دلایل افزایش فشار خون، مدیریت و درمان آن
فشار خون بالا، بیماری خاموشی است که می‌تواند عوارض جدی برای سلامتی ایجاد کند و تمامی سیستم‌های بدن را تحت تأثیر قرار دهد. در صورت عدم درمان، کیفیت زندگی فرد به شدت کاهش می‌یابد.
افزایش فشار خون یکی از بیماری‌های شایع است که اغلب بدون علامت ظاهری بوده و تا زمان اندازه‌گیری قابل تشخیص نیست. این بیماری می‌تواند صدمات جبران‌ناپذیری به قلب، ریه، عروق خونی، مغز و کلیه‌ها وارد کند. به‌طور میانگین، از هر ۵ نفر مبتلا به فشار خون بالا، یک نفر از بیماری خود بی‌اطلاع است.
برای جلوگیری از عوارض افزایش فشار خون، در اولین فرصت به متخصص قلب یا پزشک داخلی مراجعه کنید.
فشار خون بالا چیست؟
در این بیماری، فشار بالای خون به دیواره عروقی که خون را از قلب به سایر قسمت‌های بدن منتقل می‌کنند، در طولانی‌مدت منجر به بیماری‌هایی مانند بیماری‌های قلبی می‌شود. فشار خون به میزان خونی که قلب پمپاژ می‌کند و میزان مقاومت شریان‌ها در برابر جریان خون بستگی دارد. هرچه قلب سخت‌تر کار کند و خون بیشتری پمپاژ کند و شریان‌ها باریک‌تر باشند، فشار خون بالاتر می‌رود.
فشار خون با دو عدد گزارش می‌شود: فشار خون سیستولیک (عدد بالایی) فشار خون در شریان‌ها هنگام انقباض قلب است. فشار خون دیاستولیک (عدد پایینی) فشار خون در شریان‌ها هنگام استراحت قلب است.
این فشار وارده بر دیواره عروق، در درازمدت باعث بیماری‌هایی مانند بیماری‌های قلبی می‌شود. در ادامه، در مورد فشار خون طبیعی و دسته‌بندی‌های فشار خون بالا صحبت خواهیم کرد.
زنگ خطر برای فشار خون بالا چیست؟
میلیون‌ها نفر در ایران به فشار خون بالا مبتلا هستند. یکی از جنبه‌های خطرناک این بیماری، بی‌علامت بودن آن است؛ تقریباً یک‌سوم مبتلایان از بیماری خود بی‌اطلاع‌اند. تنها راه تشخیص، معاینات منظم است.
فشار خون بالای کنترل‌نشده، آسیب به قلب و عروق را افزایش داده و خطر ابتلا به بیماری‌های جدی مانند بیماری‌های قلبی، حمله قلبی و سکته مغزی را بالا می‌برد. در درازمدت، می‌تواند باعث تشکیل پلاک و تصلب شرایین شود. در این حالت، قلب برای پمپاژ خون سخت‌تر کار می‌کند و فشار خون بدتر می‌شود.
فشار خون در طول روز متغیر است. عواملی مانند استرس، اضطراب، غذا خوردن (مصرف کافئین یا نمک)، سیگار کشیدن و عدم ورزش، فشار خون را افزایش می‌دهند. تغییر سبک زندگی بهترین راه کنترل فشار خون بالا است.
فشار خون بالا معمولاً به تدریج ایجاد می‌شود و می‌تواند ناشی از انتخاب‌های ناسالم مانند کم‌تحرکی باشد. (به نقل از سایت CDC)
علائم فشار خون بالا چیست؟
فشار خون بالا ممکن است بدون علامت باشد، حتی اگر به سطح خطرناکی برسد. به همین دلیل به آن «قاتل خاموش» می‌گویند و چک منظم فشار خون حیاتی است.
برخی افراد ممکن است سردرد، تنگی نفس یا خونریزی بینی را تجربه کنند، اما این علائم اختصاصی نبوده و تا زمانی که فشار خون به سطح خطرناکی نرسد، معمولاً بروز نمی‌کنند. علائم فشار خون بالا در زنان و مردان می‌تواند شامل موارد زیر باشد:
- عرق کردن
- اضطراب
- مشکلات خواب
- گرگرفتگی
- سردرد
- سرگیجه
- احساس ضربان در گردن، گوش یا سر
- درد قفسه سینه
- حالت تهوع
- خستگی یا گیجی
- مشکلات بینایی و تاری دید
- مشکلات تنفسی و تنگی نفس
- ضربان قلب نامنظم
- خون در ادرار
علت فشار خون بالا چیست؟
فشار خون بالا علت واحدی ندارد و به شرایط سلامتی و سبک زندگی فرد بستگی دارد. این بیماری سیستمیک است و تمام اعضای بدن را تحت تأثیر قرار می‌دهد. زندگی ناسالم و تغذیه نامناسب، از عوامل مهم ابتلا به فشار خون بالا هستند.
عوامل متعددی با تأثیرات متفاوت باعث افزایش فشار خون می‌شوند که در ادامه به آن‌ها اشاره می‌شود:
۱. علت فشار خون بالا در کودکان و نوجوانان:
این بیماری در کودکان شایع نیست. طبق آمار آمریکا، حدود ۳.۵٪ کودکان به آن مبتلا هستند. فشار خون بالا در کودکان معمولاً بدون علامت بوده و درمان نمی‌شود. علل آن می‌تواند شامل موارد زیر باشد:
- نقص قلبی مادرزادی
- بیماری کلیوی
- سابقه خانوادگی فشار خون بالا
- اختلالات هورمونی
- اضافه وزن
- دیابت نوع ۲
- کلسترول بالا
- مصرف زیاد نمک
- قرار گرفتن در معرض دود سیگار
- بی‌تحرکی
پسران بیشتر از دختران در کودکی به فشار خون بالا مبتلا می‌شوند.
۲. علت فشار خون بالا در جوانان:
تمام دلایل ذکر شده می‌توانند علت افزایش فشار خون در جوانان باشند. اما معمولاً عواملی مانند استرس، تغذیه ناسالم، مصرف تنباکو یا الکل از دلایل اصلی هستند.
۳. علت فشار خون بالا در زنان:
فشار خون بالا در زنان با افزایش سن شایع‌تر می‌شود. تا قبل از ۶۵ سالگی، در مردان شایع‌تر است، اما بعد از ۶۵ سالگی در زنان افزایش می‌یابد. هر یک از دلایل ذکر شده می‌توانند علت فشار خون بالا در خانم‌ها باشند.
۴. دلیل بالا رفتن فشار خون در پریودی، آیا پریود فشار خون را بالا می‌برد؟
تغییرات هورمونی در عادت ماهانه می‌تواند باعث افزایش فشار خون شود. پروژسترون هورمونی است که بر فشار خون تأثیر می‌گذارد. اگر در نیمه دوم چرخه قاعدگی (تقریباً روز ۱۴ تا ۲۸) تخمک بارور نشود، دمای بدن و فشار خون کمی نسبت به نیمه اول چرخه پریود افزایش می‌یابد.
۵. علت فشار خون بالا در بارداری:
فشار خون بالا در بارداری، پره اکلامپسی یا مسمومیت حاملگی نام دارد و معمولاً از نیمه دوم بارداری شروع می‌شود. در پره اکلامپسی، علاوه بر فشار خون بالا، دفع پروتئین از ادرار نیز وجود دارد. این بیماری خطرناک است و در صورت عدم درمان، می‌تواند منجر به مرگ مادر و جنین شود. از علائم شایع آن، تجمع مایع در بافت و تورم اندام‌ها (به‌خصوص اندام تحتانی)، سردرد، تاری دید و در موارد شدید تشنج، اختلال هوشیاری و در نهایت مرگ است.
۶. دلیل بالا رفتن فشار خون بعد از زایمان:
در دوران بارداری، فشار خون به‌طور طبیعی یا به دلیل پره اکلامپسی افزایش می‌یابد. بعد از زایمان، این عارضه به‌مرور برطرف می‌شود و ممکن است تا ۱۲ هفته بعد از زایمان فشار خون بالا باشد. اگر بعد از این مدت هنوز فشار خون بالا باشد، احتمالاً علت آن یکی از علل فشار خون ثانویه است و برای تشخیص، آزمایش تجویز می‌شود.
۷. علت فشار خون بالا در مردان:
هر یک از دلایل ذکر شده می‌توانند علت فشار خون بالا در مردان باشند. در زندگی امروزی، مواردی مانند چاقی، عدم تحرک، استرس زیاد و رژیم غذایی ناسالم و پرنمک از دلایل اصلی ابتلا به این عارضه هستند.
۸. علت فشار خون بالا در سالمندان و افراد مسن:
افزایش سن، خطر ابتلا به فشار خون بالا را افزایش می‌دهد. تا سن ۶۴ سالگی، فشار خون بالا در مردان شایع‌تر است. بعد از ۶۵ سالگی، زنان بیشتر در معرض ابتلا به فشار خون بالا هستند. گرچه فشار خون بالا در بزرگسالان رایج است، اما کودکان نیز ممکن است در معرض خطر باشند. در برخی کودکان، فشار خون بالا به علت مشکلات کلیوی یا قلبی ایجاد می‌شود. اما در تعداد بیشتری از کودکان، عادات ناسالم زندگی مانند رژیم غذایی ناسالم، چاقی و عدم ورزش، در ابتلا به فشار خون بالا نقش دارند.
قبل از ۵۵ سالگی، مردان بیشتر دچار فشار خون بالا می‌شوند. زنان پس از یائسگی بیشتر در معرض فشار خون بالا هستند.
۹. علت بالا رفتن فشار خون در برخی نژادها:
فشار خون بالا در بین مردم آفریقایی‌تبار نسبت به سفیدپوستان شایع‌تر است و اغلب در سن پایین‌تر ایجاد می‌شود. عوارض جدی فشار خون بالا مانند سکته مغزی، حمله قلبی و نارسایی کلیوی نیز در افراد آفریقایی‌تبار شایع‌تر است.
۱۰. بالا رفتن فشار خون با اضافه وزن، چاقی و عدم فعالیت جسمانی:
هرچه وزن بیشتر باشد، بدن برای تأمین اکسیژن و مواد مغذی بافت‌ها به خون بیشتری نیاز دارد. افزایش حجم خون، فشار روی دیواره‌های شرایین را افزایش می‌دهد. افراد غیرفعال تعداد ضربان قلب بیشتری دارند. تعداد ضربان قلب بالاتر به معنای کارکرد سخت‌تر قلب و افزایش نیروی وارده به شریان‌ها است. کم‌تحرکی، خطر اضافه وزن را نیز افزایش می‌دهد.
۱۱. استفاده از توتون و تنباکو:
سیگار کشیدن و مصرف تنباکو، فشار خون را موقتاً افزایش می‌دهد، اما مواد شیمیایی موجود در تنباکو به دیواره شریان‌ها آسیب می‌رساند. این آسیب باعث تنگی شریان‌ها و افزایش خطر بیماری‌های قلبی می‌شود. قرار گرفتن در معرض دود سیگار نیز خطر بیماری‌های قلبی را افزایش می‌دهد.
۱۲. مصرف زیاد نمک در افراد مبتلا به فشار خون:
سدیم زیاد در رژیم غذایی باعث تجمع مایعات در عروق و افزایش فشار خون می‌شود. این حالت در سالمندان، آمریکایی‌های آفریقایی‌تبار، افراد چاق یا مبتلایان به نارسایی کلیوی شایع‌تر است.
۱۳. کمبود پتاسیم در رژیم غذایی:
پتاسیم به تعادل سدیم داخل سلولی کمک می‌کند. کمبود پتاسیم باعث تجمع سدیم در خون و جذب آب می‌شود که منجر به افزایش حجم خون و فشار خون می‌شود.
۱۴. مصرف بیش از حد الکل:
مصرف زیاد الکل به قلب آسیب می‌رساند. بیش از یک نوشیدنی در روز برای زنان و بیش از دو نوشیدنی در روز برای مردان بر فشار خون تأثیر می‌گذارد.
۱۵. استرس و فشار خون بالا:
استرس زیاد می‌تواند منجر به افزایش موقت فشار خون شود. اگر با پرخوری، مصرف تنباکو یا الکل به آرامش برسید، فشار خون شما افزایش می‌یابد.
۱۶. استعداد ژنتیکی برای ابتلا به فشار خون بالا:
احتمال ابتلا به فشار خون بالا در افرادی که یک یا دو والد مبتلا دارند، حدود دو برابر بیشتر از جمعیت عادی است.
۱۷. آترواسکلروز:
سفتی یا عدم کشش در شریان‌ها (گرفتگی رگ قلب) منجر به افزایش مقاومت در مویرگ‌ها می‌شود. این حالت در افراد مسن چاق، کم‌تحرک و دارای مصرف نمک بالا دیده می‌شود.
۱۸. بیماری‌های مزمن و فشار خون (آیا عفونت باعث بالا رفتن فشار خون می‌شود؟):
بیماری‌هایی مانند بیماری کلیوی، دیابت و آپنه خواب، خطر ابتلا به فشار خون بالا را افزایش می‌دهند.
بیماری مزمن کلیه (CKD) یکی از علل شایع فشار خون بالا است که در آن کلیه‌ها مایعات را فیلتر نمی‌کنند. این مایع اضافی فشار خون را بالا می‌برد. همچنین گاهی فشار خون بالا باعث بیماری مزمن کلیه می‌شود.
۱۹. علت فشار خون بالا در بیماران کلیوی ودیالیزی :
فشار خون بالا در بیماران دیالیزی بسیار شایع است. در این بیماران، مایعات زیادی در بدن وجود دارد. افراد مبتلا به بیماری مزمن کلیوی، ادرار کمتری دفع می‌کنند. این مایعات اضافی فشار خون را بالا برده و باعث تورم مچ دست و پا می‌شود و حتی به ریه‌ها آسیب می‌زند.
۲۰. علت بالا رفتن فشار خون هنگام سرماخوردگی :
در سرماخوردگی، دمای بدن و ضربان قلب افزایش می‌یابد که می‌تواند باعث افزایش فشار خون شود. برخی داروهای سرماخوردگی مانند ایبوپروفن نیز ممکن است در این عارضه نقش داشته باشند.
ارتباط تب و بالا رفتن فشار خون چیست؟ تب بالا می‌تواند باعث افزایش موقت فشار خون شود. بدن در واکنش به عفونت یا بیماری، دمای داخلی خود را به عنوان مکانیسم دفاعی افزایش می‌دهد. این افزایش دما می‌تواند منجر به افزایش ضربان قلب و فشار خون شود که موقتی است و پس از کاهش تب به حالت عادی برمی‌گردد.
۲۱. علت بالا رفتن فشار خون در کرونا:
در برخی بیماران مبتلا به کرونا، افزایش فشار خون دیده شده است، اما هنوز ارتباط بین این دو بیماری ناشناخته است. ممکن است عفونت شدید بر سیستم ایمنی بدن تأثیر گذاشته و منجر به افزایش فشار خون شود.
۲۲ . علت بالا رفتن فشار خون در افطار :
روزه‌داری و گرسنگی طولانی‌مدت ممکن است بر کلسترول و فشار خون تأثیر داشته باشد. در زمان افطار، با خوردن غذا، فشار خون افزایش می‌یابد.
۲۳. علت بالا رفتن ناگهانی فشار خون و ضربان قلب در جوانان:
عواملی مانند استرس، مصرف تنباکو و الکل با افزایش ناگهانی فشار خون و ضربان قلب مرتبط هستند. گاهی بیماری قلبی عروقی باعث بروز این علائم می‌شود.
۲۴. افزایش فشار خون در ورزش :
در طول ورزش، عضلات فعال شده و اکسیژن بیشتری جذب می‌کنند. در نتیجه، عملکرد قلبی عروقی بیشتر می‌شود و فشار خون افزایش می‌یابد.
۲۵. علت فشار خون بالا در طب سنتی:
پزشکان طب سنتی معتقدند گرفتگی عروق خونی در مغز، قلب، کلیه‌ها، کبد، معده یا روده دلیل افزایش فشار خون است. بیماری‌هایی مانند دیابت و تیروئید نیز بر این عارضه تأثیر دارند. به همین دلیل، برای رفع گرفتگی عروق یا بیماری دیابت و تیروئید، داروهای گیاهی تجویز می‌کنند.
۲۶. فشار خون بالا و سردرد:
فشار خون بالا گاهی باعث سردرد ضربان‌دار (معمولاً در دو طرف سر) می‌شود. با این حال، همه افراد سردرد را تجربه نمی‌کنند و دلایل دیگری نیز ممکن است دلیل آن باشد.
۲۷. علت بالا رفتن فشار خون در بیماران سرطانی:
فشار خون بالا در بیماران سرطانی می‌تواند ناشی از عوارض جانبی داروها و روش درمان سرطان، عوارض کلیوی و استرس و اضطراب باشد. نظارت منظم و مدیریت مناسب برای به حداقل رساندن خطرات سلامتی این بیماران مهم است.
۲۸. دسرهایی که باعث بالا رفتن فشار خون می‌شوند کدامند؟
دسرهای پرچاشنی و سس، پرنمک یا پرچرب، فشار خون را افزایش می‌دهند. دسرهای منجمد و فراوری‌شده نیز به دلیل نمک زیاد مضر هستند. کافئین و الکل نیز فشار خون را بالا می‌برند.
علت بالا رفتن ناگهانی فشار خون درهنگام صبح و شب
بیشتر مکانیسم‌های فیزیولوژیکی بدن از الگوی شبانه‌روزی پیروی می‌کنند که با تعامل ساعت بیولوژیکی ذاتی با عوامل محیطی و رفتاری تعیین می‌شود. فشار خون نیز در طول روز نوسان دارد. در طول خواب، ۱۰ تا ۳۰ درصد کاهش می‌یابد و هنگام بیدار شدن افزایش می‌یابد. ساعات اولیه صبح، دوره‌ای است که تغییرات عصبی-هورمونی، به‌ویژه فعال شدن سیستم عصبی سمپاتیک، منجر به افزایش سریع فشار خون می‌شود که به آن افزایش فشار خون صبحگاهی (MBPS) می‌گویند.
اهمیت فشار خون صبحگاهی به دلیل افزایش حوادث قلبی عروقی در این ساعات است. میزان سکته مغزی و سایر حوادث قلبی-عروقی طی ۴ تا ۶ ساعت اول پس از بیدار شدن به اوج می‌رسد. خطر سکته مغزی در صبح ۴ برابر بیشتر و خطر مرگ ناگهانی قلبی در ساعات ۷ تا ۹ صبح ۷۰٪ بیشتر است. بنابراین، نظارت بر فشار خون صبحگاهی در مدیریت درمانی فشار خون بالا و پیشگیری از عوارض قلبی عروقی مهم است.
علت فشار خون بالا در صبح
فشار خون تحت تأثیر عوامل متعددی افزایش می‌یابد، برخی داخلی و برخی خارجی.
۱. دلایل فیزیولوژیک: انتقال از خواب به بیداری با تحریک قشر مغز آغاز می‌شود که توسط «سیستم فعال‌کننده» در تالاموس و قشر مغز کنترل می‌شود. هورمون‌های آدرنوکورتیکوتروپیک، کورتیزول و هورمون آزادکننده قشر مغز در خون آزاد می‌شوند. این هورمون‌ها با افزایش انرژی به بیدار شدن کمک می‌کنند، اما فشار خون را نیز بالا می‌برند. افزایش ترشح اپی‌نفرین و نور اپی‌نفرین نیز هنگام بیدار شدن دیده می‌شود. تجمع این هورمون‌ها در خون، علاوه بر بیداری، فشار خون را نیز افزایش می‌دهد. عوامل خطر افزایش فشار خون صبحگاهی شامل سن، مصرف زیاد الکل، سیگار کشیدن، خواب طولانی، دیر بیدار شدن، هوای سرد و روز هفته (به‌ویژه شنبه!) است.
۲. دلایل غیر فیزیولوژیک: علاوه بر دلایل فیزیولوژیک، علل خارجی مانند تنظیم نبودن دوز داروی ضد فشار خون نیز می‌توانند باعث افزایش فشار خون صبحگاهی شوند.
۳. بیماری‌ها: فشار خون بالای درمان‌نشده، کلسترول بالا، بیماری قلبی عروقی، آپنه خواب، دیابت، اختلالات تیروئید، سندروم کوشینگ، لوپوس، اسکلرودرمی و بیماری کلیوی می‌توانند باعث افزایش فشار خون در صبح شوند.
علت فشار خون بالا در شب
عواملی همچون افزایش سن، دمای بالای اتاق خواب و سبک زندگی کم‌تحرک می‌توانند از دلایل افزایش فشار خون در طول شب باشند. علاوه بر این، بیماری‌هایی مانند دیابت نوع دو و علائم ناشی از قند خون بالا، بیماری مزمن کلیه و آپنه انسدادی خواب (قطع تنفس هنگام خواب) نیز ارتباط مستقیمی با افزایش فشار خون شبانه دارند.
علت بالا رفتن فشار خون در خواب
معمولاً فشار خون در طول شب نسبت به روز بیشتر مستعد افزایش است. این الگوی افزایش فشار خون در خواب، خطر ابتلا به بیماری‌های قلبی عروقی و نارسایی قلبی را تشدید می‌کند. بیماری پیشرفته عروقی و حساسیت به نمک موجود در رژیم غذایی نیز از عواملی هستند که می‌توانند باعث تشدید این عارضه در هنگام خواب شوند.
برای بررسی دلیل فشار خون بالا باید به کدام پزشک مراجعه کنیم؟
در صورت مشاهده علائم مشکوک یا بالا بودن مداوم فشار خون، برای تشخیص علت این مشکل باید به متخصص قلب و عروق یا پزشک داخلی مراجعه کنید.
راه های تشخیص فشار خون بالا
برخی علائم می‌توانند نشان‌دهنده‌ی افزایش فشار خون باشند. با این حال، برای تشخیص قطعی و انجام تست فشار خون، مراجعه به متخصص قلب و عروق ضروری است. فشار خون معمولاً در طول روز نوسان دارد و ممکن است هنگام مراجعه به پزشک به دلیل استرس (فشار خون روپوش سفید) افزایش یابد. به همین دلیل، اندازه‌گیری فشار خون در حداقل دو نوبت ویزیت و در ساعات مختلف روز انجام می‌شود.
اگر فشار خون به‌طور مداوم بالاتر از 80/134 میلی‌متر جیوه باشد، پزشک اقدامات درمانی لازم را آغاز می‌کند و ممکن است برای بررسی بیشتر، آزمایش‌های تکمیلی مانند آزمایش ادرار، آزمایش خون، آزمایش کلسترول، نوار قلب (الکتروکاردیوگرام) و اکوکاردیوگرام را تجویز کند. هر دو عدد اندازه‌گیری‌شده در فشار خون اهمیت دارند، اما پس از ۵۰ سالگی، عدد سیستولیک (عدد بالاتر) اهمیت بیشتری پیدا می‌کند.
دسته‌بندی فشار خون بالا و نرمال
برای درک بهتر دسته‌بندی فشار خون، ابتدا باید بدانیم فشار خون نرمال چیست. بر اساس تعریف انجمن قلب آمریکا، دسته‌بندی‌های فشار خون به شرح زیر است:
- فشار خون طبیعی: کمتر از 80/120 میلی‌متر جیوه.
- فشار خون افزایش یافته: فشار سیستولیک بین ۱۲۰ تا ۱۲۹ میلی‌متر جیوه و فشار دیاستولیک کمتر از ۸۰ میلی‌متر جیوه. این وضعیت می‌تواند در صورت عدم کنترل، در طول زمان وخیم‌تر شود.
- مرحله ۱ فشار خون بالا: فشار سیستولیک بین ۱۳۰ تا ۱۳۹ میلی‌متر جیوه و فشار دیاستولیک بین ۸۰ تا ۸۹ میلی‌متر جیوه.
- مرحله ۲ فشار خون بالا: فشار سیستولیک ۱۴۰ میلی‌متر جیوه یا بالاتر و فشار دیاستولیک ۹۰ میلی‌متر جیوه یا بالاتر.
- فشار خون بالای سیستولیک: نوعی شایع از فشار خون بالا است که بیشتر در افراد بالای ۶۵ سال دیده می‌شود. در این حالت، فشار دیاستولیک طبیعی (کمتر از ۸۰ میلی‌متر جیوه) اما فشار سیستولیک بالا (۱۳۰ میلی‌متر جیوه یا بالاتر) است.
دسته‌بندی فشار خون بالا و نرمال
اگر هنگام اندازه‌گیری فشار خون، عدد بسیار بالایی مشاهده شد (فشار خون بحرانی)، پس از ۲ تا ۳ دقیقه مجدداً فشار خون را اندازه‌گیری کنید. اگر در اندازه‌گیری مجدد، عدد مشابه یا بالاتر بود، این وضعیت یک اورژانس پزشکی محسوب می‌شود و باید فوراً به نزدیک‌ترین مرکز درمانی مراجعه کنید.
اندازه‌گیری فشار خون بالا
فشار خون با دستگاه فشارسنج (Sphygmomanometer) اندازه‌گیری می‌شود. دستگاه‌های فشارسنج معمولاً شامل یک پمپ هوا، یک فشارسنج و یک کاف لاستیکی هستند و فشار خون را با واحد میلی‌متر جیوه (mmHg) اندازه‌گیری می‌کنند.
کاف دستگاه دور بازو، بالای آرنج بسته می‌شود. با پمپ کردن هوا به داخل کاف، جریان خون در شریان اصلی بازو موقتاً متوقف می‌شود. بازو باید در کنار بدن و هم‌سطح قلب قرار گیرد. سپس به تدریج هوا از کاف خارج می‌شود.
همزمان با کاهش فشار هوا در کاف، پزشک با استفاده از گوشی پزشکی که روی شریان جلوی آرنج قرار می‌دهد، به صدای نبض گوش می‌دهد. همچنین در دستگاه‌های فشارسنج دیجیتال، ضربان به صورت الکترونیکی ثبت می‌شود. اولین صدایی که پزشک (یا دستگاه) می‌شنود، فشار سیستولیک (عدد بالاتر) است. با ادامه‌ی کاهش فشار کاف، صدای نبض در نهایت قطع می‌شود. آخرین صدایی که شنیده می‌شود، فشار دیاستولیک (عدد پایین‌تر) است.
قبل از اندازه‌گیری فشار خون چه نکاتی را باید رعایت کنم؟
برای اطمینان از اندازه‌گیری دقیق فشار خون، رعایت نکات زیر ضروری است:
- قبل از اندازه‌گیری، مثانه خود را خالی کنید.
- به مدت ۵ دقیقه در حالت آرامش استراحت کنید.
- تا ۳۰ دقیقه قبل از اندازه‌گیری از سیگار کشیدن، مصرف الکل و فعالیت ورزشی خودداری کنید.
- هنگام نشستن، صاف بنشینید و پاهای خود را صاف روی زمین قرار دهید (بدون اینکه پاها را روی هم بیاندازید).
- بازوی خود را روی سطح صافی قرار دهید تا هم‌سطح قلب باشد.
- کاف را طوری ببندید که لبه‌ی پایینی آن دقیقاً بالای آرنج قرار گیرد.
- هرگز فشار خون را دو بار متوالی از یک بازو اندازه‌گیری نکنید. در صورت نیاز به اندازه‌گیری مجدد، حداقل ۱ تا ۲ دقیقه بین هر اندازه‌گیری فاصله بگذارید.
- تمام اعداد اندازه‌گیری شده را ثبت کنید، زیرا این اطلاعات به پزشک در تعیین روند درمان کمک می‌کند.
مدیریت و درمان فشار خون بالا چگونه است؟
فشار خون تحت تأثیر عوامل متعددی قرار دارد و به همین دلیل درمان‌های مختلفی برای آن وجود دارد. هدف از درمان، حفظ فشار خون زیر 80/134 میلی‌متر جیوه است. راهکارهای پایین آوردن فشار خون عبارتند از:
- تغییر شیوه زندگی:
- ترک سیگار
- رعایت تغذیه سالم و انتخاب غذاهای مناسب برای فشار خون بالا
- کاهش وزن (در صورت اضافه وزن)
- ورزش منظم: فعالیت بدنی با کاهش وزن، قند خون و سایر عوارض چاقی، به کاهش فشار خون کمک می‌کند. قبل از شروع هر برنامه ورزشی جدید با پزشک خود مشورت کنید. فعالیت‌هایی مانند پیاده‌روی، دویدن، دوچرخه‌سواری یا شنا به مدت ۳۰ تا ۴۵ دقیقه در روز می‌تواند مفید باشد.
- خواب کافی
- کاهش استرس
- کنترل منظم فشار خون در منزل
- پرهیز از مصرف الکل
- مصرف دارو: داروهایی مانند آتنولول می‌توانند در کنترل فشار خون مؤثر باشند.
- درمان بیماری زمینه‌ای: درمان بیماری‌هایی که باعث افزایش فشار خون می‌شوند، مانند تنگی شریان کلیه، فئوکروموسیتوما (نوعی سرطان نادر غده فوق کلیوی)، نارسایی احتقانی قلب، دیابت و چاقی، می‌تواند به بهبود فشار خون کمک کند.
توجه: این مقاله صرفاً جهت افزایش آگاهی شما تهیه شده است و هرگونه درمان و مصرف دارو باید تحت نظر و با تجویز پزشک انجام شود.
انواع فشار خون بالا کدامند؟
فشار خون بالا به دو نوع اصلی تقسیم می‌شود: فشار خون اولیه (ضروری) و فشار خون ثانویه. فشار خون اولیه علت مشخصی ندارد و شایع‌ترین نوع است. فشار خون ثانویه در اثر یک بیماری زمینه‌ای یا مصرف دارو ایجاد می‌شود و درمان علت زمینه‌ای می‌تواند به کنترل فشار خون کمک کند. در ادامه به بررسی این دو نوع می‌پردازیم:
۱. فشار خون بالای اولیه
در اکثر بزرگسالان، علت خاصی برای فشار خون بالا وجود ندارد. این نوع فشار خون، فشار خون اولیه یا ضروری نامیده می‌شود و به تدریج در طول سال‌ها پیشرفت می‌کند. فشار خون بالا ممکن است هیچ علامتی نداشته باشد، حتی اگر به سطح خطرناکی برسد. به همین دلیل، به آن “قاتل خاموش” می‌گویند.
۲. فشار خون ثانویه
اگر فشار خون بالا در نتیجه‌ی یک بیماری زمینه‌ای دیگر رخ دهد، به آن فشار خون ثانویه می‌گویند. فشار خون اولیه تحت تأثیر عوامل متعددی از جمله افزایش حجم پلاسمای خون، فعالیت هورمون‌هایی که حجم و فشار خون را تنظیم می‌کنند و عوامل محیطی مانند استرس و عدم فعالیت بدنی قرار دارد. بیماری‌ها و داروهای مختلفی می‌توانند منجر به فشار خون ثانویه شوند، از جمله:
- دیابت (به دلیل مشکلات کلیوی و آسیب عصبی)
- بیماری‌های کلیوی
- فئوکروموسیتوما (نوعی سرطان نادر غده فوق کلیوی)
- سندرم کوشینگ
- هیپرپلازی مادرزادی آدرنال (اختلال غده آدرنال که کورتیزول ترشح می‌کند)
- تومورهای غده آدرنال
- پرکاری تیروئید (هیپرتیروئیدیسم)
- پرکاری پاراتیروئید (هیپرپاراتیروئیدیسم) (که بر میزان کلسیم و فسفر تأثیر می‌گذارد)
- بارداری
- آپنه خواب (وقفه تنفسی در خواب)
- چاقی
- بیماری مزمن کلیوی
- نقص مادرزادی در رگ‌های خونی
- برخی داروها (مانند قرص‌های ضدبارداری، داروهای سرماخوردگی، ضد احتقان‌ها و مسکن‌ها)
- مواد مخدر غیرقانونی مانند کوکائین و آمفتامین
عوارض فشار خون بالا چیست؟
فشار بیش از حد روی دیواره شریان‌ها ناشی از فشار خون بالا می‌تواند به رگ‌های خونی و اندام‌های بدن آسیب برساند. خطرات فشار خون بالا عبارتند از:
- حمله قلبی یا سکته مغزی: فشار خون بالا می‌تواند باعث سخت و ضخیم شدن شریان‌ها (آترواسکلروز) شود.
- آنوریسم: افزایش فشار خون رگ‌های خونی را ضعیف کرده و باعث تشکیل آنوریسم (بیرون‌زدگی دیواره رگ) می‌شود.
- نارسایی قلبی: برای پمپاژ خون در برابر فشار بالا در رگ‌ها، قلب باید سخت‌تر کار کند که باعث ضخیم شدن دیواره حفره‌های قلب (هیپرتروفی بطن چپ) می‌شود. در نهایت، عضله ضخیم شده برای تأمین نیازهای بدن با مشکل مواجه می‌شود که می‌تواند منجر به نارسایی قلبی شود.
- تضعیف و تنگ شدن رگ‌های خونی در کلیه‌ها
- ضخیم شدن، تنگ شدن یا پارگی رگ‌های خونی در چشم
- سندرم متابولیک (افزایش دور کمر، تری‌گلیسیرید بالا، کاهش کلسترول خوب (HDL)، افزایش احتمال ابتلا به دیابت، بیماری‌های قلبی و سکته مغزی)
- مشکلات حافظه: فشار خون بالای کنترل نشده ممکن است بر توانایی فرد در تفکر، یادآوری و یادگیری تأثیر بگذارد. مشکلات حافظه یا درک مفاهیم در افراد مبتلا به فشار خون بالا شایع‌تر است.
- زوال عقل یا دمانس عروقی
۱. فشار خون بالا علت اصلی حملات قلبی است؟
فشار خون طبیعی ۱۲۰/۸۰ میلی‌متر جیوه است، به این معنی که فشار سیستولیک (فشار در عروق ناشی از هر ضربان قلب) ۱۲۰ میلی‌متر جیوه و فشار دیاستولیک (فشار عروقی بین هر ضربه و زمان استراحت قلب) ۸۰ میلی‌متر جیوه است.
فشار خون، فشاری است که خون در هر انقباض عضله قلب به دیواره سرخرگ‌ها وارد می‌کند. وقتی این فشار خیلی زیاد باشد، حجم کار قلب افزایش می‌یابد و در درازمدت باعث آسیب جدی به شریان‌ها می‌شود. اگر فشار خون کنترل نشود، در طول زمان خطر ابتلا به انواع بیماری‌های قلبی، سکته مغزی و بیماری‌های کلیوی افزایش می‌یابد.
۲. فشار خون بالا در اول صبح چه تأثیراتی روی بدنم می‌گذارد؟
مطالعات متعدد در دهه گذشته، ارتباط معناداری بین افزایش فشار خون در اول صبح و سکته مغزی، حمله قلبی، بزرگ شدن قلب (هیپرتروفی قلبی) و در نهایت نارسایی قلبی را نشان داده‌اند. فشار خون بالا همچنین می‌تواند منجر به نارسایی کلیه، نابینایی و اختلال شناختی شود.
سکته مغزی با دو مکانیسم رخ می‌دهد: اگر رگ‌های خونی دچار بیرون‌زدگی (آنوریسم) شوند، احتمال پارگی آن‌ها بیشتر است. فشار در رگ‌های خونی باعث خونریزی در مغز و سکته مغزی می‌شود. مکانیسم دوم شامل تشکیل لخته خون است. این لخته خون در عروق کوچک مغز گیر می‌کند و باعث قطع جریان خون در آن عروق می‌شود. در نتیجه، مغز دچار ایسکمی (کاهش خون‌رسانی) شده و سکته مغزی رخ می‌دهد.
۳. فشار خون بالا تهدیدی برای سلامت مغز در پیری است؟
در یک تحقیق جدید، نزدیک به ۱۳۰۰ فرد مسن تا زمان مرگ مورد بررسی قرار گرفتند. نتایج نشان داد افرادی که فشار خون سیستولیک بالایی دارند، در معرض خطر بیشتری برای ابتلا به یک یا چند ضایعه مغزی هستند که ممکن است منجر به سکته مغزی شود.
در اواخر سال گذشته، کالج قلب و عروق و انجمن قلب آمریکا، عدد 80/130 میلی‌متر جیوه یا بالاتر را به عنوان فشار خون بالا اعلام کردند. در این تحقیق، نزدیک به ۱۳۰۰ نفر تا زمان مرگشان (به طور متوسط ۸۹ سالگی) مورد بررسی قرار گرفتند.
کالبدشکافی پس از مرگ نشان داد ۴۸٪ از این افراد یک یا چند ضایعه مغزی داشتند و افرادی که سال‌ها فشار خون سیستولیک بالایی داشتند، در معرض خطر بیشتری برای ابتلا به ضایعه مغزی بودند. همچنین، ارتباطی بین فشار خون سیستولیک بالا در سال‌های قبل از مرگ و تعداد بیشتر کلافه‌ها (Tangles) که نشان‌دهنده بیماری آلزایمر است، مشاهده شد.
با این حال، در این تحقیق به ارتباط بین فشار خون بالا و پلاک‌های آمیلوئیدی که نشانه‌ای از مغز مبتلا به آلزایمر است، اشاره‌ای نشده است و تحقیقات بیشتری در این زمینه لازم است.
نتیجه‌گیری و راهنمای مراجعه به پزشک
فشار خون بالا یک بیماری زمینه‌ای خطرناک است که نباید آن را نادیده گرفت. علت فشار خون بالا می‌تواند سبک زندگی نادرست، بیماری‌های زمینه‌ای یا عوامل ژنتیکی باشد. متأسفانه، فشار خون بالا درمان قطعی ندارد و باید در طول زندگی کنترل شود. برای کنترل فشار خون بالا می‌توان از داروهای تجویزی پزشک همراه با رژیم غذایی مناسب و تأیید شده استفاده کرد.
پرسش وپاسخ
چه افرادی بیشتر در معرض فشار خون بالا قرار دارند؟
افراد مسن و کسانی که نمک، دخانیات، الکل و غذاهای چرب مصرف می‌کنند.
آیا بعد از غذا خوردن فشار خون بالا می‌رود؟
بله، برخی غذاها مانند غذاهای شور و چرب می‌توانند باعث افزایش موقت فشار خون بعد از غذا شوند.
آیا قرص سرماخوردگی فشار خون را بالا می‌برد؟
بله، برخی داروهای سرماخوردگی، به ویژه ضد احتقان‌ها، می‌توانند باعث افزایش فشار خون شوند.
آیا عفونت گوش باعث فشار خون می‌شود؟
برخی تحقیقات نشان داده‌اند که عفونت‌های مکرر یا مزمن گوش ممکن است خطر ابتلا به فشار خون بالا را در سنین بالاتر افزایش دهند.
آیا فشار خون ۱۶ خطرناک است؟
بله، فشار خون ۱۶ (احتمالاً منظور ۱۶۰ میلی‌متر جیوه) بسیار بالا و خطرناک است. فشار خون نرمال کمتر از 80/120 میلی‌متر جیوه است.
آیا فشار خون بالا ربطی به قلب دارد؟
بله، فشار خون بالا می‌تواند به قلب آسیب برساند و خطر بیماری‌های قلبی را افزایش دهد.
علت فشار خون بالا در صبح چیست؟
ترشح هورمون‌هایی که باعث بیداری می‌شوند، می‌تواند فشار خون را در صبح افزایش دهد.
آمپول کتورولاک برای فشار خون بالا خوب است؟
اگر فشار خون بالا یا هرگونه بیماری قلبی عروقی دارید، قبل از استفاده از آمپول کتورولاک حتماً با پزشک مشورت کنید. فشار خون بالا از موارد منع مصرف کتورولاک است.
چه چیزی فشار خون را بالا می‌برد؟
عوامل مختلفی مانند سبک زندگی، ژنتیک، بیماری‌های زمینه‌ای و برخی داروها می‌توانند باعث افزایش فشار خون شوند.
درمان فشار خون بالا در منزل امکان‌پذیر است؟
افراد مبتلا به فشار خون بالا باید تحت نظر پزشک باشند. روش‌هایی مانند رعایت رژیم غذایی و ورزش می‌توانند در کنترل فشار خون در منزل مفید باشند، اما نمی‌توانند جایگزین درمان پزشکی شوند.
درمان اورژانسی و پایین آوردن سریع فشار خون بالا در منزل چگونه است؟
در موارد اورژانسی می‌توان از قرص زیرزبانی یا مصرف مواد غذایی ترش مانند آبلیمو یا آبغوره استفاده کرد. با این حال، این روش‌ها تنها برای مدت کوتاهی فشار خون را کاهش می‌دهند و باید فوراً به مراکز درمانی مراجعه کرد.
کدام میوه فشار خون را بالا می‌برد؟
برخی میوه‌ها با پتاسیم و منیزیم بالا مانند سیب، طالبی، زردآلو، تمشک و گلابی می‌توانند در برخی افراد باعث افزایش جزئی فشار خون شوند.
آیا درمان فشار خون بالا با طب سنتی امکان‌پذیر است؟
روش‌های درمانی طب سنتی می‌توانند در کنار درمان‌های دارویی برای مدیریت فشار خون بالا مورد استفاده قرار گیرند، اما به هیچ وجه جایگزین داروهای تجویز شده توسط پزشک نیستند. بیماران نباید به طور خودسرانه داروهای خود را قطع کرده و صرفاً از داروهای گیاهی طب سنتی استفاده کنند. همواره توصیه می‌شود که استفاده از طب سنتی تحت نظر پزشک متخصص و در کنار درمان‌های اصلی صورت گیرد.
برای کنترل فشار خون بالا چه غذاهایی مصرف کنیم؟
رژیم غذایی کم‌چرب و کم‌نمک برای افرادی که فشار خون بالا دارند یا در معرض ابتلا به آن هستند، بسیار مفید است. بعضی از مواد غذایی مانند عسل، اثرات مثبتی بر سیستم قلبی-عروقی داشته و می‌توانند در کنترل فشار خون بالا مؤثر باشند. همچنین، برخی میوه‌ها و سبزیجات نیز تأثیر قابل توجهی در تنظیم فشار خون دارند.
چگونه می‌توان فشار خون بالا را به سرعت کاهش داد؟
برای کاهش فوری فشار خون بالا، می‌توان از قرص‌های زیرزبانی استفاده کرد. البته مصرف این داروها باید با تجویز پزشک باشد. معمولاً بیمارانی که فشار خون بالا دارند، این داروها را در منزل نگهداری می‌کنند تا در مواقع ضروری استفاده کنند.
آیا درمان قطعی فشار خون بالا وجود دارد؟
فشار خون بالا را می‌توان کنترل کرد و مؤثرترین روش کنترل آن، مصرف داروهای کاهنده فشار خون تحت نظر پزشک است. در حالی که درمان قطعی و دائمی برای فشار خون بالا وجود ندارد، اما با رعایت توصیه‌های پزشکی و تغییر سبک زندگی می‌توان آن را به طور مؤثر مدیریت کرد.
علت افزایش ناگهانی فشار خون چیست؟
گاهی اوقات فشار خون افراد به طور ناگهانی افزایش می‌یابد. یکی از شایع‌ترین دلایل این افزایش ناگهانی، قرار گرفتن در معرض استرس شدید است. استرس یکی از عوامل اصلی افزایش فشار خون محسوب می‌شود.
آیا آسپرین باعث افزایش فشار خون می‌شود؟
قرص آسپرین معمولاً تأثیر قابل توجهی بر فشار خون ندارد، اما می‌تواند خطر خونریزی را افزایش دهد. بنابراین، مصرف آسپرین باید با مشورت پزشک و با توجه به شرایط بیمار صورت گیرد.
فشار خون بالا چه عددی است؟
معمولاً فشار خون بالاتر از 90/140 میلی‌متر جیوه توسط متخصصان به عنوان فشار خون بالا در نظر گرفته می‌شود.
چرا فشار خون در شب افزایش می‌یابد؟
عوامل مختلفی می‌توانند باعث افزایش فشار خون در شب شوند، از جمله سبک زندگی کم‌تحرک و دمای بالای محیط. همچنین، برخی بیماری‌ها مانند دیابت و آپنه خواب نیز می‌توانند منجر به افزایش فشار خون در طول شب شوند.
چرا نمک باعث افزایش فشار خون می‌شود؟
مصرف زیاد نمک باعث برهم خوردن تعادل سدیم در بدن می‌شود. در نتیجه، احتباس مایعات در بدن افزایش یافته و فشار بیشتری به دیواره رگ‌ها وارد می‌شود که منجر به افزایش فشار خون می‌شود.
چرا به فشار خون بالا قاتل خاموش می‌گویند؟
فشار خون بالا اغلب بدون علامت است و بسیاری از افراد از ابتلا به آن بی‌خبرند. به همین دلیل، به آن قاتل خاموش می‌گویند، زیرا می‌تواند بدون هیچ علامت هشدار دهنده‌ای منجر به عوارض جدی مانند سکته قلبی و مغزی شود.
لیست پزشکان مرتبط:
اردشیر قوام زادهفوق تخصص خون و سرطان بالغین (انکولوژی) | تهران- حمید رضوانیفوق تخصص خون و سرطان بالغین (انکولوژی) | تهران
- فاضل الهیفوق تخصص خون و سرطان بالغین (انکولوژی) | تهران
- بهروز غریبفوق تخصص خون و سرطان بالغین (انکولوژی) | تهران
- غلامرضا توگهفوق تخصص خون و سرطان بالغین (انکولوژی) | تهران
- بابک بهارفوق تخصص خون و سرطان بالغین (انکولوژی) | تهران
- پارسا رستمیفوق تخصص خون و سرطان بالغین (انکولوژی) | تهران
- محمدامیر سرابیفوق تخصص خون و سرطان بالغین (هماتولوژی انکولوژی بزرگسالان) | تهران
- الهام ظرافت فردفوق تخصص خون و سرطان و پیوند مغز استخوان (هماتولوژی و انکولوژی ) | تهران
- علیرضا قاضی زادهفوق تخصص خون و سرطان بالغین (انکولوژی) | تهران
