خواص ویتامین e (تاثیرات شگفت انگیز و مضرات مصرف بیش از اندازه)
ویتامین E یکی از ویتامین‌های مهم و محلول در چربی است که به خاطر خاصیت‌های آنتی‌اکسیدانی قوی خود و توانایی در حفظ سلول‌های بدن از آسیب‌های ناشی از رادیکال‌های آزاد، بسیار معروف است. این ویتامین به سلامت پوست و مو کمک می‌کند و همچنین در جلوگیری از برخی بیماری‌های مزمن نقش مهمی دارد. در این مقاله، به خواص، منابع و فواید ویتامین E برای قسمت‌های مختلف بدن می‌پردازیم.
خواص ویتامین E
آنتی‌اکسیدانی بسیار قوی
ویتامین E به عنوان یکی از بهترین آنتی‌اکسیدان‌ها می‌تواند از سلول‌های بدن در برابر استرس اکسیداتیو محافظت کند. استرس اکسیداتیو به حالتی گفته می‌شود که بدن نمی‌تواند رادیکال‌های آزاد را به خوبی از بین ببرد و این می‌تواند به پیری زودرس و بیماری‌های جدی مانند سرطان و دیابت منجر شود. رادیکال‌های آزاد، مولکول‌های ناپایداری هستند که در طی فرآیندهای طبیعی بدن مانند متابولیسم و در اثر قرار گرفتن در معرض عوامل محیطی مانند آلودگی هوا، دود سیگار و اشعه ماوراء بنفش تولید می‌شوند. این مولکول‌ها به سلول‌ها آسیب می‌رسانند و باعث ایجاد استرس اکسیداتیو می‌شوند. مصرف ویتامین E به واسطه‌ی مواد غذایی یا مکمل‌ها می‌تواند به کاهش این مشکلات کمک کند. ویتامین E با اهدای الکترون به رادیکال‌های آزاد، آن‌ها را خنثی کرده و از آسیب رساندن به سلول‌ها جلوگیری می‌کند. این عمل نه تنها از پیری زودرس جلوگیری می‌کند بلکه خطر ابتلا به بیماری‌های مزمن را نیز کاهش می‌دهد.
بهبود سلامت پوست
ویتامین E تاثیر زیادی بر روی سلامت پوست دارد. این ویتامین با خنثی‌سازی اثرات منفی اشعه ماورای بنفش از پوست به خوبی محافظت می‌کند و از آفتاب‌سوختگی و پیری زودرس جلوگیری می‌کند. اشعه ماوراء بنفش خورشید یکی از عوامل اصلی آسیب به پوست است که منجر به ایجاد چین و چروک، لک‌های پوستی و افزایش خطر ابتلا به سرطان پوست می‌شود. ویتامین E با جذب این اشعه مضر، از پوست محافظت کرده و از ایجاد این مشکلات جلوگیری می‌کند. همچنین، استفاده از روغن ویتامین E به صورت موضعی می‌تواند به کاهش چین و چروک و درمان زخم‌ها کمک کند و پوستی سالم و درخشان ایجاد کند. روغن ویتامین E با افزایش رطوبت پوست، خاصیت کشسانی آن را بهبود بخشیده و به ترمیم بافت‌های آسیب دیده کمک می‌کند. این ویتامین به ویژه برای افرادی که پوست خشک یا آسیب دیده دارند، بسیار مفید است.
کمک به تقویت سلامت مو و جلوگیری از ریزش
ویتامین E به رشد مو و جلوگیری از ریزش آن کمک می‌کند. این ویتامین با بهبود گردش خون در پوست سر، تغذیه فولیکول‌های مو را بهبود می‌بخشد و به حفظ رطوبت موها کمک می‌کند. فولیکول‌های مو برای رشد سالم به مواد مغذی کافی نیاز دارند که ویتامین E با بهبود گردش خون این مواد مغذی را به آن‌ها می‌رساند. استفاده منظم از روغن‌های حاوی ویتامین E می‌تواند موهایی نرم و درخشان برای شما به ارمغان بیاورد. این روغن‌ها با ایجاد یک لایه محافظ بر روی مو، از آن در برابر آسیب‌های محیطی مانند حرارت و آلودگی محافظت می‌کنند و باعث افزایش درخشندگی و نرمی مو می‌شوند.
تاثیر مثبت بر سلامت قلب و عروق
ویتامین E با کاهش سطح کلسترول بد (LDL) و جلوگیری از اکسید شدن آن، از بروز بیماری‌های قلبی جلوگیری می‌کند. کلسترول LDL اکسید شده یکی از عوامل اصلی تشکیل پلاک در عروق خونی است که منجر به تنگی عروق و افزایش خطر حمله قلبی و سکته مغزی می‌شود. ویتامین E با جلوگیری از این فرآیند، به حفظ سلامت عروق کمک می‌کند. این ویتامین با کاهش التهاب و بهبود جریان خون، در جلوگیری از سکته‌های قلبی و مغزی نقش موثری دارد. التهاب مزمن یکی دیگر از عوامل خطر بیماری‌های قلبی است که ویتامین E با خاصیت ضد التهابی خود به کاهش آن کمک می‌کند. مصرف مرتب مواد غذایی که سرشار از ویتامین E هستند مانند آجیل و روغن‌های گیاهی می‌تواند به سلامت قلب شما کمک کند.
تقویت عملکرد سیستم ایمنی بدن
ویتامین E به تقویت سیستم ایمنی بدن، به ویژه در افراد سالخورده، بسیار کمک می‌کند. با افزایش سن، سیستم ایمنی ضعیف‌تر می‌شود و افراد بیشتر در معرض خطر ابتلا به بیماری‌های عفونی قرار می‌گیرند. ویتامین E با افزایش تولید سلول‌های ایمنی و کاهش التهاب، مقاومت بدن را در برابر بیماری افزایش می‌دهد. این ویتامین به ویژه در افزایش تولید لنفوسیت‌ها که نقش کلیدی در مبارزه با عفونت‌ها دارند، موثر است. مصرف کافی این ویتامین از طریق غذا یا مکمل‌ها می‌تواند شما را در برابر عفونت‌ها محافظت کند و به بهبود پاسخ ایمنی بدن کمک کند.
کاهش علائم سندروم پیش از قاعدگی (PMS)
برای زنانی که از علائم سندروم پیش از قاعدگی (PMS) رنج می‌برند، ویتامین E می‌تواند تسکین‌بخش باشد. PMS مجموعه‌ای از علائم جسمی و روانی است که قبل از شروع دوره قاعدگی رخ می‌دهد. پژوهش‌ها نشان داده اند که مصرف مکمل‌های ویتامین E می‌تواند به کاهش دردهای عضلانی و تغییرات خلقی کمک کند. این ویتامین با تاثیر بر تولید پروستاگلاندین‌ها که در ایجاد درد و التهاب نقش دارند، به کاهش درد کمک می‌کند. استفاده منظم از این ویتامین می‌تواند بر تعادل هورمونی تاثیر مثبت بگذارد و به کاهش نوسانات خلقی، اضطراب و افسردگی که از علائم شایع PMS هستند، کمک کند.
کمک به درمان بیماری‌های چشمی
ویتامین E می‌تواند به کاهش خطر ابتلا به بیماری‌های چشمی مانند دژنراسیون ماکولا و آب‌مروارید کمک کند. دژنراسیون ماکولا یک بیماری چشمی است که باعث از بین رفتن تدریجی بینایی مرکزی می‌شود و آب مروارید باعث کدر شدن عدسی چشم می‌شود. هر دو این بیماری‌ها با افزایش سن شایع‌تر می‌شوند. این ویتامین با محافظت از شبکیه چشم در برابر استرس اکسیداتیو، به حفظ سلامت بینایی کمک می‌کند. استرس اکسیداتیو ناشی از رادیکال‌های آزاد می‌تواند به سلول‌های چشم آسیب برساند و خطر ابتلا به این بیماری‌ها را افزایش دهد. مصرف مواد غذایی مانند بادام و اسفناج که سرشار از ویتامین E هستند، می‌تواند نیاز چشم‌ها به این ویتامین را تامین کند و به حفظ سلامت بینایی در طولانی مدت کمک کند.
مضرات ویتامین E
خطر خونریزی
یکی از خطرات مهم ویتامین E، تاثیر آن بر روی لخته شدن خون است. این ویتامین به دلیل خاصیت ضدانعقادی که دارد، می‌تواند مانع از تشکیل لخته‌های خون شود. این خاصیت در مقادیر کم می‌تواند مفید باشد، اما در دوزهای بالا ممکن است این تاثیر خطرناک بوده و باعث خونریزی داخلی شود، به ویژه در افرادی که داروهای رقیق‌کننده خون مصرف می‌کنند. مصرف همزمان ویتامین E با داروهایی مانند وارفارین می‌تواند خطر خونریزی را افزایش دهد و باعث کبودی، خونریزی بینی، خونریزی لثه و خونریزی شدید در هنگام جراحی شود. همچنین خطر خونریزی مغزی در اثر مصرف بیش از حد این ویتامین نیز وجود دارد که می‌تواند عواقب جدی و حتی مرگبار داشته باشد.
تاثیرات گوارشی ناخوشایند
مصرف زیاد مکمل‌های ویتامین E ممکن است مشکلاتی گوارشی ایجاد کند. این مشکلات می‌توانند شامل حالت تهوع، استفراغ، اسهال، و دردهای شکمی باشند. این علائم معمولاً خفیف هستند، اما در برخی افراد می‌توانند شدید و آزاردهنده باشند. در موارد شدیدتر، مصرف طولانی‌مدت ویتامین E ممکن است بر جذب سایر ویتامین‌های محلول در چربی مانند ویتامین A، D و K تاثیر بگذارد، که هر یک برای سلامت عمومی بدن ضروری هستند. این ویتامین‌ها برای عملکرد صحیح بدن ضروری هستند و کمبود آن‌ها می‌تواند منجر به مشکلات جدی مانند مشکلات بینایی، ضعف استخوان‌ها و اختلال در سیستم ایمنی شود.
تداخل دارویی
ویتامین E می‌تواند با برخی داروها تداخل پیدا کند. برای مثال، در افرادی که از داروهای ضدانعقادی مثل وارفارین استفاده می‌کنند، ویتامین E می‌تواند خطر خونریزی را افزایش دهد. این تداخل می‌تواند باعث افزایش زمان لخته شدن خون شود و خطر خونریزی را در هنگام جراحی یا آسیب دیدگی افزایش دهد. همچنین، مصرف همزمان آن با داروهای شیمی‌درمانی یا پرتودرمانی ممکن است تاثیرات این داروها را کمتر کند یا عوارض جانبی بیشتری داشته باشد. ویتامین E ممکن است با داروهای شیمی‌درمانی تداخل داشته باشد و از اثربخشی آن‌ها بکاهد و همچنین ممکن است عوارض جانبی پرتودرمانی را افزایش دهد.
افزایش خطر ابتلا به سرطان پروستات
تحقیقات نشان می‌دهد که مصرف مکمل‌های ویتامین E در مقدارهای زیاد ممکن است خطر ابتلا به سرطان پروستات را افزایش دهد. این موضوع در مطالعات زیادی بررسی شده و توصیه می‌شود مردان در مصرف این مکمل‌ها دقت کنند و فقط در صورت نیاز و با مشورت پزشک آن را مصرف کنند. برخی مطالعات نشان داده‌اند که مصرف دوزهای بالای ویتامین E می‌تواند باعث افزایش رشد سلول‌های سرطانی پروستات شود.
سرکوب سیستم ایمنی بدن
اگرچه ویتامین E به تقویت سیستم ایمنی کمک می‌کند، اما مصرف بیش از حد آن ممکن است اثرات منفی داشته باشد. این موضوع به ویژه در افرادی که دارای بیماری‌های خودایمنی یا سیستم ایمنی ضعیف هستند بیشتر دیده می‌شود. در این افراد، دوزهای بالا می‌توانند به جای تقویت ایمنی، سیستم ایمنی طبیعی بدن را تضعیف کنند و آن را در برابر عفونت‌ها آسیب‌پذیرتر کنند. مصرف زیاد ویتامین E می‌تواند تعادل بین سلول‌های T helper و T suppressor را بر هم بزند که منجر به اختلال در عملکرد سیستم ایمنی می‌شود.
ایجاد آسیب به کبد و کلیه‌ها
ویتامین E مانند بسیاری از ویتامین‌های محلول در چربی در کبد ذخیره می‌شود. مصرف طولانی مدت مقادیر زیاد این ویتامین می‌تواند به کبد فشار بیاورد و به مرور زمان موجب آسیب‌های کبدی شود. تجمع بیش از حد ویتامین E در کبد می‌تواند منجر به التهاب و در نهایت آسیب به بافت کبد شود. همچنین، اثرات منفی بر روی عملکرد کلیه‌ها نیز گزارش شده است. کلیه‌ها نقش مهمی در دفع مواد زائد از بدن دارند و مصرف زیاد ویتامین E می‌تواند این عملکرد را مختل کند.
تاثیرات منفی بر تعادل هورمونی
ویتامین E ممکن است در دوزهای بالا با تولید و ترشح هورمون‌ها تداخل ایجاد کند. این موضوع می‌تواند باعث بروز اختلالات هورمونی در زنان و مردان شود و علائمی مانند نوسانات خلقی، مشکلات در چرخه قاعدگی یا کاهش میل جنسی را به همراه داشته باشد. در زنان، این اختلالات می‌تواند منجر به بی‌نظمی در دوره قاعدگی، افزایش خونریزی و درد شود. در مردان، مصرف زیاد ویتامین E ممکن است باعث کاهش تولید تستوسترون و در نتیجه کاهش میل جنسی و مشکلات باروری شود.
تاثیرات نامطلوب بر عملکرد مغز
اگرچه ویتامین E ممکن است از کاهش حافظه جلوگیری کند، مصرف بیش از حد آن می‌تواند عوارض منفی داشته باشد. این عوارض شامل سردردهای مداوم، سرگیجه و حتی کاهش توانایی شناختی است. برخی تحقیقات نشان داده‌اند که دوزهای بالای این ویتامین ممکن است منجر به افزایش استرس اکسیداتیو در برخی سلول‌های مغزی شوند و به سلول‌های عصبی آسیب برسانند.
لیست پزشکان مرتبط:
مهرداد نصراله زاده ثابتمتخصص تغذیه و رژیم درمانی | تهران- سعید حسینیدکترای تخصصی تغذیه و رژیم درمانی | تهران
- احمدرضا درستی مطلقدکترای تخصصی تغذیه و رژیم درمانی | تهران
- مریم مظاهریوندکترای تخصصی تغذیه و رژیم درمانی | تهران
- رضا راست منشدکترا تغذیه و رژیم درمانی | تهران
- مرتضی عقباییدکترای تخصصی تغذیه و رژیم درمانی | تهران
- امید صالحیاندکترای تخصصی فیزیولوژی و تغذیه ورزشی | تهران
- وحید خانیکارشناس تغذیه و رژیم درمانی | تهران
- مونا نوروزیمتخصص تغذیه و رژیم درمانی | تهران
- زهرا اصلانیکارشناس ارشد تغذیه در جامعه | تهران
