عمل قلب باز: انواع، مراقبت و عوارض آن
عمل قلب باز یکی از روش‌های درمانی مهم در حوزه قلب و عروق است. در این عمل، جراح با ایجاد برشی در استخوان سینه، قفسه سینه را باز می‌کند تا به قلب دسترسی مستقیم داشته باشد. عمل قلب باز یا جراحی قلب باز می‌تواند شامل روش‌هایی مانند پیوند عروق کرونر (CABG)، پیوند قلب و تعویض دریچه قلب باشد و گاهی به آن جراحی قلب سنتی نیز می‌گویند.
امروزه، بسیاری از روش‌های نوین قلب با برش‌های کوچک و بدون نیاز به باز کردن کامل قفسه سینه انجام می‌شوند. بنابراین، اصطلاح “عمل قلب باز” ممکن است کمی گمراه‌کننده باشد. برای کسب اطلاعات دقیق‌تر در مورد عمل قلب باز و روش‌های مختلف آن، می‌توانید با یک متخصص قلب مشورت حضوری یا تلفنی داشته باشید.
عمل قلب باز چیست؟
عمل قلب باز (Open-Heart Surgery) برای درمان طیف وسیعی از مشکلات قلبی، از جمله نارسایی قلبی، نقایص مادرزادی قلب، آریتمی، آنوریسم و بیماری عروق کرونر، استفاده می‌شود. در این جراحی، قفسه سینه باز شده و جراح بر روی ماهیچه‌ها، دریچه‌ها یا رگهای قلب عمل جراحی انجام می‌دهد. پیوند عروق کرونر (CABG) یکی از شایع‌ترین انواع جراحی قلب باز در بزرگسالان است.
عمل قلب باز جزء جراحی‌های تهاجمی محسوب می‌شود، اما آمار مرگ و میر بیمارستانی آن پایین است. با وجود ترس و نگرانی که ممکن است با شنیدن نام “عمل قلب باز” ایجاد شود، آمار مرگ و میر در بیمارانی که این عمل را انجام می‌دهند، حدود ۲.۹ درصد است.
انواع عمل قلب باز:
۱. عمل قلب باز نوزادان:
نوزادانی که با نقص دیواره قلبی متولد می‌شوند، نیاز به جراحی در هفته‌های اول زندگی دارند. این عمل جراحی برای بقای و رشد طبیعی نوزاد ضروری است.
۲. عمل قلب باز بای پس (پیوند عروق کرونر یا CABG):
پیوند عروق کرونر (CABG) شایع‌ترین نوع عمل قلب باز در بزرگسالان است. در این روش، یک شریان یا ورید سالم به یک شریان کرونری مسدود شده پیوند زده می‌شود تا خون تازه به قلب برسد. این پیوند، مسیر جدیدی برای خون ایجاد می‌کند و شریان مسدود شده را دور می‌زند.
روش‌های انجام عمل قلب باز:
دو روش کلی برای انجام جراحی قلب باز وجود دارد:
روی پمپ:
پس از آنژیوگرافی، دستگاه بای پس قلب-ریه به قلب متصل می‌شود و به طور موقت وظیفه قلب و ریه‌ها را بر عهده می‌گیرد. این دستگاه خون را از قلب خارج کرده، اکسیژن‌رسانی می‌کند و به بدن برمی‌گرداند. در این حالت، قلب از تپش باز می‌ایستد و جراح قلب را عمل می‌کند. پس از جراحی، دستگاه بای پس قطع می‌شود و قلب دوباره شروع به کار می‌کند.
خارج از پمپ (قلب تپنده):
در این روش، جراحی بای پس بر روی قلبی که به طور طبیعی می‌تپد، انجام می‌شود. این روش فقط برای جراحی بای پس عروق کرونر (CABG) کاربرد دارد و به آن جراحی قلب تپنده نیز می‌گویند.
سایر روش‌های مرتبط با جراحی قلب:
۱. عمل قلب باز با لیزر (Ablation):
سوزاندن رگ قلب با لیزر یا Ablation نوعی جراحی قلب باز است که برای درمان فیبریلاسیون رگهای قلب استفاده می‌شود. این روش معمولاً برای بیمارانی که قبلاً جراحی‌های قلب باز مانند بای پس یا تعویض دریچه داشته‌اند، انجام می‌شود.
۲. آنژیوگرافی قلب:
آنژیوگرافی قلب برای بررسی رگهای کرونری که خون را به قلب می‌رسانند، انجام می‌شود. اگر رگ‌ها تنگ یا مسدود شده باشند، با استفاده از مش و ابزار فلزی باز می‌شوند تا خونرسانی به قلب بهبود یابد.
۳. عمل بسته قلب:
عمل بسته قلب بدون نیاز به باز کردن قفسه سینه و استفاده از دستگاه بای پس قلب-ریه انجام می‌شود. این روش خطرات و عوارض کمتری نسبت به عمل قلب باز دارد، اما فقط برای برخی از بیماران مناسب است.
۴. عمل گشادی دریچه قلب:
در صورت گشاد شدن دریچه‌های قلب، عمل جراحی برای بهبود عملکرد یا تعویض دریچه انجام می‌شود. این جراحی کم تهاجمی است و خطر مرگ ناشی از آن بسیار کمتر از خطر مرگ ناشی از عدم درمان گشادی دریچه قلب است.
۵. عمل قلب باز تعویض دریچه آئورت و میترال:
در صورت خرابی و عدم عملکرد صحیح دریچه آئورت، عمل تعویض دریچه آئورت که یک جراحی تهاجمی است، انجام می‌شود.
6.عملکرد باتری قلب
وقتی قلب بیمار دچار اختلال عملکرد شده و نمی‌تواند با ریتم و سرعت مناسب بتپد، یک باتری قلب کاشته می‌شود تا ضربان قلب را تنظیم کند. این عمل از طریق جراحی انجام می‌شود. افراد دارای باتری قلب معمولاً عمر طولانی دارند و خود باتری‌ها بسته به میزان استفاده، حداقل ۵ تا ۷ سال کار می‌کنند. پس از این مدت، باتری یا مولد پالس نیاز به تعویض دارد. لازم به ذکر است که هزینه باتری قلب با بیمه تکمیلی به طور قابل توجهی کاهش می‌یابد.
چه کسانی کاندید مناسبی برای عمل قلب باز هستند؟
افراد با شرایط زیر می‌توانند عمل قلب باز را توسط بهترین جراح قلب انجام دهند:
- آریتمی، فیبریلاسیون دهلیزی
- نقایص مادرزادی قلب مانند نقص دیواره بین بطنی یا دهلیزی، و دیواره ناقص بین حفره‌های قلب
- بیماری عروق کرونر قلب
- نارسایی قلبی
چه کسانی کاندید مناسبی برای عمل قلب باز نیستند؟
عمل قلب باز برای بیمارانی که ریسک بالایی دارند و شرایط زیر را دارا هستند، خطرناک است و توصیه نمی‌شود:
- نارسایی کلیه
- نارسایی کبد
- نارسایی ریوی (که می‌تواند در روند عمل قلب باز اختلال ایجاد کند)
- سابقه عمل قلب با عوارض و مشکلات
چه زمانی جراحی قلب باز ضروری است؟
جراحی قلب باز ممکن است برای انجام عمل CABG (پیوند بایپس عروق کرونر) لازم باشد. این عمل برای افراد مبتلا به بیماری عروق کرونر قلب ضروری است. بیماری عروق کرونر یا گرفتگی عروق قلبی زمانی رخ می‌دهد که رگهای خونی تأمین‌کننده خون و اکسیژن عضله قلب، تنگ و سفت شوند. این حالت اغلب “تصلب شرایین” نامیده می‌شود. تصلب شرایین زمانی اتفاق می‌افتد که رسوبات چربی به نام پلاک روی دیواره عروق کرونر تشکیل شوند. این پلاک‌ها، شریان‌ها را تنگ کرده و جریان خون را مختل می‌کنند. وقتی خون نتواند به درستی به قلب برسد، ممکن است حمله قلبی رخ دهد.
پزشکان از جراحی قلب باز برای درمان انواع بیماری‌های قلبی استفاده می‌کنند. دلایل مختلفی برای انجام این جراحی وجود دارد، از جمله:
- ترمیم یا تعویض دریچه‌های قلب با دریچه مصنوعی (بیماری دریچه قلب)
- ترمیم نواحی آسیب‌دیده یا غیرطبیعی قلب
- کاشت دستگاه‌های پزشکی تنظیم‌کننده ضربان قلب
- تعویض قلب آسیب‌دیده با قلب اهدایی (پیوند قلب)
- آریتمی قلب، از جمله فیبریلاسیون دهلیزی
- درمان نقایص مادرزادی قلب، مانند نقص دیواره بین دهلیزی (سوراخ در قلب) یا سندرم هیپوپلاستیک قلب چپ (توسعه نیافتگی ساختارهای قلب)
- بیماری عروق کرونر
- درمان نارسایی قلبی
- آنوریسم آئورت توراسیک
نحوه انجام جراحی قلب باز
عمل CABG بین ۳ تا ۶ ساعت طول می‌کشد. مراحل کلی آن به شرح زیر است:
- بیهوشی عمومی: به بیمار بیهوشی عمومی داده می‌شود (این عمل در کودکان و نوزادان نیز قابل انجام است). بیهوشی تضمین می‌کند که بیمار در طول جراحی خواب و بدون درد است.
- ایجاد برش: جراح یک برش ۲۰ تا ۲۵ سانتی‌متری در قفسه سینه ایجاد می‌کند.
- دسترسی به قلب: جراح تمام یا بخشی از استخوان جناغ سینه بیمار را برش می‌دهد تا به قلب دسترسی پیدا کند.
- استفاده از دستگاه بایپس قلب و ریه: هنگامی که قلب در معرض دید قرار گرفت، بیمار ممکن است به دستگاه بایپس قلب و ریه متصل شود. این دستگاه خون را از قلب دور می‌کند تا جراح بتواند عمل را انجام دهد. برخی از روش‌های جدیدتر نیازی به این دستگاه ندارند.
- ایجاد مسیر جدید برای خون: جراح از یک ورید یا شریان سالم برای ایجاد یک مسیر جدید در اطراف شریان مسدود شده استفاده می‌کند.
- بستن استخوان جناغ: جراح استخوان جناغ را با سیم می‌بندد و سیم را در داخل بدن باقی می‌گذارد.
- بخیه زدن برش: برش اصلی دوخته می‌شود.
گاهی اوقات برای افراد در معرض خطر، مانند افراد مسن یا کسانی که چندین عمل جراحی داشته‌اند، از روش “آبکاری استرنوم” استفاده می‌شود. در این روش، استخوان جناغ پس از جراحی با صفحات کوچک تیتانیومی به هم متصل می‌شود.
قبل از جراحی: بیهوشی عمومی دریافت خواهید کرد که شما را به خواب می‌برد تا دردی احساس نکنید. همچنین یک لوله تنفسی و یک سوند مثانه برای شما قرار داده می‌شود. جراحی قلب باز معمولاً ۳ تا ۵ ساعت طول می‌کشد.
عمل قلب باز برای افراد دیابتی
این موضوع را از دو جنبه بررسی می‌کنیم. اول اینکه اغلب بیمارانی که جراحی بایپس قلب (CABG) انجام می‌دهند، پس از عمل به دلیل احتمال افزایش قند خون، انسولین دریافت می‌کنند.
دوم اینکه بیماران دیابتی که نیاز به جراحی قلب باز دارند، در مقایسه با افراد غیر دیابتی، با خطرات بیشتری روبرو هستند. یکی از مهمترین چالش‌ها در جراحی قلب باز برای افراد دیابتی، میزان بقای آنها پس از عمل است.
افراد دیابتی پس از عمل قلب باز، بیشتر مستعد ابتلا به عفونت‌های بعد از عمل هستند. همچنین، احتمال موفقیت‌آمیز بودن عمل و میزان بقای آنها نسبت به سایر بیماران کمتر است. به عبارت دیگر، آمار مرگ و میر در این گروه از بیماران بیشتر است.
مطالعه‌ای توسط موسسه NCBI بر روی ۷۰۰ بیمار نیازمند عمل قلب باز انجام شد که ۳۵۰ نفر از آنها دیابتی و ۳۵۰ نفر دیگر غیر دیابتی بودند. به جز دیابت، سایر ویژگی‌های جسمی و سلامتی آنها، از جمله وزن، مشابه بود. اگرچه آمار مرگ و میر بیماران دیابتی به طور قابل توجهی بالاتر از افراد غیر دیابتی نبود، اما میزان ابتلا به عوارض پس از عمل، مانند مشکلات کلیوی، مغزی و عصبی، در بیماران دیابتی بسیار بیشتر بود. همچنین، نیاز به انتقال خون در این گروه دو برابر بیشتر از بیماران غیر دیابتی بود.
عمل قلب باز برای افراد مسن
جراحی قلب باز در بیماران ۸۵ ساله و بالاتر نیز با نتایج قابل قبولی قابل انجام است. با این حال، بستری طولانی مدت در بیمارستان می‌تواند برای این گروه سنی چالش برانگیز باشد.
عمل قلب باز در بیماران دیالیزی
بیماران دیالیزی در مقایسه با بیمارانی که عملکرد کلیه طبیعی دارند، در معرض خطر بیشتری برای مرگ و میر و عوارض پس از عمل جراحی قلب باز هستند. بنابراین، ارزیابی دقیق مزایای درمان جراحی در مقابل خطرات احتمالی در این بیماران ضروری است.
چگونه برای جراحی قلب باز آماده شویم؟
تمام داروهای مصرفی خود، از جمله داروهای بدون نسخه، ویتامین‌ها و گیاهان دارویی را به پزشک خود اطلاع دهید. همچنین، هرگونه بیماری، از جمله تبخال، سرماخوردگی، آنفولانزا یا تب را به پزشک گزارش کنید. پزشک ممکن است دو هفته قبل از جراحی، از شما بخواهد سیگار را ترک کرده و مصرف داروهای رقیق کننده خون مانند آسپرین، ایبوپروفن یا ناپروکسن را متوقف کنید.
قبل از جراحی، در مورد مصرف الکل خود با پزشک مشورت کنید. اگر به طور معمول بیش از سه نوشیدنی الکلی در روز مصرف می‌کنید و درست قبل از جراحی آن را قطع کنید، ممکن است دچار علائم ترک الکل شوید. این علائم می‌توانند پس از جراحی قلب باز، عوارض جدی و حتی تهدید کننده حیات، مانند تشنج یا لرزش، ایجاد کنند. پزشک می‌تواند به شما در ترک الکل کمک کند تا احتمال این عوارض را کاهش دهد.
ممکن است از شما خواسته شود یک روز قبل از جراحی، با صابون مخصوص، برای از بین بردن باکتری‌های روی پوست و کاهش احتمال عفونت پس از عمل، دوش بگیرید. همچنین، ممکن است لازم باشد از نیمه شب به بعد چیزی نخورید و ننوشید. هنگام ورود به بیمارستان برای جراحی، دستورالعمل‌های دقیق‌تری به شما داده خواهد شد.
بعد از جراحی قلب باز چه اتفاقی می‌افتد؟
پس از جراحی، هنگام بیدار شدن، دو یا سه لوله در قفسه سینه خود خواهید داشت که برای تخلیه مایع از اطراف قلب شما کار گذاشته شده‌اند. همچنین، ممکن است خطوط داخل وریدی (IV) در بازوی شما برای تامین مایعات و یک کاتتر (لوله نازک) در مثانه برای خارج کردن ادرار داشته باشید.
حتی در صورت تشخیص خطرناک‌ترین بیماری قلبی، به دستگاه‌هایی متصل خواهید شد که بر قلب شما نظارت می‌کنند. پرستاران در نزدیکی شما خواهند بود تا در صورت بروز مشکل به شما کمک کنند. پس از جراحی، ممکن است عوارضی مانند یبوست (به دلیل مصرف مسکن‌های قوی)، افسردگی یا نوسانات خلقی، بی‌خوابی، از دست دادن اشتها، مشکلات حافظه، درد عضلانی در ناحیه قفسه سینه و پهلو، و درد، کبودی و تورم جزئی در محل برش را تجربه کنید.
معمولاً شب اول را در بخش مراقبت‌های ویژه (ICU) سپری خواهید کرد و سپس برای ۳ تا ۷ روز آینده به یک اتاق مراقبت معمولی منتقل می‌شوید.
بعد از عمل قلب باز چند روز بستری می‌شویم؟
مدت زمان بستری در بیمارستان پس از عمل قلب باز به روند بهبودی شما بستگی دارد، اما معمولاً ۳ تا ۷ روز است، به شرطی که مشکلی در روند بهبودی و نقاهت شما پیش نیاید و نیازی به بستری طولانی‌تر در بخش مراقبت‌های ویژه نباشد.
در صورت بروز هر یک از موارد زیر، با پزشک خود تماس بگیرید:
- درد قفسه سینه (به غیر از ناراحتی طبیعی در محل برش)
- تب و لرز
- حالت تهوع و استفراغ
- تنگی نفس
- علائم عفونت در محل جراحی، مانند ترشح و قرمزی
- گفتار نامفهوم یا سایر علائم سکته مغزی
مراقبت‌های پس از عمل جراحی قلب باز در منزل و بیمارستان
آزمایش الکتروکاردیوگرام (ECG) ابزاری اساسی و غیرتهاجمی برای ارزیابی عملکرد قلب است که فعالیت الکتریکی آن را ثبت می‌کند. این تست می‌تواند در تشخیص بیماری‌های قلبی مانند اختلالات ریتم قلب و بیماری عروق کرونر (شامل حمله قلبی و آنژین صدری) مفید باشد. مراقبت‌های بعد از عمل جراحی قلب باز، چه در بیمارستان و چه در منزل، نقشی حیاتی در روند بهبودی بیمار ایفا می‌کند.
۱. مراقبت از محل جراحی:
حفظ بهداشت و مراقبت دقیق از محل برش جراحی بسیار حائز اهمیت است. محل برش باید تمیز، خشک و گرم نگه داشته شود و قبل و بعد از هرگونه تماس با آن، دست‌ها به‌دقت شسته شوند. در صورت بهبود مناسب زخم و عدم وجود ترشح، دوش گرفتن با آب ولرم (نه داغ) به مدت حداکثر ۱۰ دقیقه مجاز است، به شرط آنکه آب مستقیماً به محل برش برخورد نکند. همچنین، بررسی منظم محل برش جهت تشخیص علائم عفونت ضروری است. این علائم عبارتند از:
- افزایش ترشحات، چرک یا باز شدن زخم
- قرمزی اطراف محل برش
- احساس گرما در امتداد خط برش
- تب
۲. مدیریت درد:
کنترل درد پس از جراحی، علاوه بر افزایش سرعت بهبودی، احتمال بروز عوارض مانند لخته شدن خون یا ذات‌الریه را کاهش می‌دهد. بیمار ممکن است درد عضلانی، گلو درد، درد در محل برش یا درد ناشی از لوله‌های تخلیه قفسه سینه را تجربه کند. پزشک معمولاً داروهای مسکن تجویز می‌کند که باید طبق دستور مصرف شوند. برخی پزشکان توصیه می‌کنند که داروهای مسکن قبل از فعالیت بدنی و قبل از خواب نیز مصرف شوند.
۳. خواب کافی:
در گذشته تصور می‌شد که عمل جراحی قلب باز می‌تواند منجر به کاهش عملکرد ذهنی شود، اما تحقیقات جدید این فرضیه را رد کرده‌اند. هرچند برخی بیماران پس از جراحی دچار زوال ذهنی می‌شوند، این امر بیشتر به روند طبیعی پیری مرتبط است. بسیاری از بیماران پس از جراحی قلب باز با اختلال خواب مواجه می‌شوند، اما استراحت کافی برای بهبودی ضروری است. برای بهبود کیفیت خواب، میتوان اقدامات زیر را انجام داد:
- مصرف داروی مسکن حدود نیم ساعت قبل از خواب
- استفاده از بالش برای کاهش فشار بر روی عضلات
- پرهیز از مصرف کافئین، به‌خصوص در ساعات عصر
برخی افراد پس از جراحی قلب باز دچار افسردگی یا اضطراب می‌شوند. مراجعه به روانشناس یا مشاور می‌تواند در مدیریت این عوارض مؤثر باشد.
۴. توانبخشی (فیزیوتراپی):
شرکت در یک برنامه توانبخشی جامع و ساختاریافته برای اکثر افرادی که جراحی قلب باز داشته‌اند، مفید است. این برنامه معمولاً به‌صورت سرپایی و با چند جلسه در هفته انجام می‌شود و شامل ورزش، کنترل عوامل خطر و مدیریت استرس، اضطراب و افسردگی است.
۵. استفاده از کمربند طبی:
پس از عمل جراحی قلب باز، استفاده از جلیقه یا کمربند طبی به مدت ۳ ماه ضروری است. این کمربند با اعمال فشار مناسب بر روی جناغ سینه، از آن محافظت می‌کند. بستن این کمربند معمولاً ساده است و با استفاده از دکمه‌ها و بندهای مخصوص انجام می‌شود. مراجعه به کاتالوگ یا تصاویر کمربند می‌تواند در بستن صحیح آن کمک کند. در صورت هرگونه ابهام، بهتر است از پزشک راهنمایی گرفته شود.
۶. چشم‌انداز بلندمدت:
بهبودی پس از جراحی قلب باز تدریجی است و ممکن است تا ۶ هفته طول بکشد تا بیمار احساس بهتری داشته باشد و تا ۶ ماه تا مزایای کامل جراحی را تجربه کند. با این حال، چشم‌انداز برای اکثر بیماران مثبت است و پیوندها می‌توانند سال‌ها دوام داشته باشند. لازم به ذکر است که جراحی از انسداد مجدد شریان‌ها جلوگیری نمی‌کند. برای حفظ سلامت قلب، رعایت موارد زیر ضروری است:
- تغذیه سالم
- کاهش مصرف غذاهای پرنمک، پرچرب و شیرین
- داشتن سبک زندگی فعال
- ترک سیگار
- کنترل فشار خون و کلسترول
رعایت یک رژیم غذایی سالم برای قلب، افزایش فعالیت بدنی، کاهش استرس، خواب کافی و پرهیز از سیگار، از جمله انتخاب‌های مهم در سبک زندگی هستند که به بهبودی و بازگشت به فعالیت‌های روزمره کمک می‌کنند.
پس از عمل جراحی قلب باز، تغذیه مناسب نقشی حیاتی در بهبودی و حفظ سلامت قلب دارد. اینکه چه غذاهایی مصرف کنید و از چه مواردی پرهیز کنید، نقاط مهمی هستند که باید به آنها توجه داشت. در ادامه به بررسی رژیم غذایی مناسب و برخی از عوارض شایع پس از این جراحی می‌پردازیم.
تغذیه مناسب پس از عمل قلب باز:
یک رژیم غذایی سالم پس از جراحی قلب، برای بهبودی سریع‌تر و محافظت از قلب در برابر مشکلات آتی ضروری است. تغذیه مناسب به کنترل وزن نیز کمک می‌کند که خود عاملی مهم در سلامت قلب و عروق است. مشورت با پزشک یا متخصص تغذیه برای تنظیم یک برنامه غذایی شخصی‌سازی‌شده بسیار مفید خواهد بود، اما نکات کلی زیر را میتوان در نظر گرفت:
مصرف غذاهای تازه و کامل:
برای بهبود سلامت قلب و عروق، بهتر است از یک رژیم غذایی کم‌چرب، کم‌کلسترول و سرشار از فیبر استفاده کنید. مواد غذایی زیر بخش مهمی از این رژیم را تشکیل می‌دهند:
- میوه‌ها
- سبزیجات
- غلات کامل
- نان‌های سبوس‌دار
- گوشت بدون چربی (مانند ماهی و مرغ)
- لبنیات کم‌چرب
محدود کردن چربی، نمک و شکر:
غذاهایی مانند گوشت‌های پرچرب، جگر، زرده تخم‌مرغ، شیر کامل، کره، خامه، پنیرهای پرچرب، غذاهای سرخ‌شده و روغن نخل سرشار از چربی اشباع هستند. سوپ‌های کنسرو شده، سس اسپاگتی کنسرو شده، بسیاری از میان وعده‌های فرآوری شده و ماهی دودی نیز حاوی مقادیر زیادی نمک هستند. در رژیم غذایی پس از جراحی قلب، محدود کردن مصرف چربی‌های اشباع، شکر و نمک و پرهیز از موارد زیر اهمیت دارد:
- گوشت‌های فرآوری‌شده (مانند سوسیس و کالباس)
- غذاهای با ارزش غذایی کم (مانند تنقلات و نوشابه‌های گازدار)
- فست فود
صبحانه مناسب:
برای انتخاب بهترین صبحانه پس از عمل قلب باز، تمرکز بر میوه‌ها، سبزیجات و غلات کامل مناسب‌تر است. از مصرف لبنیات پرچرب و مصرف زیاد تخم‌مرغ باید خودداری شود. مشورت با متخصص تغذیه برای تنظیم یک برنامه صبحانه مفید خواهد بود.
برخی از داروها پس از عمل:
برخی افراد پس از عمل جراحی قلب باز نیاز به ادامه مصرف داروهایی مانند آسپرین دارند. آسپرین با جلوگیری از تجمع پلاکت‌ها و تشکیل لخته خون، به عنوان یک داروی ضد پلاکت عمل می‌کند. این دارو معمولاً برای افرادی که سابقه حمله قلبی یا سکته مغزی دارند، تجویز می‌شود.
عوارض احتمالی پس از عمل قلب باز:
جراحی قلب باز ممکن است با عوارضی همراه باشد. خونریزی از محل جراحی شایع‌ترین عارضه است. سایر خطرات احتمالی عبارتند از:
- عفونت زخم قفسه سینه (به ویژه در افراد چاق، دیابتی یا کسانی که قبلاً جراحی بایپس عروق کرونر داشته‌اند)
- حمله قلبی یا سکته مغزی
- نارسایی ریه یا کلیه (به ویژه در افراد مسن)
- درد قفسه سینه و تب خفیف
- اختلال حافظه یا در موارد نادر، مرگ
- تشکیل لخته خون
- ضعف عمومی
- از دست دادن خون
- ضربان قلب نامنظم (آریتمی)
- تنگی نفس (به ویژه در افراد دیابتی)
- ذات‌الریه
- تشنج
برخی از عوارض شایع و نکات مربوط به آنها:
درد:
در حین عمل به دلیل بیهوشی دردی احساس نمی‌شود، اما پس از جراحی، به ویژه به دلیل وجود درناژ در قفسه سینه، ممکن است درد وجود داشته باشد. این درد با خندیدن، سرفه یا عطسه شدیدتر می‌شود. درناژ معمولاً یک روز پس از جراحی برداشته می‌شود.
بخیه:
بخیه های عمل قلب باز معمولاً به شکل T در قفسه سینه هستند و پس از بهبودی کامل کشیده می‌شوند.
ورم پا:
ورم پا پس از جراحی قلب باز شایع است، به ویژه اگر در طول عمل وریدهایی از پا برداشته شده باشند. کم‌تحرکی پس از جراحی نیز در ایجاد ورم موثر است. راه رفتن می‌تواند به کاهش ورم کمک کند.
تنگی نفس:
تنگی نفس از عوارض شایع پس از جراحی قلب باز است و حتی در بیماران کم‌خطر نیز ممکن است رخ دهد.
خطر مرگ در جریان عمل جراحی قلب باز
مرگ در حین عمل جراحی قلب باز اتفاق نادری است. با این حال، بحرانی‌ترین دوره برای بروز مرگ ناشی از عمل قلب باز و نارسایی قلبی، طی سه روز پس از جراحی است.
افزایش فشار خون پس از عمل جراحی قلب باز
بعد از جراحی بایپس، فشار خون بیمار ممکن است به دلایل مختلفی افزایش یابد. از جمله این دلایل میتوان به استرس و نگرانی بیمار در مورد آینده و همچنین قطع مصرف برخی از داروهای فشار خون که قبل از عمل مصرف می‌کرده است، اشاره کرد.
گرفتگی صدا پس از عمل جراحی قلب باز
گرفتگی موقت صدا پس از جراحی قلب باز می‌تواند نشانه آسیب عصب حنجره باشد. این عارضه که سندرم اورتنر نام دارد، اولین بار توسط پزشک اتریشی، نوبرت اورتنر، در سال ۱۸۹۷ شرح داده شد. عدم توجه به این عارضه، علاوه بر دیسفونی (اختلال صدا یا خشونت صدا)، می‌تواند منجر به عوارض دیگری مانند سرفه مزمن و آسپیراسیون (ورود مواد غذایی یا مایعات به ریه) شود.
علل عفونت و آمبولی ریه پس از عمل جراحی قلب باز
آمبولی ریه زمانی اتفاق می‌افتد که یک لخته خون، شریان ریه را مسدود کند. خطر آمبولی ریه پس از جراحی قلب، در ۱ تا ۶ هفته اول، به ویژه اگر بیمار قادر به حرکت نباشد، به حداکثر خود می‌رسد. مصرف داروهای ضد انعقاد، استفاده از دستگاه‌های فشرده‌سازی و افزایش تدریجی فعالیت بدنی می‌تواند خطر آمبولی را کاهش دهد.
ضعف و سرفه پس از عمل جراحی قلب باز
در ۳ تا ۶ هفته اول پس از عمل، احتمالاً اغلب اوقات احساس خستگی خواهید کرد. این به دلیل مصرف انرژی زیاد بدن برای ترمیم خود است. پس از این دوره، قادر خواهید بود بیشتر فعالیت‌های روزمره خود را انجام دهید و احتمالاً تا ۳ ماه بعد، بهبودی کامل خواهید یافت.
آیا امکان انجام مجدد عمل جراحی قلب باز وجود دارد؟
اگر نیاز به جراحی مجدد قلب دارید، ناامید نشوید. به لطف پیشرفت‌های مستمر در جراحی قلب و افزایش امید به زندگی، بسیاری از افراد به سنی می‌رسند که نیاز به عمل دوم قلب، که معمولاً به آن عمل مجدد قلب گفته می‌شود، پیدا می‌کنند.
دلایل متعددی وجود دارد که ممکن است نیاز به عمل دوم (سوم، چهارم یا بیشتر) قلب داشته باشید. بیمارانی که عوامل خطر بالایی دارند یا تحت عمل مجدد قرار می‌گیرند، در مراکز پزشکی معتبر با تیم‌های جراحی و پشتیبانی مجرب، نتایج بهتری کسب می‌کنند. تقریباً یک سوم از جراحی‌های قلب انجام شده، عمل‌های مجدد هستند.
اگر با عمل مجدد قلب مواجه هستید، به یاد داشته باشید که ایمنی و موفقیت این جراحی‌ها رو به افزایش است، به ویژه هنگامی که یک جراح باتجربه، عمل شما را در یک مرکز معتبر انجام دهد. برای دستیابی به بهترین نتیجه، وقت کافی برای انتخاب دقیق بیمارستان و جراح خود اختصاص دهید.بیماران مبتلا به بیماری عروق کرونری یا نارسایی قلبی، بیشتر در معرض عوارض پس از عمل جراحی هستند.
آیا جایگزینی برای جراحی قلب باز استاندارد وجود دارد؟
به لطف پیشرفت‌های پزشکی، بسیاری از روش‌هایی که قبلاً نیاز به باز کردن قفسه سینه داشتند، اکنون می‌توانند با استفاده از جراحی قلب کم‌تهاجمی یا با برش‌های کوچک انجام شوند. گاهی اوقات، جراح هنوز نیاز به برش قسمتی از استخوان سینه (استرنوتومی جزئی) دارد. بسته به شرایط شما، جراح ممکن است بتواند از روش‌های زیر استفاده کند:
۱. جراحی مبتنی بر کاتتر
در این روش، جراح یک کاتتر (لوله نازک و توخالی) را به قلب هدایت می‌کند. سپس ابزارهای جراحی، بالون‌ها یا استنت‌ها را از طریق کاتتر وارد می‌کند تا عمل مورد نظر را انجام دهد. روش‌های مبتنی بر کاتتر شامل تعویض دریچه آئورت ترانس کاتتر (TAVR) و آنژیوپلاستی کرونر و استنت‌گذاری قلب است.
۲. جراحی قفسه سینه با کمک ویدئو (VATS)
جراح، VATS را با قرار دادن یک دوربین فیلمبرداری کوچک (توراکوسکوپ) و ابزار جراحی از طریق چندین برش کوچک در قفسه سینه انجام می‌دهد. VATS می‌تواند برای کاشت ضربان‌ساز، ترمیم دریچه‌های قلب یا درمان آریتمی استفاده شود.
۳. جراحی با کمک رباتیک
برخی از بیماران مبتلا به بیماری دریچه قلب، تومورهای قلبی، فیبریلاسیون دهلیزی و نقایص سپتوم (سوراخ‌های قلب) ممکن است کاندیدای این روش کم‌تهاجمی باشند که در برخی موارد می‌تواند حتی بدترین نوع بیماری قلبی مادرزادی را نیز درمان کند. گاهی اوقات، جراحان می‌توانند با ایجاد برش‌های کم‌تهاجمی روی پوست و استفاده از ربات داوینچی برای انجام جراحی، عروق کرونر تنگ شده را درمان کنند.
داوینچی یک ابزار جراحی چند پا و رباتیک است که توسط جراح از راه دور کنترل می‌شود. گفته می‌شود ربات داوینچی بهبودی را تسریع می‌کند و جدیدترین روش عمل قلب باز است. این روش، جراحی بایپس عروق کرونر آندوسکوپی نامیده می‌شود. این روش از نظر اثربخشی یا ایمنی نسبت به جراحی قلب باز برتری ندارد. هر دو نوع جراحی به مدت زمان بستری و برنامه مراقبتی مشابه در بیمارستان نیاز دارند.
تفاوت اصلی این است که افرادی که تحت این عمل جراحی کم‌تهاجمی قرار گرفته‌اند، نسبت به افرادی که جراحی سنتی‌تری داشته‌اند، دوره نقاهت کوتاه‌تری دارند.
جراحی قلب باز یا استنت قلب: کدام بهتر است؟
درمان تنگی عروق کرونر به روش‌های مختلفی انجام می‌شود که هر کدام مزایا و معایب خاص خود را دارند و بسته به نوع و شدت انسداد، برای بیماران مختلف قابل استفاده هستند. این روش‌ها عبارتند از:
- درمان دارویی
- آنژیوپلاستی با بالن (بالن قلب)
- استنت گذاری (فنر قلب)
- جراحی بایپس عروق کرونر (جراحی قلب باز)
عمل قلب باز برای گرفتگی رگ
طی دهه‌های گذشته، تحقیقات گسترده‌ای در مورد مزایای هر یک از روش‌های درمان انسداد سه رگ اصلی قلب انجام شده و تفاوت‌ها و برتری هر روش در شرایط خاص بررسی شده است.
در برخی موارد، انتخاب روش درمانی برای انسداد عروق کرونر آسان است، اما در برخی دیگر، انتخاب بهترین روش به شرایط بیمار و تصمیم‌گیری مشترک تیم پزشکی و بیمار بستگی دارد.
آشنایی بیماران و خانواده‌هایشان با روش‌های درمان تنگی عروق قلبی، فواید و خطرات هر کدام، برای تصمیم‌گیری آگاهانه در انتخاب روش درمانی مناسب ضروری است.
طول عمر بعد از عمل قلب باز
طول عمر پس از عمل قلب باز یکی از نگرانی‌های بیماران است و به عوامل مختلفی مانند سلامت عمومی بیمار، نحوه انجام جراحی، میزان موفقیت آن و مهارت جراح بستگی دارد.
به طور کلی، حدود ۹۶٪ از بیماران یک سال، ۹۰٪ پنج سال و ۷۴٪ ده سال پس از عمل قلب باز زنده می‌مانند. این آمار برای چنین جراحی پیچیده‌ای امیدوارکننده است.
در سی سال اخیر، پیش‌آگهی عمل قلب باز بهبود یافته و میزان بقا به طور چشمگیری افزایش یافته است، بنابراین نگرانی از این جراحی نباید به اندازه گذشته باشد.
چه پزشکانی عمل قلب باز را انجام می‌دهند؟
تیمی از پزشکان و متخصصان در حین جراحی قلب باز همکاری می‌کنند، از جمله:
- جراح اصلی: رهبری تیم جراحی و هدایت جراحان دیگر
- متخصص بیهوشی: تزریق داروی بیهوشی و نظارت بر علائم حیاتی
- تیم پرفیوژن: کار با دستگاه قلب-ریه و سایر تجهیزات فنی
- پرستاران و تکنسین‌ها: کمک به تیم جراحی و آماده‌سازی اتاق عمل
پرسش و پاسخ
جراحی قلب باز چیست و چرا انجام می‌شود؟
جراحی قلب باز نوعی جراحی است که در آن قفسه سینه باز شده و جراح، قلب، ماهیچه‌ها، دریچه‌ها و رگ‌ها را ترمیم می‌کند. بیمار در طول عمل بیهوش است و جراحی چند ساعت طول می‌کشد.
این جراحی برای درمان بیماری‌های قلبی مختلفی مانند نارسایی قلبی، بیماری دریچه قلب، آریتمی، آنوریسم و بیماری عروق کرونر انجام می‌شود.
آیا عمل قلب باز باعث مرگ می‌شود؟
مرگ در بیمارستان پس از جراحی قلب باز بسیار نادر است و معمولاً به دلیل حمله قلبی، سکته یا تصلب شرایین رخ می‌دهد. با وجود تهاجمی بودن جراحی، خطر مرگ بسیار پایین است.
آیا عمل قلب باز خطرناک است؟
عمل قلب باز یک جراحی تهاجمی است و معمولاً زمانی انجام می‌شود که سایر روش‌ها مؤثر نبوده‌اند. روش‌های دیگر مانند استنت گذاری یا درمان دارویی کمتر تهاجمی هستند.
این عمل به یک تیم جراحی ماهر نیاز دارد، اما نرخ مرگ و میر آن حدود ۳.۹٪ است.
چه مدت بعد از عمل قلب نباید به دندانپزشکی رفت؟
پس از جراحی قلب باز مانند پیوند رگ یا دریچه، سیستم ایمنی بدن ضعیف شده و خطر پس زدن بافت وجود دارد. فرایندهای دندانپزشکی می‌توانند باعث عفونت شوند. بنابراین، توصیه می‌شود قبل از مراجعه به دندانپزشک با متخصص قلب مشورت کنید. ممکن است نیاز به آنتی‌بیوتیک قبل از انجام فرایندهای دندانپزشکی باشد.
علت درد دست چپ بعد از عمل قلب باز چیست؟
احساس درد، بی‌حسی یا گزگز در دست چپ (و گاهی دست راست) پس از جراحی قلب باز می‌تواند نگران‌کننده باشد. این علائم معمولاً به دلیل آسیب‌های جزئی به عضلات یا اعصاب در طول عمل یا قرارگیری طولانی در یک وضعیت خاص در حین جراحی ایجاد می‌شوند. خوشبختانه، این دردها غالباً موقتی هستند و با بهبودی بدن به تدریج کاهش یافته و از بین می‌روند. این دردها ماهیت عضلانی-عصبی دارند و ارتباطی با درد آنژین قلبی ندارند. بنابراین، جای نگرانی نیست، اما اگر درد ادامه‌دار یا شدید بود، حتماً با پزشک خود مشورت کنید.
مدت زمان بیهوشی بعد از عمل پیوند قلب چقدر است؟
عمل پیوند قلب از پیچیده‌ترین و طولانی‌ترین جراحی‌های قلب باز است. مدت زمان عمل قلب باز، چه پیوند قلب باشد چه جراحی‌های دیگر مانند باتری قلب، می‌تواند از ۳ تا ۶ ساعت یا بیشتر متغیر باشد و به عوامل متعددی بستگی دارد. بیهوشی پس از عمل قلب باز معمولاً ۳ تا ۶ ساعت پس از اتمام جراحی ادامه دارد. پس از این مدت، اثر داروهای بیهوشی از بین می‌رود و بیمار در بخش ریکاوری به هوش می‌آید. با این حال، جدا کردن دستگاه تنفس و انتقال بیمار به بخش بستگی به شرایط خاص هر بیمار دارد و می‌تواند متفاوت باشد.
پیاده روی بعد از عمل قلب باز امکان پذیر است؟
پیاده‌روی پس از عمل قلب باز نه تنها امکان‌پذیر است، بلکه ضروری و مفید نیز می‌باشد. پیاده‌روی منظم، به ویژه یک ساعت در روز، به کاهش خطر لخته شدن خون، ورم پاها و اندام‌ها کمک می‌کند و روند بهبودی را تسریع می‌بخشد.
ریسک عمل قلب باز چقدر است و عمل قلب باز چقدر موفقیت آمیز است؟
میزان موفقیت عمل قلب باز قابل توجه است. به طور کلی، حدود ۹۰٪ از افرادی که تحت عمل قلب باز قرار می‌گیرند، تا ۵ سال پس از جراحی زنده می‌مانند و این میزان برای ۱۰ سال پس از جراحی به حدود ۷۴٪ می‌رسد.
گرفتگی مجدد عروق بعد از عمل قلب باز ممکن است؟
بله، احتمال گرفتگی مجدد عروق پس از عمل قلب باز وجود دارد. در چنین مواردی، پزشک ممکن است روش‌های درمانی دیگری مانند آنژیوپلاستی یا جراحی مجدد را پیشنهاد دهد.
چند بار میتوان عمل قلب باز انجام داد؟
تعداد دفعات انجام عمل قلب باز به شرایط بیمار بستگی دارد. به دلیل خطرات بالای جراحی مجدد، معمولاً از تکرار عمل قلب باز اجتناب می‌شود، مگر در موارد ضروری.
داروهای مصرفی بعد از عمل قلب باز کدامند؟
پس از عمل قلب باز، داروهایی مانند داروهای کنترل فشار خون، داروهای ضد انعقاد و رقیق‌کننده خون تجویز می‌شوند. همچنین، بسته به نوع عمل جراحی انجام شده، داروهای دیگری نیز ممکن است تجویز شوند.
عوارض بعد از عمل قلب باز نوزادان چیست؟
یکی از عوارض احتمالی عمل قلب باز در نوزادان، نارسایی قلبی است.
عمر رگهای پیوندی قلب چقدر است؟
رگهای پیوندی در عمل قلب معمولاً تا حدود ۱۵ سال به خوبی عمل می‌کنند و خون را به طور موثر منتقل می‌کنند.
جای زخم و بخیه عمل قلب باز باقی می ماند؟
جراحی قلب باز یک روش تهاجمی است و معمولاً جای زخم و اسکار به شکل حرف T بر روی قفسه سینه باقی می‌گذارد.
عمل قلب باز بهتر است یا بالون؟
انتخاب بین عمل قلب باز (بایپس قلب) و آنژیوپلاستی با بالون به شرایط بیمار بستگی دارد. بایپس قلب معمولاً برای بیمارانی با گرفتگی سه رگ کرونر یا بیماران دیابتی توصیه می‌شود، زیرا نتایج بهتری در این موارد دارد. آنژیوپلاستی با بالون بیشتر برای بیمارانی با گرفتگی عروق کرونر خفیف تا متوسط مناسب است.
فرق عمل قلب باز و بسته چیست؟
تفاوت اصلی عمل قلب باز و بسته در استفاده از دستگاه بایپس قلب-ریه است. در جراحی قلب بسته، نیازی به این دستگاه نیست و عمل معمولاً بر روی قلب تپنده انجام می‌شود. در حالی که در جراحی قلب باز، قلب از کار می‌افتد و دستگاه بایپس قلب-ریه وظایف قلب و ریه را در طول عمل انجام می‌دهد.
لیست پزشکان مرتبط:
سید علی جمالیانفوق تخصص قلب و عروق | تهران- مسعود اسلامیمتخصص قلب و عروق | تهران
- محمد حسن نمازیفلوشیپ تخصصی قلب و عروق | تهران
- مهدی بابوی نژادفوق تخصص قلب و عروق | تهران
- مصطفی بیاتفوق تخصص قلب و عروق | تهران
- مهدی پیشگاهیمتخصص قلب و عروق | تهران
- مرکز قلب آرامکلینیک قلب و عروق | تهران
- پریسا ایزدپناهمتخصص قلب و عروق | تهران
- سوده رودباریمتخصص قلب و عروق | تهران
- میترا سلامتمتخصص قلب و عروق - آنژیوگرافی - الکتروکاردیوگرافی - تست ورزش - نوار قلب | تهران
