پرخوری عصبی چیست؟ علائم و درمان آن
پرخوری عصبی که در اصطلاح پزشکی از آن با عنوان بولیمیا (Bulimia) یاد می‌شود. با خوردن مقادیر زیادی غذا در مدت زمان کوتاه و به دنبال آن تلاش برای کاهش وزن مشخص می‌شود. معمولا بیمار برای کاهش وزن از روش‌هایی مانند استفراغ اجباری، روزه‌داری، رژیم‌های غذایی شدید، ورزش بیش‌ازحد یا مصرف ملین‌ها و دیورتیک‌ها استفاده می‌کند. این مطلب جنبه آموزشی و اطلاع رسانی دارد، در صورت مشکل به دکتر روانشناس و دکتر روانپزشک مراجعه کنید.
از نظر پزشکان، پرخوری عصبی یک اختلال جدی است و حتی می‌تواند تهدیدکننده زندگی باشد. زیرا بیمار از نظر روانی بر میزان غذایی که می‌خورد کنترل ندارد و سعی می‌کند کالری اضافی دریافتی را نیز به روشی ناسالم از بین ببرد. اگر به پرخوری عصبی مبتلا هستید، احتمالا خود را به خاطر وزن زیاد و فرم بدنتان سرزنش می‌کنید. نگران نباشید، در ادامه به نحوه کنترل و درمان این اختلال اشاره خواهیم کرد.
علائم پرخوری عصبی چیست؟
فردی‌که مبتلا به پرخوری عصبی است، معمولا بعد از غذا خوردن احساس انزجار از خود دارد و به دنبال یک راه‌حل سریع برای رفع این مشکل است. اگرچه فهرست دقیق علائم پرخوری عصبی ممکن است بین افراد مختلف متفاوت باشد، اما رایج‌ترین علائم آن شامل موارد زیر هستند:
- از دست دادن کنترل و خوردن مقادیر زیاد غذا در بازه‌های زمانی مختلف (معمولا هر 2 ساعت یکبار)
- ترس شدید از افزایش وزن
- ناراضی بودن از شکل بدن و وزن خود و کناره‌گیری از فعالیت‌های اجتماعی معمولی
- مراجعه مکرر به حمام، به ویژه بعد از غذا خوردن
- مجبور کردن خود به استفراغ یا ورزش بیش‌ازحد برای جلوگیری از افزایش وزن پس از پرخوری
- استفاده از ملین‌ها، دیورتیک‌ها یا تنقیه بعد از غذا، به‌خصوص در مواقعی که نیازی به آن‌ها نیست.
- روزه گرفتن، محدود کردن کالری یا پرهیز از برخی غذاها در بین پرخوری‌ها
- استفاده بیش‌ازحد از مکمل‌های غذایی یا محصولات گیاهی برای کاهش وزن
- رفلاکس اسید معده به مری و یبوست به‌دلیل پرخوری و تلاش برای کاهش وزن سریع
معمولا شدت این اختلال براساس تعداد دفعاتی‌که بیمار در هفته برای پاکسازی و کاهش وزن تلاش می‌کند، تعیین می‌شود.
علت پرخوری عصبی چیست؟
طبق آمار، بین 1 تا 2 درصد از مردم جهان پرخوری عصبی را تجربه می‌کنند. اگرجه علت دقیق آن ناشناخته است.، اما عوامل زیادی مانند ژنتیک، سلامت روان و غیره می‌توانند در ایجاد اختلالات خوردن نقش داشته باشند. تحقیقات نشان می‌دهند که پرخوری عصبی در زنان شایع‌تر و سن متوسط شروع آن اواخر نوجوانی یا اوایل بزرگسالی است. عواملی‌که خطر ابتلا به این اختلال را افزایش می‌دهند شامل موارد زیر هستند.
ژنتیک
مشخص شده است که افراد دارای بستگان درجه یک (خواهر، برادر، والدین یا فرزندان) مبتلا به اختلال خوردن، ممکن است بیشتر در معرض ابتلا به پرخوری عصبی باشند.
چاقی و اضافه وزن
اضافه وزن در دوران کودکی یا نوجوانی ممکن است خطر ابتلا به این اختلال را در اوایل بزرگسالی افزایش دهد.
مشکلات روانی و عاطفی
مشکلات روانی و عاطفی مانند افسردگی و بی‌حوصلگی، اضطراب مزمن، اعتماد به نفس پایین یا اختلال مصرف مواد مخدر، ارتباط تنگاتنگی با بروز انواع اختلالات خوردن دارند. البته در برخی موارد، رویدادهای آسیب‌زا و استرس محیطی عامل ابتلا هستند.
تمایل زیاد به رژیم گرفتن
افرادی‌که مدام رژیم می‌گیرند، بیشتر در معرض خطر ابتلا به پرخوری عصبی هستند. زیرا بسیاری از افراد مبتلا به این اختلال، به شدت میزان کالری دریافتی خود را بین دوره‌های پرخوری محدود می‌کنند.
سابقه ابتلا به سایر اختلالات خوردن
تحقیقات نشان داده‌اند، برخی از افرادی‌که مبتلا به پرخوری هستند ممکن است سابقه بی‌اشتهایی عصبی یا اختلالات خوردن دیگری نیز داشته باشند.
یک بررسی در سال 2019 نشان داد که پرخوری عصبی ممکن است با کمبود سروتونین در مغز مرتبط باشد. سروتونین به‌عنوان یک انتقال‌دهنده عصبی، به تنظیم خلق و خو، اشتها و خواب کمک می‌کند.
عوارض پرخوری عصبی
پرخوری عصبی می‌تواند از دریافت مواد مغذی مورد نیاز بدن شما جلوگیری کند و باعث بروز عوارض جدی شود. عوارض احتمالی آن عبارتند از:
- کم‌آبی بدن که می‌تواند منجر به بروز مشکلات عمده پزشکی مانند نارسایی کلیه شود.
- مشکلات قلبی، مانند ضربان قلب نامنظم (آریتمی) یا نارسایی قلبی
- پوسیدگی شدید دندان و بیماری لثه
- نامنظم شدن یا توقف قاعدگی در زنان
- مشکلات گوارشی مانند التهاب مری و زخم معده
- غش کردن
- ضعف عضلانی
- کاهش عزت نفس و بروز مشکلات در روابط و عملکرد اجتماعی
- اضطراب، افسردگی، اختلالات شخصیت یا اختلال دوقطبی
- ظهور افکار آسیب به خود مانند خودکشی
بنابراین، تشخیص و درمان به موقع آن اهمیت زیادی دارد.
نحوه تشخیص و تست پرخوری عصبی
پزشک معمولا از انواع آزمایشات و تست‌ها برای تشخیص استفاده می‌کند. ابتدا یک معاینه جسمی انجام می‌دهد و سوالاتی در مورد عادات غذایی، روش‌های کاهش وزن و علائم فیزیکی شما می‌پرسد. سپس آزمایش خون و ادرار (برای بررسی عملکرد کلیه) و نوار قلب (برای بررسی عملکرد قلب) تجویز می‌کند.
در نهایت نیز ارزیابی روانشناختی انجام می‌دهد. اصولا در این ارزیابی از معیارهای راهنمای تشخیصی و آماری اختلالات روانی (DSM-5) استفاده می‌شود و در مورد نگرش شما نسبت به فرم بدن و وزنتان سوالاتی پرسیده می‌شود. DSM-5 شدت پرخوری عصبی را از خفیف تا شدید، به‌صورت زیر طبقه‌بندی می‌کند:
- خفیف: 1 تا 3 بار در هفته، اقدام به پرخوری و پاکسازی بدن برای کاهش وزن
- متوسط: 4 تا 7 بار در هفته، اقدام به پرخوری و پاکسازی بدن برای کاهش وزن
- شدید: 8 تا 13 بار در هفته، اقدام به پرخوری و پاکسازی بدن برای کاهش وزن
- تهدیدکننده زندگی: بیشتر از 14 بار در هفته، اقدام به پرخوری و پاکسازی بدن برای کاهش وزن
اگر برای مدت طولانی است که به این اختلال مبتلا هستید، ممکن است پزشک برای بررسی عوارض قلبی، گوارشی، کلیوی و روانی آن به آزمایشات بیشتری نیاز داشته باشد. حتما در این زمینه اقدام کنید.
سریع‌ترین راه درمان پرخوری عصبی
پرخوری عصبی هم یک وضعیت جسمی و هم یک وضعیت روانی است و مدیریت آن می‌تواند یک چالش مادام‌العمر باشد. مطمئنا هر چه زودتر تشخیص داده شود، روند درمان آن موثرتر است.
اگرچه ممکن است به چندین نوع درمان نیاز داشته باشد، اما تجربه نشان داده است که سریع‌ترین و موثرترین راه روان‌درمانی با داروهای ضدافسردگی است. در ادامه به جزئیات کامل روش‌های درمان پرخوری عصبی اشاره خواهیم کرد.
روان‌درمانی
روان‌درمانی که به‌عنوان مشاوره روانشناختی شناخته می‌شود، شامل بحث در مورد پرخوری عصبی و مشکلات مرتبط با آن با یک روانشناس است. این کار کمک می‌کند تا بتوانید افکار و رفتارهای مضری که باعث بروز این اختلال می‌شوند را شناسایی و رفع کنید. به عنوان مثال:
- درمان شناختی رفتاری به شما کمک می‌کند تا الگوهای غذایی خود را عادی کنید. همچنین باورها و رفتارهای ناسالم و منفی را شناسایی کنید و آن‌ها را با باورهای سالم و مثبت جایگزین کنید.
- روان‌درمانی مبتنی بر خانواده به والدین برای جلوگیری و رفع رفتارهای غذایی ناسالم نوجوانان، کمک می‌کند.
- روان‌درمانی بین فردی با بهبود مهارت‌های ارتباطی و اجتماعی، به رفع مشکلات روانی عامل پرخوری کمک می‌کند.
دارودرمانی
همانطورکه ذکر شد، یکی از دلایل اصلی بروز این اختلال، کمبود سروتونین در مغز است. به‌همین‌دلیل، پزشک ممکن است به تشخیص خود نوعی از داروهای ضدافسردگی با عنوان مهارکننده‌های انتخابی بازجذب سروتونین (SSRIs) را تجویز کند. آن‌ها می‌توانند با افزایش سروتونین مغز، دفعات پرخوری و استفراغ را کاهش دهند. همچنین در درمان مشکلات روانی زمینه‌ای مانند اضطراب و افسردگی موثر هستند. مشخص شده است که داروهای ضدافسردگی در صورت استفاده با روان‌درمانی، اثربخشی بیشتری دارند.
مشاور تغذیه
مشاوره با یک متخصص تغذیه می‌تواند به شما کمک کند تا عادات غذایی سالم را یاد بگیرید و برنامه‌های غذایی مغذی تشکیل دهید. همچنین ممکن است یاد بگیرید که نگرش خود را نسبت به غذا تغییر دهید. خوردن منظم و محدود نکردن مصرف غذا، در غلبه بر پرخوری عصبی مهم است.
بستری شدن در بیمارستان
این اختلال معمولا به‌صورت سرپایی قابل درمان است. اما اگر علائم شدید و عوارض جدی برای سلامتی مانند کم‌آبی شدید، عدم تعادل الکترولیت‌ها و آسیب به اندام‌ها داشته باشد، ممکن است نیاز به بستری شدن در بیمارستان باشد.
معمولا درمان موفقیت‌آمیز شامل ترکیبی از درمان‌های فوق، همراه با رویکردی مشترک بین پزشک، متخصص سلامت روان و خانواده و دوستان است. اگرچه اکثر افراد مبتلا به پرخوری عصبی بهبود می‌یابند، اما برخی متوجه می‌شوند که علائم آن‌ها به طور کامل از بین نمی‌روند. زیرا دوره‌های پرخوری و کاهش وزن ممکن است در طول سال‌ها و بسته به شرایط زندگی مدام عود کنند.
آمار نشان می‌دهند که حدود نیمی از افراد مبتلا به پرخوری عصبی با درمان مناسب به طور کامل بهبود می‌یابند.
قرص برای درمان پرخوری عصبی
در بخش مربوط به دارودرمانی به نکات لازم در این زمینه اشاره کردیم. مطمئنا اگر پزشک تشخیص دهد، علاوه‌بر داروهای ضدافسردگی مهارکننده انتخابی بازجذب سروتونین مانند فلوکستین، سیتالوپرام، سرترالین، داپوکستین و غیره، داروهای موثر برای بهبود عوارض این بیماری را نیز تجویز می‌کند. به ویژه اگر درگیر رفلاکس اسید معده به مری، زخم معده یا مشکلات قلبی شده باشید.
فلوکستین برای پرخوری عصبی
در حال حاضر، فلوکستین (پروزاک) بهترین داروی ضدافسردگی تایید شده توسط سازمان غذا و داروی آمریکا (FDA) برای درمان پرخوری عصبی است. این مهارکننده انتخابی بازجذب سروتونین ممکن است به بهبود افسردگی و اضطراب نیز کمک کند. بنابراین، فلوکستین تنها منبع مورد اعتماد برای درمان پرخوری عصبی در بزرگسالان است.
درمان خانگی پرخوری عصبی
علاوه‌بر درمان تخصصی تحت نظر پزشک، بهتر است در منزل نیز به نکات زیر توجه کنید:
- تغذیه سالم و مغذی داشته باشید. زیرا در اثر کاهش وزن مداوم، به احتمال زیاد بدن شما تمام مواد مغذی مورد نیاز خود را دریافت نکرده است. با متخصص تغذیه خود در مورد مصرف قرص مکمل مناسب نیز صحبت کنید.
- خود را از اعضای دلسوز خانواده و دوستانی‌که به فکر سلامتی شما هستند جدا نکنید. این کار به بهبود سلامت روان شما کمک زیادی می‌کند.
- با خودتان مهربان باشید. در برابر اصرارهای ذهن خود برای وزن کردن یا چک کردن مکرر فرم هیکلتان در آینه مقاومت کنید. این کارها به حفظ عادات ناسالم شما کمک می‌کنند.
- قبل از ورزش کردن با پزشک خود صحبت کنید. در مورد اینکه چه نوع فعالیت بدنی برای شما مناسب است، صحبت کنید. به‌خصوص اگر عادت کرده‌اید برای سوزاندن کالری پس از پرخوری، بیش‌ازحد ورزش کنید.
آیا امکان پیشگیری از پرخوری عصبی وجود دارد؟
اگرچه هیچ راه مطمئنی برای پیشگیری از پرخوری عصبی وجود ندارد، اما می‌توانید قبل از بدتر شدن آن به سمت رفتارهای سالم یا درمان حرفه‌ای بروید. به‌خصوص اگر سابقه خانوادگی ابتلا به آن را دارد. به عنوان مثال:
- وعده‌های غذایی منظم و لذت‌بخش در کنار خانواده داشته باشید. این کار مانع از پرخوری و حتی تلاش بی‌دلیل برای کاهش وزن می‌شود.
- از فکر کردن در مورد وزن خود اجتناب کنید. در عوض روی داشتن یک سبک زندگی سالم تمرکز کنید.
- بی‌دلیل رژیم غذایی نگیرید. به ویژه اگر قرار است ملین و دیورتیک مصرف کنید.
- می‌توانید با درمان سایر بیماری‌ها مانند افسردگی و اختلالات اضطرابی، خطر ابتلا به پرخوری عصبی را کاهش دهید.
- با پزشک خود صحبت کنید. حضور او می‌تواند کمک زیادی به شناسایی نشانه‌های اولیه پرخوری عصبی و جلوگیری از پیشرفت آن کند.
چه زمانی به پزشک مراجعه کنیم؟
اگر علائم پرخوری عصبی را دارید، در اسرع وقت به دنبال کمک پزشکی باشید. زیرا در صورت عدم درمان، می‌تواند به شدت بر سلامت شما تأثیر بگذارد و باعث بروز علائم نگران‌کننده زیر شود:
- درد قفسه سینه
- تنگی نفس
- تپش قلب
- سرگیجه
- غش کردن
- گلودرد شدید
- رفلاکس اسید معده به مری
سخن آخر
اگرچه بسیاری از مردم نگران وزن خود هستند. اما افراد مبتلا به پرخوری عصبی وسواس زیادی به غذا و وزن دارند. پرخوری عصبی یک بیماری جدی و یکی از اختلالات خوردن است که می‌تواند بر سلامت روحی و جسمی شما تأثیر منفی بگذارد. درحالی‌که برخی از عوامل خطر ابتلا به آن شناسایی شده‌اند، اما هیچ دلیل واحدی برای پرخوری عصبی وجود ندارد. همچنین مهم است که بدانید این اختلال خوردن می‌تواند هر کسی را تحت تاثیر قرار دهد.
اگر فکر می‌کنید به پرخوری عصبی مبتلا هستید، از کمک گرفتن خجالت نکشید. مطمئنا با مراقبت‌های پزشکی مناسب و مشاوره سلامت روان، می‌توانید بهتر شوید. جستجو سریع برای درمان، نه تنها می‌تواند کیفیت زندگی شما را بهبود بخشد، بلکه ممکن است به پیشگیری از بروز عوارض بالقوه تهدیدکننده زندگی نیز کمک کند.
لیست پزشکان مرتبط:
بهزاد تریوهمتخصص روان درمانی و روانشناس بالینی | تهران- شهرزاد رشندکترای تخصصی روان درمانی و روانشناس بالینی | تهران
- الهام اسبقیدکترای تخصصی روان درمانی و روانشناس بالینی | تهران
- سایه پیرداده روانشناس | مشاوره | رواندرمانگر | زوج درمانی | تهران
- مهدی صحراگرددکترای تخصصی روان درمانی و روانشناس بالینی | تهران
- فاطمه دانشکاندیدای دکترا روان درمانی و روانشناس بالینی | تهران
- فاطمه السادات مینودکترای تخصصی روانشناس و مشاور | تهران
- آزاده موسوی متخصص برتر روانکاوی و روانشناسی بالینی و عضو انجمن روانشناسی آمریکا (APA) | تهران
- سپیده رحیمی نژاد روانکاو | روانشناس | زوج و خانواده درمانی | مشاورخانواده | تهران
- بهمن متین پور روان درمانی | روانشناسی | مشاوره | زوج درمانی | تهران
