نوروپاتی چیست؟ علائم نوروپاتی و درمان آن
نوروپاتی یا آسیب عصبی می‌تواند به خاطر شرایط مختلفی مانند دیابت و یا درمان‌هایی مانند شیمی‌درمانی ایجاد شود. در واقع، نوروپاتی یک اصطلاح است که برای نشان دادن طیف گسترده‌ای از مشکلات که آسیب به اعصاب محیطی و علائم آن را شامل میشود، بکار می‌رود. در این مقاله علل، علائم، روش‌های تشخیص، پیشگیری و درمان نوروپاتی را مورد بررسی قرار می‌دهیم. این مطلب جنبه آموزشی و اطلاع رسانی دارد، در صورت مشکل به دکتر مغز و اعصاب مراجعه کنید.
بیماری نوروپاتی به چه علتی ایجاد میشود ؟ ۶ علت نوروپاتی
نوروپاتی آسیب یا اختلال در کارکرد یک یا چند عصب است که ممکن است قابل ترمیم نباشد. اما با استفاده از داروها و ایجاد شرایط مناسب می‌توان این بیماری را مدیریت کرد. نوروپاتی می‌تواند به دلیل عوامل مختلفی رخ دهد که برخی از آن‌ها عبارت‌اند از:
۱. دیابت عامل اصلی نوروپاتی:
دیابت بیشترین سبب نوروپاتی است که حدود نیمی از موارد نوروپاتی را شامل میشود. حتی پیش دیابت نیز برای پزشکان مهم است زیرا معمولاً به دیابت منجر میشود. درمان دیابت می‌تواند جلوی پیشرفت نوروپاتی دیابتی را بگیرد و همچنین به افراد مبتلاء به سایر مشکلات مربوط به دیابت، مانند مشکلات بینایی، کلیوی، مغزی و قلبی کمک کند. علاوه بر این، رژیم غذایی سالم و ورزش نیز برای بهبود این بیماری مفید هستند.
۲. نوروپاتی به خاطر مصرف الکل:
الکل می‌تواند سبب نوروپاتی الکلی شود. الکل دومین علت مهم نوروپاتی است، پس بهتر است از نوشیدنی‌های الکلی دوری کنید.
۳. نوروپاتی ناشی از شیمی‌درمانی:
شیمی‌درمانی معمولاً برای درمان سرطان و افزایش عمر بیمار و ممانعت از رشد سلول‌های سرطانی استفاده میشود. گاهی اوقات شیمی‌درمانی می‌تواند منجر به نوروپاتی شود اما این روش هنوز هم یکی از روش‌های اصلی مبارزه با سرطان است.
۴. نارسایی کلیه و نوروپاتی:
نارسایی کلیه می‌تواند به خاطر شرایط مختلفی ایجاد شود. دیابت و فشار خون بالا از شایع‌ترین آن‌ها هستند. نارسایی کلیه راه‌حل ساده‌ای ندارد و ممکن است باعث شدت بیشتر نوروپاتی شود.
۵. نوروپاتی ارثی:
نوروپاتی گاهی اوقات از والدین به فرزندان منتقل میشود و در خانواده‌ها دیده میشود. یکی از این بیماری‌ها، بیماری شارکو ماری توث است که در نتیجه جهش‌های ژنتیکی در اعصاب محیطی رخ می‌دهد.
۶. نوروپاتی به خاطر کمبود ویتامین:
نوروپاتی ممکن است به دلیل کمبود ویتامین B12 (و سایر ویتامین‌ها) اتفاق بیفتد. ویتامین‌های گروه B، E و نیاسین برای سلامت اعصاب ضروری هستند، پس باید در رژیم غذایی به اندازه کافی مصرف شوند.
نوروپاتی را با چه علائمی تشخیص دهیم؟ ۱۲ علائم نوروپاتی
درد می‌تواند به شکل‌ها و اندازه‌های مختلفی ظاهر شود، به‌ویژه وقتی که مربوط به نوروپاتی محیطی یا درد عصبی باشد. این نوع از نوروپاتی معمولاً با درد، سوزن‌سوزن شدن یا احساس خارش در بازو‌ها، دست‌ها یا پا‌ها همراه است و درد مداوم است.
اما نوروپاتی می‌تواند علائم دیگری نیز داشته باشد که شامل موارد زیر است:
۳ علائم نوروپاتی در اختلالات حسی
اعصاب حسی اطلاعات حسی را از پوست به مغز انتقال می‌دهند. این علائم ممکن است نشانه‌ی آسیب به اعصاب حسی باشند:
- حساسیت زیاد به لمس
- بی‌حسی و گزگز (که معمولاً در دست‌ها و پا‌ها احساس میشود)
- درد شدید یا سوزش (که می‌تواند از ملایم تا شدید متغیر باشد)
۳ نشانه نوروپاتی در اختلال اعصاب حرکتی و نوروپاتی
اعصاب حرکتی حرکات عضلات را از مغز و نخاع کنترل می‌کنند. این افراد معمولاً در انجام فعالیت‌های روزمره مانند ایستادن، راه رفتن، بالا و پایین آمدن از پله‌ها، جابه‌جا کردن اشیا یا باز کردن در مشکل دارند. علائم آن شامل موارد زیر است:
- از دست دادن توازن
- ضعف عضلانی
- تشنج عضلات
۶ نشانه نوروپاتی در اختلال اعصاب خودمختار
اعصاب خودمختار عملکردهای ضروری بدن مانند تنفس و ضربان قلب را مدیریت می‌کنند. این علائم ممکن است نشانه‌ی آسیب به اعصاب خودمختار باشند:
- تعرق زیاد
- نفس‌گیری
- سردرگمی
- عدم کنترل ادرار
- مشکلات بینایی
- مشکلات گوارشی (یبوست، استفراغ، اسهال، مشکل در بلع)
در پاسخ به سوال «آیا بیماری نوروپاتی خطرناک است؟» باید بگوییم که همانطور که گفتیم، علائم نوروپاتی متنوع است و می‌تواند افراد را به روش‌های مختلف تحت تأثیر قرار دهد. بنابراین اگر یکی یا چندین از این علائم را دارید، لطفا به زودی به یک پزشک متخصص مراجعه کنید.
انواع نوروپاتی؛ بیماری نوروپاتی در چند نوع بروز پیدا میکند؟
نوروپاتی به معنی آسیب یا اختلال در عملکرد یک یا چند عصب است که ممکن است در نتیجه عوامل مختلفی ایجاد شود. نوروپاتی انواع گوناگونی دارد که برخی از آن‌ها عبارت‌اند از:
۱. نوروپاتی دیابتی
نوروپاتی دیابتی زمانی رخ می‌دهد که دیابت باعث آسیب به اعصاب میشود. این نوع نوروپاتی با اختلال در احساسات همراه است و در اثر سطح بالای قند خون طولانی‌مدت در افراد مبتلاء به دیابت اتفاق می‌افتد. برای درمان نهایی نوروپاتی دیابتی باید سطح قند خون را کنترل کرده و با پزشک مشورت کرد. نوروپاتی دیابتی ممکن است در قسمت‌های مختلف بدن بروز کند و به چهار دسته زیر تقسیم میشود:
۲. نوروپاتی محیطی
نوروپاتی محیطی هنگامی ایجاد میشود که چند عصب محیطی دچار آسیب شوند. اعصاب محیطی اعصابی هستند که خارج از مغز و نخاع قرار دارند و اطلاعات را بین سیستم عصبی مرکزی و بقیه بدن جابه‌جا می‌کنند. نوروپاتی محیطی می‌تواند بر اعصاب مسئول حس (نوروپاتی حسی)، حرکت (نوروپاتی حرکتی) یا هر دو (نوروپاتی حسی حرکتی) یا بر اعصاب خودمختار مسئول کنترل عملکردهای داخلی بدن مانند هضم، دفع ادرار، فشار خون و ضربان قلب تأثیر داشته باشد.
۳. نوروپاتی خودمختار
نوروپاتی خودمختار زمانی رخ می‌دهد که اعصاب خودمختار که عملکردهای ضروری بدن را تنظیم می‌کنند، آسیب ببینند. این نوع نوروپاتی معمولاً با مشکلات گوارشی (به‌ویژه معده)، گردش خونی، ادراری و جنسی همراه است.
۴. نوروپاتی پروگزیمال
نوروپاتی پروگزیمال یک نوع نوروپاتی است که با درد شدید در یک طرف بدن، مخصوصاً ران و باسن، مشخص میشود.
۵. نوروپاتی کانونی
نوروپاتی کانونی زمانی اتفاق می‌افتد که یک یا چند عصب در ناحیه‌ی سر، تنه یا پا دچار آسیب شوند و به‌سرعت علائمی مانند درد و ضعف عضلانی در این اندام‌ها ایجاد کنند.
۶. نوروپاتی اتونوم یا خودکار
در بدن اعصابی وجود دارند که عملکردهای غیرارادی بدن مانند تنفس، ضربان قلب، گردش خون و هضم را کنترل می‌کنند. این اعصاب خودمختار نامیده می‌شوند و اگر آسیب ببینند، نوروپاتی اتونوم یا خودکار رخ می‌دهد. این نوع نوروپاتی با مشکلاتی در فشار خون، تنظیم دمای بدن، هضم و گوارش، ادرار و عملکرد جنسی همراه است.
۷. نوروپاتی الکلی
نوروپاتی الکلی زمانی پدید می‌آید که مصرف زیاد الکل باعث سمیت و آسیب به اعصاب محیطی شود. این اعصاب اطلاعات حسی را از اندام‌ها به مغز انتقال می‌دهند و اگر آسیب ببینند، باعث درد، سوزن‌سوزن شدن و بی‌حسی در بافت‌ها می‌شوند. همچنین ممکن است باعث اختلال در حرکت، صحبت کردن، دفع مواد زاید و عملکرد اندام‌ها شوند.
۸. نوروپاتی حسی
نوروپاتی حسی زمانی رخ می‌دهد که اعصاب حسی که اطلاعات حسی را از اندام‌ها و بافت‌ها به مغز می‌رسانند، دچار آسیب شوند. این نوع نوروپاتی با علائمی مانند گزگز، بی‌حسی، حساسیت به لمس و از دست دادن تعادل مشخص میشود.
آیا پیشگیری از نوروپاتی امکان دارد؟
“پیشگیری بهتر از درمان است!” یک حکمت کهن است که برای نوروپاتی نیز صادق است. نوروپاتی آسیب به اعصاب محیطی است که می‌توان با رعایت چند نکته از آن جلوگیری کرد. این نکات عبارت‌اند از:
- با پزشک خود درباره‌ی خطرات ژنتیکی و راه‌های پیشگیری از نوروپاتی ارثی صحبت کنید.
- داروهایی که احتمال نوروپاتی را کاهش می‌دهند را بشناسید و مورد استفاده قرار دهید.
- با واکسیناسیون در مقابل بیماری‌هایی که می‌توانند نوروپاتی را ایجاد کنند مانند زونا مقاومت کنید.
- علت اصلی نوروپاتی خود را شناسایی و درمان کنید (به عنوان مثال اگر دیابت دارید، قند خون خود را کنترل کنید).
- اگر سیگاری هستید، برای بهبود گردش خون، سیگار را رها کنید.
- از مصرف کافئین که می‌تواند خواب شما را بدتر کند، خودداری کنید.
- تغذیه سالم را رعایت کنید و از کمبود ویتامین و مشکلات عروقی جلوگیری کنید. یک رژیم غذایی متعادل که شامل همه‌ی گروه‌های غذایی باشد، بهترین گزینه است.
- اگر دیابت دارید، به پاهای خود اهمیت دهید. پاهای خود را هر روز بشویید و چک کنید و با لوسیون نرم‌کننده پوست آن را مرطوب نگه دارید.
آیا درمان نوروپاتی امکان‌پذیر است؟
نوروپاتی آسیب به اعصاب محیطی است که باید علت اصلی آن درمان شود و همچنین علائم آن را کنترل کرد. برای درمان نوروپاتی روش‌های مختلفی وجود دارد که شامل این موارد است:
۱. مصرف داروها برای نوروپاتی
داروهای ضد التهابی غیر استروئیدی (NSAIDs) که بدون نسخه هم در دسترس هستند، می‌توانند درد را کم کنند. همچنین داروهایی که روی پوست می‌مالید مثل چسب‌های لیدوکائین یا کرم‌ها (اگر درد فقط در یک قسمت کوچک از بدن باشد) ممکن است کمک کنند. درد شدیدتر نیاز به داروهای مسکن قوی‌تر دارد که پزشک تجویز میکند و ممکن است اعتیاد آور باشند، پس باید فقط طبق دستور پزشک از آن‌ها استفاده کرد. بعضی از داروهای ضد افسردگی و ضد تشنج هم می‌توانند در کاهش درد عصبی موثر باشند. بعضی از پزشکان هم ممکن است داروهایی را برای درمان بیماری‌هایی که نوروپاتی را ایجاد کرده‌اند، بدهند. مثلاً داروهایی که عفونت را خنثی می‌کنند یا اثرات دیابت، فشار خون بالا یا بیماری خودایمنی را کم می‌کنند.
۲. تحریک الکتریکی عصب از راه پوست (TENS)
این روش با استفاده از یک جریان الکتریکی ضعیف، درد و علائم نوروپاتی را کاهش می‌دهد. در این روش الکترود‌های کوچک روی پوست نزدیک به عصب آسیب دیده گذاشته می‌شوند.
۳. فیزیوتراپی و کاردرمانی برای نوروپاتی
فیزیوتراپی با استفاده از تمرینات، روتین‌ها، ماساژ‌ها و سایر روش‌ها، هماهنگی و قدرت بدن را افزایش می‌دهد. فیزیوتراپی می‌تواند ضعف عضلات ناشی از آسیب عصب حرکتی را رفع کند. فیزیوتراپیست‌ها هم می‌توانند راه‌هایی را برای کم کردن درد با تغییر فعالیت‌های روزانه (مثل نشستن یا راه رفتن) بگویند. کاردرمانی هم به بازیابی یا سازگاری با تغییرات عملکردی که آسیب عصبی ایجاد کرده است، کمک میکند. یک کاردرمانگر می‌تواند وسایل تطبیقی، تمرین‌ها و ورزش‌هایی را برای انجام فعالیت‌های روزمره با نوروپاتی پیشنهاد کند.
۴. تغییر عادات غذایی و زندگی برای نوروپاتی
کمبود ویتامین ها مثل کمبود (B12) می‌تواند نوروپاتی را ایجاد کند. یک رژیم غذایی متعادل که شامل غلات کامل، میوه‌ها، سبزیجات و پروتئین‌های بدون چربی باشد، بهترین درمان نوروپاتی است و می‌تواند از آسیب عصبی جلوگیری کند. ورزش منظم هم برای نگه داشتن وزن متعادل و قدرت عضلانی و کنترل قند خون خوب است. ولی قبل از شروع ورزش جدید، باید با پزشک خود صحبت کنید. (خصوصاً اگر نوروپاتی محیطی دارید). تنباکو و الکل هم ممکن است عصب‌ها را آسیب بزنند پس برای درمان نوروپاتی باید از مواد مخدر و الکل دوری کنید.
۵. درمان‌های سرکوب کننده یا تعدیل کننده‌ی سیستم ایمنی موثر در درمان نوروپاتی
گاهی اوقات نوروپاتی محیطی ناشی از بیماری‌هایی است که سیستم ایمنی بدن را مختل می‌کنند. در این صورت، پزشک ممکن است روش‌هایی را برای سرکوب سیستم ایمنی تجویز کند. این روش‌ها ممکن است شامل قرص‌هایی باشند که برخی از آن‌ها آزاتیوپرین (Azathioprine) و پردنیزون (Prednisone) نام دارند. یک روش دیگر که سیستم ایمنی را کنترل میکند، پلاسمافرزیس (Plasmapheresis) نام دارد. این روش شامل خارج کردن بخشی از خون از بدن، جدا کردن سلول‌های ایمنی و آنتی بادی‌ها از خون و وارد کردن دوباره خون پاک شده به بدن است.
۶. درمان نوروپاتی با طب سوزنی
طب سوزنی یک روش سنتی چینی است که با فرو کردن سوزن‌ها در نقاط مشخصی از بدن، سعی میکند سیستم عصبی را تحریک کند. این تحریک می‌تواند باعث شود مواد شیمیایی (یا زنجیره‌ای از مواد شیمیایی و هورمون‌ها) آزاد شوند که می‌توانند درد را کاهش دهند. طب سوزنی معمولاً بدون عارضه یا با عارضه کم است. البته اگر از سوزن هراس داشتید، برخی از پزشکان طب سوزنی می‌توانند از روش‌های دیگری مثل تحریک الکتریکی یا طب فشاری استفاده کنند. پیش از انجام هر روشی، بهتر است با پزشک خود صحبت کنید.
۷. درمان نوروپاتی در طب اسلامی
طب اسلامی داروهایی را برای نوروپاتی پیشنهاد میکند که می‌توانند به بهبود علائم کمک کنند. برخی از این داروها عبارتند از:
- قطره مرزنجوش جامع که می‌تواند آرامش بخش باشد
- شافیه با آب مرزنجوش که می‌تواند التهاب را کاهش دهد
- قطره‌ی سداب سرکه که می‌تواند تعادل اسیدی بدن را تنظیم کند
- داروی صفرابر که می‌تواند سموم را از بدن خارج کند
- مصرف مداوم گوشت گوسفند با شیر گاو که می‌تواند تقویت کننده عصب باشد
۸. جراحی برای درمان نوروپاتی
در برخی از موارد شدید نوروپاتی محیطی، جراحی ممکن است راه حلی باشد. جراحی می‌تواند فشار را از روی عصب آسیب دیده بردارد. جراحی ممکن است برای افرادی که تومور، فتق دیسک یا سندرم تونل کارپ دارند، مناسب باشد.
سوالات متداول نوروپاتی
- درمان نوروپاتی تا چه زمانی طول می کشد؟ نوروپاتی آن است که اعصاب محیطی آسیب ببینند و علائمی مانند درد، حساسیت، ضعف یا بی‌حسی داشته باشید. برای درمان نوروپاتی، روش‌های متنوعی وجود دارد که بر اساس علت آن انتخاب می‌شوند. زمان درمان نیز به عوامل گوناگونی مربوط است. در مقاله، روش‌های درمانی مختلف را می‌توانید ببینید.
- آزمایش نوروپاتی چیست؟ نوروپاتی زمانی تشخیص داده میشود که پزشک متخصص مغز و اعصاب آزمایش‌هایی را برای شما بنویسد.
- آیا نوروپاتی از نوع دیابتی خطرناک است؟ نوروپاتی ممکن است بسته به شدت آسیب به اعصاب محیطی، خطرناک یا بی‌خطر باشد. بنابراین، ما پیشنهاد می‌کنیم که در صورت دیدن علائم، سریعاً به پزشک متخصص مغز و اعصاب مراجعه کنید.
لیست پزشکان مرتبط:
مهدی سخابخشمتخصص مغز و اعصاب (نورولوژی) | تهران- بابک زمانیمتخصص مغز و اعصاب (نورولوژی) | تهران
- رویا ابوالفضلیمتخصص مغز و اعصاب (نورولوژی) | تهران
- علیرضا رنجبر نائینیمتخصص مغز و اعصاب (نورولوژی) | تهران
- سید سهراب هاشمی فشارکیمتخصص مغز و اعصاب (نورولوژی) | تهران
- اکبر سلطان زادهمتخصص مغز و اعصاب (نورولوژی) | تهران
- ساناز معصومیمتخصص مغز و اعصاب (نورولوژی) | تهران
- کلینیک مغز و اعصاب نورالیکلینیک مغز و اعصاب و نوروساینس | تهران
- شیرین بهبهانیمتخصص مغز و اعصاب (نورولوژی) | تهران
- احمد قمی فرمتخصص مغز و اعصاب و ستون فقرات | تهران
