دلیل خواب رفتن دست و پا چیست؟ 5 راه درمان
خواب‌رفتن دست و پا با نام علمی (Paresthesia) نوعی از بی حسی اعضای بدن می‌باشد که به همراه سوزن سوزن شدن، گزگز و همچنین سرد شدن دست و پا رخ می‌دهد این شرایط در روز و یا شب اتفاق می‌افتد.
برای شما هم اتفاق افتاده که اگر به مدت طولانی بنشینید یا بایستید دست و پاهایتان بی حس شود و حالت سوزن سوزن شدن داشته باشد. به طور معمول اگر عضو درگیر را تکان دهید یا چند قدم راه بروید این حالت از بین می‌رود و باعث اختلال در انجام فعالیت‌های روزمره نمی‌شود. این مطلب جنبه آموزشی و اطلاع رسانی دارد، در صورت مشکل به دکتر مغز و اعصاب مراجعه کنید.
علت خواب رفتن دست و پا چیست؟
خواب رفتن دست و پا به علت‌های زیادی اتفاق می‌افتد ولی علت‌ها را به دو گروه کلی تقسیم‌بندی کرد.
۱- فشار به عصب دست و پا
گروه اول: در شرایطی اتفاق می‌افتد که به دست و پا فشار وارد شده باشد و در پی آن خونرسانی به آن عضو دچار اختلال شده باشد یا هنگامی که عصب تحت فشار قار گیرد و از طرف بافت‌های اطراف فشار زیادی وارد شود. این شرایط در خیلی از مناطق بدن ایجاد می‌گردد مثلا بر روی دست یا پاها می‌تواند تاثیر گذار باشد و باعث ایجاد علائم خواب رفتگی، سوزن شدن، بی حسی، یا درد شود.
در موارد زیر این حالت‌ها ایجاد می‌گردد:
- در هنگام خواب وقتی دستتان را زیر سرتان قرار داده‌اید و بنابراین در اثر فشاری که به عصب‌های دست وارد شده است، هنگامی که از خواب بیدار می‌شوید مچ دست شما درد می‌کند و دست شما به اصطلاح خواب رفته است. در اکثر مواقع که خوابیده‌اید علت به خواب رفتن دست همین دلیل می‌تواند باشد.
- در ستون فقرات تحتانی عصبی که قرار دارد اگر تحت فشار باشد موجب خواب رفتن ساق پا می‌گردد. هنگامی که در طولانی مدت یک پا روی پای دیگر باشد یا پآن را تحت فشار قرار گیرد باعث به خواب رفتن ساق پایتان میشود.
- نگه داشتن مایعات در بدن نیز می‌تواند باعث خواب رفتن دست و پا گردد. به دلایل مختلفی مانند استفاده زیاد از نمک و تغییرات سطح هومون‌ها در دوران قاعدگی باعث تجمع مایعات در بدن می‌گردد. اگر قسمتی از بدن متورم گردد، باعث مختل شدن گردش خودن در آن قسمت میشود و در پی آن بی حس شدن و مورمور شدن آن قسمت رخ می‌دهد.
۲. گزگز کردن دست و پا به دلیل بیماری
گروه دوم: در شرایطی اتفاق می‌افتد که اعصاب محیطی در اثر بیماری و یا کمبود ویتامین آسیب دیده باشند.
اعصاب محیطی شامل همه ی اعصاب خارج از مغز و نخاع هستند. اعصاب محیطی از دست‌ها، پا و تا کف پا کشیده شده‌اند. اگر به این اعصاب آسیبی وارد شود دچار بی حسی و مورمور شدن می‌شوند. نوروپاتی محیطی (پیرامونی) به شایع ترین نوع آسیب عصبی گفته میشود. به غیر از مواردی که آسیب عصبی به صورت ارثی اتفاق افتاده است.
خواب رفتن دست یا اگر از نوع اکتسابی باشد قابل ذرمان و پیشگیری است و اگر درمانی برای آن صورت نگیرد، آسیب آن با گذشت زمان بیشتر میشود و حتی ممکن است قابل برگشت نباشد. در ادامه مطلب از بیماری‌های مختلفی صحبت میشود در اثر ابتلا به این بیماری‌ها خواب رفتن دست یا پا اتفاق می‌افتد.
خواب رفتن دست و پا نشانه چه بیماری است؟
نوروپاتی محیطی که با علائم خواب رفتن دست و پا و مورمورشدن به علت‌های زیر اتفاق می‌افتد:
۱- سندرم تونل کارپال و خواب رفتن دست
سندرم تونل کارپال (Carpal Tunnel Syndrome) که نام دیگر آن نشانگان مجرای دستی می‌باشد که خیلی شایع است و هنگامی که به عصب میانی (Median nerve) موجود در طول مچ دست که از استخوان مچ دست رد میشود فشاروارد شود یا به آن آسیب وارد شود بی‌حسی و مورمور شدن در دست احساس میشود. به این شرایط که سندرم تونل کارپال نامیده میشود دلایل مختلفی از جمله آرتروز باعث ایجاد آن میشود.
با گذشت زمان، آرتروز باعث ایجاد خار استخوان می‌گردد و در نتیجه فشرده شدن عصب مدیان اتفاق می‌افتد. اشخاصی که در شغلشان از انگشتانشان حرکت دائمی دارد خیلی زیاد در معرض این سندرم هستند؛ مثل اشخاصی که پیانو می‌نوازند، مکانیک‌ها و تایپیست‌ها.
۲- تاثیر اختلالات ژنتیکی خاص در خواب رفتن پا
اختلالات پزشکی باعث میشود اشخاص مبتلا در معرض آسیب‌های عصبی قرار بگیرند و همچنین باعث فشرده سازی و بی حسی قرار اشخاص شود. فعالیت‌های روزمره این اشخاص حتی بیدارشدن از خواب به طور مکرر دچار مشکل میشود. نوروپاتی ارثی یکی از این اختلالات است که با استعداد فلج فشاری (HNPP) معروف شده است و چون به شکل اتوزومال غالب (Autosomal dominant) می‌باشد باعث سابقه خانوادگی متداول می‌گردد.
۳- نوروپاتی دیابتی دلیل خواب رفتن دست و پا در خواب
اشخاصی که به دیابت مبتلا هستند در معرض خطر آسیب عصبی می‌باشند و به این عارضه اصطلاح پزشکی نوروپاتی دیابتی (Diabetic Neuroupathy) اطلاق میشود. در اثر بالا رفتن قند خون، بافت‌های بدن مانند رگ‌ها و اعصاب آسیب می‌بینند. افزون بر آسیب عصبی، به عروق خونی که باعث تامین اعصاب شما می‌شوند نیز آسیب می‌رسد. حدودا نیمی از اشخاصی که به دیابت مبتلا هستند، به نوروپاتی محیطی هم مبتلا هستند.
در نوروپاتی دیابتی، از قسمت پایین پا تا مچ، خواب رفتن و و مورمور شدن شروع میشود و تا ساق پا ادامه می‌یابد. برای دست‌ها هم دقیقا همین اتفاق می‌افتد اول انگشتان دست و مچ دست شروع به خواب رفتن می‌کند و سپس تا بازوها ادامه می‌یابد. نوروپاتی دیابتی بیشتر در پاها به صورت بی‌حسی و مورمور شدن بروز می‌کند؛ ولی ممکن است دست‌ها و بازوها نیز را درگیر می‌کند.
۴. کمبود ویتامین و موادمعدنی و خواب رفتن بدن
پتاسیم و منیزیم و ویتامین‌های گروه ب (B1, B6, B12) به منظور سلامتی اعصاب ضروری و مهم هستند. اگر این ویتامین‌ها به میزان کافی در رژیم غذایی فرد وجود نداشته باشد و همچنین از مکمل‌های غذایی مصرف نکند، با سردشدن دست و پا و مور مور شدن آنها مواجه خواهد شد. اشخاصی که در ذیل بیان میشود در معرض این آسیب قرار دارند:
- کسانی که فقرآهن و کم خونی دارند. (گزگز دست و پا و کم خونی مرتبط هستند.)
- خانم‌های باردار
- کسانی که رژیم غذایی گیاهخواری دارند
- افراد بالای ۵۰سال
- افرادی که اختلالات گوارشی خاصی مانند بیماری روده‌ی التهابی (IBD) یا بیماری سلیاک دارند.
- کمبود تیامین (thiamine) یا ویتامین B1 در اثر مصرف الکل ایجاد میشود. در اشخاص الکی، رژیم غذایی نامناسب باعث کمبود ویتامین‌های مهم در بدن و در نهایت نوروپاتی محیطی می‌گردد.
البته اعتیاد به الکل به نوبه خود آسیب‌های عصبی به دنبال دارد و به نوروپاتی الکلی می‌گویند.
۵. خواب رفتن دست یا پا به علت ابتلا به ام اس
سیستم ایمنی بدن، باعث میشود بدن از مهاجمان خارجی در امان باشد. اگر یک بیماری خود ایمنی در فرد ایجاد شود سیستم ایمنی بدن به اشتباه سلول‌های بدن را مورد حمله قرار می‌دهد. ام اس (Multiple Sclerosis) یکی از بیماری‌های خودایمنی است که در این بیماری سیستم ایمنی بدن میلین‌ها (محافظ اعصاب) را مورد حمله قرار می‌دهد. نخستین نشانه مبتلا شدن به ام اس بی حس شدن و مورمور شدن می‌باشد که به طور معمول این علامت روی صورت تاثیر می‌گذارد. ولی بی حسی و مورمور شدن دست‌ها و پاها در اثر ضایعات نخاعی که در اثر ام اس رخ می‌دهد نیز از علائم آن هستند.
۶. خواب رفتن پا و دست به علت عوارض دارو
استفاده از بعضی داورها که باعث آسیب عصبی می‌گردند باعث خواب رفتن دست و یا پا و همچنین سوزن سوزن شدن شوند. ار این داروها می‌توان به داروهای بیماری سرطان (شیمی درمانی)، فشار خون بالا، HIV یا ایدز، سل و یا بعضی از عفونت‌ها اشاره کرد که ضعف یا بی حسی در دست و پا ایجاد می‌کنند. اگر شما هنگام مصرف یک داروی خاص این حالات در شما بروز می‌کند با یک مشاور دارویی به صورت تلفنی ارتباط برقرار کنید.
۷. اختلالات نخاعی و بی‌حسی دست و پا
گاهی اختلالات نخاعی یا آسیب ستون فقرات (ستون مهره‌ها)، در بی حسی و گزگز دست و یا پا نقش دارند. اگر نخاع صدمه دیده باشد یا در نخاع کیست (سیرینکس) وجود داشته باشد این علائم پدیدار می‌شوند.
پیشگیری از خواب رفتن دست و پا
خواب رفتن دست و پا به هر علتی که باشد قابل پیشگیری است. فقط مواردی قابل پیشگیری نیستند که ارثی باشند یا جز بیماری‌های خودایمنی باشند. البته قابل کنترل و درمان می‌باشند.
- به منظور پیشگیری، می‌توان هنگام نشستن طولانی و خوابیدن تغییر وضعیت داد چون وضعیت آزادتر مفید است.
- اگر شخصی کمبود ویتامین داشته باشد تغییرات در رژیم غذایی و یا مصرف مکمل‌های مناسب می‌تواند از بروز بی‌حسی جلوگیری کند.
- همچنین قرار نگرفتن در معرض مواد سمی، دنبال کردن برنامه تمرینی زیر نظر پزشک و استفاده نکردن از مشروبات الکلی مواردی هسند که باعث پیشگیری از بروز علائم می‌شوند.
تشخیص خواب رفتن دست و پا
به منظور تشخیص، پزشک با پرسیدن شرح حال بیمار و علائم به بررسی وضعیت بدنی او می‌پردازد. مواردی که در زیر بیان شده است می‌تواند در فرایند تشخیص به پزشک کمک کند و یا ممکن است شخص توسط پزشک به یه متخصص مغزو اعصاب ارجاع شود.
- آزمایش خون؛ که توسط پزشک برای تشخیص بیماری‌هایی مثل دیابت، مشکلات کبد، اختلال در عملکرد کلیه، کمبود ویتامین و دیگر اختلالات متابولیک و علائمی که نشان دهنده فعالیت غیر طبیعی سیستم ایمنی بدن است توصیه میشود.
- بررسی مایع مغزی نخاعی؛ این تست باعث تشخیص این میشود که آیا پادتَن مرتبط با نوروپاتی محیطی در بدن شخص وجود دارد یا خیر.
- ام ار آی
- سی تی اسکن
- تست فعالیت الکتریکی عضله یا الکترومیوگرام
- نمونه برداری از پوست جهت مشاهده‌ی انتهای تارهای عصبی
انواع روش‌های درمان خواب رفتگی دست و پا
اگر نوع و علت اختلال مورد نظر که باعث خواب رفتن شده به طور دقیق تشخیص داده شود درمان خواب رفتن موفق خواهد بود، یعنی هر چقدر زمینه‌ای که باعث بروز مشکل شده درست‌تر و دقیق‌تر تشخیص داده شود درمان موثرتری صورت خواهد گرفت. همچنین اگر به موقع به پزشک مراجعه شود و به طور دقیق پیگیری شود این احتمال وجود دارد که سلول‌های عصبی نابود نشده باشند و امکان ترمیم دوباره آنها وجود دارد.
۱. ماساژ درمانی و کمپرس گرم برای رفع گزگز کردن دست و پا
اولین روشی که توصیه میشود استفاده از ماساژ و کمپرس گرم می‌باشد. اگر گردش خون باعث بی‌حسی و گزگز کردن شده باشد، روش کمپرس گرم باعث تحریک بیرونی گردش خون و مایعات لنفاو میشود که این منجر به افزایش گردش خون میشود و عملکرد اعصاب بهبود پیدا می‌کند و در نهایت بی‌حسی و یا خواب رفتگی دست و پا درمان میشود. برای انجام این کار از یک حوله داغ یا کیسه‌ی آب گرم که به مدت ۵-۷ دقیقه در ناحیه آسیب دیده استفاده کنید و سپس آن را بردارید و به مدت چند دقیقه آن ناحیه را ماساژ دهید. اگر این کار را سه بار در روز انجام دهید به طور قابل توجهی از میزان بی حسی کاسته میشود.
۲. درمان خواب رفتن دست و پا با نمک اپسوم
استفاده از نمک حمام (اپسوم) نیز یکی از راه‌های درمان موثر خواب رفتن دست یا پا توصیه میشود. منیزیمی که در این نمک وجود دارد دارای خاصیت کاهش التهاب می‌باشد. در نتیجه از آن به عنوان ضماد بر روی اعصاب آسیب دیده و ملتهب که حس سوزن شدن را ایجاد کرده‌اند استفاده میشود که روشی بسیار تاثیرگذار خواهد بود.
به منظور انجام این کار از نمک اپسوم به میزان یک فنجان را دریک وان پر از آب بریزید و به مدت 20 دقیقه بدنتان را در این محلول غوطه ور کنید و پس از آن استحمام نمایید. روزانه یک بار این کار را انجام دهید چون باعث افزایش گردش خون در بدن میشود و در پی آن باعث کاهش احساس سوزن سوزن شدن و خواب‌رفتگی میشود. این روش درمانی، باعث درمان خواب رفتن پای چپ نیز موثر می‌باشد.
۳. درمان دارویی خواب رفتن دست و پا
تجویز استفاده از مکمل‌ها و تغییر سبک رژیم غذایی توسط پزشک باعث کاهش علائم می‌گردد. همچنین اگر درد شدید باشد ممکن است پزشک تشخیص دهد مسکن یا درمان موضعی تجویز کند. متخصصان در مواردی می‌توانند پمپ‌های درد یا بلوک‌های عصبی را کاشت کنند تا مشکلات بی‌حسی و خواب رفتن دست و پا را رفع کنند.
۴. رفع خواب رفتگی بدن با توانبخشی فیزیکی
اگر موارد گفته شده در بالا باعث کنترل خواب رفتگی نشود و باز هم در فعالیت‌های روزمره اختلال ایجاد شود، می‌توان از دکتر ارتوپد به صورت آنلاین استفاده کرد. در این روش یک برنامه توان بخشی وجود دارد که شامل تمرینات یا روش‌هایی است که به حفظ تعدل بدنتان کمک می‌کند و می‌توانید کارهای روزمره خود را انجام دهید.
۵. درمان خواب رفتن دست و پا با طب سوزنی
مشخص کردن دلیل بی حسی و سوزن سوزن شدن دست و پا توسط پزشک با استفاده از طب سوزنی و انجام یک معاینه دقیق فیزیکی و همچنین از طریق سابقه‌ی دقیق سلامتی انجام می‌گیرد که در اکثرموارد بی حسی و سوزن سوزن شدن دست و پا به درمان‌های طب سوزنی خیلی خوب پاسخ می‌دهند.
لیست پزشکان مرتبط:
مهدی سخابخشمتخصص مغز و اعصاب (نورولوژی) | تهران- بابک زمانیمتخصص مغز و اعصاب (نورولوژی) | تهران
- رویا ابوالفضلیمتخصص مغز و اعصاب (نورولوژی) | تهران
- علیرضا رنجبر نائینیمتخصص مغز و اعصاب (نورولوژی) | تهران
- سید سهراب هاشمی فشارکیمتخصص مغز و اعصاب (نورولوژی) | تهران
- اکبر سلطان زادهمتخصص مغز و اعصاب (نورولوژی) | تهران
- ساناز معصومیمتخصص مغز و اعصاب (نورولوژی) | تهران
- کلینیک مغز و اعصاب نورالیکلینیک مغز و اعصاب و نوروساینس | تهران
- شیرین بهبهانیمتخصص مغز و اعصاب (نورولوژی) | تهران
- احمد قمی فرمتخصص مغز و اعصاب و ستون فقرات | تهران
