گرفتگی رگ‌های مغزی; علائم و درمان آن
انسداد عروق مغزی، که به آن استنوز شریان مغزی نیز گفته می‌شود، زمانی اتفاق میافتد که پلاک یا بیماری‌ها موجب مسدود شدن شریان‌های داخل جمجمه می‌شوند. این عروق مسدود شده می‌توانند چالش‌های خاصی را ایجاد کنند، زیرا این شریان‌ها معمولاً کوچک‌تر از شریان‌های کاروتید هستند و ممکن است در نقاط عمیق‌تر مغز قرار داشته باشند که دسترسی جراحان به آن‌ها دشوارتر است. این مطلب جنبه آموزشی و اطلاع رسانی دارد، در صورت مشکل به دکتر مغز و اعصاب مراجعه کنید.
اگر این گرفتگی‌ها درمان نشوند، می‌توانند خطر بروز حملات ایسکمیک گذرا (TIA) ، سکته‌های کوچک یا حتی سکته مغزی را افزایش دهند. به همین دلیل، مراجعه به متخصص مغز و اعصاب در مراحل اولیه برای جلوگیری از این حملات خطرناک بسیار مهم است.
علائم بیماری گرفتگی عروق مغز
در مراحل ابتدایی، انسداد عروق مغزی ممکن است هیچ نشانه‌ای نداشته باشد. با این حال، علائم انسداد عروق مغزی می‌توانند زمانی آشکار شوند که به اندازه کافی پیشرفت کرده و جریان خون به مغز را مختل کنند، که می‌تواند منجر به سکته مغزی شود. علائم هشدار دهنده سکته مغزی شامل موارد زیر است:
- بی‌حسی یا ضعف ناگهانی در صورت، بازوها یا پاها، معمولاً تنها در یک طرف بدن
- اختلال ناگهانی در تکلم و فهم کلام
- مشکلات ناگهانی در بینایی در یک یا هر دو چشم
- سرگیجه یا از دست دادن تعادل به طور ناگهانی
- سردرد شدید و ناگهانی بدون دلیل مشخص
دلایل ابتلا به گرفتگی عروق مغزی
بیماری‌های شریان کاروتید و تنگی عروق مغزی ناشی از انباشت پلاک‌هایی در رگ‌های خونی است که خون را به مغز منتقل می‌کنند. این پلاک‌ها، که از کلسترول، کلسیم، بافت‌های فیبری، و دیگر زایدات سلولی تشکیل شده‌اند، در نقاط آسیب‌دیده میکروسکوپی داخل شریان‌ها تجمع می‌یابند و به این فرایند آترواسکلروز گفته می‌شود.
شریان‌های کاروتید که توسط پلاک‌ها مسدود شده‌اند، سخت و باریک می‌شوند، که این امر می‌تواند جریان اکسیژن و مواد مغذی را به بخش‌های حیاتی مغز مختل کند.
عوامل خطر ابتلا به گرفتگی عروق مغز
- فشار خون بالا: فشار زیادی که به دیواره‌های شریان‌ها وارد می‌شود، می‌تواند به آن‌ها آسیب برساند و آن‌ها را ضعیف‌تر کند، که این امر آن‌ها را بیشتر در معرض آسیب قرار می‌دهد.
- مصرف تنباکو: نیکوتین موجود در تنباکو می‌تواند به لایه‌های داخلی شریان‌ها آسیب بزند. همچنین، سیگار کشیدن می‌تواند به افزایش ضربان قلب و فشار خون منجر شود، که هر دو عامل می‌توانند به گرفتگی عروق کمک کنند.
- دیابت: دیابت می‌تواند توانایی بدن برای مدیریت چربی‌ها را کاهش دهد و خطر ابتلا به فشار خون بالا و آترواسکلروز را افزایش دهد.
- سطح بالای چربی خون: سطوح بالای کلسترول بد (LDL) و تری‌گلیسیریدها می‌توانند به تشکیل پلاک‌ها کمک کنند و به این ترتیب خطر گرفتگی عروق مغزی را افزایش دهند.
- سابقه خانوادگی: وجود سابقه بیماری‌های قلبی-عروقی در خانواده می‌تواند خطر ابتلا به گرفتگی عروق را افزایش دهد.
- سن: با افزایش سن، شریان‌ها انعطاف‌پذیری خود را از دست می‌دهند، که این می‌تواند به آسیب و گرفتگی عروق منجر شود.
- چاقی: وزن بیش از حد می‌تواند خطر ابتلا به فشار خون بالا، گرفتگی عروق و دیابت را افزایش دهد.
- عدم ورزش: نداشتن فعالیت بدنی منظم می‌تواند به افزایش خطر فشار خون بالا، دیابت و چاقی کمک کند، که همگی به آسیب شریان‌ها منجر می‌شوند.
عوارض گرفتگی عروق مغزی
سکته مغزی ایسکمیک: انسداد عروق مغزی می‌تواند مسئول ۱۰ تا ۲۰ درصد از موارد سکته مغزی باشد. سکته مغزی یک وضعیت اورژانسی پزشکی است که می‌تواند به آسیب دائمی مغز یا ضعف عضلانی منجر شود و در شرایط حاد، ممکن است کشنده باشد.
سکته مغزی: تنگی عروق می‌تواند باعث سخت و باریک شدن رگ‌ها شود، به طوری که جریان خون کافی به بخش‌های مغز نرسد.
پلاک‌های پاره‌شده: قطعات پلاک می‌توانند از شریان اصلی جدا شده و به شریان‌های کوچک‌تر مغزی وارد شوند. این قطعات ممکن است در شریان‌های کوچک‌تر گیر کرده و باعث انسداد و قطع جریان خون به بخشی از مغز شوند.
انسداد لخته خون: پلاک‌هایی که مستعد ترک خوردن هستند، می‌توانند سطوح نامنظمی را بر روی دیواره عروق ایجاد کنند. واکنش بدن به این ترک‌ها می‌تواند باعث ارسال سلول‌های خونی که در فرآیند لخته‌سازی نقش دارند به آن ناحیه شود. این می‌تواند منجر به تشکیل لخته‌ای بزرگ شود که جریان خون به مغز را مسدود یا کاهش دهد و به سکته مغزی منجر شود.
چگونه از گرفتگی عروق مغز جلوگیری کنیم؟
برای پیشگیری یا کاهش سرعت توسعه بیماری شریان کاروتید، این راهنمایی‌ها را در نظر داشته باشید:
- ترک سیگار: ترک سیگار می‌تواند خطر سکته مغزی را به میزان قابل توجهی کاهش دهد، به طوری که پس از چند سال، خطر برای فرد سابقاً سیگاری به اندازه افرادی که هرگز سیگار نکشیده‌اند می‌شود.
- حفظ وزن مناسب: کنترل وزن در محدوده سالم می‌تواند به کاهش خطر فشار خون بالا، بیماری‌های قلبی، دیابت و آپنه خواب کمک کند.
- کاهش مصرف کلسترول و چربی‌ها: محدود کردن چربی‌های اشباع شده می‌تواند به کاهش تشکیل پلاک در شریان‌ها کمک کند.
- افزایش مصرف میوه‌ها و سبزیجات: میوه‌ها و سبزیجات سرشار از مواد مغذی مانند پتاسیم، فولات و آنتی‌اکسیدان‌ها هستند که می‌توانند در پیشگیری از سکته مغزی مفید باشند.
- محدود کردن مصرف نمک: کاهش مصرف سدیم می‌تواند به جلوگیری از افزایش فشار خون کمک کند، به ویژه در افرادی که به سدیم حساسیت دارند.
- انجام ورزش منظم: فعالیت بدنی منظم می‌تواند به کاهش فشار خون، افزایش سطح کلسترول خوب (HDL) و بهبود سلامت عمومی قلب و عروق کمک کند.
- کنترل بیماری‌های مزمن: مدیریت دقیق بیماری‌هایی مانند دیابت و فشار خون بالا می‌تواند به حفاظت از شریان‌ها کمک کند.
انواع متدهای درمان گرفتگی عروق مغز
متخصص مغز و اعصاب بسته به درجه پیشرفت بیماری و شرایط بیمار، روش‌های مختلفی را برای درمان انسداد عروق مغزی به کار می‌گیرد.
درمان گرفتگی عروق مغز انسداد خفیف تا متوسط
برای کاهش پیشرفت بیماری شریان کاروتید، تغییرات در سبک زندگی توصیه می‌شود که می‌تواند شامل ترک سیگار، کاهش وزن، مصرف غذاهای سالم‌تر، کم کردن مصرف نمک و انجام ورزش منظم باشد. علاوه بر این، متخصصان مغز و اعصاب ممکن است مصرف روزانه آسپرین یا دیگر داروهای ضد انعقاد خون را برای پیشگیری از تشکیل لخته‌های خونی توصیه کنند، که این داروها معمولاً برای کنترل فشار خون بالا و کاهش کلسترول، که هر دو عاملی در پیشرفت بیماری شریان کاروتید هستند، تجویز می‌شوند.
درمان گرفتگی عروق مغز انسداد شدید
در صورتی که انسداد عروق مغزی به میزان شدیدی باشد و فرد دچار سکته مغزی شده باشد، پزشک ممکن است اقداماتی برای رفع انسداد شریانی را توصیه کند. این روش‌های درمانی عبارتند از:
- اندارترکتومی کاروتید: این روش، شایع‌ترین درمان برای بیماری‌های پیشرفته گرفتگی عروق است. جراح با ایجاد برشی در جلوی گردن، عروق آسیب‌دیده را باز کرده و پلاک‌ها را خارج می‌کند. سپس شریان باز شده را با بخیه یا پیوند ترمیم می‌کند.
- آنژیوپلاستی کاروتید و استنت‌گذاری: اگر دسترسی به انسداد از طریق اندارترکتومی کاروتید دشوار باشد یا بیمار شرایطی داشته باشد که جراحی را خطرناک کند، ممکن است آنژیوپلاستی و استنت‌گذاری انجام شود. در این روش، پس از بی‌حسی موضعی، یک بالون کوچک از طریق کاتتر به ناحیه انسداد هدایت شده و باد می‌شود تا شریان را گشاد کند. سپس یک استنت کوچک درون شریان قرار داده می‌شود تا از تنگ شدن مجدد آن جلوگیری کند.
چه زمانی باید به پزشک مراجعه کرد؟
اگر نشانه‌های سکته مغزی را تجربه می‌کنید، بلافاصله به دنبال مراقبت‌های پزشکی اورژانسی باشید. حتی اگر علائم به ظاهر فروکش کرده و احساس بهبودی می‌کنید، فوراً به متخصص مغز و اعصاب مراجعه کنید. ممکن است شما یک حمله ایسکمیک گذرا (TIA) را تجربه کرده باشید، که نشان‌دهنده خطر بالای سکته مغزی است. در صورت بروز سکته مغزی، دسترسی به درمان‌های پزشکی فوری طی سه تا شش ساعت اول حیاتی است.
اگر عوامل خطر بیماری‌های عروقی را دارید، با متخصص مغز و اعصاب خود در میان بگذارید. حتی بدون وجود علائم، ممکن است پزشک مدیریت فعال عوامل خطر را برای پیشگیری از سکته مغزی توصیه کند. مراجعه به موقع به پزشک می‌تواند شانس تشخیص و درمان به موقع بیماری‌های شریان کاروتید را قبل از بروز سکته مغزی افزایش دهد.
پاسخ پرسشهای رایج در حوزهی گرفتگی رگ‌های مغزی
- حمله ایسکمیک گذرا (TIA) که در زمان گرفتگی عروق اتفاق میافتد، چیست؟ یک حمله ایسکمیک گذرا (TIA)، که به عنوان “سکته مغزی کوچک” نیز شناخته می‌شود، زمانی رخ می‌دهد که جریان خون به بخشی از مغز به طور موقت مختل می‌شود. این اختلال موقتی باعث می‌شود که مغز اکسیژن کافی دریافت نکند.
- نحوه تشخیص گرفتگی عروق کاروتید چگونه است؟ متخصص مغز و اعصاب معمولاً با گرفتن سابقه پزشکی کامل و انجام معاینه فیزیکی آغاز می‌کند. این معاینه اغلب شامل گوش دادن به صدای بروت در شریان کاروتید در گردن است، که نشان‌دهنده تنگی شریان است. سپس، پزشک ممکن است توانایی‌های جسمی و ذهنی شما را مانند قدرت، حافظه و گفتار بررسی کند. برای تصویربرداری از شریان‌های کاروتید، پزشک ممکن است تست‌های زیر را تجویز کند:
- سونوگرافی: برای بررسی جریان خون و فشار در شریان‌های کاروتید.
- CT یا: MRI برای جستجوی نشانه‌های سکته مغزی یا دیگر ناهنجاری‌ها.
- CT آنژیوگرافی یا آنژیوگرافی MR :برای ارائه تصاویر دقیق‌تر از جریان خون در شریان‌های کاروتید. در این روش‌ها، یک ماده کنتراست به رگ‌های خونی تزریق می‌شود و سپس تصاویری از گردن و مغز تهیه می‌گردد.
در زمان مراجعه به متخصص مغز و اعصاب باید از او چه سوالاتی بپرسیم؟
هنگامی که برای مشاوره به متخصص مغز و اعصاب مراجعه می‌کنید، توصیه می‌شود که لیستی از علائم خود را آماده کنید، حتی اگر برخی از آن‌ها در آن لحظه بی‌ربط به نظر می‌رسند. همچنین، فهرستی از تمام داروها، ویتامین‌ها و مکمل‌هایی که مصرف می‌کنید را تهیه کنید و اطلاعات پزشکی مهم خود را یادداشت کنید.
موارد شخصی مهم، مانند تغییرات اخیر در زندگی یا عوامل استرس‌زا، را نیز یادداشت کنید. در زمان ملاقات، سوالات زیر را از پزشک خود بپرسید:
- چه چیزی احتمالاً علت علائم من است؟
- چه آزمایش‌هایی لازم است انجام دهم؟
- چه نوع درمان‌هایی برای من مناسب است؟
- آیا نیاز است تغییراتی در سبک زندگی‌ام ایجاد کنم؟
لیست پزشکان مرتبط:
مهدی سخابخشمتخصص مغز و اعصاب (نورولوژی) | تهران- بابک زمانیمتخصص مغز و اعصاب (نورولوژی) | تهران
- رویا ابوالفضلیمتخصص مغز و اعصاب (نورولوژی) | تهران
- علیرضا رنجبر نائینیمتخصص مغز و اعصاب (نورولوژی) | تهران
- سید سهراب هاشمی فشارکیمتخصص مغز و اعصاب (نورولوژی) | تهران
- اکبر سلطان زادهمتخصص مغز و اعصاب (نورولوژی) | تهران
- ساناز معصومیمتخصص مغز و اعصاب (نورولوژی) | تهران
- کلینیک مغز و اعصاب نورالیکلینیک مغز و اعصاب و نوروساینس | تهران
- شیرین بهبهانیمتخصص مغز و اعصاب (نورولوژی) | تهران
- احمد قمی فرمتخصص مغز و اعصاب و ستون فقرات | تهران
