پرادراری : علل، تشخیص و درمان
آیا تا به حال حس کرده‌اید که بیش از حد معمول ادرار می‌کنید؟ یا شاید هر بار که به دستشویی می‌روید، با حجم زیادی از ادرار مواجه شده‌اید؟ آیا پرادراری همان تکرر ادرار است؟ یا این دو متفاوت هستند؟ چه دلایلی می‌توانند باعث افزایش حجم ادرار شوند؟
پرادراری چیست؟
پرادراری یا Polyuria زمانی رخ می‌دهد که کلیه‌ها بیش از ۲.۵ تا ۳ لیتر ادرار در ۲۴ ساعت تولید کنند. به طور معمول، میزان ادرار بسته به سن و جنسیت متفاوت است، اما حجم کمتر از ۲ لیتر در روز نرمال در نظر گرفته می‌شود. برخی افراد ممکن است پرادراری را در شب تجربه کنند که به آن “پرادراری شبانه” یا “ناکچوریا” گفته می‌شود. این مشکل معمولاً با تکرر ادرار همراه است.
Polyuria is excessive or an abnormally large production or passage of urine. Increased production and passage of urine may also be termed as diuresis. Polyuria often appears in conjunction with polydipsia, though it is possible to have one without the other, and the latter may be a cause or an effect. Wikipedia
پلی یوری تولید یا دفع ادرار بیش از حد یا غیر طبیعی است. افزایش تولید و دفع ادرار نیز ممکن است دیورز نامیده شود. پولیوریا اغلب همراه با پلی دیپسی ظاهر می شود، اگرچه ممکن است یکی بدون دیگری وجود داشته باشد و دومی ممکن است یک علت یا یک معلول باشد.
تفاوت پرادراری و تکرر ادرار
اگرچه ممکن است این دو مشکل مشابه به نظر برسند، اما تفاوت‌هایی بین آنها وجود دارد. در حالی که تکرر ادرار و پرادراری می‌توانند همزمان بروز کنند، علل متفاوتی دارند. در پرادراری، افزایش حجم ادرار به دلیل تولید بیش از حد کلیه‌ها است، در حالی که تکرر ادرار به معنای افزایش دفعات ادرار است، حتی اگر حجم ادرار کم باشد.
اگر مثانه نمی‌تواند ادرار را برای مدت طولانی نگه دارد، تکرر ادرار رخ می‌دهد، که ممکن است ناشی از پرادراری باشد یا نباشد.
علت‌های پرادراری چیست؟
پرادراری می‌تواند به دلایل گوناگونی ایجاد شود. شایع‌ترین علت آن در کودکان و بزرگسالان دیابت شیرین کنترل‌نشده است. در این حالت، افزایش قند خون باعث دفع قند از طریق کلیه‌ها شده و آب زیادی نیز همراه آن دفع می‌شود. علاوه بر دیابت شیرین، دلایل دیگری مانند کاهش سطح آلدسترون به دلیل تومور غده فوق کلیه، مصرف زیاد مایعات، دیابت بی‌مزه و دیابت بی‌مزه نفروژنیک نیز از علل پرادراری محسوب می‌شوند.
عفونت مثانه و عفونت ادراری
عفونت‌های ادراری یکی از مشکلات رایج، به‌ویژه در زنان و کودکان هستند. این عفونت‌ها می‌توانند باعث پرادراری و تکرر ادرار شوند.
بی‌اختیاری ادرار
پرادراری یکی از عوامل بی‌اختیاری ادرار است. زمانی که حجم ادرار زیاد شود، فشار زیادی به دریچه نگهدارنده ادرار وارد می‌شود و توانایی کنترل کاهش می‌یابد. نگه‌داشتن ادرار به مدت طولانی نیز می‌تواند باعث عفونت مثانه و مجاری ادراری شود.
دیابت شیرین
این نوع دیابت، که به طور رایج به آن دیابت گفته می‌شود، یکی از علل اصلی پرادراری است. افزایش گلوکز در کلیه‌ها باعث افزایش حجم ادرار می‌شود.
دیابت بی‌مزه
این نوع دیابت به دلیل عدم تولید کافی هورمون ضد‌ادراری (ADH) رخ می‌دهد. این هورمون توسط غده هیپوفیز تولید شده و به بازجذب آب در کلیه‌ها کمک می‌کند. در صورت کمبود این هورمون، تولید ادرار افزایش می‌یابد.
دیابت بی‌مزه نفروژنیک
در این حالت، کلیه‌ها به هورمون ADH پاسخ نمی‌دهند و ادرار بیشتری تولید می‌کنند.
نفریت بینابینی
این بیماری به دلیل التهاب در نفرون‌ها و بافت‌های اطراف آنها ایجاد می‌شود. نفریت بینابینی می‌تواند به دلیل مصرف داروها، سموم و یا بیماری‌های خاص رخ دهد. علائم این بیماری شامل:
- راش یا دانه‌های قرمز پوستی
- پرادراری
- تکرر ادرار
- ادرار شبانه (ناکچوریا)
نارسایی کلیه
وقتی کلیه‌ها به‌درستی عمل نمی‌کنند، توانایی خود را در تغلیظ و کنترل ادرار از دست می‌دهند. در نتیجه، حجم ادرار به‌ویژه در شب افزایش می‌یابد. نارسایی کلیه باعث می‌شود که نمک بیشتری دفع شده و کلیه‌ها نتوانند وظایف خود را به خوبی انجام دهند، بنابراین دفع ادرار زیاد می‌شود. در چنین شرایطی، مراجعه به پزشک اورولوژی ضروری است تا مشکل جدی‌تری تشخیص داده شود.
تکرر ادرار پس از دفع سنگ کلیه
سنگ کلیه علاوه بر درد شدید، می‌تواند منجر به افزایش دفعات ادرار و حجم آن شود. این علامت‌ها بسیار شبیه به عفونت ادراری هستند و می‌توانند نشان‌دهنده مشکلات کلیوی باشند. به خاطر داشته باشید که سنگ کلیه همراه با پرادراری نشانه‌ای از مشکلات کلیوی است.
پرنوشی روانی
در این اختلال روانی، فرد احساس نیاز مداوم و غیرقابل کنترلی به نوشیدن آب دارد که می‌تواند به پرادراری منجر شود. این حالت نتیجه‌ی اختلالات ذهنی است و نیاز به درمان‌های روانشناختی دارد.
کم‌خونی داسی شکل
این نوع کم‌خونی ارثی که سلول‌های قرمز خون را در شرایط کمبود اکسیژن به شکل داسی درمی‌آورد، باعث آسیب به کلیه‌ها و در نهایت پرادراری می‌شود. این مشکل می‌تواند به مرور کلیه‌ها را تحت تأثیر قرار دهد و عملکرد آنها را کاهش دهد.
بزرگی پروستات (BPH)
در مردان مسن، به‌ویژه بالای ۵۰ سال، بزرگ شدن پروستات امری رایج است که باعث فشار بر مثانه و افزایش حجم ادرار می‌شود. این مشکل می‌تواند به مرور زمان کیفیت زندگی فرد را کاهش دهد و نیاز به مداخلات پزشکی دارد.
سرطان‌ها
شاید تعجب کنید، اما برخی از سرطان‌ها، مانند سرطان ریه یا سینه، می‌توانند به علائم غیرمنتظره‌ای مانند پرادراری منجر شوند. این موضوع ناشی از متاستاز (گسترش) سرطان به دیگر بخش‌های بدن است. اگرچه پرادراری به‌تنهایی نشانه سرطان نیست، اما نباید به آن بی‌توجهی کرد و نیاز به بررسی‌های دقیق پزشکی دارد.
سندرم شیهان
این سندرم که به دنبال خونریزی شدید یا افت فشار خون در هنگام زایمان ایجاد می‌شود، باعث آسیب به غده هیپوفیز و کاهش تولید هورمون‌های ضروری مانند هورمون ضد ادراری می‌شود. این مسئله می‌تواند منجر به پرادراری جدی در مادران شود.
کاهش پتاسیم خون (هیپوکالمی)
کمبود پتاسیم در خون، علاوه بر مشکلات دیگر، باعث کاهش توانایی کلیه در تمرکز نمک‌ها و مایعات می‌شود. نتیجه این اتفاق، افزایش حجم ادرار به میزان بیش از حد معمول (۲.۵ تا ۳ لیتر) است.
افزایش کلسیم خون (هیپرکلسمی)
پس از انجام سی‌تی اسکن یا آزمایش‌هایی که ماده حاجب در آنها به کار رفته است، ممکن است دچار پرادراری شوید. این افزایش حجم ادرار معمولاً تا یک روز پس از آزمایش طبیعی است، اما اگر ادامه یافت، باید با پزشک خود مشورت کنید.
سبک زندگی
عادات روزانه نیز می‌توانند در ایجاد پرادراری نقش داشته باشند. مصرف بیش از حد مایعات که به آن “پرنوشی” یا “پلی‌دیپسیا” نیز می‌گویند، یکی از این علل است. همچنین نوشیدن الکل و کافئین می‌تواند باعث افزایش تولید ادرار شود.
مصرف برخی داروها
برخی داروها، به ویژه دیورتیک‌ها (ادرارآورها)، می‌توانند باعث تولید زیاد ادرار شوند. این داروها معمولاً برای درمان فشار خون بالا و ادم (تورم) استفاده می‌شوند. مثال‌هایی از این داروها شامل:
- دیورتیک‌های تیازیدی: کلروتیازید و هیدروکلروتیازید
- دیورتیک‌های نگهدارنده پتاسیم: اپلرنون و تریامترن
- دیورتیک‌های قوس هنله: بومتانید، فروزماید، و اتاکرینیک اسید
عفونت کلیه (پیلونفریت)
عفونت کلیه یکی دیگر از عواملی است که عملکرد کلیه‌ها را مختل کرده و می‌تواند منجر به پرادراری شود. این مشکل جدی است و معمولاً از درمان نشدن عفونت مجاری ادراری نشأت می‌گیرد. اگر عفونت مثانه درمان نشود، ممکن است به کلیه‌ها گسترش یافته و باعث بروز عفونت کلیه شود.
علت پرادراری در شب
یکی از دلایل پرادراری شبانه می‌تواند ضعف در عملکرد کلیه‌ها باشد. هنگامی که کلیه‌ها توانایی تغلیظ و بازجذب ادرار را از دست می‌دهند، فرد ممکن است شب‌ها دچار افزایش حجم ادرار شود. در صورت بروز این مشکل، حتماً باید به متخصص اورولوژی مراجعه کرد.
علت تکرر ادرار در زنان
تکرر ادرار در زنان ممکن است به دلایل مختلفی از جمله:
- مثانه حساس
- عفونت مجاری ادراری
- سنگ کلیه
- بارداری
- استرس
و عوامل دیگر باشد.
علت تکرر ادرار در مردان
تکرر ادرار در مردان نیز می‌تواند به دلایل مختلفی از جمله:
- عفونت کلیه و مجاری ادراری
- بزرگ شدن پروستات
- سرطان
- سنگ کلیه
- استرس
- مثانه حساس
و موارد دیگر باشد.
تکرر ادرار و سوزش
در ۹۰ درصد موارد، تکرر ادرار و سوزش ناشی از عفونت ادراری است. این مشکل می‌تواند در اثر عفونت‌های باکتریایی در مجاری ادراری ایجاد شود و نیاز به درمان سریع دارد.
تشخیص پرادراری
پزشک برای تشخیص پرادراری ممکن است تست‌های زیر را توصیه کند:
- اندازه‌گیری قند خون ناشتا
- آزمایش خون
- آزمایش ادرار
- بررسی عملکرد غده هیپوفیز
درمان پرادراری
درمان پرادراری بسته به علت آن متفاوت است. هرگونه درمان دارویی یا مداخله پزشکی باید تحت نظر پزشک انجام شود. اما اگر پرادراری شما ناشی از یک بیماری خاص نباشد، با تغییراتی در سبک زندگی می‌توان آن را کنترل کرد. به عنوان مثال:
- کنترل میزان مصرف مایعات
- محدود کردن مصرف مایعات قبل از خواب
- کاهش مصرف کافئین و نوشیدنی‌های الکلی
- آگاهی از عوارض جانبی داروها
در صورتی که پرادراری شما به علت یک بیماری مانند دیابت باشد، پزشک ممکن است روش‌های زیر را برای کنترل قند خون توصیه کند:
- تزریق انسولین
- مصرف داروهای کنترل‌کننده قند
- پیروی از یک رژیم غذایی مناسب
- فعالیت بدنی و ورزش
درمان تکرر ادرار با عسل
برخی بر این باورند که عسل به دلیل خواص آنتی‌باکتریال خود می‌تواند در درمان تکرر ادرار مؤثر باشد. اما توصیه می‌شود برای هر نوع علامت ادراری، ابتدا به پزشک مراجعه کرده و از خوددرمانی خودداری کنید.
زمان مراجعه به پزشک برای پرادراری
اگر احساس می‌کنید پرادراری شما به دلیل یک بیماری است، بهتر است به پزشک متخصص داخلی مراجعه کنید. همچنین در صورت مشاهده علائم زیر نیاز به مراجعه سریع به پزشک دارید:
- تب
- ضعف پاها
- کمردرد
- پرادراری ناگهانی، به‌ویژه در کودکان
- مشکلات مغزی
- عرق شبانه
- کاهش وزن
این علائم می‌تواند نشانه مشکلاتی مانند آسیب به طناب نخاعی، دیابت، عفونت کلیه یا حتی برخی سرطان‌ها باشد. همچنین، اگر فکر می‌کنید پرادراری شما به دلیل مصرف مایعات زیاد یا داروهاست، میزان ادرار خود را برای دو روز اندازه‌گیری کنید. در صورت ادامه یافتن این مشکل، با پزشک مشورت کنید.
پرسش و پاسخ
علت تکرر ادرار سفید رنگ چیست؟
تکرر ادرار با رنگ سفید معمولاً به علت عفونت ادراری است. در این موارد، بهتر است توسط متخصص اورولوژی بررسی‌های لازم انجام شود.
درمان خانگی تکرر ادرار چیست؟
برای درمان تکرر ادرار، توصیه می‌شود حتماً به پزشک مراجعه کنید، زیرا عدم درمان عفونت می‌تواند به کلیه‌ها آسیب برساند. برخی از درمان‌های خانگی مانند استفاده از عسل یا سرکه توصیه می‌شوند، اما چندان قابل اعتماد نیستند و باید با احتیاط استفاده شوند.
ادرار زیاد در شب نشانه چیست؟
ادرار زیاد در شب معمولاً نشانه‌ای از اختلال در عملکرد کلیه‌ها است و نیاز به بررسی توسط پزشک دارد.
درمان سریع تکرر ادرار در زنان چیست؟
برای درمان سریع تکرر ادرار در زنان، مراجعه به متخصص و دریافت درمان دارویی مناسب بهترین راه‌حل است.
فواید ادرار زیاد چیست؟
ادرار کردن در حد طبیعی به کلیه‌ها کمک می‌کند تا مواد زائد و سموم بدن را دفع کنند. بنابراین، داشتن میزان کافی ادرار برای حفظ سلامت بدن ضروری است.
علت تکرر ادرار در مردان در شب چیست؟
در مردان، تکرر ادرار شبانه می‌تواند به دلیل اختلال در عملکرد کلیه‌ها یا بزرگی پروستات باشد. البته دلایل دیگری نیز ممکن است در این مشکل دخیل باشند.
لیست پزشکان مرتبط:
حسین شاهرخمتخصص جراح کلیه - مجاری ادرار و تناسلی (اورولوژیست) | تهران- حسین کرمیمتخصص جراح کلیه - مجاری ادرار و تناسلی (اورولوژیست) | تهران
- فرزانه شریفی اقدسمتخصص جراح کلیه - مجاری ادرار و تناسلی (اورولوژیست) | تهران
- محمدعلی زرگر شوشتریمتخصص جراح کلیه - مجاری ادرار و تناسلی (اورولوژیست) | تهران
- محمدعلی صدیقی گیلانیمتخصص جراح کلیه - مجاری ادرار و تناسلی (اورولوژیست) | تهران
- رباب مقصودیمتخصص جراح کلیه - مجاری ادرار و تناسلی (اورولوژیست) | تهران
- محمدرضا جعفریمتخصص جراح کلیه و مجاری و ناباروری مردان دوره تکمیلی از ژنو سوییس | تهران
- احمدرضا رفعتیفوق تخصص جراح کلیه - مجاری ادرار و تناسلی (اورولوژیست) | تهران
- محمدعلی عسکریمتخصص جراح کلیه و مجاری ادراری و تناسلی (اورولوژیست) و هومیوپاتی | تهران
- سعید صادق زادهفلوشیپ تخصصی جراح کلیه و مجاری ادرار و تناسلی (اورولوژیست) و جراحی واریکوسل میکروسکوپی | تهران
