فیزیوتراپی برای درمان بیماری پارکینسون
فیزیوتراپی برای درمان بیماری پارکینسون
فیزیوتراپی نقش حیاتی در مدیریت بیماری پارکینسون ایفا می‌کند، اگرچه درمان قطعی محسوب نمی‌شود. تحقیقات نشان می‌دهد که این روش درمانی توانایی بهبود قابل توجهی در تعادل، کنترل حرکتی، قدرت عضلانی و کیفیت زندگی بیماران دارد. فیزیوتراپی از طریق تمرینات متنوع شامل تمرینات کششی، تعادلی، قدرتی و آموزش الگوهای صحیح حرکتی به بیماران کمک می‌کند تا استقلال بیشتری در فعالیت‌های روزمره داشته باشند. شروع زودهنگام این مداخلات درمانی پس از تشخیص بیماری و ادامه منظم آن برای دستیابی به نتایج مطلوب ضروری است. پزشکان متخصص مغز و اعصاب معمولاً فیزیوتراپی را به‌عنوان مکمل دارودرمانی توصیه می‌کنند و بیمارانی که حداقل ۲.۵ ساعت در هفته تمرینات فیزیوتراپی انجام می‌دهند، پیشرفت کندتر علائم و کیفیت زندگی بهتری را تجربه می‌کنند.
ماهیت بیماری پارکینسون و چرایی اهمیت فیزیوتراپی
بیماری پارکینسون یک اختلال عصبی پیشرونده است که با کاهش توانایی مغز برای انجام حرکت‌های هماهنگ همراه است و سبب بروز اختلالات حرکتی در فرد می‌شود. این بیماری به دلیل کاهش سلول‌های مغزی تولیدکننده دوپامین رخ می‌دهد که سبب از دست دادن کنترل عضلات صاف و لرزش‌های غیر قابل کنترل اندام‌ها می‌شود. علائم بیماری ابتدا معمولاً در یک سمت بدن ایجاد شده و به تدریج و با پیشرفت بیماری در دو طرف بدن ظاهر می‌شود. این علائم شامل لرزش دست و پا در حالت استراحت، کندی حرکات، سفتی عضلات، اختلالات تعادلی و تغییر در الگوی راه رفتن است.
بیماری پارکینسون می‌تواند علائم فیزیکی و غیرفیزیکی متعددی ایجاد کند. علاوه بر مشکلات حرکتی، این بیماری می‌تواند باعث درد، افسردگی، مشکلات حافظه و اختلالات خواب شود. پارکینسون روی سلول‌های قسمت میان مغز که با عنوان ماده‌ی سیاه شناخته می‌شود تأثیر می‌گذارد. این قسمت از مغز دوپامین ترشح کرده و به پاداش و حرکت مربوط می‌شود. بیماری سبب مرگ سلول‌های موجود در ماده‌ی سیاه شده و همین مساله منجر به کاهش سطح دوپامین و بروز علائم می‌شود.
متأسفانه تاکنون هیچ درمان قطعی برای بیماری پارکینسون شناخته نشده و راهکارهایی مانند فیزیوتراپی بر کنترل علائم و کاهش عوارض ایجاد شده برای بیمار تمرکز می‌کنند. علیرغم این محدودیت، فیزیوتراپی نقش بسیار ارزشمندی در مدیریت بیماری و بهبود کیفیت زندگی بیماران دارد. فیزیوتراپی بیماری پارکینسون را درمان نمی‌کند، اما عوارض ثانویه را به حداقل می‌رساند و عملکرد و توانایی حرکتی بیمار را بهبود می‌بخشد.
توصیه می‌شود بلافاصله پس از تشخیص، کار با فیزیوتراپیست متخصص پارکینسون آغاز شود. یک فیزیوتراپیست برنامه‌ای را تنظیم می‌کند که برای هر فرد و مشکلات پارکینسون فردی او جواب می‌دهد. این رویکرد شخصی‌سازی شده یکی از دلایل اثربخشی فیزیوتراپی در مدیریت علائم بیماری پارکینسون است.
نقش فیزیوتراپی در مدیریت علائم پارکینسون
هدف اصلی فیزیوتراپی در درمان بیماری پارکینسون، بهبود عملکرد حرکتی بیمار و کاهش عوارض بیماری است. فیزیوتراپی با استفاده از تمرینات و تکنیک‌های مختلف، به بیمار کمک می‌کند تا عضلات خود را قوی‌تر کند، انعطاف‌پذیری بدن را بالا ببرد و توانایی حرکتی خود را بهبود بخشد. تأثیر فیزیوتراپی در بهبود عملکرد بیماران پارکینسون به دلیل تمرکز بر تمرینات مربوط به حرکت و تعادل است. تمرینات فیزیکی مرتب و منظم می‌توانند قدرت عضلات را افزایش داده و تحرک بدن را بهبود بخشند. همچنین، تمرینات تعادل کمک می‌کنند تا استحکام عضلات و کنترل حرکتی بهبود یابد و خطر افتادن و تصادفات را کاهش دهد.
هدف از فیزیوتراپی برای درمان پارکینسون به حداکثر رساندن توانایی‌های حرکتی بیمار و از طرفی به حداقل رساندن عوارض و علائم این بیماری است. این روش درمانی به بیمار کمک می‌کند تمرکز بیشتری روی حرکاتش داشته باشد. در نتیجه بیمار می‌تواند به‌شکل مستقل کارهایش را انجام دهد و کیفیت زندگی خود را در حد بالاتری تجربه کند. اهداف کلیدی فیزیوتراپی در مدیریت پارکینسون شامل موارد زیر است:
حفظ و بهبود توانایی‌های فیزیکی از طریق فعالیت‌های فیزیکی منظم و مناسب مانند تمرینات قدرتی، انعطاف‌پذیری، تعادل و هماهنگ‌سازی حرکات که به بالا بردن سطح عملکرد بدن کمک می‌کند. اصلاح وضعیت بدن و تعادل با استفاده از تمرینات خاص مانند نرمش‌های کششی و تعادلی که فقدان و نقص تعادل بدن را کاهش می‌دهد. کاهش احتمال زمین خوردن که یکی از خطرات اصلی برای بیماران پارکینسون است، به‌ویژه با پیشرفت بیماری.
فیزیوتراپی همچنین به حفظ قدرت و انعطاف‌پذیری، حفظ الگوی راه رفتن ایمن (به‌تنهایی یا با استفاده از وسایل کمکی)، و حفظ عملکرد تنفسی از طریق تمرینات تنفس کمک می‌کند. این موارد همگی به افزایش استقلال بیمار و کاهش وابستگی به دیگران در انجام فعالیت‌های روزمره منجر می‌شود.
تفاوت فیزیوتراپی و کاردرمانی در درمان پارکینسون
برای درک بهتر نقش فیزیوتراپی در مدیریت پارکینسون، مقایسه آن با کاردرمانی می‌تواند مفید باشد. هرچند این دو روش با هدف مشترک به بهبود کیفیت زندگی بیماران ارائه می‌شوند، اما تفاوت‌های قابل‌توجهی در رویکرد و کاربرد آنها دیده می‌شود.
فیزیوتراپی پارکینسون در منزل یا کلینیک انجام شده و به عنوان یک روش درمانی، بر بهبود عملکردهای حرکتی و جلوگیری از پیشرفت مشکلات حرکتی که به واسطه بیماری پارکینسون ایجاد می‌شود، تمرکز دارد. کاهش توان حرکتی، کندی حرکات، ضعف عضلانی و ناتوانی در کنترل بدن از جمله مهمترین مشکلاتی است که بیماران مبتلا به پارکینسون با آن روبرو می‌شوند. فیزیوتراپیست‌ها با بهره‌گیری از تمرینات خاص و برنامه‌های فیزیکی، توانایی‌های حرکتی افراد را بازیابی می‌کنند و از افزایش خشکی عضلات و ایجاد اختلالات حرکتی بیشتر پیشگیری می‌کنند.
در مقابل، کاردرمانی پارکینسون بیشتر به سمت بهبود فعالیت‌های روزمره و بازسازی مهارت‌های عملی و کاربردی تمرکز دارد. بیماران مبتلا به پارکینسون به تدریج با مشکلاتی در انجام کارهای روزمره مواجه می‌شوند و کاردرمانی به آنها آموزش می‌دهد چگونه با شرایط جدید سازگار شوند و به شیوه‌های جدیدی این فعالیت‌ها را انجام دهند.
انواع روش‌های فیزیوتراپی برای بیماران پارکینسون
فیزیوتراپی برای درمان پارکینسون شامل تمرینات مختلفی مانند تمرینات تعادل، تقویت عضلات، و تمرینات کاردیوواسکولار است که به کمک ترکیبی از حرکت، استقامت و تعادل به بیمار کمک می‌کند. در ادامه به بررسی دقیق‌تر انواع این روش‌های درمانی می‌پردازیم.
تمرینات کششی و انعطاف‌پذیری
تمرینات کششی گرفتگی عضلات را رفع می‌کند و انعطاف پذیری را افزایش می‌دهد. حرکات کششی انعطاف‌پذیری را بهبود می‌بخشد و سفتی عضلات مرتبط با بیماری پارکینسون را کاهش می‌دهد. انعطاف‌پذیر بودن برای حرکات روزمره مانند راه رفتن، خم شدن و بلند کردن ضروری است. هنگامی که انعطاف‌پذیری خود را از طریق تمرینات کششی افزایش می‌دهید، ممکن است زمان راحت‌تری برای بلند شدن از رختخواب، پوشیدن لباس، برداشتن وسایل از روی زمین و انجام کارهای مختلف دیگر داشته باشید.
تمرینات تعادلی
عدم تعادل در انواع بیماری پارکینسون بسیار شایع است و ناتوانی در حفظ تعادل سبب افزایش احتمال سقوط در مبتلایان به این بیماری می‌شود که با تمرینات فیزیوتراپی می‌توان احتمال بروز آن را به حداقل رساند. مغز از ورودی چشم‌ها، گوش‌ها، ماهیچه‌ها و مفاصل برای حفظ تعادل بدن استفاده می‌کند. بیماری پارکینسون ممکن است بر سیستم تعادل تأثیر بگذارد و ثابت ماندن در حین راه رفتن را دشوار کند.
تمرینات تعادلی معمولاً بخشی ضروری از درمان بیماری پارکینسون است زیرا راه رفتن را بهبود می‌بخشد و به جلوگیری از زمین خوردن کمک می‌کند. فیزیوتراپیست‌ها با طراحی تمرینات تخصصی به بیماران پارکینسون می‌آموزند که چگونه از خطر سقوط جلوگیری نموده و تعادل بهتری داشته باشند.
آموزش دامنه حرکتی
تمرین دامنه یک استراتژی فیزیوتراپی است که برای کاهش برادی‌کینزی و هیپوکینزی طراحی شده است. برادی‌کینزی کندی حرکت و یکی از علائم اصلی بیماری پارکینسون است. هیپوکینزی به حرکات کوچک اشاره دارد و یکی دیگر از علائم شایع بیماری پارکینسون است.
با تمرینات دامنه، بیماران انجام حرکات اغراق‌آمیز مانند تاب دادن بازوها یا برداشتن گام‌های بلند را تمرین می‌کنند. این فرم درمانی به تمرین مجدد عضلات کمک می‌کند و از انجام حرکات کوچک و آهسته جلوگیری می‌کند.
حرکات متقابل
حرکات متقابل همزمان در جهت مخالف اتفاق می‌افتد. به عنوان مثال، تاب دادن بازوها در حین راه رفتن یک حرکت متقابل است. بیماری پارکینسون ممکن است توانایی فرد در انجام حرکات متقابل را مختل کند که می‌تواند باعث ایجاد مشکلات تعادلی شود.
فیزیوتراپیست ممکن است از بیمار بخواهد از دوچرخه ثابت یا دستگاه بیضوی برای تقویت الگوهای متقابل استفاده کند. همچنین ممکن است توصیه کند که با تمرکز بر تکان دادن بازوها در حین راه رفتن، حرکات متقابل را به تنهایی تمرین کند. رقصیدن و تای چی نیز می‌تواند توانایی فرد را در حرکت بهبود بخشد.
سایر روش‌های درمانی در فیزیوتراپی پارکینسون
تکنیک‌های دیگری نیز در فیزیوتراپی برای بیماران پارکینسون مورد استفاده قرار می‌گیرد. اولتراسوندتراپی یکی از این روش‌های درمانی است که به کنترل حرکات خاص مانند لرزش و یا حرکات غیرارادی کمک می‌کند. ماساژ درمانی نیز تکنیک دیگری است که تکنیک‌های ماساژ سبب بهبود جریان خون در قسمت‌های مختلف بدن شده و به کاهش سفتی و گرفتگی‌های عضلانی در مبتلایان به این عارضه کمک می‌کند.
بیوفیدبک ترابی یکی از راهکارهای موثر در کنترل لرزش بیماران پارکینسون است. بیوفیدبک تراپی استرس و درد بیمار را کاهش داده و به ایجاد حس بهبودی در فرد کمک می‌کند. این روش‌ها معمولاً به صورت ترکیبی با سایر تمرینات فیزیوتراپی به کار گرفته می‌شوند تا نتایج بهتری حاصل شود.
مراحل فیزیوتراپی برای بیماران پارکینسون
فیزیوتراپی برای بیماری پارکینسون معمولاً به صورت مرحله‌ای انجام می‌شود که مطابق با شدت بیماری و نیازهای خاص هر بیمار تنظیم می‌شود. این مراحل اغلب شامل ارزیابی اولیه، طراحی برنامه درمانی شخصی‌سازی شده، و پیگیری منظم پیشرفت بیمار است.
فیزیوتراپی در مراحل اولیه پارکینسون
هدف اصلی در این مرحله جلوگیری از بی‌تحرکی بیمار و بهبود توانایی‌های فیزیکی او است. متخصص توانبخشی برنامه‌ای را به بیمار ارائه می‌دهد و او می‌تواند حرکات آن را به‌شکل گروهی یا انفرادی برای حفظ حالت بدن خود انجام دهد. در مراحل اولیه فیزیوتراپی بر روی افزایش قدرت عضلات و بهبود شرایط فیزیکی سالمند تمرکز می‌شود. فیزیوتراپیست تمرین‌هایی را به سالمند و اعضای خانواده آموزش می‌دهد تا در طول روز آنها را چندین بار انجام دهد تا درمان اثر بخشی بیشتری داشته باشد. بهتر است تمرین‌ها با همراهی اعضای خانواده انجام شود.
فیزیوتراپی در مراحل میانی پارکینسون
در این مرحله هدف اصلی، بهبود و حفظ وضعیت بدن و انجام فعالیت‌هایی مانند در دست گرفتن وسایل و راه رفتن است. برای مثال تمرین‌هایی که بیشتر روی دست‌ها متمرکز هستند، می‌توانند به بیمار کمک کنند بدون کمک سایرین دکمه‌های لباس خود را ببندد. در مرحله بعد تمرین‌ها و درمان‌های لازم برای تقویت عملکرد اندام‌های فوقانی انجام می‌شود. تقویت دست‌ها و شانه، گردن و سر با انجام ورزش‌های مناسب در مراحل ثانویه انجام می‌شود. بیشتر تمرین‌ها بر روی افزایش مهارت‌های دستی تمرکز دارد.
درمان با فیزیوتراپی اغلب با دو یا سه جلسه حضوری کامل می‌شود. اولین جلسه شامل ارزیابی و توصیه‌هایی برای ورزش است. جلسه‌های بعدی پیشرفت شما را بررسی می‌کند و برنامه‌ی ورزش در خانه‌ی بیمار را مرور کرده و گسترش می‌دهد. اکثر بیمارستان‌ها در صورت نیاز می‌توانند جلسات بیشتری از فیزیوتراپی را برای بیماری پارکینسون ارائه دهند.
ورزش‌های مناسب برای بیماران پارکینسون
ورزش‌های مختلفی برای بیماران پارکینسون توصیه می‌شود که می‌توانند در خانه یا در مراکز فیزیوتراپی انجام شوند. هدف این ورزش‌ها بهبود قدرت، تعادل، انعطاف‌پذیری و هماهنگی حرکات است. در تمامی موارد، ورزش درمانی باید در سه حوزه تمرکز داشته باشد: انعطاف‌پذیری و کشش، ایروبیک (هوازی) که همچنین به عنوان ورزش قلبی و عروقی شناخته می‌شود، و مقاومت و یا استفاده از عضلات در مقابل نیروی مخالف.
انواع مختلفی از ورزش وجود دارند که شامل همه‌ی این سه حوزه هستند. این ورزش‌ها عبارتند از: تای‌چی، یوگا، دوچرخه‌سواری، جست و خیز کردن و پریدن، دویدن، پیلاتس، و رقصیدن. اثبات شده که نوعی ورزش شناخته شده به عنوان “تمرین تصادفی” برای افراد مبتلا به پارکینسون به طور خاص مفید است. این ورزش نوعی ورزش ایروبیک است که فرد را به تغییر سرعت، فعالیت یا جهت‌گیری وا می‌دارد.
ورزش تاثیر به سزایی روی بهبود بیماری پارکینسون دارد و می‌تواند حال کلی، قابلیت و محدوده‌ی حرکت، انعطاف و سبک زندگی را تغییر دهد. یک مطالعه که توسط سازمان پارکینسون انجام شد، دریافت که افراد مبتلا به پارکینسون که حداقل 2.5 ساعت در هفته ورزش کرده‌اند، نسبت به دیگران کاهش حرکت کمتر و کیفیت زندگی بیشتری داشته‌اند.
همچنین برای افرادی که دارای بیماری پارکینسون هستند ضروری است که فعالیت‌های مختلفی داشته باشند. این به این دلیل است که افراد دارای این شرایط ممکن است در تغییر فعالیت و انجام دو فعالیت به طور همزمان مشکل داشته باشند. در نتیجه، ورزش و تغییرات تصادفی در به چالش کشیدن این علائم کمک می‌کند.
تاثیر فیزیوتراپی بر بهبود کیفیت زندگی بیماران پارکینسون
فیزیوتراپی تاثیر قابل توجهی بر بهبود کیفیت زندگی بیماران پارکینسون دارد. اگرچه این روش درمانی نمی‌تواند بیماری را به طور کامل درمان کند، اما می‌تواند بسیاری از علائم و مشکلات ناشی از آن را کاهش دهد و به بیماران کمک کند تا زندگی مستقل‌تری داشته باشند.
فیزیوتراپی بیماری پارکینسون را درمان نمی‌کند، اما عوارض ثانویه را به حداقل می‌رساند و عملکرد و توانایی حرکتی بیمار را بهبود می‌بخشد. بازیابی عملکرد، بهبود تحرک و هماهنگی عضلات، تسکین درد و پیشگیری یا محدود کردن ناتوانی‌های جسمی بیماران از اهداف مهم فیزیوتراپی در این افراد است. در واقع هدف از فیزیوتراپی افزایش استقلال و بهبود کیفیت زندگی از طریق بهبود حرکت و عملکرد و تسکین درد است.
بهبود پارکینسون به روش‌های مختلفی انجام می‌شود و معمولا متخصص از دارو نیز بهره می‌گیرد اما فیزیوتراپی از روش‌های بسیار مفید و کارآمد برای رفع علائم پارکینسون به حساب می‌آید؛ چرا که بدون داشتن هیچ گونه عوارضی بر روی افزایش توانایی فرد تمرکز می‌کند. این موضوع به ویژه برای بیمارانی که نمی‌توانند از برخی داروها به دلیل عوارض جانبی استفاده کنند، اهمیت بیشتری می‌یابد.
فیزیوتراپی می‌تواند در بهبود علائمی مانند مشکلات تعادل، کمبود هماهنگی، کوفتگی، درد، مشکلات گام برداشتن، بی‌حرکتی، ضعف و سفتی عضلات به بیماران کمک کند. بهبود این علائم به طور مستقیم به افزایش استقلال بیمار و کاهش وابستگی به مراقبان منجر می‌شود که تاثیر مثبتی بر روحیه و سلامت روان بیمار دارد.
نتیجه‌گیری
فیزیوتراپی نقش حیاتی در مدیریت بیماری پارکینسون و بهبود کیفیت زندگی بیماران دارد. اگرچه این روش درمانی نمی‌تواند به تنهایی بیماری را درمان کند، اما می‌تواند بسیاری از علائم و مشکلات ناشی از آن را کاهش دهد و به بیماران کمک کند تا زندگی مستقل‌تری داشته باشند. فیزیوتراپی برای بیماران پارکینسون شامل طیف وسیعی از تمرینات و تکنیک‌هاست که متناسب با نیازها و شرایط هر بیمار طراحی می‌شود.
تحقیقات نشان می‌دهد که شروع زودهنگام فیزیوتراپی پس از تشخیص بیماری و ادامه منظم آن می‌تواند نتایج بهتری را به همراه داشته باشد. پزشکان متخصص مغز و اعصاب نیز معمولاً در کنار دارودرمانی، فیزیوتراپی را برای بیشتر بیماران تجویز می‌کنند. فیزیوتراپی بخش مهمی از مدیریت درازمدت پارکینسون است و به علائم مرتبط با پیشرفت بیماری مرتبط می‌شود.
انواع مختلف تمرینات فیزیوتراپی شامل تمرینات کششی، تعادلی، تقویت عضلات، آموزش دامنه حرکتی و ورزش‌های هوازی، هر کدام نقش خاصی در بهبود وضعیت بیماران دارند. همچنین، روش‌های دیگری مانند اولتراسوندتراپی، ماساژ درمانی و بیوفیدبک تراپی نیز می‌توانند به کنترل علائم بیماری کمک کنند.
ورزش و فیزیوتراپی منظم نه تنها به بهبود علائم فیزیکی بیماری کمک می‌کند، بلکه می‌تواند تاثیر مثبتی بر سلامت روان بیماران نیز داشته باشد. همکاری نزدیک با یک فیزیوتراپیست متخصص در زمینه اختلالات عصبی و پیروی از برنامه‌های ورزشی طراحی شده، کلید موفقیت در مدیریت بیماری پارکینسون است. در نهایت، هدف از فیزیوتراپی حفظ تعادل، توانایی حرکتی بیمار، به حداکثر رساندن استقلال عملکردی و ارتقای کیفیت زندگی است که با تلاش مستمر بیمار و حمایت تیم درمانی امکان‌پذیر خواهد بود.
منبع :
لیست پزشکان مرتبط:
مهدی سخابخشمتخصص مغز و اعصاب (نورولوژی) | تهران- بابک زمانیمتخصص مغز و اعصاب (نورولوژی) | تهران
- رویا ابوالفضلیمتخصص مغز و اعصاب (نورولوژی) | تهران
- علیرضا رنجبر نائینیمتخصص مغز و اعصاب (نورولوژی) | تهران
- سید سهراب هاشمی فشارکیمتخصص مغز و اعصاب (نورولوژی) | تهران
- اکبر سلطان زادهمتخصص مغز و اعصاب (نورولوژی) | تهران
- مریم سلیمانی قره تپهمتخصص مغز و اعصاب (نورولوژی) | تهران
- کلینیک مغز و اعصاب نورالیکلینیک مغز و اعصاب و نوروساینس | تهران
- احمد قمی فرمتخصص مغز و اعصاب و ستون فقرات | تهران
- فاطمه طاهریانمتخصص مغز و اعصاب و ستون فقرات (نورولوژی) | تهران
