علت تشنج در کودکان چیست؟ درمان انواع تشنج
والدین بسیاری با مشکل تشنج در کودکان (Seizures in children) روبرو هستند. تشنج در کودکان ممکن است ناشی از عوامل گوناگون باشد و زمانی اتفاق می‌افتد که سلول‌های مغز کودک بیش از حد فعال شوند. این فعالیت زیاد سلول‌ها باعث می‌شود که سیگنال‌های الکتریکی مغز به طور موقت از کار بیفتند. تشنج کودکان ممکن است با تب یا بدون تب همراه باشد. علم پزشکی در زمینه تشنج در کودکان پیشرفت‌های زیادی کرده و روش‌های متنوعی را برای درمان و مدیریت این بیماری ارائه کرده است.. این مطلب جنبه آموزشی و اطلاع رسانی دارد، در صورت مشکل به دکتر مغز و اعصاب مراجعه کنید.
علائم تشنج در کودکان
تشنج در کودکان می‌تواند نشانه‌های متنوعی داشته باشد که بستگی به کودک دارد که چه تعداد از آن‌ها را تجربه کند. از جمله علائم شایع بیماری تشنج کودکان می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
- نگاه کردن به یک نقطه بدون حرکت
- تکان خوردن بدن
- جهش عضلات دست و پا
- هوشیاری از دست دادن
- سخت شدن بدن
- عدم کنترل بر ادرار و مدفوع
- تهوع
- سقوط ناگهانی بدون علت
- اختلالات تنفسی
- تغییرات در گفتار و بینایی
- و…
به یاد داشته باشید که شناسایی برخی از نشانه‌ها می‌تواند از وقوع تشنج در کودکان جلوگیری کند.
علت ابتلا کودکان به تشنج چیست؟ دلیل تشنج اطفال
تشنج نتیجه اختلال در فعالیت بخش‌های متفاوتی از مغز است. بنابراین علت بروز آن به این بستگی دارد که کدام قسمت از مغز فعالیت الکتریکی ناهنجار دارد. به صورت خلاصه می‌توان گفت بیماری‌ها و آسیب‌های زیر از مهم‌ترین دلایل ابتلا کودکان به تشنج هستند:
- آسیب رسیدن به نواحی مختلف سر
- آسیب رسیدن کودک در زمان تولد (قبل یا بعد از زایمان)
- عوارض مادرزادی
- تب یا عفونت شدید
- وراثت
- اختلال‌های مغزی پیشرونده
- مصرف دارو
- و…
البته موارد ذکر شده در بالا فقط از مهم‌ترین دلایل تشنج در کودکان هستند و ممکن است کودکی به دلایل دیگری که در این مقاله اشاره نشده به این بیماری مبتلا شود. تب و تشنج در کودکان هم با هم ارتباط زیادی دارند.
۶ نوع تشنج در کودکان
تشنج در کودکان می‌تواند به روش‌ها و انواع متنوعی ایجاد شود. امروزه انواع متفاوت این بیماری را در ۶ گروه طبقه بندی کرده‌اند. انواع تشنج در کودکان شامل:
۱. تشنج کانونی در کودکان: این نوع تشنج زمانی اتفاق می‌افتد که قسمت “کانون تشنج” مغز که در یکی از لوب‌های مغز واقع است دچار اختلال شود. مدت زمان آن کمتر از ۱ دقیقه است و اسپاسم عضلات متداول‌ترین نشانه‌های آن است.
۲. تشنج عمومی کودکان: شاید بتوان گفت تشنج عمومی پرتکرار‌ترین نوع این بیماری است که در اثر آن هر دو نیمکره مغز کودک تحت تأثیر قرار می‌گیرد. این نوع از بیماری خود را به زیر گروه‌های متنوعی تقسیم می‌کند. به‌عنوان‌مثال تشنج غائب، پتی‌مال یا تشنج کوچک، تشنج اتونیک، تشنج تونیک، تشنج تونیک ـ کلونیک عمومی یا گرندمال (GTC) انواع مختلفی از تشنج عمومی هستند که هر کدام از آن‌ها نشانه‌های خاص خود را دارند و به دلیل علل متفاوتی ایجاد می‌شوند.
۳. تشنج میوکلونیک در کودکان: کودکانی که به این نوع از تشنج مبتلا هستند، در طول روز چندین بار و یا چندین روز متوالی تشنج را تجربه می‌کنند. در این نوع از بیماری عضلات بدن به صورت گروهی و ناگهانی اسپاسم می‌شوند.
4. اسپاسم نوزادان: این نوع تشنج در کودکان بسیار کمیاب است و فقط در سال اول زندگی فرد ممکن است روی دهد. این نوع تشنج فقط چند ثانیه زمان می‌برد، اما چون ممکن است در طول روز، صدها بار اتفاق بیافتد، بسیار خطرناک است. بنابراین اگر فرزندتان به این نوع از بیماری مبتلا شده باشد، حتماً باید به یک دکتر متخصص اعصاب کودکان مراجعه کنید.
۵. صرع مزمن در کودکان: صرع مزمن یکی از انواع تشنج در کودکان است. این نوع تشنج بیش از ۳۰ دقیقه ادامه دارد و وضعیتی بسیار جدی و فوری است. به‌گونه‌ای‌که ممکن است کودک شما چند روز را در بیمارستان نگهداری شود تا کاملاً خوب شود. تشنج مکرر در کودکان می-تواند یکی از نشانه‌های ابتلا به این مشکل باشد.
۶. تشنج تبی در کودکان: نوع دیگری از بیماری که تشنج تبی نام دارد، بیشتر در کودکان شش ماهه تا پنج ساله رخ می‌دهد. این تشنج با انقباض عضلات همراه است و شیوع زیادی دارد. تشنج تبی خود را به ۲ نوع تقسیم می‌کند. تشنجی که کمتر از ۱۵ دقیقه طول می‌کشد تشنج ساده و در غیر این صورت تشنج پیچیده است.
پیشگیری از تشنج در کودکان ممکن است؟
تشنج در کودکان یک اختلال عصبی است که ممکن است به عوامل ژنتیکی یا آسیب‌های مغزی مرتبط باشد. بنابراین، پیشگیری از آن کار ساده‌ای نیست و کودکان تأثیر چندانی در ایجاد یا جلوگیری از آن ندارند. ولی می‌توان با رعایت برخی نکات، احتمال تشنج در کودکان را کاهش داد. این نکات عبارتند از:
- محدود کردن زمان بازی کودکان با کامپیوتر و سایر وسایل الکترونیکی
- حفاظت از سر کودکان در برابر ضربه (به خصوص در دوران نوزادی)
- معاینه کودکان توسط پزشک متخصص مغز و اعصاب اگر پدر یا مادرشان مبتلا به تشنج باشند
- خودداری از مصرف الکل و دخانیات توسط کودک (و والدین)
- و…
انواع راه‌های درمان تشنج در کودکان
امروزه روش‌های گوناگونی برای درمان نهایی تشنج در کودکان وجود دارد. از مهم‌ترین این روش‌ها می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
- دارو: این روش درمانی پرکاربردترین و موثرترین راه برای درمان تشنج در کودکان است. قرص‌های متنوعی برای این منظور ساخته و به فروش می‌رسند. پزشک بر اساس ازمایشات انجام شده، نوع و مقدار داروی مناسب را برای کودک تعیین و تجویز می‌کند.
- رژیم کتوژنیک: این روش درمانی شامل تغذیه کودک با غذاهای پرچرب و کم کربوهیدرات است. این رژیم باعث می‌شود که مغز و قلب کودک از کتون‌ها به عنوان منبع انرژی استفاده کنند. البته این روش برای همه کودکان مناسب نیست.
- محرک عصب واگ (VNS) : این روش درمانی با استفاده از یک دستگاه کوچک که به یکی از عصب‌های واگ متصل است، پالس‌های برقی را به مغز کودک می‌فرستد. این روش فقط برای کودکانی که بالای ۱۲ سال هستند و به دارو یا جراحی حساسیت ندارند، پیشنهاد می‌شود. این روش ممکن است باعث عوارضی مانند تنگی نفس، درد گلو یا تغییر در صدا شود.
- جراحی: این روش درمانی شامل برداشتن بخشی از مغز کودک که منشأ تشنج است، است. این روش فقط در مواردی که تشنج کودک بسیار شدید است و حذف بخشی از مغز تأثیر منفی بر روی بینایی و حافظه کودک ندارد، انجام می‌شود. این روش برای درمان سریع تشنج کودکان مورد استفاده قرار می‌گیرد.
بدترین نوع تشنج در کودکان
تشنج‌ها در کودکان انواع مختلفی دارند که شدت و خطرات آن‌ها متفاوت است. یکی از جدی‌ترین انواع تشنج در کودکان، وضعیت صرعی (Status Epilepticus) است. این حالت زمانی رخ می‌دهد که تشنج بیش از ۳۰ دقیقه طول بکشد یا تشنج‌های مکرر بدون بازگشت به حالت طبیعی بین آن‌ها اتفاق بیفتد. وضعیت صرعی می‌تواند منجر به آسیب‌های مغزی جدی و حتی مرگ شود و نیازمند مداخله پزشکی فوری است.
عوامل مختلفی می‌توانند منجر به وضعیت صرعی شوند، از جمله:
- عفونت‌های سیستم عصبی مرکزی: مانند مننژیت یا انسفالیت
- اختلالات متابولیک: مانند افت شدید قند خون
- ضربه‌های مغزی: آسیب‌های شدید به سر
- مصرف یا قطع ناگهانی داروهای ضدتشنج
اقدامات لازم در صورت بروز وضعیت صرعی در کودک:
- حفظ آرامش: سعی کنید خونسردی خود را حفظ کنید تا بتوانید به کودک کمک کنید.
- جلوگیری از آسیب: کودک را در مکانی امن قرار داده و اشیاء خطرناک را از اطراف او دور کنید.
- خواباندن به پهلو: برای جلوگیری از انسداد راه‌های هوایی و خفگی، کودک را به پهلو بخوابانید.
- عدم مداخله در حرکات تشنجی: سعی نکنید حرکات کودک را متوقف کنید یا چیزی در دهان او قرار دهید.
- تماس با اورژانس: اگر تشنج بیش از ۵ دقیقه طول کشید یا کودک پس از تشنج به هوش نیامد، فوراً با اورژانس تماس بگیرید.
علت تشنج در کودکان بدون تب
تشنج در کودکان می‌تواند به دلایل مختلفی رخ دهد و همیشه با تب همراه نیست. برخی از علل تشنج بدون تب در کودکان عبارت‌اند از:
- صرع (اپی‌لپسی): یکی از شایع‌ترین دلایل تشنج‌های مکرر بدون تب، صرع است که به علت فعالیت غیرطبیعی الکتریکی در مغز رخ می‌دهد.
- اختلالات متابولیک: کاهش شدید قند خون (هیپوگلیسمی) یا عدم تعادل الکترولیت‌ها می‌تواند منجر به تشنج شود.
- آسیب‌های مغزی: ضربه‌های شدید به سر یا آسیب‌های حین تولد ممکن است باعث تشنج شوند.
- عفونت‌های سیستم عصبی مرکزی: عفونت‌هایی مانند مننژیت یا انسفالیت می‌توانند منجر به تشنج شوند.
- اختلالات ژنتیکی: برخی از اختلالات ژنتیکی می‌توانند زمینه‌ساز تشنج باشند.
- تومورهای مغزی: وجود تومور در مغز می‌تواند فعالیت الکتریکی طبیعی را مختل کرده و منجر به تشنج شود.
- مسمومیت یا مصرف برخی داروها: مسمومیت با مواد شیمیایی یا مصرف برخی داروها می‌تواند باعث تشنج شود.
عوارض بعد از تشنج در کودکان
- خستگی و خواب‌آلودگی: کودکان پس از تشنج ممکن است احساس خستگی شدید و نیاز به استراحت داشته باشند که این حالت می‌تواند چند ساعت تا چند روز ادامه یابد.
- سردرد: بروز سردرد پس از تشنج در کودکان رایج است و ممکن است با شدت‌های متفاوت تجربه شود.
- گیجی و سردرگمی: پس از تشنج، کودک ممکن است دچار گیجی، عدم تمرکز و مشکلات حافظه کوتاه‌مدت شود.
- مشکلات حرکتی: ضعف عضلانی، عدم تعادل یا هماهنگی حرکتی ممکن است پس از تشنج مشاهده شود.
- تغییرات رفتاری و عاطفی: برخی کودکان پس از تشنج ممکن است تغییرات رفتاری مانند تحریک‌پذیری، اضطراب یا افسردگی را تجربه کنند.
- اختلالات قلبی: در برخی موارد، تشنج می‌تواند منجر به آریتمی‌های قلبی شود که نیازمند بررسی پزشکی است.
- مشکلات بلع و تنفس: آسیب به عصب واگ در حین تشنج ممکن است باعث اختلال در بلع، سرفه، سوزش گلو و گرفتگی سینه شود.
- آسیب‌های فیزیکی: در طول تشنج، احتمال سقوط یا برخورد با اشیاء وجود دارد که می‌تواند منجر به جراحات فیزیکی مانند کبودی یا شکستگی شود.
توجه به این نکته ضروری است که همه کودکان پس از تشنج دچار این عوارض نمی‌شوند و شدت عوارض می‌تواند متفاوت باشد.
چه زمانی به پزشک مراجعه کنیم؟
اگر فرزندتان برای اولین بار تشنج داشته باشد، باید فوراً یک پزشک متخصص مغز و اعصاب مشاوره کنید. اما بعد از آن نیازی نیست که هر بار که تشنج داشته باشد به پزشک بروید مگر اینکه شرایطی که پزشک به شما گفته بود رخ دهد. این شرایط می‌توانند شامل تشنج طولانی مدت، بیهوشی پس از تشنج، تشنج در حال شنا و… باشند. همچنین تشنج کودکان کمتر از دو سال باید جدی گرفته شود. لازم به ذکر است که درمان خانگی تشنج کودک موثر نیست و باید حتماً یک پزشک را ملاقات کنید. همچنین مراقبت از کودک پس از تشنج نیز بسیار ضروری است.
سؤالات متداول تشنج در کودکان
- تشنج در کودکان چه کسانی را بیشتر تهدید می‌کند؟ تشنج در کودکان می‌تواند برای هر کودکی اتفاق بیفتد. اما کودکانی که سابقه خانوادگی دارند یعنی پدر یا مادرشان مبتلا به تشنج هستند و یا کودکانی که در زمان نوزادی ضربه‌ای به سر خورده‌اند، بیشتر از دیگران در معرض خطر ابتلا به تشنج هستند.
- چه نوع درمانی برای تشنج در کودکان موثرتر و رایج‌تر است؟ درمان‌های مختلفی برای تشنج در کودکان وجود دارد که همه آن‌ها نتایج خوبی دارند. اما بهترین نوع درمان بر اساس ویژگی‌های کودک و نوع تشنجی که دارد، متفاوت است. پزشک متخصص مغز و اعصاب بعد از معاینه و آزمایش‌های لازم، بهترین نوع درمان را تشخیص و توصیه می‌کند.
- تشنج در کودکان چه تأثیری بر روی زندگی عادی کودک دارد؟ به طور کلی می‌توان گفت که تشنج در کودکان ممکن است باعث اختلال در زندگی عادی کودک شود، بسته به شدت و فراوانی آن. البته این اختلالات با مصرف دارو یا انجام سایر درمان‌ها قابل مدیریت است.
- چرا تشنج در خواب کودکان رخ می‌دهد؟ تشنج در خواب ممکن است ناشی از تب بالا و ناکنترل باشد. بنابراین باید به علائم تشنج در کودکان در خواب بسیار توجه کرد.
لیست پزشکان مرتبط:
مهدی سخابخشمتخصص مغز و اعصاب (نورولوژی) | تهران- بابک زمانیمتخصص مغز و اعصاب (نورولوژی) | تهران
- رویا ابوالفضلیمتخصص مغز و اعصاب (نورولوژی) | تهران
- علیرضا رنجبر نائینیمتخصص مغز و اعصاب (نورولوژی) | تهران
- سید سهراب هاشمی فشارکیمتخصص مغز و اعصاب (نورولوژی) | تهران
- اکبر سلطان زادهمتخصص مغز و اعصاب (نورولوژی) | تهران
- مریم سلیمانی قره تپهمتخصص مغز و اعصاب (نورولوژی) | تهران
- کلینیک مغز و اعصاب نورالیکلینیک مغز و اعصاب و نوروساینس | تهران
- احمد قمی فرمتخصص مغز و اعصاب و ستون فقرات | تهران
- فاطمه طاهریانمتخصص مغز و اعصاب و ستون فقرات (نورولوژی) | تهران
