آیا تشنج عصبی درمان قطعی دارد؟ راهنمای جامع مدیریت و درمان تشنج
تجربه یا مشاهده یک تشنج می‌تواند رویدادی نگران‌کننده و هراس‌آور باشد. این پدیده که گاهی از آن با عنوان “تشنج عصبی” یاد می‌شود، نتیجه یک فعالیت الکتریکی ناگهانی، کنترل‌نشده و غیرطبیعی در مغز است که می‌تواند عملکرد طبیعی بدن را برای مدت کوتاهی مختل کند. علائم آن از یک خیرگی چند ثانیه‌ای تا حرکات شدید و غیرارادی در سراسر بدن متغیر است و همین گستردگی علائم، درک آن را پیچیده‌تر می‌کند. دریافت تشخیص تشنج می‌تواند زندگی فرد و خانواده‌اش را به شدت تحت تاثیر قرار دهد و سوالات بی‌شماری را در مورد آینده، استقلال فردی و گزینه‌های درمانی به وجود آورد.
بسیاری از افراد با این پرسش اساسی روبرو هستند: آیا تشنج قابل درمان است؟ آیا می‌توان برای همیشه از شر آن خلاص شد؟ پاسخ به این سوال، نیازمند درک عمیق‌تری از ماهیت تشنج، انواع آن، و تفاوت آن با بیماری صرع است. در حالی که یک بار تشنج لزوماً به معنای یک مشکل مزمن نیست و می‌تواند در اثر عواملی مانند تب شدید یا افت قند خون رخ دهد، تشنج‌های مکرر و خودبه‌خودی می‌توانند نشان‌دهنده یک بیماری زمینه‌ای به نام صرع باشند که نیازمند مدیریت و درمان طولانی‌مدت است.
این مقاله جامع، با استناد به منابع علمی معتبر، به بررسی کامل دنیای تشنج‌ها می‌پردازد. ما انواع مختلف تشنج، علل بروز آن‌ها، روش‌های تشخیصی مدرن و مهم‌تر از همه، طیف گسترده‌ای از گزینه‌های درمانی موجود را از داروهای موثر گرفته تا جدیدترین فناوری‌های جراحی و تحریک عصبی، به تفصیل شرح خواهیم داد. هدف ما ارائه یک نقشه راه روشن برای بیماران، خانواده‌ها و هر کسی است که به دنبال پاسخ‌های مبتنی بر شواهد برای مدیریت و کنترل این عارضه پیچیده است.
سلب مسئولیت مهم اطلاعات ارائه شده در این مقاله صرفاً برای اهداف آموزشی و اطلاع‌رسانی است و نباید جایگزین مشاوره، تشخیص یا درمان حرفه‌ای پزشکی شود. هرگونه تصمیم‌گیری در مورد سلامتی شما باید با مشورت یک پزشک متخصص یا سایر ارائه‌دهندگان خدمات بهداشتی واجد شرایط صورت گیرد. هرگز به دلیل اطلاعاتی که در اینجا می‌خوانید، توصیه‌های پزشکی حرفه‌ای را نادیده نگیرید یا در جستجوی آن تأخیر نکنید.
نکات کلیدی در یک نگاه
- تشنج یک رویداد است، صرع یک بیماری: تشنج یک طوفان الکتریکی موقت در مغز است، در حالی که صرع به وضعیتی گفته می‌شود که فرد مستعد تشنج‌های مکرر و خودبه‌خودی است.
- درمان بسیار موثر است: با درمان مناسب، حدود ۷۰ درصد از افراد مبتلا به صرع می‌توانند تشنج‌های خود را به طور کامل کنترل کرده و زندگی عادی داشته باشند.
- داروها خط اول درمان هستند: داروهای ضد تشنج (AEDs) اصلی‌ترین و موثرترین روش برای کنترل تشنج در اکثر بیماران به شمار می‌روند.
- گزینه‌های پیشرفته وجود دارد: برای بیمارانی که به داروها پاسخ نمی‌دهند، روش‌های درمانی پیشرفتهای مانند جراحی، رژیم‌های غذایی خاص و دستگاه‌های تحریک عصبی در دسترس است.
- مدیریت سبک زندگی کلیدی است: شناسایی و پرهیز از عوامل محرک، پایبندی به درمان و حفظ سلامت روان، نقش حیاتی در کنترل موفقیت‌آمیز تشنج دارد.
انواع اصلی تشنج: شناخت دشمن برای مقابله بهتر
برای انتخاب بهترین روش درمانی، اولین قدم شناخت دقیق نوع تشنج است. پزشکان تشنج‌ها را بر اساس ناحیه‌ای از مغز که در آن شروع می‌شوند، طبقه‌بندی می‌کنند. این طبقه‌بندی نه تنها به پیش‌بینی علائم کمک می‌کند، بلکه راهنمای اصلی برای انتخاب دارو یا سایر روش‌های درمانی است.
تشنج‌های کانونی
این نوع تشنج‌ها که قبلاً به آن‌ها تشنج پارشیال یا جزئی گفته می‌شد، از یک ناحیه یا شبکه سلولی خاص در یک نیمکره مغز آغاز می‌شوند. علائم آن‌ها به شدت به عملکرد آن ناحیه از مغز بستگی دارد.
- تشنج کانونی با حفظ هوشیاری: در این حالت، فرد کاملاً بیدار و از محیط اطراف خود آگاه است. علائم می‌تواند شامل موارد زیر باشد:
- علائم حرکتی: پرش یا سفت شدن ناگهانی یک دست یا پا.
- علائم حسی: تجربه حس‌های غیرواقعی مانند شنیدن صداها (وزوز یا موسیقی)، دیدن جرقه‌های نور، یا استشمام بوهای عجیب (مانند بوی لاستیک سوخته) که دیگران حس نمی‌کنند.
- علائم خودمختار: احساس گرگرفتگی، تعریق، حالت تهوع یا تپش قلب.
- علائم روانی: تجربه ناگهانی و شدید احساساتی مانند ترس، اضطراب، یا شادی بی‌دلیل، یا تجربه پدیده‌هایی مانند “دژاوو” (احساس آشنایی با یک موقعیت جدید) یا “ژامه‌وو” (احساس غریبگی با یک موقعیت کاملاً آشنا).
- تشنج کانونی با اختلال در هوشیاری: در این نوع، سطح هوشیاری فرد تغییر می‌کند. او ممکن است گیج، مبهوت یا سرگردان به نظر برسد و به طور معناداری با محیط اطراف ارتباط برقرار نکند. این افراد ممکن است به نظر بیدار باشند اما به سوالات پاسخ نمی‌دهند یا پاسخ‌های نامربوط می‌دهند. اغلب حرکات تکراری و غیرارادی به نام “اتوماتیسم” از خود نشان می‌دهند، مانند:
- ملچ‌ملوچ کردن یا جویدن
- بلعیدن مکرر
- راه رفتن بی‌هدف یا چرخیدن
- بازی کردن با دکمه‌های لباس یا اشیاء نزدیک
- تکرار کلمات یا عبارات کوتاه فرد معمولاً پس از پایان تشنج، هیچ خاطره‌ای از اتفاقات حین آن ندارد و ممکن است برای دقایقی گیج و خسته باشد.
تشنج‌های عمومی یا فراگیر
این تشنج‌ها از همان ابتدا شبکه‌های عصبی در هر دو نیمکره مغز را درگیر می‌کنند و تقریباً همیشه با از دست دادن هوشیاری همراه هستند، حتی اگر این بی‌هوشی فقط برای چند ثانیه باشد.
| نوع تشنج عمومی | علائم اصلی و توضیحات | مدت زمان تقریبی | وضعیت هوشیاری و فاز بهبودی |
|---|---|---|---|
| تونیک-کلونیک (Tonic-Clonic) | شامل دو فاز اصلی است: فاز تونیک که بدن ناگهان سفت می‌شود و فرد می‌افتد، و فاز کلونیک که اندام‌ها به صورت ریتمیک و شدید پرش می‌کنند. ممکن است با گاز گرفتن زبان یا از دست دادن کنترل ادرار همراه باشد. | ۱ تا ۳ دقیقه | هوشیاری کاملاً از دست رفته است. پس از آن، فرد وارد فاز پس از تشنج (Postictal) می‌شود که با گیجی عمیق، خواب‌آلودگی شدید، سردرد و درد عضلانی مشخص می‌شود و می‌تواند از چند دقیقه تا چند ساعت طول بکشد. |
| ابسانس یا خیرگی (Absence) | توقف ناگهانی تمام فعالیت‌ها، خیره شدن به یک نقطه و عدم پاسخ به محیط. ممکن است با پلک زدن سریع یا حرکات جزئی دهان همراه باشد. این نوع در کودکان شایع‌تر است و گاهی با حواس‌پرتی یا daydreaming اشتباه گرفته می‌شود و می‌تواند بر عملکرد تحصیلی کودک تأثیر بگذارد. | کمتر از ۲۰ ثانیه | هوشیاری برای مدت کوتاهی مختل می‌شود. فرد بلافاصله پس از تشنج به حالت عادی بازمی‌گردد و معمولاً متوجه وقوع آن نشده است. |
| میوکلونیک (Myoclonic) | پرش‌های کوتاه، سریع و ناگهانی عضلات، شبیه به حس شوک الکتریکی. این پرش‌ها می‌توانند منفرد یا به صورت خوشه‌ای رخ دهند و اغلب بازوها، شانه‌ها و گردن را درگیر می‌کنند. | چند ثانیه | هوشیاری معمولاً حفظ می‌شود. فرد از این پرش‌های ناگهانی آگاه است. |
| آتونیک (Atonic) | از دست دادن ناگهانی و کامل تونوس عضلانی که باعث می‌شود فرد مانند یک عروسک پارچه‌ای شل شده و به زمین بیفتد. به دلیل خطر بالای آسیب به سر در اثر سقوط، به آن “حملات افتادن” (Drop Attacks) نیز می‌گویند. | کمتر از ۱۵ ثانیه | هوشیاری برای مدت کوتاهی از دست رفته یا مختل می‌شود. فرد به سرعت به هوش می‌آید. |
تشنج‌های با شروع ناشناخته
گاهی اوقات، به دلیل اینکه تشنج در خواب رخ داده یا هیچ شاهدی برای توصیف شروع آن وجود نداشته، پزشک نمی‌تواند با اطمینان آن را در دسته کانونی یا عمومی قرار دهد. در چنین شرایطی، تا زمان کسب اطلاعات بیشتر، از این طبقه‌بندی استفاده می‌شود.
علل و عوامل خطر: چرا برخی افراد دچار تشنج می‌شوند؟
مغز انسان از طریق سیگنال‌های الکتریکی منظم بین سلول‌های عصبی (نورون‌ها) کار می‌کند. تشنج زمانی رخ می‌دهد که این سیگنال‌ها دچار اختلال شده و طوفانی از فعالیت الکتریکی ایجاد می‌شود. دلایل این اختلال می‌تواند بسیار متنوع باشد:
- ژنتیک: استعداد ابتلا به برخی انواع صرع می‌تواند در خانواده‌ها به ارث برسد. جهش در ژن‌های خاصی که عملکرد کانال‌های یونی سلول‌های عصبی را کنترل می‌کنند، می‌تواند مغز را مستعد فعالیت‌های الکتریکی غیرطبیعی کند.
- آسیب‌های ساختاری مغز: هر عاملی که ساختار فیزیکی مغز را تغییر دهد، می‌تواند با ایجاد بافت اسکار (گلیوز) مدارهای عصبی طبیعی را مختل کرده و یک کانون تشنج‌زا ایجاد کند. این عوامل شامل:
- ضربه شدید به سر: به ویژه آسیب‌های نافذ یا مواردی که منجر به خونریزی مغزی می‌شوند.
- سکته مغزی: که با ایجاد ناحیه‌ای از بافت مرده در مغز، می‌تواند زمینه‌ساز تشنج شود.
- تومورهای مغزی: چه خوش‌خیم و چه بدخیم، با فشار بر بافت‌های اطراف یا تغییر در متابولیسم آن‌ها، باعث تشنج می‌شوند.
- عفونت‌های مغزی: مانند مننژیت (عفونت پرده‌های مغز) یا آنسفالیت (عفونت خود بافت مغز).
- مشکلات دوره جنینی یا زایمان: آسیب‌های مغزی قبل از تولد (مانند عفونت مادر یا سوءتغذیه)، کمبود اکسیژن هنگام زایمان یا ناهنجاری‌های تکاملی مغز.
- اختلالات متابولیک: عدم تعادل شدید الکترولیت‌ها (مانند سدیم یا گلوکز پایین) یا نارسایی ارگان‌هایی مانند کلیه یا کبد.
- بیماری‌های خودایمنی: شرایطی مانند آنسفالیت خودایمن که در آن سیستم ایمنی بدن به اشتباه به سلول‌های مغزی حمله می‌کند و باعث التهاب و تشنج می‌شود.
- تب بالا: تشنج ناشی از تب در کودکان ۶ ماهه تا ۵ ساله نسبتاً شایع است و معمولاً آسیب دائمی به جا نمی‌گذارد و نشانه صرع نیست.
- عوامل محرک: در افرادی که به صرع مبتلا هستند، برخی عوامل می‌توانند آستانه تشنج مغز را پایین آورده و باعث شروع حمله شوند:
- محرومیت شدید از خواب
- استرس روحی یا جسمی شدید
- نورهای چشمک‌زن یا الگوهای بصری خاص (در صرع حساس به نور)
- بیماری و تب
- تغییرات هورمونی (مانند دوره قاعدگی در زنان)
- مصرف الکل یا مواد مخدر و یا ترک ناگهانی آن‌ها
- فراموش کردن مصرف داروهای ضد تشنج
مهم است بدانید که در حدود نیمی از کل موارد صرع، هیچ علت مشخصی یافت نمی‌شود. این موارد به عنوان صرع ایدیوپاتیک شناخته می‌شوند.
فرآیند تشخیص دقیق: اولین گام برای درمان موثر
تشخیص صحیح نوع تشنج و علت زمینه‌ای آن برای تدوین یک برنامه درمانی موثر، حیاتی است. یک متخصص مغز و اعصاب (نورولوژیست) معمولاً از ترکیبی از روش‌های زیر استفاده می‌کند:
- شرح حال پزشکی دقیق: این مهم‌ترین بخش تشخیص است. پزشک سوالات مفصلی در مورد جزئیات تشنج (آنچه قبل، حین و بعد از آن اتفاق افتاده)، سابقه پزشکی شما و سابقه خانوادگی بیماری‌های عصبی خواهد پرسید.
- معاینه عصبی: این معاینه برای ارزیابی عملکرد مغز و سیستم عصبی شما، از جمله مهارت‌های حرکتی، رفلکس‌ها، حواس، و توانایی‌های ذهنی انجام می‌شود.
- نوار مغز یا الکتروانسفالوگرام (EEG): این تست غیرتهاجمی، فعالیت الکتریکی مغز را از طریق الکترودهایی که روی پوست سر قرار می‌گیرند، ثبت می‌کند. برای افزایش احتمال ثبت فعالیت غیرطبیعی، ممکن است از روش‌های تحریک‌کننده مانند نفس‌های عمیق و سریع (هایپرونتیلاسیون) یا قرار گرفتن در معرض نورهای چشمک‌زن (تحریک نوری) استفاده شود. در موارد پیچیده، ممکن است ویدئو-EEG مانیتورینگ طولانی‌مدت در بیمارستان انجام شود که در آن، فعالیت مغزی و رفتار بیمار به طور همزمان برای چند روز ضبط می‌شود تا تصویر کاملی از تشنج‌ها به دست آید.
- تصویربرداری از مغز:
- MRI با پروتکل صرع: این نوع MRI تخصصی، تصاویر بسیار دقیقی از ساختارهای مغز، به ویژه لوب گیجگاهی و هیپوکامپ (مناطق شایع برای شروع تشنج کانونی) ارائه می‌دهد و می‌تواند ناهنجاری‌های ساختاری ظریف را که در MRI معمولی دیده نمی‌شوند، آشکار کند.
- CT Scan: این روش سریع‌تر از MRI است و معمولاً در شرایط اورژانسی برای رد کردن علل حاد مانند خونریزی یا تومور بزرگ استفاده می‌شود.
- آزمایش خون: برای بررسی علل متابولیک، عفونت‌ها، یا شرایط ژنتیکی انجام می‌شود.
راهکارهای درمانی مدرن: از دارو تا جراحی
مهم: قبل از هرگونه اقدام درمانی، حتماً با پزشک یا داروساز خود مشورت کنید. گزینه‌های درمانی باید به صورت فردی و بر اساس شرایط خاص هر بیمار توسط متخصص مغز و اعصاب تعیین شوند.
هدف اصلی از درمان، رسیدن به بهترین کنترل ممکن بر تشنج‌ها با کمترین عوارض جانبی است تا فرد بتواند یک زندگی کامل و فعال داشته باشد.
درمان دارویی: خط اول مقابله با تشنج
داروهای ضد صرع یا ضد تشنج (Antiepileptic Drugs – AEDs) سنگ بنای اصلی درمان هستند. این داروها با تثبیت فعالیت الکتریکی سلول‌های عصبی، از وقوع طوفان‌های الکتریکی جلوگیری می‌کنند.
- انتخاب دارو: پزشک بر اساس نوع تشنج، سن بیمار، جنسیت (به ویژه برای زنان در سنین باروری)، سایر شرایط پزشکی و عوارض جانبی احتمالی، مناسب‌ترین دارو را انتخاب می‌کند. درمان معمولاً با یک دارو (مونوتراپی) و با دوز پایین شروع می‌شود و به تدریج افزایش می‌یابد.
- اثربخشی: خبر خوب این است که حدود ۷۰٪ از افراد مبتلا به صرع با اولین یا دومین داروی تجویز شده، به کنترل کامل تشنج دست می‌یابند. برای ۳۰٪ باقیمانده، ممکن است به ترکیبی از چند دارو (پلی‌تراپی) یا روش‌های درمانی دیگر نیاز باشد.
- پایبندی به درمان: مصرف منظم و دقیق دارو طبق دستور پزشک، حیاتی‌ترین عامل در موفقیت درمان است. قطع ناگهانی یا فراموش کردن دوزها می‌تواند منجر به تشنج‌های شدیدتر یا حتی وضعیت اورژانسی به نام “استاتوس اپیلپتیکوس” (تشنج طولانی‌مدت) شود.
| دسته‌بندی کلی داروها | مثال‌ها (نام ژنریک) | ملاحظات عمومی |
|---|---|---|
| نسل قدیم | فنی‌توئین، کاربامازپین، والپروئیک اسید، فنوباربیتال | بسیار موثر، اما ممکن است نیاز به نظارت دقیق‌تر بر سطح خونی و عوارض جانبی داشته باشند و تداخلات دارویی بیشتری دارند. |
| نسل جدید | لوتیراستام، لاموتریژین، توپیرامات، گاباپنتین، لاکوزامید | معمولاً عوارض جانبی کمتر و تداخلات دارویی محدودتری دارند و تحمل آن‌ها برای بیماران راحت‌تر است. |
رژیم‌های درمانی: نقش تغذیه در کنترل تشنج
برای برخی افراد، به ویژه کودکانی که به داروهای متعدد پاسخ نداده‌اند، رژیم‌های غذایی خاص می‌تواند یک گزینه موثر باشد.
- رژیم کتوژنیک : یک رژیم بسیار پرچرب و کم کربوهیدرات که بدن را وادار به تولید کتون می‌کند. کتون‌ها منبع انرژی جایگزین برای مغز هستند و به نظر می‌رسد اثرات تثبیت‌کننده بر روی نورون‌ها دارند.
- رژیم اصلاح‌شده اتکینز : نسخه کمتر محدودکننده رژیم کتوژنیک که اجرای آن برای نوجوانان و بزرگسالان آسان‌تر است.
جراحی صرع: یک گزینه برای موارد مقاوم به درمان
زمانی که تشنج‌ها علی‌رغم امتحان چندین داروی مناسب، کنترل نمی‌شوند (صرع مقاوم به درمان) و منشأ آن‌ها یک ناحیه مشخص و قابل دسترس در مغز باشد، جراحی می‌تواند یک گزینه درمانی بسیار موثر باشد.
- جراحی برداشت : شایع‌ترین نوع جراحی است که در آن، جراح ناحیه کوچکی از بافت مغز را که کانون شروع تشنج‌ها است، برمی‌دارد. موفقیت این جراحی در متوقف کردن کامل تشنج‌ها می‌تواند تا ۷۰-۸۰ درصد باشد.
- کالوزوتومی : در این روش، جراح رشته‌های عصبی متصل‌کننده دو نیمکره مغز (جسم پینه‌ای) را قطع می‌کند. این کار از گسترش تشنج از یک نیمکره به نیمکره دیگر جلوگیری می‌کند و به ویژه برای تشنج‌های آتونیک (حملات افتادن) موثر است.
روش‌های تحریک عصبی: رویکردهای نوین درمانی
این روش‌ها شامل کاشت دستگاه‌هایی هستند که با ارسال پالس‌های الکتریکی منظم به مغز، به کاهش فرکانس و شدت تشنج‌ها کمک می‌کنند.
- تحریک عصب واگ : دستگاهی شبیه به ضربان‌ساز قلب در زیر پوست قفسه سینه کاشته می‌شود که پالس‌های الکتریکی خفیفی را به عصب واگ در گردن ارسال می‌کند. بیمار همچنین می‌تواند با یک آهنربای دستی، در صورت احساس شروع تشنج (آئورا)، یک تحریک اضافی را فعال کند.
- تحریک عمقی مغز : الکترودهایی در نواحی عمیق و خاصی از مغز (مانند تالاموس) کاشته می‌شوند که به یک دستگاه تحریک‌کننده در قفسه سینه متصل هستند.
- نوروپیس یا سیستم : این دستگاه هوشمند به صورت یک حلقه بسته عمل می‌کند. الکترودها مستقیماً در نزدیکی کانون تشنج کاشته می‌شوند، فعالیت مغز را پایش می‌کنند و به محض تشخیص الگوی شروع تشنج، پالس‌های الکتریکی سریعی را برای متوقف کردن آن ارسال می‌کنند.
زندگی با تشنج: مدیریت سبک زندگی و پیشگیری
کنترل موفق تشنج فراتر از مصرف دارو است. اتخاذ یک سبک زندگی سالم و آگاهانه نقش بسیار مهمی دارد:
- پایبندی به درمان: هرگز دوز داروی خود را فراموش نکنید. از جعبه‌های یادآور دارو یا آلارم گوشی استفاده کنید.
- شناسایی محرک‌ها: یک دفترچه یادداشت برای ثبت زمان وقوع تشنج‌ها و شرایط قبل از آن (مانند کم‌خوابی، استرس، بیماری) تهیه کنید. این کار به شما و پزشکتان کمک می‌کند تا محرک‌های شخصی خود را شناسایی کنید.
- خواب کافی: محرومیت از خواب یکی از شایع‌ترین محرک‌های تشنج است. هر شب ۷ تا ۹ ساعت خواب باکیفیت داشته باشید.
- مدیریت استرس: تکنیک‌های آرام‌سازی مانند مدیتیشن، یوگا یا تنفس عمیق را بیاموزید.
- ایمنی و کمک‌های اولیه: به خانواده و دوستان خود کمک‌های اولیه تشنج را آموزش دهید. اقدامات احتیاطی ساده‌ای را رعایت کنید: به جای وان از دوش استفاده کنید، از شنا کردن به تنهایی بپرهیزید، و هنگام آشپزی احتیاط کنید. در مورد محدودیت‌های رانندگی با پزشک خود صحبت کنید.
- حمایت اجتماعی و روانی: زندگی با یک بیماری مزمن می‌تواند از نظر روحی چالش‌برانگیز باشد. صحبت کردن با یک مشاور یا پیوستن به گروه‌های حمایتی برای به اشتراک گذاشتن تجربیات با دیگران می‌تواند بسیار مفید باشد.
پرسش‌های متداول
۱. آیا تشنج می‌تواند به طور کامل درمان شود؟ در برخی موارد، بله. برای مثال، کودکانی که دچار صرع خوش‌خیم دوران کودکی هستند، اغلب با رسیدن به سن بلوغ بهبود می‌یابند. همچنین، اگر تشنج ناشی از یک علت قابل رفع (مانند یک تومور یا عدم تعادل متابولیک) باشد، با درمان آن علت، تشنج‌ها نیز ممکن است متوقف شوند. با این حال، برای اکثر افراد مبتلا به صرع، هدف “کنترل کامل” به جای “درمان قطعی” است، به این معنی که با درمان مداوم، فرد دیگر تشنج را تجربه نکند.
۲. کمک‌های اولیه هنگام مشاهده تشنج یک فرد چیست؟
- آرام بمانید و ایمنی را حفظ کنید: فرد را از خطرات احتمالی (مانند پله‌ها یا ترافیک) دور کنید.
- از سر محافظت کنید: یک جسم نرم (مانند ژاکت) زیر سر او قرار دهید.
- او را به پهلو بچرخانید: به محض اینکه حرکات شدید متوقف شد، او را به آرامی به روی یک پهلو بخوابانید تا راه هوایی باز بماند و از ورود ترشحات به ریه جلوگیری شود.
- چیزی در دهانش نگذارید: این کار می‌تواند به دندان‌ها، لثه یا فک فرد آسیب برساند.
- حرکات را مهار نکنید: تلاش برای نگه داشتن فرد ممکن است باعث آسیب شود.
- زمان را بگیرید: اگر تشنج بیش از ۵ دقیقه طول کشید، یا اگر فرد پس از تشنج دچار مشکل تنفسی شد یا تشنج دیگری بلافاصله شروع شد، با اورژانس (۱۱۵) تماس بگیرید.
۳. آیا استرس و اضطراب می‌توانند باعث تشنج شوند؟ بله، استرس شدید یکی از محرک‌های شناخته‌شده برای تشنج در افرادی است که مبتلا به صرع هستند. استرس به خودی خود باعث صرع نمی‌شود، اما می‌تواند آستانه تشنج را در مغز کاهش داده و احتمال وقوع حمله را افزایش دهد. به همین دلیل مدیریت استرس بخش مهمی از برنامه درمانی است.
۴. آیا زنان مبتلا به صرع می‌توانند باردار شوند؟ بله، اکثر زنان مبتلا به صرع می‌توانند بارداری سالم و فرزندان سالمی داشته باشند. با این حال، برنامه‌ریزی قبل از بارداری بسیار مهم است. نیاز است که با متخصص مغز و اعصاب و متخصص زنان مشورت شود تا نوع و دوز داروها به ایمن‌ترین حالت ممکن برای جنین تنظیم شود و مکمل‌های لازم مانند اسید فولیک با دوز بالا تجویز گردد.
۵. تفاوت تشنج صرعی با تشنج غیرصرعی چیست؟ تشنج‌های غیرصرعی روان‌زاد از نظر ظاهری بسیار شبیه به تشنج‌های صرعی هستند، اما ناشی از فعالیت الکتریکی غیرطبیعی در مغز نیستند و ریشه در استرس‌ها و مشکلات روانی دارند. تشخیص قطعی بین این دو حالت از طریق ویدئو-EEG (که در PNES فعالیت مغزی طبیعی را نشان می‌دهد) امکان‌پذیر است. درمان PNES نیز متفاوت بوده و بر روان‌درمانی (مانند درمان شناختی-رفتاری) متمرکز است.
گام‌های نهایی برای مدیریت موثر تشنج
پاسخ به سوال اولیه “آیا تشنج عصبی درمان دارد؟” یک بله و خیر پیچیده است. اگر منظور از “درمان”، ریشه‌کن کردن کامل بیماری برای همه افراد باشد، پاسخ در حال حاضر برای اکثر موارد منفی است. اما اگر منظور، “کنترل موثر” و بازگشت به یک زندگی عادی، مستقل و پربار باشد، پاسخ یک “بله” قاطعانه و امیدوارکننده است.
پیشرفتهای چشمگیر در علم پزشکی، ابزارهای قدرتمندی را برای مدیریت تشنج در اختیار ما قرار داده است. از داروهای نسل جدید با عوارض کمتر گرفته تا فناوری‌های پیچیده جراحی و تحریک عصبی، امروزه بیش از هر زمان دیگری امید برای کنترل موفقیت‌آمیز این عارضه وجود دارد. کلید موفقیت در یک همکاری نزدیک بین بیمار و تیم درمانی نهفته است؛ یک رویکرد مبتنی بر اعتماد، آموزش و پایبندی به برنامه درمانی.
به یاد داشته باشید که شما در این مسیر تنها نیستید. با تشخیص دقیق، انتخاب درمان مناسب و مدیریت هوشمندانه سبک زندگی، اکثر قریب به اتفاق افراد می‌توانند بر تشنج‌های خود غلبه کرده و کنترل زندگی خود را دوباره به دست بگیرند. برای ارزیابی دقیق شرایط خود و برداشتن اولین گام در این مسیر، حتماً با یک پزشک متخصص مغز و اعصاب مشورت کنید.
لیست پزشکان مرتبط:
طیبه عباسیونمتخصص مغز و اعصاب (نورولوژی) | تهران- مهدی سخابخشمتخصص مغز و اعصاب (نورولوژی) | تهران
- بابک زمانیمتخصص مغز و اعصاب (نورولوژی) | تهران
- رویا ابوالفضلیمتخصص مغز و اعصاب (نورولوژی) | تهران
- علیرضا رنجبر نائینیمتخصص مغز و اعصاب (نورولوژی) | تهران
- سید سهراب هاشمی فشارکیمتخصص مغز و اعصاب (نورولوژی) | تهران
- کلینیک مغز و اعصاب نورالیکلینیک مغز و اعصاب و نوروساینس | تهران
- ساناز معصومیمتخصص مغز و اعصاب (نورولوژی) | تهران
- منیره اسلامیمتخصص مغز و اعصاب (نورولوژی) | تهران
- فاطمه شعبانیمتخصص مغز و اعصاب (نورولوژی) | تهران
