نشت مایع مغزی نخاعی ; عوارض و ویژگی های آن
نشت مایع مغزی – نخاعی (Cerebrospinal fluid leak) چیست؟
مایع مغزی نخاعی (CSF) یک مایع شفاف و بی‌رنگ است که در فضاهای خالی داخل و اطراف مغز و نخاع جریان دارد. این مایع با پوشش دادن مغز و نخاع، نقش یک بالشتک محافظ در برابر ضربه و صدمه را ایفا می‌کند. ممکن است شما تا کنون از نشت مایع مغزی نخاعی بشنوید، اما می‌خواهید بدانید که نشت مایع مغزی نخاعی چه چیزی است (CSF Leak) و چه موقع رخ میدهد؟
برای جواب دادن به این سوال، باید بدانید که مغز و نخاع توسط سه لایه غشایی محصور هستند، و نشت مایع مغزی نخاعی زمانی اتفاق می‌افتد که این مایع از یک سوراخ یا چاک در این لایه‌ها در سخت شامه یا دوراماتور از بدن خارج شود. سخت شامه سفت‌ترین و بیرونی‌ترین لایه مننژ است و می‌تواند به علل متنوعی سوراخ یا چاک شود.
به‌طورکلی می‌توان گفت نشت مایع مغزی نخاعی دو دسته مختلف دارد که هرکدام دارای علل و درمان‌های متفاوتی هستند. نشت مایع مغزی نخاعی و نشت مایع جمجمه‌ای دو گونه جداگانه از نشت مایع مغزی نخاعی هستند. نشت مایع مغزی نخاعی از ستون فقرات می‌تواند در هر قسمتی از ستون فقرات روی دهد، اما نشت مایع جمجمه‌ای تنها در جمجمه ایجاد می‌شود.
از طرفی گفتیم وقتی که سخت شامه سوراخ یا چاک می‌شود، این نشت مایع رخ میدهد. در مورد علت سوراخ یا چاک شدن این لایه در سخت شامه نیز می‌توان گفت که عوامل مختلفی موثر هستند. برای نمونه اگر به سر ضربه‌ای بخورد یا فرد عمل جراحی مغز یا سینوس انجام داده باشد ممکن است نشت مایع مغزی داشته باشد.
از طرفی نشت مایع مغزی نخاعی پس از پونکسیون کمری نیز ممکن است روی دهد که به آن ضربه نخاعی یا بی‌حسی نخاعی می‌گویند. گاهی‌اوقات نشت مایع مغزی نخاعی بدون هیچ علت مشهودی نیز می‌تواند اتفاق بیفتد.این مطلب جنبه آموزشی و اطلاع رسانی دارد، در صورت مشکل به دکتر مغز و اعصاب مراجعه کنید.
ویژگی نشت مایع مغزی نخاعی (CSF leak)
نشت مایع مغزی نخاعی یک وضعیت خطرناک است که باید به موقع تشخیص داده شود. در غیر این صورت، ممکن است عواقب جدی و ناگواری برای سلامتی شما به همراه داشته باشد. برای اینکه بدانید چه زمانی نیاز به مراجعه به یک متخصص مغز و اعصاب دارید، باید با نشانه‌های نشت مایع مغزی نخاعی آگاه باشید. در اینجا به برخی از رایج‌ترین نشانه‌های این وضعیت اشاره می‌کنیم تا با آن‌ها آشنا شوید.
- سردرد: سردرد یکی از پرتکرارترین نشانه‌های این مشکل است که معمولا در قسمت پشت سر رخ میدهد و با ایستادن یا فشار دادن به سر بدتر می‌شود. این سردرد معمولا با دراز کشیدن کاهش می‌یابد.
- تهوع و استفراغ: تهوع و استفراغ نیز از نشانه‌های رایج نشت مایع مغزی نخاعی هستند. برخی از بیماران تا ۹ بار در روز ممکن است استفراغ کنند که این وضعیت بسیار آزاردهنده و خسته‌کننده است.
- وزوز گوش و صدای زنگ: وزوز گوش و صدای زنگ در گوش نیز از نشانه‌هایی هستند که بیماران نشت مایع مغزی نخاعی ممکن است تجربه کنند. این نشانه‌ها معمولا با سردرد همزمان هستند، اما بعضی از بیماران این نشانه‌ها را ندارند و سردردشان با وزوز گوش همراه نیست. در این حالت، پزشک باید علائم دیگر را نیز بررسی کند. پس اگر شما سردرد شدید و وزوز گوش داشتید، پیشنهاد می‌شود با یک پزشک انلاین مغز و اعصاب مشاوره کنید تا ببینید چه کارهایی باید انجام دهید.
- نشانه‌های دیگر: نشت مایع مغزی نخاعی نشانه‌های دیگری نیز می‌تواند داشته باشد که شامل درد گردن یا سختی عضلات گردن، حساسیت به نور یا صدا و درد بین دو شانه می‌شوند. تشخیص به موقع این بیماری می‌تواند خطرات نشت مایع مغزی نخاعی را کم کند و درمان آسان‌تری را ممکن کند. بنابراین توصیه می‌شود به هیچ یک از این نشانه‌ها بی‌توجه نمانید و اگر هر یک از آن‌ها را دیدید، بهترین پزشک مغز و اعصاب را برای انجام آزمایشات و معاینات لازم انتخاب کنید تا اطمینان حاصل کنید که سلامتی شما در خطر نیست.
علت نشت مایع مغزی نخاعی
نشت مایع مغزی نخاعی دارای دو نوع است. این نشت مایع ممکن است از ستون فقرات یا جمجمه رخ دهد. هر یک از این حالات دارای علل خاص خود هستند که در ادامه به آن‌ها می‌پردازیم تا با آن‌ها آگاهی پیدا کنید. باید به یاد داشته باشید که اگر شما با هر یک از این علل مواجه شدید و علائم نشت مایع مغزی را تجربه کردید، بدون تاخیر به بهترین دکتر مغز و اعصاب مراجعه کنید تا در صورت وجود اختلال، سریعا شناسایی شود.
نشت مایع مغزی نخاعی ستون فقرات به چه دلایلی رخ می دهد
بعضی از علل نشت مایع مغزی نخاعی عبارتند از:
- ضربه به سر یا ستون فقرات
- برداشتن مایع نخاعی از کمر
- تزریق دارو در ستون فقرات برای کم کردن درد (مثلا در زایمان)
- عمل جراحی در ستون فقرات
- بروز خارهای استخوانی در ستون فقرات
نشت مایع مغزی نخاعی جمجمه به چه دلایلی رخ می دهد
بعضی از عوامل نشت مایع مغزی نخاعی عبارتند از:
- آسیب دیدن سر
- اختلالات گوش داخلی
- عملکرد نادرست شانت
- افزایش فشار مغزی
نشت مایع مغزی نخاعی از بینی
نشت مایع مغزی نخاعی از بینی یکی از شکل‌های این بیماری است که زمانی اتفاق می‌افتد که مایع CSF از غشاهای محافظ مغز و نخاع به بیرون نشت کند. این نشت مایع ممکن است باعث آبریزش بینی شود که بیشتر از مایع شفاف و آبکی تشکیل شده است. این مایع ممکن است طعم نمکی یا فلزی داشته باشد و وقتی فرد سر خود را به جلو خم می‌کند، ترشحات بیشتر می‌شوند. این نشت مایع مغزی نخاعی با آبریزش بینی ناشی از سرماخوردگی متفاوت است و می‌توانید با توجه به علائم زیر آن را تشخیص دهید:
- مایع بینی شفاف و آبکی است
- ترشحات با خم شدن سر افزایش می‌یابد
- طعم نمکی یا فلزی در دهان حس می‌شود
- سرگیجه وجود دارد
- بینی گرفته است این علائم همه نشانه‌های نشت مایع مغزی نخاعی نیستند، پس اگر با آن‌ها مواجه شدید، نباید فکر کنید که مشکلی دارید، بلکه باید با یک دکتر مغز و اعصاب آنلاین مشاوره کنید تا راهنمایی‌های مناسب را بگیرید. در صورت لزوم، بهترین دکتر مغز و اعصاب به شما معرفی خواهد شد تا بتوانید مراحل تشخیص و درمان را انجام دهید.
نشت مایع مغزی نخاعی از گوش
CSF یا مایع مغزی نخاعی یک مایع شفاف است که مغز و نخاع را احاطه می‌کند و نقش محافظتی دارد. این مایع همچنین مواد مغذی و ضروری را برای مغز تأمین و به فعالیت مغز کمک می‌کند. گاهی اوقات به دلایل مختلف، غشای محیطی مغز و نخاع پاره می‌شود و حفره‌ای در آن ایجاد می‌شود که باعث نشت مایع مغزی نخاعی می‌شود.
نشت مایع مغزی نخاعی از گوش کمتر از سایر نوع‌های نشت مایع مغزی رخ میدهد و احتمال بروز مشکل برای فرد کم است، اما این مسئله خیلی خطرناک است و ممکن است منجر به مننژیت شود اگر درمان نشود.
بنابراین اگر علائمی مانند سردرد محلی، حالت تهوع و استفراغ، تغییر شنوایی و ناراحتی تعادل داشتید، با یک دکتر مغز و اعصاب آنلاین صحبت کنید و وضعیت خود را بیان کنید تا بهترین کارها برای تشخیص و درمان بیماری انجام شود.
در مورد ترمیم نشت مایع مغزی نخاعی از گوش هم باید بگوییم که این موضوع به مکان نشت و وضعیت بیمار بستگی دارد. مثلا اگر مشکل در نزدیکی استخوان پشت گوش یا ماستونید باشد، پزشک باید کمی از استخوان پشت گوش را بردارد تا با استفاده از چربی و چسب‌های جراحی نشت مایع مغزی را متوقف کند.
گاهی اوقات وضعیت بیمار متفاوت است و نشت مایع مغزی زیاد می‌شود. در این صورت پزشک از یک لوله خروجی برای خالی کردن گوش استفاده می‌کند. گاهی اوقات هم نیاز به جراحی است که بیمار در آن بیهوش یا بی‌حس می‌شود. البته این اتفاقات کم رخ می‌دهند و شانس وقوع آن‌ها خیلی کم است.
همانطور که گفتیم گاهی اوقات پزشک برای درمان این مشکل از جراحی استفاده می‌کند. حال خیلی از افراد از خطرات و عوارض بعد از جراحی و ترمیم نشت مایع مغزی نخاعی از گوش می‌ترسند.
در این مورد باید بگوییم که خطرات و عوارض اگر جراحی نکنید بیشتر خواهد بود و ممکن است منجر به مننژیت یا مشکلات دیگری مثل خون‌ریزی از گوش، خون‌ریزی از داخل جمجمه، سکته مغزی، تورم مغزی و … شود. پس اگر پزشک گفته که جراحی لازم است، به این موضوع بی‌اعتنا نباشید و کارهای لازم را بکنید.
نشت مایع مغزی نخاعی پونکسیون
پونکسیون کمری روشی است که با آن مایع مغزی نخاعی را برداشت و آزمایش می‌کنند. نشت مایع مغزی نخاعی پونکسیون می‌تواند باعث مشکلاتی مثل مننژیت، انسفالیت، ام اس، سندرم گیلن باره و حتی خون‌ریزی دور مغز شود، پس درمان نشت مایع مغزی نخاعی در زمان مناسب خیلی مهم است. باید بگوییم که گاهی اوقات پزشک تست و کشت مایع مغزی نخاعی را برای بیمار مشخص می‌کند، چون تست مایع مغزی نخاعی پروتئین، باکتری، گلوکز و … را بررسی و ارزیابی می‌کند و پزشک با دیدن نتیجه‌ی آزمایش و تست می‌تواند تشخیص بهتری را بدهد.
جلوگیری از بیماری نشت مایع مغزی نخاعی
ما در مورد نشت مایع مغزی نخاعی و علت‌ها و نشانه‌های آن به شما توضیح دادیم. اما چون کاهش مایع مغزی نخاعی می‌تواند مضرات زیادی داشته باشد، خیلی‌ها می‌خواهند از این بیماری جلوگیری کنند.
ما گفتیم که بعضی وقت‌ها نشت مایع مغزی نخاعی بدون علت خاصی رخ میدهد، ولی گاهی هم ممکن است از ضربه به سر یا پشت باشد. پس اولین چیزی که شما باید برای پیشگیری از نشت مایع مغزی نخاعی کنید، حفاظت از سر و پشت خود است. پس از کارهایی که ممکن است جمجمه یا پشت شما را صدمه ببیند، دوری کنید.
چگونگی درمان نشت مایع مغزی نخاعی
نشت مایع مغزی نخاعی عارضه‌ای است که می‌تواند مشکلات زیادی را برای فرد ایجاد کند. برای درمان این بیماری، راه‌های مختلفی وجود دارد. بعضی از اوقات، فقط کافی است که فرد استراحت کند تا وضعیتش بهتر شود. اما گاهی اوقات، نیاز به اقدامات پزشکی دارد. در این مقاله، به چند روش درمانی برای جلوگیری از نشت مایع مغزی نخاعی از ستون فقرات می‌پردازیم.
درمان نشت مایع مغزی نخاعی به روش پچ خون اپیدورال
این روش درمانی شامل گرفتن خون از بیمار و تزریق آن به فضای نخاعی است. هدف از این کار ایجاد یک پلاکت خونی است که مانع از نشت مایع مغزی نخاعی می‌شود.
درمان نشت مایع مغزی نخاعی به روش سیلانت
این روش درمانی همانند روش پیشین عمل می‌کند که در آن با یا بدون خون، یک **پچ** بر روی سوراخ قرار می‌گیرد تا از ریزش مایع مغزی نخاعی جلوگیری کند.
جراحی نشت مایع مغزی نخاعی
جراحی گزینه‌ای است که پزشک در صورت عدم موفقیت روش‌های دیگر می‌تواند به کار ببرد. اما قبل از جراحی، باید مکان نشت مایع مغزی نخاعی را تعیین کند. جراحی نیز روش‌های متفاوتی دارد که پزشک بسته به موقعیت نشت و وضعیت بیمار می‌تواند یکی را انتخاب کند.
پاسخ پرسش های رایج در حوزهی نشت مایع مغزی نخاعی
- آیا افزایش فشار گوش از علائم نشت CSF است؟ بله، یکی از نشانه‌های احتمالی نشت مایع مغزی نخاعی از گوش، فشار زیاد در گوش است.
- بعد از بهبود نشت مایع مغزی نخاعی باید چه مواردی را در نظر گرفت؟ برای تسریع در بهبودی، ۴ تا ۶ هفته از حرکاتی که فشار به ستون فقرات وارد می‌کنند، اجتناب کنید. این حرکات شامل خم شدن، جابه‌جا کردن وزنه‌ها و کشیدن عضلات هستند.
- پزشک چگونه نشت مایع مغزی نخاعی را تشخیص میدهد؟ پزشک اول معاینات فیزیکی را انجام میدهد و بعد از آن با استفاده از روش‌های مختلفی مثل سیسترونوگرافی، میلوگرافی، توموگرافی، LP و … محل دقیق نشت مایع مغزی نخاعی را تشخیص میدهد.
لیست پزشکان مرتبط:
مهدی سخابخشمتخصص مغز و اعصاب (نورولوژی) | تهران- بابک زمانیمتخصص مغز و اعصاب (نورولوژی) | تهران
- رویا ابوالفضلیمتخصص مغز و اعصاب (نورولوژی) | تهران
- علیرضا رنجبر نائینیمتخصص مغز و اعصاب (نورولوژی) | تهران
- سید سهراب هاشمی فشارکیمتخصص مغز و اعصاب (نورولوژی) | تهران
- اکبر سلطان زادهمتخصص مغز و اعصاب (نورولوژی) | تهران
- ساناز معصومیمتخصص مغز و اعصاب (نورولوژی) | تهران
- کلینیک مغز و اعصاب نورالیکلینیک مغز و اعصاب و نوروساینس | تهران
- شیرین بهبهانیمتخصص مغز و اعصاب (نورولوژی) | تهران
- احمد قمی فرمتخصص مغز و اعصاب و ستون فقرات | تهران
