خواص زینک برای سرماخوردگی
خواص زینک (روی) برای سرماخوردگی: بررسی شواهد علمی
سرماخوردگی یکی از شایع‌ترین بیماری‌های عفونی دستگاه تنفسی است که سالانه میلیون‌ها نفر را در سراسر جهان مبتلا می‌کند. علی‌رغم شیوع زیاد این بیماری، گزینه‌های درمانی محدودی برای آن وجود دارد. در سال‌های اخیر، زینک (روی) به عنوان یک ماده معدنی با خواص بالقوه ضدویروسی، توجه زیادی را به خود جلب کرده است. این مقاله به بررسی جامع خواص زینک در درمان سرماخوردگی، مکانیسم اثر، میزان اثربخشی، دوز مصرف و عوارض جانبی احتمالی آن می‌پردازد.
زینک: معرفی و نقش آن در سیستم ایمنی
زینک یا روی، دومین ماده معدنی مهم بدن پس از آهن است که نقش‌های متعددی در عملکردهای بیولوژیکی بدن ایفا می‌کند. مقدار زینک در بدن زنان تقریباً ۱.۵ گرم و در مردان ۲.۵ گرم است که عمدتاً در عضلات اسکلتی و استخوان ذخیره می‌شود. این ماده معدنی برای فعالیت‌های مختلفی از جمله تقویت سیستم ایمنی، بهبود زخم‌ها، لخته شدن خون، عملکرد تیروئید و حس چشایی و بویایی ضروری است.
زینک به صورت مستقیم بر سیستم ایمنی بدن تأثیر می‌گذارد و به کاهش التهاب کمک می‌کند. این ماده معدنی برای عملکرد سلول‌های ایمنی و پیام‌رسانی سلولی ضروری است و کمبود آن می‌تواند منجر به ضعیف شدن پاسخ ایمنی شود. مکمل‌های زینک سلول‌های ایمنی خاصی را تحریک می‌کنند و استرس اکسیداتیو را کاهش می‌دهند.
نقش زینک در تقویت سیستم ایمنی سالمندان
تحقیقات نشان می‌دهد که مکمل زینک به طور قابل توجهی خطر ابتلا به بیماری‌های مرتبط با افزایش سن، مانند ذات‌الریه، عفونت و دژنراسیون ماکولا مرتبط با سن (AMD) را کاهش می‌دهد. در برخی مطالعات قدیمی‌تر، افراد مسن‌تری که مکمل زینک مصرف می‌کردند، پاسخ بهتر به واکسیناسیون آنفولانزا، کاهش خطر ابتلا به ذات‌الریه و افزایش عملکرد ذهنی را تجربه کردند. یک مطالعه در سال ۲۰۰۷ نشان داد که ۴۵ میلی‌گرم زینک عنصری در روز ممکن است بروز عفونت را در افراد مسن تقریباً ۶۶٪ کاهش دهد.
مکانیسم اثر زینک بر سرماخوردگی
زینک از طریق چندین مکانیسم بر ویروس‌های عامل سرماخوردگی اثر می‌گذارد:
مهار تکثیر ویروس
زینک با تجزیه پروتئین‌های درون ویروس‌ها و باکتری‌ها، آنها را ضعیف می‌کند، به همین دلیل طول مدت سرماخوردگی و بیماری‌های عفونی را کاهش می‌دهد. مطالعات آزمایشگاهی نشان داده‌اند که زینک می‌تواند در توانایی ویروس سرماخوردگی برای تکثیر در بینی، دهان و گلو اختلال ایجاد کند.
جلوگیری از اتصال ویروس به غشای مخاطی
به نظر می‌رسد زینک از اتصال رینوویروس‌های انسانی (شایع‌ترین علت سرماخوردگی) به غشاهای مخاطی مجرای بینی جلوگیری می‌کند. وقتی ویروس نتواند به غشاهای مخاطی متصل شود، توانایی آن برای تکثیر کاهش پیدا می‌کند و سرماخوردگی سریع‌تر بهبود می‌یابد.
کاهش التهاب
زینک به مدیریت التهاب خارج از کنترل کمک می‌کند. التهابی که کنترل نشود خطرناک است و حتی می‌تواند کشنده باشد. تحقیقات اخیر نشان می‌دهند که زینک به کنترل عفونت‌ها کمک می‌کند و باعث تقویت سیستم ایمنی می‌شود.
تأثیر زینک بر طول دوره و شدت سرماخوردگی
کاهش طول دوره سرماخوردگی
متاآنالیز و بررسی مطالعات متعدد نشان می‌دهد که زینک می‌تواند طول دوره سرماخوردگی را کاهش دهد:
- بررسی ۳۴ مطالعه نشان داده که زینک می‌تواند طول دوره درمان سرماخوردگی را تا دو روز کاهش دهد.
- مصرف زینک موجب کوتاه شدن دوران سرماخوردگی می‌شود.
- نتایج تلفیقی از هشت مطالعه با نزدیک به ۱۰۰۰ شرکت‌کننده نشان داد که زینک ممکن است به کاهش طول مدت سرماخوردگی تا حدود دو روز کمک کند، در مقایسه با میانگین مدت یک هفته‌ای در افرادی که دارونما دریافت کرده بودند.
- در یک مطالعه، ۲۲٪ از افراد در گروه دریافت‌کننده زینک طی ۲۴ ساعت پس از شروع درمان، بهبودی را تجربه کردند.
کاهش شدت علائم سرماخوردگی
زینک نه تنها طول دوره سرماخوردگی را کاهش می‌دهد، بلکه در کاهش شدت علائم آن نیز مؤثر است:
- مصرف زینک در کاهش علائم بیماری مؤثر است.
- مروری بر هفت مطالعه نشان داد که ۸۰ تا ۹۲ میلی‌گرم زینک در روز ممکن است طول سرماخوردگی را تا ۳۳ درصد کاهش دهد.
- مصرف روزانه ۷۵ میلی‌گرم استات روی یا گلوکونات روی می‌تواند علائم سرماخوردگی را ۱۲ تا ۴۸ درصد کاهش دهد.
دوز مصرف و زمان استفاده از زینک
زمان شروع مصرف
زمان شروع مصرف زینک در اثربخشی آن بسیار مهم است:
- برای اینکه استفاده از روی مؤثر باشد، باید مصرف آن را ظرف ۲۴ ساعت پس از بروز علائم سرماخوردگی شروع کنید، در غیر این صورت ممکن است هیچ فایده‌ای نداشته باشد.
- نتیجه یک مطالعه نشان داد که اگر از مکمل روی حداکثر تا ۲۴ ساعت پس از شروع علائم سرماخوردگی استفاده کنید، مدت زمان بیماری ۱۲ تا ۲۴ ساعت کاهش می‌یابد.
دوز مصرف توصیه شده
مقدار دقیق زینک مورد نیاز برای کمک به درمان سرماخوردگی هنوز به طور قطعی مشخص نشده است:
- دوز مورد استفاده در مطالعات مختلف از ۸۰ تا ۹۲ میلی‌گرم در روز متغیر بوده است.
- برخی مطالعات نشان داده‌اند که ۷۵ میلی‌گرم استات روی یا گلوکونات روی در روز می‌تواند علائم سرماخوردگی را کاهش دهد.
- به گفته محققان، مصرف این میزان روی حداکثر به‌مدت دو هفته به احتمال زیاد عارضه خاصی ایجاد نمی‌کند.
منابع غذایی زینک
زینک در بسیاری از مواد غذایی یافت می‌شود. منابع غنی زینک عبارتند از:
اکثر مردم از طریق رژیم غذایی متعادل، زینک کافی دریافت می‌کنند. با این حال، گیاهخواران، افراد مبتلا به اعتیاد الکل و افرادی که رژیم غذایی مناسبی ندارند بیشتر در معرض خطر کمبود زینک قرار دارند. همچنین کسانی که مشکلات گوارشی خاصی مانند بیماری کرون دارند نیز در این دسته قرار می‌گیرند.
عوارض جانبی مصرف زینک
علی‌رغم فواید زینک در درمان سرماخوردگی، مصرف آن ممکن است با برخی عوارض جانبی همراه باشد:
- برخی افراد با مصرف زینک عوارض جانبی آزاردهنده‌ای مانند ناراحتی معده، حالت تهوع و در برخی موارد از دست دادن حس بویایی را تجربه می‌کنند.
- مصرف زینک می‌تواند با مشکلات روده، حالت تهوع و طعم ناخوشایند همراه باشد.
- بروز عوارض جانبی از قبیل اختلال در حس چشایی و ناراحتی معده نیز گزارش شده است.
تیم تحقیقاتی دانشگاه مریلند خاطرنشان کرده که در حالی که کارآزمایی‌های زیادی برای بررسی زینک وجود داشته است، رویکردها متفاوت است، بنابراین نتیجه‌گیری با قطعیت دشوار است.
کارایی زینک در پیشگیری از سرماخوردگی
تحقیقات نشان می‌دهد که زینک در پیشگیری از سرماخوردگی تأثیر محدودی دارد:
- نتایج بررسی ۳۴ مطالعه نشان داده که زینک، تأثیر کمی بر پیشگیری از ابتلا به سرماخوردگی دارد.
- اثر تخمین‌زده‌شده پیشگیری اندک بود: از هر ۲۰ نفری که از روی استفاده می‌کردند، از یک عفونت جلوگیری شد.
- مطالعات کوچک در مورد قرار گرفتن عمدی در معرض ویروس سرماخوردگی نشان داد که روی از سرماخوردگی جلوگیری نمی‌کند.
نتیجه‌گیری
بررسی شواهد علمی موجود نشان می‌دهد که زینک (روی) می‌تواند به طور قابل توجهی طول دوره سرماخوردگی را کوتاه و شدت علائم آن را کاهش دهد. این اثر به ویژه زمانی مشهود است که مصرف زینک در ۲۴ ساعت اول پس از بروز علائم آغاز شود. مکانیسم اثر زینک احتمالاً از طریق مهار تکثیر ویروس، جلوگیری از اتصال آن به غشای مخاطی و کاهش التهاب است.
با این حال، زینک در پیشگیری از سرماخوردگی چندان مؤثر نیست و مصرف آن می‌تواند با عوارض جانبی مانند ناراحتی معده، حالت تهوع و اختلال در حس چشایی همراه باشد. همچنین، شواهد قطعی در مورد دوز ایده‌آل زینک برای درمان سرماخوردگی وجود ندارد، اما اکثر مطالعات دوزهای بین ۷۵ تا ۹۲ میلی‌گرم در روز را بررسی کرده‌اند.
به طور کلی، زینک می‌تواند به عنوان یک گزینه درمانی مقرون‌به‌صرفه و در دسترس برای کاهش طول دوره و شدت علائم سرماخوردگی در نظر گرفته شود، اما قبل از مصرف آن، مشورت با پزشک توصیه می‌شود.