آیا عمل سرکلاژ درد دارد؟
آیا عمل سرکلاژ درد دارد؟ راهنمای کامل مدیریت درد و بهبودی
عمل سرکلاژ دهانه رحم، یکی از مداخلات پزشکی حیاتی برای حفظ بارداری در مادرانی است که با خطر زایمان زودرس به دلیل نارسایی دهانه رحم (سرویکس) مواجه هستند. این فرایند که به زبان ساده “دوختن دهانه رحم” نامیده می‌شود، می‌تواند امید به یک بارداری کامل و سالم را به طور چشمگیری افزایش دهد. با این حال، طبیعی است که هرگونه مداخله جراحی، نگرانی‌هایی را به همراه داشته باشد و یکی از اصلی‌ترین این نگرانی‌ها، سوال در مورد میزان درد است: آیا عمل سرکلاژ درد دارد؟
پاسخ کوتاه و اطمینان‌بخش این است که شما در حین انجام عمل سرکلاژ هیچ دردی را احساس نخواهید کرد. این جراحی تحت بی‌حسی موضعی (مانند بی‌حسی نخاعی یا اپیدورال) یا در موارد نادر، بیهوشی عمومی انجام می‌شود. این روش‌ها تضمین می‌کنند که شما در طول فرایند کاملاً راحت باشید. با این حال، تجربه درد پس از عمل، دوره بهبودی و مدیریت آن، بخش مهمی از این فرایند است که نیازمند آگاهی و مراقبت دقیق است.
هزینه جراحی سرکلاژ در تهران (تعرفه های دولتی و خصوصی)
این مقاله جامع به تمام سوالات شما در مورد درد و ناراحتی مرتبط با عمل سرکلاژ، از اتاق عمل گرفته تا دوران نقاهت و حتی زمان کشیدن بخیه‌ها، پاسخ می‌دهد. ما به بررسی دقیق فرایند، انتظارات پس از عمل، راهکارهای مدیریت درد و علائم هشداردهنده‌ای که باید به آن‌ها توجه کنید، خواهیم پرداخت تا با آرامش و اطلاعات کامل این مرحله مهم از بارداری خود را سپری کنید.
سلب مسئولیت مهم این مقاله صرفاً جهت اطلاع‌رسانی و افزایش آگاهی تهیه شده است و به هیچ عنوان جایگزین مشاوره، تشخیص یا درمان توسط پزشک متخصص، ماما یا داروساز نیست. اطلاعات ارائه‌شده در اینجا نباید برای خوددرمانی یا تغییر در برنامه درمانی تجویز‌شده توسط متخصص سلامت شما استفاده شود. برای ارزیابی دقیق شرایط پزشکی و دریافت راهنمایی‌های متناسب با وضعیت فردی خود، همیشه و حتماً با پزشک خود مشورت کنید.
نکات کلیدی در یک نگاه
- درد حین عمل: به لطف استفاده از روش‌های بی‌حسی مؤثر (نخاعی، اپیدورال) یا بیهوشی عمومی، بیمار در طول جراحی سرکلاژ هیچ‌گونه دردی احساس نمی‌کند.
- احساس پس از عمل: تجربه گرفتگی‌های خفیف (شبیه به درد قاعدگی)، فشار در ناحیه لگن و لکه‌بینی جزئی در ۲۴ تا ۷۲ ساعت اول پس از عمل، کاملاً طبیعی و قابل انتظار است.
- مدیریت درد: درد پس از عمل معمولاً خفیف تا متوسط بوده و با استراحت کافی و مصرف مسکن‌های مجاز در بارداری مانند استامینوفن (که توسط پزشک تجویز می‌شود) به خوبی کنترل می‌گردد.
- علائم هشداردهنده: درد شدید و فزاینده، خونریزی شدید (به اندازه خیس شدن کامل یک پد بهداشتی در یک ساعت)، تب و لرز، یا نشت مایع از واژن، طبیعی نیست و نیازمند تماس فوری با پزشک یا مراجعه به مرکز درمانی است.
- کشیدن بخیه: برداشتن بخیه‌های سرکلاژ که معمولاً در هفته ۳۶ یا ۳۷ بارداری انجام می‌شود، یک فرایند سریع در مطب است، نیاز به بی‌حسی ندارد و عموماً دردناک تلقی نمی‌شود.
بخش اول: سرکلاژ دهانه رحم چیست و چرا انجام می‌شود؟
برای درک کامل مدیریت درد، ابتدا باید بدانیم سرکلاژ دقیقاً چیست و در چه شرایطی به آن نیاز پیدا می‌کنیم. دهانه رحم یا سرویکس، بخش پایینی و عضلانی رحم است که در حالت عادی در طول بارداری محکم و بسته باقی می‌ماند. این ساختار مانند یک دروازه، جنین را تا زمان زایمان در داخل رحم نگه می‌دارد.
تعریف سرکلاژ
سرکلاژ (Cerclage) یک روش جراحی است که در آن، پزشک با استفاده از یک بخیه محکم، دهانه رحم را می‌دوزد تا آن را تقویت کرده و از باز شدن زودهنگام آن در دوران بارداری جلوگیری کند. این بخیه مانند یک بند کیف عمل می‌کند که دهانه رحم را بسته نگه می‌دارد و به بارداری اجازه می‌دهد تا به زمان مناسب خود (ترم) نزدیک شود.
نارسایی دهانه رحم (Incompetent Cervix): علت اصلی نیاز به سرکلاژ
علت اصلی انجام سرکلاژ، وضعیتی به نام نارسایی دهانه رحم یا سرویکس نارسا است. در این حالت، دهانه رحم ضعیف‌تر از حد طبیعی است و نمی‌تواند فشار ناشی از وزن جنین در حال رشد را تحمل کند. در نتیجه، در سه‌ماهه دوم بارداری (معمولاً بین هفته‌های ۱۶ تا ۲۴)، دهانه رحم بدون هیچ‌گونه انقباض یا درد قابل توجهی، شروع به کوتاه و باز شدن می‌کند که این امر می‌تواند منجر به سقط جنین در سه‌ماهه دوم یا زایمان بسیار زودرس شود.
چه کسانی کاندیدای سرکلاژ هستند؟
پزشک معمولاً بر اساس سه معیار اصلی، انجام سرکلاژ را توصیه می‌کند:
- سرکلاژ مبتنی بر سابقه (History-Indicated): برای زنانی که در بارداری‌های قبلی خود سابقه یک یا چند مورد سقط در سه‌ماهه دوم یا زایمان زودرس به دلیل باز شدن بدون درد سرویکس داشته‌اند. این نوع سرکلاژ معمولاً به صورت پیشگیرانه بین هفته‌های ۱۲ تا ۱۴ بارداری انجام می‌شود.
- سرکلاژ مبتنی بر سونوگرافی (Ultrasound-Indicated): برای زنانی که سابقه زایمان زودرس (قبل از هفته ۳۴) داشته‌اند و در سونوگرافی‌های سریال مشخص می‌شود که طول دهانه رحم آن‌ها قبل از هفته ۲۴ بارداری به کمتر از ۲۵ میلی‌متر کاهش یافته است.
- سرکلاژ اورژانسی یا نجات (Emergency/Rescue Cerclage): زمانی که در یک معاینه معمول در سه‌ماهه دوم، مشخص می‌شود دهانه رحم بیمار بدون وجود دردهای زایمان، باز شده است. اگرچه این نوع سرکلاژ ریسک بالاتری دارد، اما می‌تواند شانس ادامه بارداری را افزایش دهد.
مطالعات علمی نشان داده‌اند که سرکلاژ در جمعیت‌های پرخطر می‌تواند به طور قابل توجهی از زایمان زودرس قبل از هفته ۳۵ جلوگیری کرده و نتایج نوزادی را بهبود بخشد.
بخش دوم: فرایند عمل سرکلاژ: از آمادگی تا اتاق عمل
آگاهی از مراحل انجام عمل می‌تواند به کاهش استرس و اضطراب شما کمک شایانی کند. این فرایند کاملاً استاندارد و کنترل‌شده است.
آمادگی‌های قبل از عمل
قبل از جراحی، پزشک اقدامات زیر را انجام می‌دهد:
- سونوگرافی: برای بررسی وضعیت جنین و تأیید ضربان قلب او.
- معاینه و نمونه‌برداری: برای اطمینان از عدم وجود عفونت در واژن یا دهانه رحم. در صورت وجود عفونت، ابتدا باید درمان شود.
- مشاوره بیهوشی: متخصص بیهوشی شرایط شما را بررسی کرده و بهترین روش بی‌حسی را برایتان توضیح می‌دهد.
- ناشتا بودن: از شما خواسته می‌شود که از چند ساعت قبل از عمل، از خوردن و آشامیدن خودداری کنید.
انواع روش‌های سرکلاژ
دو روش اصلی برای سرکلاژ از طریق واژن وجود دارد:
- سرکلاژ مک‌دونالد (McDonald Cerclage): این روش رایج‌ترین نوع سرکلاژ است. در این تکنیک، پزشک یک بخیه را مانند بند کیف در قسمت بیرونی دهانه رحم قرار داده و آن را محکم می‌کند. کشیدن این بخیه در انتهای بارداری نسبتاً آسان است.
- سرکلاژ شیرودکار (Shirodkar Cerclage): در این روش، بخیه‌ها در قسمت بالاتری از دهانه رحم و در زیر مخاط (پوشش سطحی) قرار می‌گیرند. این روش ممکن است کمی پیچیده‌تر باشد و گاهی برای برداشتن بخیه نیاز به جراحی مجدد است.
در موارد بسیار نادر که سرکلاژ واژینال امکان‌پذیر یا موفق نبوده است، ممکن است سرکلاژ شکمی (Abdominal Cerclage) انجام شود که در آن بخیه از طریق یک برش در شکم (شبیه به سزارین) در محل اتصال دهانه رحم به رحم قرار می‌گیرد.
بی‌حسی یا بیهوشی: کلید یک عمل بدون درد
این مهم‌ترین بخش در پاسخ به سوال اصلی شماست. شما در حین عمل بیدار هستید (در صورت بی‌حسی منطقه‌ای) اما هیچ دردی را در پایین‌تنه خود حس نمی‌کنید. روش‌های مورد استفاده عبارتند از:
- بی‌حسی نخاعی (Spinal Anesthesia): رایج‌ترین انتخاب است. یک دوز دارو به مایع نخاعی در قسمت پایین کمر تزریق می‌شود که به سرعت باعث بی‌حسی کامل از کمر به پایین می‌شود.
- بی‌حسی اپیدورال (Epidural Anesthesia): مشابه بی‌حسی نخاعی است، اما دارو در فضای اپیدورال (خارج از مایع نخاعی) تزریق می‌شود. شروع اثر آن کمی کندتر است.
- بیهوشی عمومی (General Anesthesia): در این روش شما کاملاً به خواب می‌روید. این روش کمتر رایج است و معمولاً برای سرکلاژ شکمی یا در شرایط خاص استفاده می‌شود.
| ویژگی | بی‌حسی نخاعی (Spinal) | بی‌حسی اپیدورال (Epidural) | بیهوشی عمومی (General) |
|---|---|---|---|
| نحوه اجرا | تزریق یک‌باره در مایع نخاعی | قرار دادن یک کاتتر نازک در فضای اپیدورال | از طریق تزریق وریدی یا ماسک تنفسی |
| سرعت اثر | بسیار سریع (چند دقیقه) | کندتر (۱۰ تا ۲۰ دقیقه) | فوری |
| سطح هوشیاری | بیمار بیدار اما بدون درد | بیمار بیدار اما بدون درد | بیمار کاملاً ناهوشیار (خواب) |
| مزایا | سریع، مؤثر، دوز داروی کمتر | امکان تمدید بی‌حسی در صورت نیاز | کنترل کامل راه هوایی، مناسب برای جراحی‌های طولانی |
| معایب احتمالی | افت فشار خون، سردرد پس از عمل (نادر) | احتمال بی‌حسی ناقص، زمان شروع طولانی‌تر | تهوع پس از عمل، نیاز به ریکاوری طولانی‌تر |
بخش سوم: مدیریت درد و بهبودی پس از عمل سرکلاژ
پس از اتمام جراحی و از بین رفتن اثر بی‌حسی، دوره بهبودی آغاز می‌شود. در این مرحله است که ممکن است کمی ناراحتی را تجربه کنید که کاملاً طبیعی و قابل مدیریت است.
یادآوری مهم: قبل از مصرف هرگونه دارو، حتی مسکن‌های بدون نسخه، حتماً با پزشک یا داروساز خود مشورت کنید.
۲۴ تا ۷۲ ساعت اول: چه انتظاری باید داشت؟
شما معمولاً چند ساعت تا یک روز در بیمارستان تحت نظر خواهید بود. در این مدت، موارد زیر طبیعی هستند:
- درد و گرفتگی: شایع‌ترین حس، گرفتگی‌های خفیف تا متوسطی شبیه به دردهای دوران قاعدگی است. این درد ناشی از دستکاری دهانه رحم و واکنش طبیعی بدن به بخیه‌هاست.
- لکه‌بینی: مشاهده مقدار کمی لکه‌بینی به رنگ صورتی، قرمز روشن یا قهوه‌ای کاملاً طبیعی است. این خونریزی جزئی معمولاً طی چند روز متوقف می‌شود.
- ترشحات واژینال: ممکن است افزایش خفیفی در ترشحات واژینال خود مشاهده کنید.
- داروهای مسکن: پزشک برای کنترل درد شما، مسکن‌های ایمن در بارداری مانند استامینوفن را تجویز خواهد کرد. از مصرف داروهایی مانند ایبوپروفن یا ناپروکسن (NSAIDs) در بارداری باید خودداری کرد، مگر اینکه پزشک صراحتاً تجویز کرده باشد.
مراقبت‌های کلیدی در هفته اول
پس از بازگشت به خانه، پیروی از دستورالعمل‌های پزشک برای یک بهبودی سریع و بدون عارضه ضروری است:
- استراحت: پزشک به شما توصیه می‌کند که برای چند روز فعالیت‌های خود را محدود کنید. این به معنای استراحت مطلق در رختخواب نیست، بلکه به معنای پرهیز از فعالیت‌های سنگین، بلند کردن اجسام سنگین و ایستادن‌های طولانی‌مدت است.
- استراحت لگنی (Pelvic Rest): این یکی از مهم‌ترین توصیه‌هاست. شما باید تا زمانی که پزشک اجازه نداده (معمولاً تا اواخر بارداری)، از برقراری رابطه جنسی و قرار دادن هر چیزی در واژن (مانند تامپون) خودداری کنید.
- بهداشت: برای جلوگیری از عفونت، بهداشت ناحیه تناسلی را به خوبی رعایت کنید. از دوش واژینال یا استفاده از وان حمام خودداری کنید و به جای آن دوش بگیرید.
- نوشیدن مایعات فراوان: هیدراته نگه داشتن بدن به جلوگیری از یبوست و همچنین کاهش انقباضات رحمی کمک می‌کند.
علائم هشداردهنده: چه زمانی باید با پزشک تماس گرفت؟
اگرچه عوارض جدی نادر هستند، اما آگاهی از علائم خطر بسیار مهم است. در صورت مشاهده هر یک از موارد زیر، فوراً با پزشک خود تماس بگیرید یا به نزدیک‌ترین مرکز اورژانس مراجعه کنید:
- درد شدید: دردی که با مسکن‌های تجویز شده کنترل نمی‌شود یا به طور مداوم بدتر می‌شود.
- خونریزی شدید: خونریزی واژینال که به اندازه خیس شدن کامل یک پد بهداشتی در عرض یک ساعت باشد.
- تب و لرز: تب بالای ۳۸ درجه سانتی‌گراد می‌تواند نشانه عفونت باشد.
- ترشحات بدبو: ترشحات واژینال با رنگ سبز یا زرد و بوی نامطبوع.
- انقباضات منظم: انقباضات رحمی که به صورت منظم (مثلاً هر ۵ تا ۱۰ دقیقه) تکرار می‌شوند و با استراحت از بین نمی‌روند.
- نشت مایع از واژن: خروج ناگهانی یک مایع شفاف و آبکی که می‌تواند نشانه پارگی کیسه آب (کیسه آمنیوتیک) باشد.
بخش چهارم: کشیدن بخیه سرکلاژ: آیا این مرحله هم دردناک است؟
یکی دیگر از نگرانی‌های رایج، دردناک بودن مرحله نهایی، یعنی برداشتن بخیه است. خبر خوب این است که این فرایند نیز عموماً بدون درد یا با حداقل ناراحتی همراه است.
زمان مناسب برای برداشتن بخیه‌ها
پزشک معمولاً بخیه سرکلاژ را بین هفته ۳۶ تا ۳۷ بارداری برمی‌دارد تا بدن برای زایمان طبیعی آماده شود. اگر قبل از این زمان، علائم زایمان زودرس (مانند پارگی کیسه آب یا انقباضات منظم) شروع شود، بخیه فوراً برداشته خواهد شد.
فرایند کشیدن بخیه
- محل انجام: این کار تقریباً همیشه در مطب پزشک و بدون نیاز به بی‌حسی یا بیهوشی انجام می‌شود.
- روش کار: شما در وضعیت معاینه لگن قرار می‌گیرید و پزشک با استفاده از اسپکولوم (وسیله‌ای برای باز نگه داشتن دیواره‌های واژن)، بخیه را مشاهده کرده، آن را قطع می‌کند و به آرامی بیرون می‌کشد.
- احساس بیمار: اکثر زنان این فرایند را دردناک توصیف نمی‌کنند. ممکن است یک حس کشیدگی یا فشار مختصر را برای چند ثانیه احساس کنید. برخی نیز آن را به حس تست پاپ اسمیر تشبیه می‌کنند.
پس از برداشتن بخیه چه اتفاقی می‌افتد؟
پس از برداشتن بخیه، بدن شما آماده زایمان می‌شود. برخی از زنان طی چند ساعت یا چند روز پس از آن وارد فاز زایمان می‌شوند، در حالی که برای برخی دیگر ممکن است این فرایند یک یا دو هفته طول بکشد. این موضوع کاملاً غیرقابل پیش‌بینی است.
بخش پنجم: پرسش‌های متداول (FAQ)
۱. آیا بعد از سرکلاژ نیاز به استراحت مطلق است؟ خیر، در اکثر موارد استراحت مطلق (Bed Rest) توصیه نمی‌شود، زیرا می‌تواند خطر لخته شدن خون را افزایش دهد. پزشکان معمولاً “کاهش فعالیت” یا “استراحت لگنی” را توصیه می‌کنند که به معنای پرهیز از کارهای سنگین، ورزش و رابطه جنسی است. میزان محدودیت فعالیت به شرایط فردی شما بستگی دارد.
۲. آیا سرکلاژ موفقیت بارداری را تضمین می‌کند؟ سرکلاژ موفقیت را تضمین نمی‌کند، اما شانس به دنیا آوردن نوزاد در موعد مقرر یا نزدیک به آن را به طور چشمگیری افزایش می‌دهد. این روش یکی از مؤثرترین مداخلات برای مدیریت نارسایی دهانه رحم است.
۳. آیا می‌توانم بعد از سرکلاژ به کار خود ادامه دهم؟ این موضوع کاملاً به نوع شغل شما و وضعیت بارداری‌تان بستگی دارد. اگر شغل شما پشت میزی و بدون فعالیت فیزیکی سنگین است، احتمالاً می‌توانید به کار خود ادامه دهید. اما اگر شغل شما نیازمند ایستادن طولانی یا فعالیت بدنی است، باید با پزشک خود در مورد اصلاح شرایط کاری یا گرفتن مرخصی صحبت کنید.
۴. رابطه جنسی بعد از سرکلاژ مجاز است؟ خیر. به طور کلی، پزشکان توصیه می‌کنند که از رابطه جنسی (و هرگونه دخول واژینال) از زمان انجام سرکلاژ تا حداقل یک هفته پس از برداشتن بخیه‌ها خودداری شود. این کار برای کاهش خطر عفونت و جلوگیری از تحریک دهانه رحم ضروری است.
۵. تفاوت اصلی سرکلاژ اورژانسی با سرکلاژ برنامه‌ریزی‌شده چیست؟ سرکلاژ برنامه‌ریزی‌شده (Elective) به صورت پیشگیرانه در اوایل سه‌ماهه دوم (هفته ۱۲-۱۴) برای زنانی با سابقه قبلی انجام می‌شود. در این حالت، دهانه رحم هنوز بسته و بلند است. سرکلاژ اورژانسی (Rescue) زمانی انجام می‌شود که دهانه رحم عملاً شروع به باز شدن و کوتاه شدن کرده است. این نوع سرکلاژ ریسک بالاتری از نظر عفونت و پارگی کیسه آب دارد، اما اغلب تنها شانس برای نجات بارداری است.
راهکارهای نهایی برای مدیریت بارداری با سرکلاژ
پیمودن مسیر بارداری با وجود نارسایی دهانه رحم می‌تواند چالش‌برانگیز باشد، اما عمل سرکلاژ یک ابزار قدرتمند و مؤثر برای رسیدن به یک نتیجه موفق است. همانطور که در این راهنما به تفصیل بررسی شد، نگرانی در مورد درد حین عمل بی‌مورد است، چرا که روش‌های مدرن بیهوشی تجربه‌ای بدون درد را تضمین می‌کنند. درد و ناراحتی پس از عمل نیز یک بخش طبیعی از بهبودی است که با مراقبت صحیح و پیروی از دستورالعمل‌های پزشکی به خوبی قابل کنترل است.
مهم‌ترین عامل موفقیت در این مسیر، همکاری نزدیک شما با تیم پزشکی‌تان است. به بدن خود گوش دهید، استراحت کافی داشته باشید، از دستورالعمل‌های مربوط به فعالیت و بهداشت پیروی کنید و هرگز در گزارش دادن علائم نگران‌کننده تردید نکنید. ارتباط باز و صادقانه با پزشک، کلید عبور ایمن از این دوران و در آغوش گرفتن فرزندتان در زمان مناسب است.
برای ارزیابی دقیق شرایط خود و دریافت یک برنامه مراقبتی شخصی‌سازی‌شده، با پزشک متخصص زنان و زایمان خود مشورت کنید.
منابع
- American College of Obstetricians and Gynecologists (ACOG). (2021). Cervical Cerclage for the Short Cervix. Practice Bulletin No. 234.
- Mayo Clinic. (2023). Cervical Cerclage. https://www.mayoclinic.org/
- Berghella, V., & Ciardulli, A., et al. (2017). Cervical cerclage for the prevention of preterm birth in women with a short cervix: a systematic review and meta-analysis of randomized controlled trials. American Journal of Obstetrics and Gynecology.
- Healthline. (2022). What to Expect from a Cervical Cerclage. https://www.healthline.com/
- March of Dimes. (2021). Cervical Cerclage. https://www.marchofdimes.org
لیست پزشکان مرتبط:
سکینه موید محسنیمتخصص زنان و زایمان | تهران- طاهره لبافمتخصص زنان و زایمان | تهران
- فرزانه چوبسازمتخصص زنان و زایمان | تهران
- حسین آصف جاهمتخصص زنان و زایمان | تهران
- فریبا خطیرمتخصص زنان و زایمان | تهران
- آزاده اکبری سنهمتخصص زنان و زایمان | تهران
- فاطمه امیدی فرمتخصص زنان و زایمان | تهران
- سمانه کاشیجراح و متخصص زنان زایمان نازایی فلوشیپ ناباروری IVF | تهران
- آزاده افضل زادهمتخصص زنان و زایمان، فلوشیپ لاپاراسکوپی و هیستروسکوپی و اندومتریوز | تهران
- سپیده محمدیمتخصص زنان و زایمان نازایی کولپوسکوپی | تهران
