کلسترول بالا چیست؟ چگونه درمان میشود ؟
حتماً شما هم با بیماری کلسترول بالا در اطرافیانتان برخورد کرده اید! یا شاید شنیده اید که یکی از نزدیکانتان یا افرادی که کمی مسن تر هستند، می گویند چربی خون دارند و باید دارویی مصرف کنند. کلسترول دقیقاً چیست؟ کلسترول بالا چه معنایی دارد؟ علائم این بیماری کدامند؟ چرا به این مشکل دچار می شویم و چگونه می توانیم آن را تشخیص دهیم؟ برای درمان این بیماری چه راهکارهایی وجود دارد؟
اگر علائم کلسترول بالا را در خود می بینید یا می خواهید از وجود این بیماری در خود و اعضای خانواده تان مطمئن شوید، می توانید به پزشک عمومی مراجعه کرده و درخواست آزمایش کلسترول بدهید. همچنین می توانید از طریق مشاوره تلفنی با پزشک، سؤالات خود را مطرح کنید. در برخی موارد، امکان دارد پزشک متخصص داخلی هم برای درمان و کنترل این بیماری به شما کمک کند.
کلسترول چیست؟
کلسترول یا لیپید، چربی چسبنده است که توسط کبد تولید می شود و در خون جریان دارد. این چربی برای عملکرد صحیح بدن ضروری است و در ساخت هورمون ها و انجام فعالیت های حیاتی نقش دارد. اما مقدار زیاد کلسترول می تواند خطر بیماری های قلبی را افزایش دهد.
هیپرکلسترولمی فامیلی یا کلسترول بالا چیست؟
کلسترول بالا نوعی اختلال کلسترول است که در آن میزان کلسترول بد (LDL) در خون بیش از حد طبیعی است. این کلسترول اضافی می تواند در دیواره رگ ها رسوب کرده و باعث تنگ شدن رگ ها و افزایش خطر بیماری های قلبی شود.
کلسترول بالا به طور معمول نتیجه سبک زندگی ناسالم، مانند تغذیه نامناسب، کم تحرکی و اضافه وزن است. اما در برخی موارد، عوامل ژنتیکی هم می توانند در بروز این بیماری نقش داشته باشند. برای تشخیص کلسترول بالا، پزشک آزمایش خون تجویز می کند. در این آزمایش، میزان کلسترول تام، کلسترول بد (LDL)، کلسترول خوب (HDL) و تری گلیسیرید اندازه گیری می شود.
درمان کلسترول بالا شامل تغییر سبک زندگی، مصرف دارو و در برخی موارد، انجام عمل جراحی است. تغییر سبک زندگی شامل تغذیه سالم، افزایش فعالیت بدنی و کاهش وزن است. داروهایی که برای درمان کلسترول بالا تجویز می شوند، به کاهش سطح کلسترول بد و افزایش سطح کلسترول خوب کمک می کنند.
کلسترول بالای ارثی به طور مستقیم بر شیوه پردازش کلسترول در بدن تاثیر می گذارد. به همین دلیل، افرادی که از این نوع کلسترول بالا رنج می برند، در معرض خطر بالایی برای ابتلا به بیماری های قلبی و حمله قلبی قرار دارند.
هیپرکلسترولمی خانوادگی یا همان کلسترول بالای ارثی، از طریق ژن ها به نسل های بعدی منتقل می شود. به عبارت دیگر، این بیماری از بدو تولد در فرد وجود دارد. برای درمان این مشکل، مراجعه به پزشک متخصص قلب و عروق و همچنین استفاده از داروهای مناسب و رعایت یک سبک زندگی سالم، بسیار مهم است.
مقدار نرمال کلسترول چقدر است؟
طبق آخرین تحقیقات(به نقل از uptodate)، مقدار کلسترول خون بایستی کمتر از ۲۰۰ میلی گرم در دسی لیتر باشد. افزایش این مقدار، به ویژه در مقادیر بالا، خطر ابتلا به بیماری های قلبی را افزایش می دهد.
علائم کلسترول بالا چیست؟
متخصصان عموماً سطوح ۱۹۰ میلی گرم در دسی لیتر (mg/dL) یا بالاتر در افراد بزرگسال و ۱۶۰ میلی گرم در دسی لیتر یا بالاتر در سنین پایین و کودکان را کلسترول بالا می دانند. اگرچه در بسیاری از موارد، کلسترول بالا هیچ علامت خاصی ندارد، اما در برخی افراد امکان دارد علائمی مانند درد قفسه سینه، توده های کوچک چربی زیر پوست (به طور معمول در نواحی مانند دست، آرنج، زانو یا اطراف چشم)، گزانتوم (تجمع کلسترول در پوست یا تاندون ها) و رسوب زرد رنگ و کوچک کلسترول در زیر چشم و اطراف پلک مشاهده شود.
گزانتوم اغلب در افرادی که از هر دو والدین خود ژن های مرتبط با کلسترولمی خانوادگی را دریافت کرده اند، در سنین بسیار پایین دیده می شود و گاهی حتی از بدو تولد وجود دارد.
علائم کلسترول بالا
- درد در ناحیه قفسه سینه
- برآمدگی های پوستی
- گزانتوم
- رسوب کلسترول در چشم
آیا کلسترول بالا می تواند سبب درد در پاشنه پا شود؟
هنگامی که سطح چربی خون شما بالا می رود، جریان خون در بدن تان دچار اختلال می شود. در نتیجه، خون کمتری به پاها می رسد و این امر می تواند موجب درد در پاشنه پا شود.
در صورت مشاهده نشانه های کلسترول بالا به کدام پزشک مراجعه کنیم؟
چنانچه علائم کلسترول بالا را در خود یا اطرافیانتان مشاهده کردید، باید به پزشک عمومی یا متخصص داخلی مراجعه کنید. این پزشکان پس از معاینه و بررسی سوابق پزشکی تان، آزمایش های لازم را درخواست خواهند داد تا وجود یا عدم وجود این بیماری را تایید کنند.
علت های هیپرکلسترولمی یا کلسترول بالا چیست؟
همانطور که پیشتر گفته شد، یکی از دلایل افزایش چربی خون، عوامل وراثتی است. این نوع چربی خون به عنوان LDL یا کلسترول بد شناخته می شود و می تواند باعث تنگ شدن و سخت شدن رگ ها شود. این مسئله خطر ابتلا به بیماری های قلبی را افزایش می دهد.
آزمایش ژنتیک می تواند وجود این جهش ژنی را در افراد مشخص کند. این جهش ها از والدین به فرزندان منتقل می شوند. برای ابتلا به این بیماری، فرد باید یک نسخه از ژن جهش یافته را از یکی از والدین به ارث ببرد. در موارد نادر، فرد هر دو نسخه از ژن جهش یافته را از والدین دریافت می کند که می تواند منجر به نوع شدیدتری از بیماری شود. گرچه هیپرکلسترولمی یا کلسترول بالا از بدو تولد وجود دارد، اما اغلب در مراحل اولیه نشانه های آشکاری ندارد. آزمایش خون می تواند سطح LDL یا کلسترول بد خون را نشان دهد.
عوامل خطرزا در ابتلا به کلسترول بالا کدامند؟
خطر ابتلا به بیماری ژنتیکی هیپرکلسترولمی یا همان کلسترول بالای ارثی، زمانی افزایش می یابد که یکی یا هر دو والدین شما حامل تغییرات ژنی مرتبط با این بیماری باشند. اکثر افراد مبتلا به این اختلال، یک ژن جهش یافته را به ارث می برند. اما در موارد نادری، فرد امکان دارد دو نسخه از این ژن معیوب را دریافت کند که منجر به شکل شدیدتری از بیماری می شود.
علاوه بر عوامل ژنتیکی، سبک زندگی ناسالم هم نقش مهمی در افزایش سطح کلسترول خون ایفا می کند. رژیم غذایی نامناسب و کم تحرکی از جمله اصلی ترین عوامل خطر محسوب می شوند.
تشخیص بیماری چگونه انجام می شود؟
برای تشخیص قطعی هیپرکلسترولمی، پزشکان به طور معمول از آزمایش ژنتیکی استفاده می کنند. این آزمایش وجود تغییرات ژنی عامل بیماری را در DNA فرد بررسی می کند.
سطح نرمال کلسترول خون چقدر است؟
سطح کلسترول خون با انجام آزمایش خون اندازه گیری می شود. به طور کلی، سطح کلسترول کمتر از ۲۰۰ میلی گرم در دسی لیتر طبیعی در نظر گرفته می شود. سطوح بین ۲۰۰ تا ۲۳۹ میلی گرم در دسی لیتر نشان دهنده افزایش خفیف کلسترول و سطوح بالاتر از ۲۴۰ میلی گرم در دسی لیتر نشان دهنده افزایش قابل توجه کلسترول هستند. برای ارزیابی جامع تر چربی های خون، آزمایش های دیگری مانند اندازه گیری تری گلیسیرید هم انجام می شود.
درمان کلسترول بالا
اولین قدم در درمان هیپرکلسترولمی، تغییر سبک زندگی است. ورزش منظم و رژیم غذایی سالم با چربی کم، کلید کاهش سطح کلسترول هستند. توصیه های کلی عبارت اند از:
- کاهش مصرف چربی های اشباع به کمتر از ۳۰ درصد از کل کالری روزانه
- افزایش مصرف فیبر محلول، به ویژه فیبر موجود در غلات کامل، حبوبات، میوه ها و سبزیجات
- حفظ وزن سالم
- افزایش فعالیت بدنی
در برخی موارد، امکان دارد پزشک برای کاهش سطح کلسترول LDL دارو هم تجویز کند. انتخاب دارو و دوز آن به عوامل مختلفی مانند شدت بیماری، سن بیمار، سایر بیماری های زمینه ای و عوارض جانبی احتمالی دارو بستگی دارد.
داروهای متداول جهت کنترل سطح بالای کلسترول خون
1. مهارکننده های تولید کلسترول (استاتین ها):
این دسته از داروها با ممانعت از تولید کلسترول در کبد، نقش محوری در کاهش سطح کلسترول خون ایفا می کنند. به عبارتی دیگر، استاتین ها با مسدود کردن آنزیمی که برای سنتز کلسترول ضروری است، کبد را وادار می کنند تا کلسترول اضافی را از خون جذب کند. برخی از شناخته شده ترین استاتین ها عبارتند از:
- آترواستاتین
- فلوواستاتین
- لوواستاتین
- پیتاوستاتین
- پراوستاتین
- روزواستاتین
- سیمواستاتین
علاوه بر کاهش سطح کلسترول بد (LDL)، استاتین ها می توانند به افزایش کلسترول خوب (HDL) و کاهش التهاب هم کمک کنند.
2. داروهای متصل شونده به اسیدهای صفراوی:
کبد برای تولید اسیدهای صفراوی که در هضم چربی ها نقش دارند، به کلسترول نیاز دارد. داروهایی مانند کلستیرامین، کلسولام و کلستیپول با اتصال به اسیدهای صفراوی در روده، مانع از جذب مجدد آن ها می شوند. در نتیجه، کبد مجبور می شود برای جبران کمبود اسیدهای صفراوی، کلسترول بیشتری را از خون مصرف کند و بدین ترتیب سطح کلسترول خون کاهش می یابد.
3. مهارکننده های جذب روده ای کلسترول:
روده کوچک مسئول جذب بخش قابل توجهی از کلسترول موجود در غذا است. داروی ازتیمایب (Zetia) با مهار پروتئینی که وظیفه جذب کلسترول را بر عهده دارد، از ورود کلسترول غذایی به خون جلوگیری می کند. این دارو اغلب به صورت ترکیبی با استاتین ها برای دستیابی به نتایج بهتر تجویز می شود.
4. ترکیبی از مهارکننده جذب کلسترول و استاتین:
برای افزایش اثربخشی درمان، ترکیبات دارویی حاوی هم استاتین و هم مهارکننده جذب روده ای کلسترول مانند ویتورین (ترکیبی از ازتیمایب و سیمواستاتین) هم در دسترس هستند. این ترکیبات با هدف قرار دادن دو مکانیسم مختلف، کاهش سطح کلسترول را به حداکثر می رسانند. با این همه مشخص نیست که آیا ویتورین در کاهش خطر بیماری قلبی، نسبت به مصرف سیمواستاتین به تنهایی، تأثیرگذارتر است یا نه.
اگرچه داروها نقش بسیار مهمی در کنترل کلسترول بالا ایفا می کنند، اما تغییر سبک زندگی هم از اهمیت بالایی برخوردار است. رژیم غذایی سالم با تاکید بر مصرف میوه ها، سبزیجات، غلات کامل و چربی های سالم به همراه ورزش منظم و ترک سیگار، می تواند به طور قابل توجهی به کاهش سطح کلسترول و بهبود سلامت قلب کمک کند.
5. داروهای تزریقی:
دسته جدیدی از داروها ابداع شده اند که با کمک به کبد در جذب موثرتر کلسترول بد (LDL)، سطح آن را در خون کاهش می دهند. سازمان غذا و داروی آمریکا اخیراً مصرف داروهایی نظیر آلیرکوماب و اوولوکوماب را برای افرادی که به طور ژنتیکی دارای سطح بالای LDL هستند، تأیید کرده است. این داروها همچنین برای افرادی که دچار حمله قلبی یا سکته مغزی شده اند و یا به کاهش بیشتر LDL نیاز دارند، مفید واقع می شوند. این تزریقات به طور معمول یک یا دو بار در ماه در منزل انجام می شوند.
درمان دارویی تری گلیسیرید بالا:
برای افراد مبتلا به تری گلیسیرید بالا، متخصص قلب امکان دارد داروهای زیر را توصیه کند:
- فیبرات ها: داروهایی مانند فنوفیبرات و جم فیبروزیل با کاهش تولید کلسترول و لیپوپروتئین با چگالی بسیار کم (VLDL) در کبد و افزایش سرعت دفع تری گلیسیرید از خون، سطح آن را کاهش می دهند.
- نیاسین: نیاسین با محدود کردن توانایی کبد در تولید LDL و VLDL، باعث کاهش تری گلیسیرید می شود. با این حال، نیاسین به طور معمول برتری خاصی نسبت به استاتین ها به تنهایی ندارد و امکان دارد با عوارضی مانند آسیب کبدی و سکته مغزی همراه باشد. به همین دلیل، پزشکان به طور معمول این دارو را تنها برای افرادی که قادر به مصرف استاتین نیستند، تجویز می کنند.
- مکمل های اسید چرب امگا ۳: مصرف مکمل های اسید چرب امگا ۳ می تواند به کاهش تری گلیسیرید کمک کند. این مکمل ها با یا بدون نسخه پزشک قابل تهیه هستند. لازم به ذکر است که این مکمل ها امکان دارد با سایر داروهایی که مصرف می کنید، تداخل داشته باشند.
تحمل داروهای کاهش دهنده کلسترول در افراد مختلف متفاوت است و امکان دارد عوارضی مانند درد عضلانی، ناراحتی معده، یبوست، حالت تهوع و اسهال را به همراه داشته باشد. بنابراین، در صورت تصمیم به مصرف این داروها، پزشک امکان دارد آزمایش های عملکرد کبدی را برای ارزیابی تأثیر دارو بر روی کبد، درخواست نماید.
درمان خانگی کلسترول بالا چیست؟
جهت درمان خانگی کلسترول بالا باید به فاکتورهای زیر توجه داشته باشید:
- رعایت رژیم غذایی کم چربی.
- ورزش منظم.
- وعده های غذایی پر فیبر
- استفاده از وسایل نقلیه عمومی و پیاده روی بیشتر
- خودتان آشپزی کنید و خوردن فست فود اجتناب نمایید.
برای کلسترول بالا چه بخوریم؟
خوردن غذاهای زیر می تواند به کنترل هر چه بهتر کلسترول خون کمک کند:
- ماهی
- برنج قهوه ای
- آجیل ها و مغزها
- سبزیجات و میوه ها (مثل میوه ازگیل)
خاکشیر و کاهش کلسترول
خوردن خاکشیر و شربت خاکشیر در کاهش کلسترول بالا بسیار تاثیرگذار است.
درمان کلسترول بالا در خردسالان چیست؟
رژیم غذایی سالم و فعالیت بدنی منظم، نخستین و بهترین راهکار برای درمان کودکان بالای ۲ سال با چربی خون و کلسترول بالا یا اضافه وزن است. کودکان ۱۰ ساله و بزرگتر هم در صورت داشتن کلسترول بسیار بالا، می توانند تحت نظر پزشک قلب کودکان، داروهایی مانند استاتین مصرف نمایند.
تیم درمانی کلسترول بالا از چه پزشکانی تشکیل شده است؟
جهت درمان کلسترول بالا، پزشک عمومی و متخصص داخلی با هم همکاری می کنند.
پیامدهای کلسترول بالا چیست؟
کلسترول بالا می تواند جریان خون را در اندام ها مختل کرده و باعث درد شود. خطرناک ترین عارضه این بیماری، حمله قلبی است. همچنین امکان دارد به تشکیل سنگ کیسه صفرا، تصلب شرایین و چرب شدن کبد منجر شود.
چگونه از کلسترول بالا پیشگیری کنیم؟
برای پیشگیری از کلسترول بالا، پیشنهاد می شود موارد زیر را رعایت کنید:
- فعالیت بدنی منظم
- مصرف غذاهای کم چرب
- مصرف مواد غذایی غنی از فیبر
- کاهش مصرف قند و چربی
- انجام آزمایش های دوره ای
- پرهیز از غذاهای آماده و فست فود
- پرهیز از مصرف غذاهای صنعتی و فرآوری شده
جمع بندی و راهنمایی برای مراجعه به پزشک
افزایش غیرطبیعی چربی خون، یا همان کلسترول بالا، می تواند زنگ خطری برای بسیاری از بیماری ها باشد. برای پیشگیری از این مشکل، داشتن یک سبک زندگی سالم و توجه به تغذیه و فعالیت بدنی امری ضروری است. اگر نشانه هایی از این بیماری را در خود یا اطرافیانتان مشاهده کردید، بدون اتلاف وقت به پزشک عمومی یا متخصص داخلی مراجعه نمایید. پزشک با تجویز آزمایش های لازم، وجود یا عدم وجود این مشکل را تایید خواهد کرد.
سوالات متداول
تفاوت بین کلسترول خوب و بد چیست؟
کلسترول به دو دسته اصلی تقسیم می شود: HDL که به کلسترول خوب معروف است و LDL یا VLDL که به عنوان کلسترول بد شناخته می شوند.
چگونه می توان سطح کلسترول را به سرعت کاهش داد؟
کاهش سریع سطح کلسترول با ورزش منظم و داشتن یک رژیم غذایی متعادل امکان پذیر است.
بهترین مواد غذایی برای افراد مبتلا به کلسترول بالا کدامند؟
ماهی های چرب، منابع غنی از فیبر مانند میوه ها و سبزیجات، غلات کامل مانند برنج و نان سبوس دار، و بسیاری از مواد غذایی دیگر برای کنترل کلسترول بسیار مفید هستند.
یک صبحانه مناسب برای افراد با کلسترول بالا چیست؟
اضافه کردن میوه ها و سبزیجات به صبحانه، و استفاده از محصولات لبنی کم چرب می تواند یک انتخاب سالم برای افراد با کلسترول بالا باشد.
روش های درمانی سنتی برای کاهش کلسترول چیست؟
طب سنتی روش های مختلفی مانند مصرف خاکشیر، کاهش وزن، دمنوش های گیاهی مانند چای آلبالو و گل نسترن را برای کاهش کلسترول پیشنهاد می کند. با این حال، همیشه بهتر است قبل از استفاده از هر روش درمانی سنتی، با پزشک خود مشورت کنید. البته که نخستین توصیه طب سنتی جهت بهبود کلسترول بالا، کاهش وزن می باشد.
لیست پزشکان مرتبط:
اردشیر قوام زادهفوق تخصص خون و سرطان بالغین (انکولوژی) | تهران- حمید رضوانیفوق تخصص خون و سرطان بالغین (انکولوژی) | تهران
- فاضل الهیفوق تخصص خون و سرطان بالغین (انکولوژی) | تهران
- بهروز غریبفوق تخصص خون و سرطان بالغین (انکولوژی) | تهران
- غلامرضا توگهفوق تخصص خون و سرطان بالغین (انکولوژی) | تهران
- بابک بهارفوق تخصص خون و سرطان بالغین (انکولوژی) | تهران
- پارسا رستمیفوق تخصص خون و سرطان بالغین (انکولوژی) | تهران
- محمدامیر سرابیفوق تخصص خون و سرطان بالغین (هماتولوژی انکولوژی بزرگسالان) | تهران
- الهام ظرافت فردفوق تخصص خون و سرطان و پیوند مغز استخوان (هماتولوژی و انکولوژی ) | تهران
- علیرضا قاضی زادهفوق تخصص خون و سرطان بالغین (انکولوژی) | تهران
