالو، انار، هندوانه، خیار و کاهو به همراه نوشیدن آب به مقدار کافی، از دیگر تجویزهای طب سنتی برای درمان خانگی زردی است. در ادامه، برخی از روش های رایج درمان خانگی زردی را به طور خلاصه شرح می دهیم:
۱. سیر
سیر، به لطف وجود ترکیبی به نام آلیسین، دارای خاصیت آنتی اکسیدانی قوی است. این ماده مغذی با پاکسازی کبد از سموم و مواد زائد، به بهبود عملکرد این عضو حیاتی کمک شایانی می کند. برای بهره مندی از فواید سیر، می توانید آن را به صورت خام مصرف کرده یا به غذاهای خود بیافزایید.
۲. زنجبیل
زنجبیل، به عنوان یک ادویه محبوب، علاوه بر طعم دلپذیر، خواص درمانی فراوانی دارد. این گیاه دارویی با کاهش التهاب و تقویت آنزیم های کبدی، به بهبود عملکرد کبد کمک می کند. برای تهیه دمنوش زنجبیل، مقداری زنجبیل تازه را ریز کرده و در آب جوش به مدت ۵ دقیقه دم کنید.
۳. آب نیشکر
آب نیشکر، سرشار از مواد مغذی و آنتی اکسیدان است. این نوشیدنی طبیعی با تقویت عملکرد کبد، به کاهش سطح بیلی روبین خون کمک می کند. مصرف روزانه یک تا دو لیوان آب نیشکر، می تواند در درمان زردی موثر باشد.
۴. آب لیمو
لیمو، به دلیل داشتن ویتامین C فراوان، دارای خاصیت آنتی اکسیدانی قوی است. این میوه ترش مزه، با باز کردن مجاری صفراوی و محافظت از سلول های کبدی، به بهبود عملکرد این عضو حیاتی کمک می کند. برای بهره مندی از خواص لیمو، می توانید آب لیمو تازه را با آب و یک قاشق عسل مخلوط کرده و میل کنید.
۵. ماست
ماست پروبیوتیک، حاوی باکتری های مفید است که به بهبود عملکرد دستگاه گوارش و تقویت سیستم ایمنی کمک می کنند. این ماده غذایی با کاهش سطح بیلی روبین خون، در درمان زردی موثر است. مصرف ماست پروبیوتیک، به ویژه برای مادران شیرده ای که نوزادشان زردی دارد، توصیه می شود.
۶. گوجه فرنگی
گوجه فرنگی، سرشار از لیکوپن است که یک آنتی اکسیدان قوی محسوب می شود. این ماده مغذی با سم زدایی کبد و محافظت از سلول های آن، به بهبود عملکرد کبد کمک می کند. برای بهره مندی از فواید گوجه فرنگی، می توانید آب گوجه فرنگی طبیعی را به صورت روزانه مصرف کنید. دو یا سه عدد گوجه فرنگی را جوشانده و سپس پوستشان را بکنید و از صافی رد نمایید. آن را در یک لیوان آب ریخته و به مدت دو هفته به صورت روزانه هر صبح بخورید.
۷. ماءالشعیر
یکی از روش های سنتی و ساده برای تسکین علائم یرقان، مصرف دم نوش جو دوسر است. ماءالشعیر به دلیل دارا بودن آنتی اکسیدان های قوی و خاصیت ادرارآوری، به بدن در دفع سموم و ماده زرد رنگ بیلی روبین کمک شایانی می کند. برای تهیه این دم نوش، کافیست یک قاشق چای خوری پودر جو دوسر بو داده را به یک لیوان آب جوش اضافه کرده و پس از چند دقیقه، آن را همراه با یک قاشق چای خوری عسل میل نمایید.
۸. پونه کوهی
پونه کوهی با خاصیت آنتی اکسیدانی قوی خود، به تجزیه بیلی روبین در بدن کمک کرده و در نتیجه، سلامت کبد را بهبود می بخشد. برای بهره مندی از خواص درمانی این گیاه دارویی، دو قاشق چای خوری پودر خشک پونه کوهی را به یک لیوان آب جوش اضافه کرده و پس از چند دقیقه دم کشی، آن را صاف کرده و روزی سه بار، همراه با یک قاشق عسل میل نمایید.
۹. آب انگور سبز
انگور سبز به دلیل داشتن ترکیبات آنتی اکسیدانی قوی، در تقویت عملکرد کبد و کاهش سطح بیلی روبین خون بسیار موثر است. مصرف روزانه یک لیوان آب انگور طبیعی، می تواند به عنوان یک درمان مکمل برای یرقان مورد استفاده قرار گیرد.
۱۰. شیر بز
شیر بز به دلیل دارا بودن مواد مغذی و پادتن های فراوان، به عنوان یک نوشیدنی تقویت کننده سیستم ایمنی و درمان کننده بسیاری از بیماری ها، از جمله یرقان، شناخته شده است. مصرف روزانه یک لیوان شیر بز، می تواند به تسکین علائم یرقان و بهبود عملکرد کبد کمک کند.
۱۱. ویتامین D
کمبود ویتامین D به ویژه در نوزادان، یکی از دلایل شایع بروز یرقان است. نور خورشید مهم ترین منبع تامین ویتامین D در بدن است، اما نوزادان به دلیل اینکه کمتر در معرض نور خورشید قرار می گیرند، بیشتر در معرض خطر کمبود این ویتامین قرار دارند. مطالعات نشان می دهد که نوزادان مبتلا به یرقان، به طور متوسط سطح ویتامین D پایین تری نسبت به نوزادان سالم دارند. برای تامین ویتامین D مورد نیاز نوزادان شیرخوار، می توان از قطره های ویتامین D استفاده کرد یا اینکه مادران شیرده، مصرف غذاهای غنی از ویتامین D را در برنامه غذایی خود بگنجانند. بزرگسالان هم می توانند از طریق مصرف غذاهای غنی از ویتامین D یا مکمل های حاوی این ویتامین، نیاز بدن خود را تامین کنند.
۱۲. پاپایا
برگ های درخت پاپایا حاوی دو آنزیم قدرتمند به نام های چیپاپائین و پاپئین هستند که به بهبود عملکرد دستگاه گوارش و رفع مشکلات کبدی مانند زردی کمک شایانی می کنند. برای بهره مندی از خواص درمانی این گیاه، می توانید برگ های پاپایا را پس از آسیاب کردن و تهیه خمیر، به همراه یک قاشق عسل، روزانه دو تا سه بار مصرف کنید.
۱۳. آملا یا انگور فرنگی هندی
میوه آملا، سرشار از ویتامین C و آنتی اکسیدان های قوی است که نقش مهمی در محافظت از کبد ایفا می کنند. جوشاندن میوه آملا و تهیه پالپ آن، روشی ساده و موثر برای بهره مندی از خواص درمانی این میوه پر خاصیت است. مصرف روزانه دو تا سه مرتبه، پالپ آملا همراه با عسل، به تقویت کبد و بهبود عملکرد آن کمک می کند.
۱۴. ریحان مقدس یا تولسی
ریحان مقدس یا تولسی، به دلیل دارا بودن خواص ضدالتهابی و آنتی اکسیدانی، به عنوان یک داروی طبیعی برای درمان زردی شناخته می شود. جویدن برگ های تازه ریحان مقدس، یکی از ساده ترین روش ها برای بهره مندی از خواص درمانی این گیاه است. همچنین، می توانید برگ های ریحان را آسیاب کرده و به صورت خمیر درآورده و با آبمیوه طبیعی مخلوط کنید. سپس آن را با آب میوه دلخواه تان مخلوط کرده و روزانه سه بار مصرف کنید.
۱۵. روغن رزماری
روغن رزماری، به دلیل داشتن خواص سم زدایی و ضدالتهابی، به عنوان یک داروی طبیعی برای درمان مشکلات کبدی مانند زردی مورد استفاده قرار می گیرد. ماساژ دادن ناحیه شکم و کبد با ترکیب ۱۲ قطره روغن رزماری را با ۳۰ میلی لیتر روغن حامل یا روغن پایه، به بهبود عملکرد کبد و کاهش التهاب کمک می کند. این روش درمانی ساده و موثر، به شما کمک می کند تا از یک کبد سالم و شاداب برخوردار شوید.
۱۶. روغن معطر لیمو
روغن معطر لیمو، به دلیل داشتن خاصیت آنتی اکسیدانی قوی، از کبد در برابر آسیب های رادیکال های آزاد محافظت می کند و به بهبود عملکرد آن کمک می کند. مالیدن ۱۲ قطره روغن لیمو و روغن حامل روی ناحیه شکم و کبد، روشی موثر برای درمان زردی و سایر مشکلات کبدی است.
علیرغم ریشه گیاهی اغلب روش های سنتی درمان زردی و ظاهراً بی خطر بودن آن ها، پیش از هرگونه مداخله درمانی خانگی، مشورت با پزشک امری ضروری است.
یکی از درمان های خانگی رایج برای زردی، ترکیب عسل با آب لیموترش تازه و آب است. همچنین، سیر، زنجبیل و میوه های غنی از ویتامین C هم برای بهبود این وضعیت مفید شناخته شده اند.
آیا می توان از یرقان یا زردی پیشگیری کرد؟
پیش از پرداختن به روش های درمان هر بیماری، شناخت راه های پیشگیری از آن، رویکردی منطقی و هوشمندانه است. بیماری یرقان هم از این قاعده مستثنی نیست. به طور معمول، توصیه می شود برای پیشگیری از زردی، مصرف خوراکی های سرد و اجتناب از غذاهای گرم را در برنامه غذایی خود بگنجانید.
طبق دیدگاه طب سنتی، مواد غذایی سرد که قادر به تعدیل صفرا و کاهش حرارت کبد هستند، بهترین انتخاب برای پیشگیری از زردی محسوب می شوند. همچنین، محدود کردن مصرف گوشت قرمز و استفاده بیشتر از گوشت سفید هم می تواند مفید باشد. هرچند برخی افراد و متخصصان بر این باورند که حجامت هم می تواند از ابتلا به یرقان پیشگیری کند، اما این ادعا هنوز به طور قطعی و رسمی تأیید نگردیده است.
جمع بندی و راهنمای مراجعه به دکتر
یرقان یا زردی به زرد شدن پوست، سفیدی چشم ها و سایر بافت های بدن اشاره دارد. در صورت تداوم زردی، مراجعه به پزشک امری ضروری است، زیرا زردی اغلب نشانه وجود بیماری های زمینه ای جدی است و نیازمند تشخیص و درمان دقیق است. زردی خفیف در نوزادان به طور معمول بدون درمان بهبود می یابد و مشکلی برای کبد ایجاد نمی کند. علل ایجاد زردی متنوع و گسترده هستند، اما پیشگیری همیشه بهترین راهکار است.
سوالات متداول
چه زمانی تغییر رنگ ادرار نشانه یرقان است؟
تغییر رنگ ادرار به قهوه ای تیره همراه با زرد شدن پوست، سفیده چشم ها، کف دست ها و پاها و بروز علائمی مثل اسهال و استفراغ، اغلب نشانه ای از بیماری یرقان است.
آیا بیماری های کبدی می توانند منجر به یرقان شوند؟
بله، بیماری یرقان گاهی به دلیل تجزیه بیش از حد گلبول های قرمز خون در نوزادان و بزرگسالان رخ می دهد و عموماً اولین و گاهی تنها نشانه بیماری های کبدی است.
آیا هپاتیت می تواند باعث یرقان شود؟
هپاتیت A یکی از عوامل ایجاد یرقان است. همچنین، تشدید هپاتیت مزمن B می تواند به سیروز کبدی منجر شود که با التهاب شدید کبد همراه است و در نهایت، علائم اختلال کبدی مانند یرقان را به دنبال دارد.
چه بیماری هایی موجب یرقان یا زردی می شوند؟
اختلالات کبدی، صفراوی یا پانکراس، هپاتیت ها و سنگ های کیسه صفرا از جمله بیماری هایی هستند که می توانند باعث یرقان شوند.
چه زمانی خارش نشانه یرقان است؟
خارش پوست ناشی از مشکلات کبدی به طور معمول در شب ها و عصرها شدت می گیرد و اغلب نواحی خاصی مانند کف دست یا پا را درگیر می کند. نکته مهم این است که این خارش ها به طور معمول بدون جوش یا ضایعه پوستی هستند.
آیا زردی در بزرگسالان باعث سرطان کبد می شود؟
زردی بیشتر نشانه ای از یک بیماری زمینه ای است. سرطان کبد یکی از عواملی است که می تواند باعث زردی شود.
آیا زردی در بزرگسالان باعث سرطان کیسه صفرا می شود؟
زردی انسدادی می تواند نشانه ای از بیماری های صفراوی مانند سرطان کیسه صفرا باشد، اما به طور مستقیم باعث ایجاد این سرطان نمی شود.
چه زمانی بیماری یرقان می تواند خطرناک باشد؟
اگر یرقان به مدت طولانی درمان نشود، می تواند به عارضه ای به نام کرن ایکتروس منجر شود که نوعی آسیب مغزی است و به دلیل افزایش سطح بیلی روبین در خون رخ می دهد.
آیا بیماری یرقان کشنده است؟
بله، اگر یرقان به مدت طولانی درمان نشود، می تواند بسیار خطرناک و حتی کشنده باشد.
آیا یرقان واگیردار است؟
یرقان بیشتر یک اختلال کبدی است تا یک بیماری واگیردار. اگرچه برخی از انواع هپاتیت که باعث یرقان می شوند، ویروسی هستند، اما نمی توان گفت که یرقان به طور کلی واگیردار است. بالا رفتن تعداد بیلی روبین موجب زرد شدن دیگر اندام ها، شکم و کدر شدن رنگ ادرار بیمار می گردد. در واقع، یرقان یک هشدار جدی است که می تواند علامت وجود بیماری های کبدی باشد.
برای درمان یرقان به چه پزشکی باید مراجعه کرد؟
برای تشخیص علت یرقان و درمان مناسب، باید به متخصص گوارش و کبد مراجعه نمایید تا با توجه به دلیل و نوع زردی که دارید نسخه درمانی مناسب را تجویز کند. بی تفاوتی نسبت به علائم این بیماری صرفاً وضعیت بیمار را حادتر نموده و موجب تشدید علائم و یا حتی در مواردی فوت بیمار می گردد.
آیا یرقان درمان قطعی دارد؟
در نوزادان، یرقان اغلب خود به خود درمان می شود. اما در بزرگسالان، درمان یرقان به درمان علت اصلی آن بستگی دارد و به طور معمول خود به خود بهبود نمی یابد.
چه روشی برای درمان سریع تر یرقان یا زردی مؤثرتر است؟
سریع ترین راهکار درمانی برای زردی نوزادان، روش نوردرمانی است که با استفاده از لامپ های مخصوص انجام می شود. این روش به کبد نوزاد کمک می کند تا ماده زردرنگ بیلی روبین را سریع تر تجزیه و از بدن دفع کند. به طور معمول زردی در بزرگسالان نیازی به درمان مستقیم ندارد و بیشتر علت زمینه ای آن درمان می شود.
آیا زردی چشم نشانه بیماری زردی است؟
بله، زرد شدن سفیدی چشم یکی از نشانه های بارز افزایش سطح بیلی روبین در خون و ابتلا به بیماری زردی است.
زرد شدن پوست چه ارتباطی با بیماری زردی دارد؟
زردی پوست، به ویژه در نواحی مانند کف دست و پا، از علائم شایع بیماری زردی است. این زردی به دلیل تجمع ماده ای به نام بیلی روبین در بدن ایجاد می شود.
آیا زردی کف دست نشانه بیماری کبدی است؟
زرد شدن کف دست ها می تواند نشانه ای از اختلال در عملکرد کبد و بیماری زردی باشد.
زرد شدن زبان نشانه چیست؟
زرد شدن زبان اغلب به دلایل موقتی و بی خطری رخ می دهد و لزوماً نشانه بیماری زردی نیست.
بیماری زردی چیست و چه عواملی باعث ایجاد آن می شوند؟
زردی یا یرقان یک اختلال کبدی است که در اثر افزایش سطح ماده ای به نام بیلی روبین در خون ایجاد می شود. این بیماری می تواند به دلایل مختلفی مانند انسداد مجاری صفراوی، تخریب سریع گلبول های قرمز خون، اختلال در عملکرد کبد یا مصرف برخی داروها رخ دهد.
مهم ترین علائم بیماری زردی کدامند؟
زرد شدن پوست و سفیدی چشم ها، خارش پوست، درد در قسمت بالای سمت راست شکم، کاهش وزن و تب از مهم ترین علائم بیماری زردی هستند. البته در مراحل اولیه، امکان دارد این بیماری بدون علامت باشد.
آیا بیماری زردی قابل درمان است؟
بله، زردی در نوزادان اغلب به صورت خودبه خود درمان می شود. اما در موارد شدید امکان دارد به مغز نوزاد آسیب برساند. در بزرگسالان، درمان بیماری زردی به درمان علت زمینه ای آن بستگی دارد و به طور معمول توسط متخصص گوارش و کبد انجام می شود.
آیا بیماری زردی خطرناک است؟
اگر بیمار مبتلا به زردی به مدت طولانی درمان نشود، می تواند عوارض جدی و حتی مرگ را در پی داشته باشد.
چگونه می توان بیماری زردی را تشخیص داد؟
متخصص گوارش و کبد برای تشخیص بیماری زردی، علاوه بر معاینه فیزیکی، آزمایش های خون برای بررسی عملکرد کبد و در صورت لزوم، آزمایش های تصویربرداری مانند سونوگرافی، ام آرآی یا بیوپسی را تجویز می کند.
لیست پزشکان مرتبط:
حسین شاهرخمتخصص جراح کلیه - مجاری ادرار و تناسلی (اورولوژیست) | تهران- حسین کرمیمتخصص جراح کلیه - مجاری ادرار و تناسلی (اورولوژیست) | تهران
- فرزانه شریفی اقدسمتخصص جراح کلیه - مجاری ادرار و تناسلی (اورولوژیست) | تهران
- محمدعلی زرگر شوشتریمتخصص جراح کلیه - مجاری ادرار و تناسلی (اورولوژیست) | تهران
- محمدعلی صدیقی گیلانیمتخصص جراح کلیه - مجاری ادرار و تناسلی (اورولوژیست) | تهران
- رباب مقصودیمتخصص جراح کلیه - مجاری ادرار و تناسلی (اورولوژیست) | تهران
- محمدرضا جعفریمتخصص جراح کلیه و مجاری و ناباروری مردان دوره تکمیلی از ژنو سوییس | تهران
- احمدرضا رفعتیفوق تخصص جراح کلیه - مجاری ادرار و تناسلی (اورولوژیست) | تهران
- محمدعلی عسکریمتخصص جراح کلیه و مجاری ادراری و تناسلی (اورولوژیست) و هومیوپاتی | تهران
- سعید صادق زادهفلوشیپ تخصصی جراح کلیه و مجاری ادرار و تناسلی (اورولوژیست) و جراحی واریکوسل میکروسکوپی | تهران
