کاهش هوشیاری چیست؟علت و درمان آن
کاهش هوشیاری یک حالت است که در آن توانایی شما برای توجه و پاسخ به محیط اطراف کاهش می‌یابد. این حالت ممکن است به دلیل بیماری‌های خطرناک یا آسیب‌های شدید به سر ایجاد شود. کاهش هوشیاری چه معنایی دارد؟ چه عواملی آن را موجب می‌شوند و چگونه می‌توان از آن جلوگیری کرد؟ در این مطلب به این سوالات پاسخ می‌دهیم و شما را درباره کاهش هوشیاری آگاه می‌کنیم.. این مطلب جنبه آموزشی و اطلاع رسانی دارد، در صورت مشکل به دکتر مغز و اعصاب مراجعه کنید.
کاهش هوشیاری به چه معناست؟
کاهش هوشیاری یک حالت است که در آن توانایی شما برای توجه و پاسخ به محیط اطراف کاهش می‌یابد. هوشیاری به این معنی است که شما می‌توانید با افراد و رویدادهای اطرافتان ارتباط برقرار کنید. آگاهی به زمان و مکان به این معنی است که شما می‌دانید که چه کسی هستید، کجا هستید، کجا زندگی می‌کنید و چه ساعتی است. وقتی که هوشیاری شما کاهش پیدا کند، ممکن است این قابلیت‌ها از دست بروند.
آگاهی و مغز
هوشیاری به معنی توجه و پاسخگویی به محیط اطراف است که مغز برای انجام آن به اکسیژن و گلوکز نیاز دارد. مواد غذایی و خوراکی مختلف می‌توانند بر شیمی مغز تأثیر داشته باشند و هوشیاری را افزایش یا کاهش دهند. به عنوان مثال، کافئین یک ماده محرک است که باعث می‌شود مغز شما فعال‌تر شود و می‌توانید آن را زمانی که نیاز به هوشیاری بیشتری دارید بخورید. کافئین در برخی از مواد خوراکی مثل شکلات، نوشابه، قهوه و غیره وجود دارد. در مقابل، موادی هستند که هوشیاری را کاهش می‌دهند مثل مسکن‌ها که باعث خواب‌آلودگی می‌شوند و هوشیاری را پایین می‌آورند. همچنین بیماری‌هایی که سلول‌های مغز را آسیب می‌زنند نیز می‌توانند هوشیاری را مختل کنند. کما بدترین حالت از کاهش هوشیاری است. اگر با این مشکل روبرو شدید، می‌توانید از دکتر آنلاین مغز و اعصاب استفاده کنید.
علت کاهش سطح هوشیاری در کودکان و بزرگسالان
این بیماری ممکن است به دلیل موارد زیر ایجاد شود:
- مصرف برخی از داروها
- افت قند خون
- تشنج
- سوءاستفاده از مواد مخدر
- الکل
- کمبود اکسیژن در مغز
- سکته مغزی
- بیماری‌های فراموشی مانند آلزایمر
- خونریزی داخل مغزی
- تومور مغزی
- بیماری کبدی
- نارسایی کلیوی
- بیماری قلبی
- شوک
- گرمازدگی
علائم کاهش هوشیاری
این بیماری ممکن است باعث شود که شما این علائم را تجربه کنید:
- ناتوانی در کنترل مثانه یا روده
- مشکل در حفظ تعادل
- دچار تشنج شدن
- بیهوش شدن
- سقوط کردن
- دشواری در راه رفتن
- ضربان قلب نامنظم
- فشار خون پایین
- نبض سریع
- تب
- عرق کردن
- سرگیجه
- ضعف در پاها، بازوها و صورت
انواع کاهش سطح هوشیاری مغز
اختلال عملکرد هوشیاری به معنای افت توانایی در توجه، شناخت و فکر کردن است. این اختلال می‌تواند در شدت متغیری از ملایم تا شدید باشد و شامل حالات زیر است:
- گیجی
- سردرگمی
- خستگی
- وسواس
- بی‌تفاوتی
- بیهوشی
جدول سطح هوشیاری
مقیاس کمای گلاسکو (GCS) ابزاری استاندارد برای ارزیابی سطح هوشیاری در افراد بالای ۵ سال است که معمولاً در موارد آسیب‌های مغزی، شرایط اورژانسی و وضعیت‌هایی که هوشیاری را تحت تأثیر قرار می‌دهند، به کار می‌رود.
این مقیاس شامل سه بخش است:
- پاسخ چشمی (E): حداکثر ۴ نمره
- باز کردن خودبه‌خودی چشم‌ها: ۴ نمره
- باز کردن چشم‌ها در پاسخ به صدا: ۳ نمره
- باز کردن چشم‌ها در پاسخ به درد: ۲ نمره
- عدم باز کردن چشم‌ها: ۱ نمره
- پاسخ کلامی (V): حداکثر ۵ نمره
- پاسخ‌دهی مناسب و آگاه به زمان، مکان و شخص: ۵ نمره
- پاسخ‌های گیج یا نامناسب: ۴ نمره
- استفاده از کلمات نامناسب: ۳ نمره
- اصوات نامفهوم: ۲ نمره
- عدم پاسخ کلامی: ۱ نمره
- پاسخ حرکتی (M): حداکثر ۶ نمره
- اجرای دستورات: ۶ نمره
- محل‌یابی درد: ۵ نمره
- دور کردن از محرک دردناک: ۴ نمره
- خم کردن غیرطبیعی اندام‌ها (دکورتیکه): ۳ نمره
- باز کردن غیرطبیعی اندام‌ها (دسربره): ۲ نمره
- عدم پاسخ حرکتی: ۱ نمره
حداکثر نمره در این مقیاس ۱۵ و حداقل نمره ۳ است. بر اساس مجموع نمرات، شدت آسیب مغزی به صورت زیر طبقه‌بندی می‌شود:
- آسیب خفیف: نمره ۱۳ تا ۱۵
- آسیب متوسط: نمره ۹ تا ۱۲
- آسیب شدید: نمره ۸ و کمتر
به عنوان مثال، نمره ۱۳ نشان‌دهنده آسیب خفیف است که در آن فرد معمولاً بیدار بوده و قادر به پاسخ‌دهی به سؤالات و اجرای دستورات می‌باشد. نمرات بین ۹ تا ۱۲ نشان‌دهنده آسیب متوسط هستند که ممکن است با خواب‌آلودگی و کاهش پاسخ‌دهی همراه باشند. نمرات ۸ و کمتر نشان‌دهنده آسیب شدید مغزی هستند که ممکن است نیاز به مداخلات پزشکی فوری داشته باشند.
توجه به این نکته ضروری است که این مقیاس به عنوان یک راهنمای اولیه برای ارزیابی سطح هوشیاری استفاده می‌شود و تشخیص نهایی باید توسط پزشک متخصص و با در نظر گرفتن تمامی جوانب صورت گیرد.
برخورد با بیمار کاهش سطح هوشیاری
در مواجهه با بیماری که دچار کاهش سطح هوشیاری شده است، انجام اقدامات سریع و مناسب می‌تواند تأثیر بسزایی در پیشگیری از عوارض جدی و بهبود وضعیت بیمار داشته باشد. مراحل زیر به عنوان راهنمایی کلی پیشنهاد می‌شوند:
- درخواست کمک فوری:
- بلافاصله با اورژانس (شماره ۱۱۵) تماس بگیرید و وضعیت بیمار را گزارش دهید.
- بررسی علائم حیاتی:
- راه هوایی (Airway): مطمئن شوید که مسیر تنفسی بیمار باز است. در صورت وجود انسداد، با احتیاط آن را برطرف کنید.
- تنفس (Breathing): وجود یا عدم وجود تنفس را بررسی کنید.
- گردش خون (Circulation): نبض بیمار را چک کنید.
- شروع احیای قلبی-ریوی (در صورت نیاز):
- اگر بیمار تنفس و نبض ندارد، فوراً احیای قلبی-ریوی (CPR) را آغاز کنید تا رسیدن کمک پزشکی.
- شناسایی علل ممکن:
- به دنبال علائمی مانند دستبند پزشکی، داروها یا نشانه‌های دیگر باشید که ممکن است به شناسایی علت کاهش هوشیاری کمک کند.
- مراقبت‌های حمایتی:
- حفظ دمای بدن: بیمار را با پتو پوشانده و از سرمازدگی جلوگیری کنید.
- پوزیشن مناسب: در صورت عدم وجود آسیب نخاعی، بیمار را به پهلو بخوابانید تا از خفگی ناشی از استفراغ جلوگیری شود.
- پایش مداوم:
- تا زمان رسیدن کمک پزشکی، وضعیت تنفس، نبض و سطح هوشیاری بیمار را به صورت مداوم بررسی کنید.
توجه: این راهنما به عنوان یک مرجع عمومی ارائه شده است و جایگزین آموزش‌های تخصصی پزشکی نمی‌شود. در هر شرایط اورژانسی، اولویت با درخواست کمک حرفه‌ای و پیروی از دستورالعمل‌های اورژانس است.
چگونه سطح هوشیاری بیمار را بالا ببریم
افزایش فوری سطح هوشیاری بیمار نیازمند شناسایی سریع علت کاهش هوشیاری و انجام مداخلات پزشکی مناسب است. در شرایط اورژانسی، اقدامات زیر می‌تواند مفید باشد:
- ارزیابی سریع وضعیت بیمار:
- بررسی علائم حیاتی: اطمینان از وجود تنفس و نبض. در صورت عدم وجود، بلافاصله احیای قلبی-ریوی (CPR) را آغاز کنید.
- بررسی راه هوایی: مطمئن شوید که مسیر تنفسی بیمار باز است و هیچ‌گونه انسدادی وجود ندارد.
- تأمین اکسیژن:
- در صورت در دسترس بودن، اکسیژن مکمل به بیمار ارائه دهید تا اکسیژن‌رسانی به مغز بهبود یابد.
- کنترل قند خون:
- در صورت امکان، سطح قند خون بیمار را اندازه‌گیری کنید. هیپوگلیسمی (کاهش شدید قند خون) می‌تواند منجر به کاهش هوشیاری شود. در صورت تشخیص هیپوگلیسمی و اگر بیمار هوشیار است، مواد قندی مانند آب‌میوه یا گلوکز خوراکی بدهید. اگر بیمار بیهوش است، از تزریق وریدی گلوکز استفاده کنید.
- ماساژ بازتابی کف پا:
- مطالعات نشان داده‌اند که ماساژ بازتابی کف پا می‌تواند به بهبود سطح هوشیاری بیماران کمک کند. این روش ساده و غیرتهاجمی می‌تواند به عنوان یک اقدام مکمل در شرایط اورژانسی مورد استفاده قرار گیرد.
- حفظ وضعیت مناسب بیمار:
- وضعیت ریکاوری: در صورت عدم وجود آسیب‌های ستون فقرات، بیمار را به پهلو بخوابانید تا از خفگی ناشی از استفراغ جلوگیری شود.
- درخواست کمک پزشکی:
- هرچه سریع‌تر با اورژانس تماس بگیرید و اطلاعات دقیقی درباره وضعیت بیمار ارائه دهید تا تیم پزشکی در اسرع وقت مداخله کند.
کاهش هوشیاری در اثر کرونا ممکن است؟
کرونا یک بیماری عفونی است که می‌تواند سطح هوشیاری را به شدت تحت تأثیر قرار دهد. وقتی کرونا باعث تب و التهابات در سیستم ایمنی می‌شود، مغز قادر به انجام وظایف شناختی به خوبی نیست. بنابراین، هر چه عفونت شدیدتر باشد، هوشیاری کمتری خواهد بود. کرونا فقط یکی از مثال‌های بیماری‌هایی است که می‌توانند هوشیاری را کاهش دهند.
کاهش هوشیاری بعد از عمل تومور مغزی
تومور مغزی یک بیماری جدی است که باعث اختلال در کارکرد مغز می‌شود. بیماران ممکن است در طی درمان نشانه‌های متنوعی داشته باشند، اما پس از جراحی تومور مغزی ممکن است موقتاً هوشیاری خود را از دست بدهند. این کاهش هوشیاری ناشی از تأثیر جراحی بر مغز است و معمولاً قابل انتظار است. بعضی از عوارض شایع پس از جراحی تومور مغزی عبارتند از سر درد، تشنج و سرگیجه که ممکن است چند هفته ادامه داشته باشند. به همین خاطر پزشکان به بیماران پیشنهاد می‌دهند که حداقل یک و نیم ماه بعد از جراحی از فعالیت‌های خطرناک مانند رانندگی، خروج از منزل و سفر به ارتفاعات خودداری کنند.
سطح هوشیاری ۴ چیست؟
هوشیاری در انسان‌ها به سطوح مختلفی تقسیم می‌شود. سطح هوشیاری ۴ در کما نشان می‌دهد که بیمار به طور خودکار چشم‌هایش را باز می‌کند و می‌تواند پلک بزند. اما گفتار او نامفهوم و گیج‌کننده است. همچنین بیمار واکنش دردناک را نشان نمی‌دهد و فقط از تحریکات دردناک فرار می‌کند.
کاهش هوشیاری پس از سکته مغزی
سکته مغزی یک بیماری است که باعث می‌شود خون و اکسیژن به بخش‌هایی از مغز نرسد و کارکرد آن را مختل کند. این بیماری می‌تواند سطح هوشیاری را کاهش دهد و بیمار را گیج و سردرگم کند. این کاهش هوشیاری ناشی از کمبود اکسیژن در مغز است و معمول است. بیماران پس از درمان ممکن است هنوز هوشیاری کمی داشته باشند به خاطر داروهایی که برای جلوگیری از سکته مغزی دیگر مصرف می‌کنند. این هوشیاری کم موقت است و با زمان بهبود می‌یابد و بیمار به حالت سابق خود برمی‌گردد.
مراجعه به دکتر کاهش هوشیاری
وقتی شما به پزشک مراجعه می‌کنید، پزشک علاوه بر بررسی وضعیت جسمانی شما، از شما درباره سوابق پزشکی خانوادگی در بیماری‌های مختلف مثل صرع، دیابت و افسردگی هم اطلاعات می‌خواهد. همچنین از شما می‌پرسد که چه داروهایی را مصرف می‌کنید، مثلاً داروهای ضد تشنج یا انسولین و غیره.
پزشک همینطور از شما درباره مصرف الکل، داروهای تجویزی و داروهای غیرقانونی هم سوال می‌کند. برای تشخیص دقیق علت بیماری، پزشک نیاز به انجام آزمایشاتی دارد که شامل موارد زیر است:
- شمارش کامل خون
- غربالگری سم‌شناسی
- پانل الکترولیت
- تست‌های عملکرد کبد
- الکتروانسفالوگرام
- الکتروکاردیوگرام
- سی تی اسکن سر
- اشعه ایکس قفسه سینه
- ام آر آی سر
درمان کاهش هوشیاری
درمان بیماری به علت آن بستگی دارد. ممکن است در طی درمان نوع دارو یا روش درمانی تغییر کند یا فقط نشانه‌ها رفع شود و علت اصلی بیماری از بین برود. برای مثال، خونریزی مغزی نیازمند جراحی اضطراری است، اما برای آلزایمر هیچ درمانی وجود ندارد.
کاهش هوشیاری ممکن است نشانه‌ای از یک بیماری خطرناک باشد، بنابراین باید سریعاً به پزشک مراجعه کنید. شما می‌توانید با جستجو در اینترنت دکتر مغز و اعصاب متخصص را پیدا کنید و برای درمان از آنها کمک بگیرید.
چگونه سطح هوشیاری بیمار را بالا ببریم؟
سطح هوشیاری بیماران یکی از مسائل پزشکی مهم است که راه‌های افزایش آن مورد بررسی قرار گرفته است. مطالعات زیادی در این زمینه انجام شده است. یکی از روش‌هایی که می‌تواند سطح هوشیاری بیماران را بهبود بخشد ماساژ بازتابی پاها است. این ماساژ با فعال کردن عوامل مرتبط با هوشیاری می‌تواند سطح آن را در بیمارانی که از کاهش هوشیاری مبتلا هستند بالا ببرد و نتیجه مطلوبی داشته باشد.
سؤالات متداول درباره کاهش هوشیاری
- چه عواملی باعث کاهش سطح هوشیاری می‌شوند؟ مواد مخدر، الکل و موارد مشابه، داروهای خاصی، فشار خون پایین، خونریزی مغزی، تشنج، کمبود اکسیژن به مغز، بیماری آلزایمر و حمله قلبی از جمله عواملی هستند که می‌توانند سطح هوشیاری را کاهش دهند.
- بعد از عمل سطح هوشیاری چگونه می‌شود؟ این موضوع به نوع عملی که انجام داده‌اید بستگی دارد، اما به طور کلی به دلیل اثر داروهای بیهوشی و درمانی که به بیمار می‌دهند کاهش هوشیاری عادی است.
- کاهش هوشیاری چه مفهومی دارد؟ کاهش هوشیاری به این معنی است که هوشیاری، آگاهی و جهت گیری نسبت به زمان و مکان را از دست بدهید. به عبارت دیگر، به این معنی است که نتوانید به افراد و چیزهای اطرافتان واکنش و جواب مناسبی بدهید.
نتیجه‌گیری
کاهش سطح هوشیاری یکی از پیامدهای جدی بیماری‌های ساده تا خطرناک است که به دلیل علل متنوعی در انسان‌ها رخ می‌دهد. از این رو در این مقاله به تحلیل تمام جنبه‌های این بیماری، انواع آن، روش‌های درمان آن و تمام موضوعات مرتبط با آن پرداخته‌ایم.
لیست پزشکان مرتبط:
مهدی سخابخشمتخصص مغز و اعصاب (نورولوژی) | تهران- بابک زمانیمتخصص مغز و اعصاب (نورولوژی) | تهران
- رویا ابوالفضلیمتخصص مغز و اعصاب (نورولوژی) | تهران
- علیرضا رنجبر نائینیمتخصص مغز و اعصاب (نورولوژی) | تهران
- سید سهراب هاشمی فشارکیمتخصص مغز و اعصاب (نورولوژی) | تهران
- اکبر سلطان زادهمتخصص مغز و اعصاب (نورولوژی) | تهران
- مریم سلیمانی قره تپهمتخصص مغز و اعصاب (نورولوژی) | تهران
- فاطمه شعبانیمتخصص مغز و اعصاب (نورولوژی) | تهران
- کلینیک مغز و اعصاب نورالیکلینیک مغز و اعصاب و نوروساینس | تهران
- احمد قمی فرمتخصص مغز و اعصاب و ستون فقرات | تهران
