تجاوز جنسی : چه اقداماتی بعد از تجاوز انجام دهیم؟
کلمه تجاوز جنسی واژه‌ای است که شنیدنش قلب هر انسانی را به درد می‌آورد. تاریخ، اسطوره‌ها و حتی اخبار روزانه، مملو از روایات دردناک تجاوز هستند. شاید تاکنون بارها از شنیدن این داستان‌ها احساس ناراحتی کرده و شکرگزار بوده‌اید که چنین بلایی بر سر شما یا خانواده‌تان نیامده است. اما آیا تا به حال به این اندیشیده‌اید که اگر روزی این اتفاق برای شما یا عزیزان‌تان رخ دهد، چه واکنشی نشان خواهید داد؟ یا شاید بهتر است بپرسیم: چه عواملی باعث وقوع چنین جنایتی می‌شود و در صورت مواجهه با آن، چه باید کرد؟
تجاوز جنسی جرمی است که نه تنها جسم و روان قربانی را به شدت آسیب می‌زند، بلکه موجب جریحه‌دار شدن احساسات عموم جامعه و بر هم خوردن امنیت و آرامش آن می‌شود. بنابراین، افزایش آگاهی در این زمینه و وضع قوانین مناسب برای مجازات مرتکبین، از اهمیت بسیار بالایی برخوردار است.
در این مقاله، قصد داریم تا تعریفی جامع از تجاوز جنسی ارائه دهیم. همچنین، به بررسی انواع مختلف تجاوز، دلایل وقوع آن و راهکارهای مقابله با این پدیده شوم خواهیم پرداخت. متاسفانه، ناآگاهی و جهل در مورد مسائل جنسی، احساس گناه و شرم، تعاریف سنتی و محدودیت‌های موجود در خانواده و محیط‌های آموزشی و اجتماعی، از جمله عواملی هستند که باعث تشدید پیامدهای مخرب تجاوز می‌شوند. ما امیدواریم با افزایش آگاهی جنسی، بتوانیم از بروز آسیب‌های ناشی از این جرم جلوگیری کرده و یا حداقل آن را به حداقل برسانیم.
تجاوز جنسی چیست؟
واژه “rape” به معنای تجاوز ریشه در فعل لاتین “rapere” دارد و به معنای گرفتن چیزی به زور است. تجاوز جنسی نوعی خشونت جنسی محسوب می‌شود که در آن فرد یا گروهی از افراد، با بی‌توجهی کامل به خواست و رضایت قربانی، اقدام به برقراری رابطه جنسی می‌کنند. این عمل می‌تواند با تهدید، زور یا سوءاستفاده از موقعیت فرد مقابل انجام شود و حتی ممکن است قربانی به دلیل شرایط خاص مانند ناتوانی ذهنی یا جسمی، قادر به مقاومت نباشد.
تجاوز جنسی تنها یک عمل فیزیکی نیست، بلکه تأثیرات روانی عمیقی بر قربانی می‌گذارد. فردی که مرتکب چنین جرمی می‌شود، متجاوز نامیده می‌شود. هرگونه دخول اجباری آلت تناسلی یا هر شیء دیگری به بدن فرد مقابل، بدون رضایت او، تجاوز محسوب می‌شود. این عمل می‌تواند از طریق واژن، مقعد یا دهان صورت گیرد.
بسیاری از افراد تصور می‌کنند که تنها عمل آمیزش جنسی بدون رضایت، تجاوز محسوب می‌شود. اما طبق تعریف سازمان بهداشت جهانی، آزار جنسی شامل طیف گسترده‌ای از رفتارهای نامناسب است که بدون رضایت فرد مقابل انجام می‌شود. تعاریف و مثال‌های «آزار جنسی» بنابر نظر سازمان جهانی بهداشت ازاین‌قرارند:
آزار جنسی چیست؟ (sexual harassment)
هرگونه رفتار جنسی ناخوشایند، تحقیرآمیز یا تهدیدآمیز که بدون رضایت فرد مقابل صورت گیرد، آزار جنسی محسوب می‌شود. این رفتارها می‌توانند به صورت کلامی، فیزیکی یا حتی بصری باشند و هم زنان و هم مردان را هدف قرار دهند. برخی از نمونه‌های آزار جنسی عبارتند از:
- درخواست‌های جنسی نامناسب
- چشم‌چرانی و خیره نگاه کردن
- هرگونه لمس یا تماس بدون رضایت
- هر نوع ابراز نظر بامعنای جنسی
- نمایش چیزهای بی‌ادبانه و توهین‌آمیز در جمع یا در حریم شخصی شما.
- نمایش حرکات یا رفتارهای بدنی که شامل مضامین جنسی باشد.
- شوخی‌های جنسی
- سؤال کردن درباره زندگی جنسی فرد
- توهین با الفاظ جنسی
- ارتکاب به رفتار مجرمانه، مثل تماس تلفنی بی‌دلیل، بدن‌نمایی یا تعرض جنسی.
تعرض جنسی به چه معنا است؟ (sexual assault)
تعرض جنسی، شدیدترین شکل آزار جنسی است و شامل هرگونه رفتار جنسی اجباری می‌شود. این رفتار می‌تواند به صورت فیزیکی، مانند تجاوز، یا روانی، مانند اجبار به انجام اعمال جنسی، باشد. تعرض جنسی اغلب در محیط‌هایی رخ می‌دهد که فرد آسیب‌پذیرتر است، مانند محیط‌های کاری با سلسله مراتب قدرت یا روابط نامتعادل.
متعرضین جنسی اغلب از موقعیت قدرت خود سوءاستفاده می‌کنند و با تهدید، ارعاب یا ایجاد ترس، قربانیان را به سکوت وادار می‌کنند. برخی از روش‌های رایج ارعاب شامل تهدید به افشای اطلاعات خصوصی، تهدید به از دست دادن شغل یا تهدید به آسیب رساندن به خود یا دیگران است.
مهمترین نکته‌ای که باید به خاطر سپرد این است که هیچ فردی حق ندارد به دیگری تعرض کند و هرگونه آزار جنسی جرم محسوب می‌شود. قربانیان آزار جنسی باید بدانند که تنها نیستند و می‌توانند به دنبال کمک حرفه‌ای باشند. همچنین، جامعه باید برای ایجاد محیطی امن و عاری از هرگونه آزار و خشونت تلاش کند.
رضایت در رابطه جنسی به چه معناست؟
چه چیزی مرز میان رابطه جنسی رضایت‌مندانه و تجاوز را مشخص می‌کند؟ پاسخ ساده است: رضایت طرفین. رابطه جنسی زمانی سالم و رضایت‌بخش است که هر دو فرد به طور آزاد و آگاهانه در آن شرکت کنند. متأسفانه، حتی در محیط‌های صمیمی مانند خانواده یا روابط زناشویی نیز ممکن است تجاوز رخ دهد. اگر فردی مجبور شود به رابطه جنسی تن دهد، حتی اگر با همسر خود باشد، این عمل تجاوز محسوب شده و عواقب روحی و روانی جدی به همراه دارد.
برای درک بهتر تفاوت بین رابطه جنسی سالم و تجاوز، بهتر است با مشاوران متخصص مشورت کنید. اگر احساس می‌کنید در رابطه خود تحت فشار قرار دارید و مجبور به انجام کاری هستید که نمی‌خواهید، حتماً به دنبال کمک حرفه‌ای باشید. آگاهی از حقوق خود و شناخت انواع آزار جنسی اولین قدم برای مقابله با این مشکل است.
سن قانونی برای برقراری رابطه جنسی چقدر است؟
سن قانونی رابطه جنسی سنی است که فرد از نظر قانونی مجاز به برقراری رابطه جنسی است. هرگونه رابطه جنسی با فردی زیر سن قانونی، حتی اگر با رضایت ظاهری او باشد، جرم محسوب شده و به عنوان سوءاستفاده جنسی از کودک تلقی می‌شود. هدف از تعیین سن قانونی، محافظت از افرادی است که به دلیل سن کم، توانایی تصمیم‌گیری آگاهانه ندارند.
در بسیاری از کشورها، از جمله ایران، سن قانونی ازدواج برای دختران و پسران متفاوت است. اما مهمترین نکته این است که حتی اگر فردی به سن قانونی ازدواج رسیده باشد، اگر طرف مقابل زیر سن قانونی ۱۳ سال باشد، هرگونه رابطه جنسی بین آن‌ها جرم محسوب می‌شود. این قانون به منظور حفاظت از کودکان و نوجوانان در برابر سوءاستفاده جنسی وضع شده است. سن قانونیِ ازدواج در کشور ایران ۱۳ سال برای دختران و ۱۵ سال برای پسران می‌باشد.
سن قانونی برای برقراری رابطه جنسی در سراسر جهان یکسان نیست و از کشوری به کشور دیگر متفاوت است. در بسیاری از جوامع، این سن تحت عنوان تجاوز قانونی یا statutory rape شناخته می‌شود. تجاوز قانونی به معنای برقراری رابطه جنسی با فردی است که از نظر قانونی توانایی موافقت با این رابطه را ندارد. به‌طور معمول، سن ۱۶ سال به عنوان حداقل سن قانونی برای برقراری رابطه جنسی در بسیاری از کشورها پذیرفته شده است.
علائم تجاوز جنسی چه هستند؟
افرادی که مورد تجاوز جنسی قرار گرفته‌اند، ممکن است طیف گسترده‌ای از علائم روانی و جسمی را تجربه کنند. این علائم شامل اختلالات خوردن، اضطراب شدید، اختلال استرس پس از سانحه، مشکلات تمرکز و آسیب‌های فیزیکی در نواحی مورد تعرض قرار گرفته بدن می‌شود. واکنش‌های عاطفی قربانیان نیز بسیار متنوع است و ممکن است از خشم و غمگینی شدید تا بی‌حسی و سردرگمی متغیر باشد.
چرا برخی افراد دست به تجاوز جنسی می‌زنند؟
مطالعات روانشناسی نشان می‌دهند که متجاوزان جنسی معمولاً دارای ویژگی‌های شخصیتی مشترکی هستند. سامویل سمیتیمن، روانشناس بالینی در طی تحقیقات خود در دهه ۱۹۷۰ با ۵۰ مردی که به تجاوز جنسی اقرار کرده بودند، مصاحبه نموده است. کمبود همدلی و همدردی با دیگران، خودشیفتگی شدید و احساس خصومت نسبت به زنان از جمله این ویژگی‌ها هستند. تحقیقات نشان می‌دهد که انگیزه‌ها و عوامل مؤثر در تجاوز جنسی بسیار پیچیده و متنوع هستند و به سادگی قابل توضیح نیستند. در مجموع، مطالعات نشان داده‌اند که متجاوزان جنسی به طور خلاصه ویژگی‌های شخصیتی مشترک زیر را دارند:
- کمبود همدلی و همدردی
- خودشیفتگی (نارسیسسم)
- احساس دشمنی و کینه نسبت به زنان.
انگیزه های متجاوزگر چیست؟
تحقیقات گسترده‌ای که در حوزه روانشناسی بر روی انگیزه‌های متجاوزان جنسی انجام شده است، به نتایج قابل تاملی دست یافته‌اند. بر اساس یافته‌های هیلز، یکی از روانشناسان محقق در مورد تجاوز، ریشه‌های تجاوز جنسی را نمی‌توان صرفاً در امیال جنسی جستجو کرد. بلکه عوامل پیچیده‌تری همچون خشم، خصومت، نیاز به اعمال قدرت و کنترل بر دیگری، و در برخی موارد، نفرت و دشمنی جنسیتی، در بروز این رفتار خشونت‌آمیز نقش تعیین‌کننده‌ای ایفا می‌کنند.
- روانشناسان معتقدند که متجاوزان جنسی اغلب در پی ارضای نیاز به تسلط و غلبه بر قربانی هستند و از طریق اعمال خشونت و تحقیر، به احساس قدرت و کنترل دست می‌یابند. در بسیاری از موارد، تجاوز جنسی به عنوان ابزاری برای تخلیه خشم و عصبانیت ناشی از شکست‌ها و ناکامی‌های شخصی مورد استفاده قرار می‌گیرد.
- علاوه بر این، برخی از متجاوزان جنسی از اختلالات روانی رنج می‌برند که بر انگیزه‌ها و رفتارهای آن‌ها تأثیر می‌گذارد. برای مثال، اختلال سادیسم جنسی که با لذت بردن از آزار و شکنجه دیگران همراه است، در برخی از متجاوزان مشاهده می‌شود.
- در برخی موارد، تجاوز جنسی به صورت گروهی و در قالب یک عمل جمعی صورت می‌گیرد. این نوع تجاوز اغلب با انگیزه‌های پرخاشگرانه و تمایل به تحقیر و تحقیر قربانی همراه است و نشان‌دهنده وجود یک فرهنگ خشونت‌آمیز در گروه متجاوزان است.
به طور خلاصه، اگرچه میل جنسی ممکن است در برخی موارد به عنوان یکی از عوامل مؤثر در بروز تجاوز جنسی مطرح شود، اما شواهد علمی نشان می‌دهد که این رفتار پیچیده و چندوجهی، ریشه در عوامل روانشناختی، اجتماعی و فرهنگی دارد.
پژوهشگران حوزه رفتارشناسی انسانی به اجماع رسیده‌اند که جرم شنیع تجاوز جنسی، ریشه در انگیزه‌هایی فراتر از میل جنسی دارد. این عمل خشونت‌بار بیشتر به خصومت، خشم و امیال کنترل‌جویانه و سلطه‌گرانه مرتبط است تا امیال شهوانی.
بسیاری از متخصصان علوم اجتماعی، روانشناسان و فعالان حقوق زنان بر این باورند که تجاوز جنسی، نه تنها یک عمل جنسی، بلکه یک تظاهر قدرتی است که فرد متجاوز برای تحقیر و تسلط بر قربانی به کار می‌گیرد. در واقع، انگیزه اصلی در بسیاری از موارد، نفرت و دشمنی نسبت به زنان است که به صورت خشونت جنسی ابراز می‌شود.
متن انگلیسی:
Psychologists generally agree that rape is a crime rooted in nonsexual motivations; tied to hostility, anger, and the need to exert power and control. ojp.gov
روانشناسان بر این باورند که تجاوز جنسی جرمی است که به انگیزه‌های غیرجنسی افراد مثل دشمنی، خشم و تلاش برای اعمال قدرت و تسلط بر دیگری دراد.
تاثیر رسانه ها و فرهنگ بر تجاوز جنسی در مردان چیست؟
در برخی محافل مردانه، اعتبار اجتماعی افراد به تعداد روابط جنسی‌شان گره خورده و کسانی که تجربه جنسی کمتری دارند، اغلب مورد تمسخر و تحقیر قرار می‌گیرند. این فشارهای همسالان، مردان جوان را به سمت اعمال خشونت جنسی سوق می‌دهد تا مبادا به عنوان افراد کم‌تجربه تلقی شوند.
در بسیاری از فرهنگ‌ها و رسانه‌ها، تصویری نادرست از مردانگی ترسیم می‌شود که در آن مردان باید بر زنان مسلط باشند و کسانی که روابط جنسی کمتری دارند، مورد قضاوت قرار می‌گیرند.
چگونه می‌توان تجاوز جنسی را تشخیص داد؟
تشخیص تجاوز جنسی بر عهده پزشکی قانونی است. وجود آثار فیزیکی مانند پارگی و کبودی می‌تواند تشخیص را تسهیل کند، اما نبود این آثار به معنای عدم وقوع تجاوز نیست.
تجاوز جنسی جرمی جدی است و در قوانین ایران نیز مجازات دارد. در بسیاری از پرونده‌های تجاوز، اثبات یا رد اتهام به رضایت یا عدم رضایت قربانی بستگی دارد. تعیین رضایت گاهی اوقات مستلزم معاینات پزشکی دقیق است.
پدر و مادر باید چگونه متوجه تجاوز جنسی به کودکان شوند؟
برخی علائم وجود دارند که می‌توانند نشانه تعرض جنسی به کودک باشند.
- علائم آشکار: برخی از این نشانه‌ها واضح و غیرقابل‌انکار هستند و قریب به یقین حاکی از سوءاستفاده جنسی هستند. بیماری‌های آمیزشی مانند زگیل تناسلی یا HPV که ارثی نباشد، سفلیس، علائم انقباض واژن، بارداری ناخواسته در دختران خردسال، قرمزی و کبودی در ناحیه تناسلی کودک نیز می‌توانند نشانه‌های قوی‌ای از تجاوز باشند.
- علائم رایج: تغییر خلق‌وخو، گریه‌های مکرر و بی‌حوصلگی، کاهش اشتها و درد هنگام اجابت مزاج، اختلال خواب و کابوس‌های شبانه و شب‌ادراری، افت ناگهانی و چشمگیر در عملکرد تحصیلی. کودکانی که مورد تجاوز دهانی قرار گرفته‌اند، معمولاً با قرار گرفتن هر شیء خارجی در دهان واکنش نشان می‌دهند.
- علائم مرتبط: اگر کودک درباره رابطه جنسی صحبت می‌کند، احتمالاً اتفاقی برای او افتاده است. لمس مکرر اندام تناسلی، استفاده از واژه‌های جنسی ناشناخته در خانواده یا کشیدن تصاویر اندام تناسلی نیز می‌توانند مشکوک باشند. آزار حیوانات، تغییر رفتار با عروسک‌ها یا موجودات ضعیف‌تر، به ویژه اگر نقش متجاوز را ایفا کند، از دیگر نشانه‌های مهم است.
اگر به تجاوز جنسی کودک مشکوک شدیم چه باید کرد؟
در صورت مشاهده هرگونه نشانه مشکوک، باید فوراً به پزشک مراجعه شود. بسیاری از والدین در مواجهه با این مسئله مرتکب اشتباهاتی می‌شوند. انکار بزرگ‌ترین اشتباه و ابراز خشم نسبت به کودک اشتباه بزرگ‌تر است. والدین نباید کودک را مقصر بدانند و باید تمام تلاش خود را برای بازگرداندن احساس امنیت به کودک انجام دهند. همچنین، والدین نباید احساس گناه کنند.
مراجعه به پزشک متخصص اطفال یا پزشک عمومی برای تشخیص و درمان آسیب‌های ناشی از تجاوز امری ضروری است. اولین قدم، مراجعه به پزشک و گزارش به پلیس است. سپس، مراجعه به روانشناس ضروری است. تجاوز جنسی موضوع پیچیده‌ای است و نیازمند درمان روانشناختی است تا از بروز مشکلاتی مانند اختلال رفتاری در کودک جلوگیری شود و کودک بتواند بر این تجربه دشوار غلبه کند.
چه افرادی در معرض تجاوز هستند؟
تعاریف قانونی مربوط به تعرض جنسی در طول سده بیستم متحول شد و مرزهای سنتی خود را از دست داد. در گذشته، تصور رایجی از تعرض جنسی وجود داشت که در آن، فرد متعرض لزوماً مرد و قربانی زن بوده و عمل تعرض به صورت آمیزش جنسی تعریف می‌شد. با این حال، در عصر حاضر، این دیدگاه محدود و کلیشه‌ای جای خود را به تعریفی جامع‌تر داده است.
امروزه، تعرض جنسی به عنوان هرگونه عمل جنسی ناخواسته که با استفاده از زور، تهدید یا سوءاستفاده از موقعیت قدرت صورت گیرد، تعریف می‌شود. قربانی و متعرض می‌توانند از هر جنسیتی بوده و در هر سنی قرار داشته باشند. اگرچه موارد متعددی از تعرض جنسی توسط زنان علیه مردان گزارش شده است، اما آمارها نشان می‌دهند که همچنان اکثریت قریب به اتفاق قربانیان تعرض جنسی را زنان تشکیل می‌دهند.
بر اساس آمارهای رسمی، بیش از نود درصد قربانیان تعرض جنسی را زنان تشکیل می‌دهند و کمتر از ده درصد آن‌ها مرد هستند. همچنین، بیش از نود و نه درصد متجاوزان نیز مرد هستند. نکته قابل توجه دیگر این است که در بسیاری از موارد، فرد متعرض برای قربانی آشنا بوده و از اطرافیان او است. این امر نشان می‌دهد که تعرض جنسی لزوماً توسط افراد غریبه و در مکان‌های عمومی رخ نمی‌دهد و می‌تواند در محیط‌های خانوادگی، دوستانه یا کاری نیز اتفاق بیفتد.
اگر تجاوز شد چه کنیم؟
هرگونه تعرض جنسی، صرف‌نظر از شکل و شمایل آن، تجربه‌ای دردناک و آسیب‌زا است. افرادی که چنین رنج بی‌حقی را تجربه می‌کنند، نیاز مبرمی به حمایت و مراقبت دارند تا از بروز عوارض روحی و روانی ناشی از آن پیشگیری شود.
شما مسئول نیستید
هیچ فردی حق ندارد بدون رضایت شما به حریم خصوصی‌تان تجاوز کند. مسئولیت کامل این عمل بر عهده فرد متجاوز است. متاسفانه، متجاوزان اغلب تلاش می‌کنند با سرزنش قربانی، بر احساس گناه او دامن بزنند و قدرت خود را تثبیت کنند. جملاتی مانند “خودت خواستی”، “تقصیر خودت است”، یا “اگر فلان کار را نمی‌کردی، این اتفاق نمی‌افتاد” از جمله تاکتیک‌های رایج متجاوزان برای رهایی از مسئولیت است. اما به یاد داشته باشید که هیچ رفتاری، ظاهری یا گفتاری نمی‌تواند بهانه‌ای برای تعرض باشد.
به دنبال کمک حرفه‌ای پزشکی باشید
اولین کار پس از وقوع چنین حادثه‌ای، مراجعه به پزشک یا مرکز درمانی است. بسیاری از مراکز درمانی و اورژانس‌های بیمارستانی، پرسنل آموزش‌دیده‌ای دارند که در ارائه خدمات به قربانیان تعرض جنسی تخصص دارند.
پزشک ضمن بررسی وضعیت جسمی شما، از نظر ابتلا به بیماری‌های مقاربتی (STD) نیز شما را معاینه خواهد کرد. همچنین، می‌توانید با شماره اورژانس اجتماعی 123 تماس بگیرید و از مشاوره و خدمات این مراکز بهره‌مند شوید. این خدمات به صورت شبانه‌روزی و در تمامی نقاط کشور قابل دسترسی هستند.
رفتار فردی که مورد تعرض قرار گرفته باید چگونه باشد؟
هر فردی که قربانی تعرض جنسی شده است، سه گام اساسی را باید بردارد:
- اولاً، باید این باور را در خود تقویت کند که مسئولیت این اتفاق بر عهده او نبوده است. این باور، اولین قدم برای آغاز روند بهبودی است.
- ثانیاً، ضروری است تا به سرعت به دنبال مراقبت‌های پزشکی باشد. بسیاری از مراکز درمانی و اورژانس‌ها، خدمات تخصصی برای قربانیان تعرض را ارائه می‌دهند.
- ثالثاً، باید به احساسات خود توجه کند و به تدریج با آن‌ها کنار بیاید. احساسات پس از چنین تجربه‌ای، بسیار پیچیده و گاه متناقض هستند.
نکته قابل توجه این است که بیشتر قربانیان، متجاوز را از نزدیک می‌شناسند. این موضوع می‌تواند باعث شود که قربانی تمایلی به افشای ماجرا نداشته باشد و حتی سعی کند از متجاوز محافظت کند. اما باید به خاطر داشت که اولویت اصلی، مراقبت از خود است. گزارش این جرم به پلیس، علاوه بر پیگیری قانونی، می‌تواند از تکرار این عمل توسط متجاوز در آینده جلوگیری کند.
اگر گزارش دادن به پلیس برای شما دشوار است، می‌توانید از کمک متخصصان مانند روانشناسان، مشاوران حقوقی یا حتی افراد قابل اعتماد در اطرافتان بهره ببرید. در صورتی که قربانی متاهل باشد و در رابطه جنسی با همسرش با مشکل مواجه شده باشد، مراجعه به یک متخصص روابط زناشویی یا سکس تراپیست می‌تواند مفید باشد. این متخصصان می‌توانند به شما کمک کنند تا مشکلات موجود در رابطه خود را شناسایی و حل کنید.
انواع تجاوز جنسی چیست؟
یکی از باورهای غلط رایج در مورد تعرض جنسی این است که متجاوز همیشه یک غریبه است. در واقع، اکثر قربانیان توسط افرادی که می‌شناسند، مانند اعضای خانواده، دوستان یا همکاران مورد سوءاستفاده قرار می‌گیرند. همین موضوع باعث می‌شود که بسیاری از قربانیان از گزارش دادن به پلیس خودداری کنند.
بر اساس گزارش‌های رسمی، تنها ۴ / ۱ تجاوزها و تعرضات جنسی به مقامات قضایی گزارش می‌شود. برای مثال، آمارهای منتشر شده توسط وزارت دادگستری ایالات متحده نشان می‌دهد که در سال 2016، کمتر از یک چهارم موارد تعرض جنسی به پلیس گزارش شده است. همین وضعیت در بسیاری از جوامع دیگر، از جمله ایران، مشاهده می‌شود. برآوردها حاکی از آن است که حدود 80 درصد از موارد تعرض جنسی در ایران به دلایل مختلف گزارش نمی‌شود.
ترس از طرد اجتماعی و خانوادگی، احساس شرمساری و نگرانی از بدنامی، از جمله مهمترین دلایلی هستند که باعث می‌شود قربانیان تعرض، از افشای این تجربه تلخ خودداری کنند. به ویژه در جوامع سنتی، قربانیان به دلیل ترس از قضاوت و انگ‌زدن، ترجیح می‌دهند سکوت کنند. همچنین، کارگران جنسی به عنوان یکی از آسیب‌پذیرترین گروه‌ها، در معرض خطر بالاتری از تعرض و خشونت جنسی قرار دارند.
انواع تعرض جنسی را می‌توان به دو دسته کلی تقسیم کرد: دسته‌بندی بر اساس ویژگی‌های قربانی یا مجرم و دسته‌بندی بر اساس رضایت؛ در ادامه به بررسی دقیق‌تر هر یک از این دسته‌ها خواهیم پرداخت.
۱. انواع تجاوز جنسی بر اساس ویژگی های قربانی و مجرم
این طبقه‌بندی بر اساس شرایط و موقعیت وقوع تجاوز، یعنی جنسیت یا مشخصات فرد قربانی و همچنین جنسیت و ویژگی‌های فرد متجاوز، انجام می‌شود. انواع گوناگون تجاوز شامل موارد زیر بوده، اما به همین موارد ختم نمی‌شود:
- تجاوز توسط غریبه: در این دسته تجاوز، قربانی به وسیله کسی که هیچگونه آشنایی از قبل با او ندارد مورد تجاوز یا تعرض جنسی قرار می‌گیرد.
- تجاوز توسط آشنا: مطالعات نشان می‌دهد که بسیاری از جوانان در تشخیص مرز بین رابطه جنسی مبتنی بر رضایت و تجاوز جنسی با چالش مواجه هستند. کمبود آگاهی‌های جنسی صحیح و علمی، این ابهام را تشدید می‌کند. در چنین شرایطی، تجاوز جنسی می‌تواند در قالب یک رابطه صمیمانه رخ دهد؛ جایی که یکی از طرفین، اغلب مرد، دیگری را وادار به برقراری رابطه جنسی کامل می‌کند.
- تجاوز زناشویی یا تجاوز زوجی: زنان قربانی خشونت جنسی همسرانشان، به مراتب کمتر از سایر قربانیان تجاوز، اقدام به گزارش این رویداد هولناک به مقامات قضایی می‌کنند. با این وجود، این زنان نیز همانند دیگر قربانیان خشونت جنسی، از آسیب‌های روحی و جسمی عمیقی رنج می‌برند.
- تجاوز به محارم و تجاوز مقعدی
- سوءاستفاده جنسی از کودکان
- تجاوز به زور در زندان
- تجاوز جنگی
- تجاوز دست جمعی
- تجاوز قانونی
Some types of rape are considered much more severe than others. For example, any type of rape resulting in someone’s death is punishable by death in the United States.
بعضی از انواع تجاوز‌های جنسی بسیار شدید و خشن هستند. مثلاً هر نوع تجاوز به عنف که منتهی به فوت قربانی شود در آمریکا دارای مجازات اعدام است.
به نقل از سایت healthyplace
تجاوز به کودکان
افراد مبتلا به اختلال پدوفیلی، کودکان را به شیوه‌ای شوم مورد سوءاستفاده قرار می‌دهند. هرگونه تجاوز جنسی، اقدامی وحشیانه و غیرقابل‌بخشش است؛ اما تجاوز به کودک به دلیل آسیب‌های روانی عمیق‌تر و پیچیده‌تر، ابعادی هولناک‌تر دارد. کودکان به دلیل عدم آگاهی کافی از مسائل جنسی و ترس از عواقب احتمالی، اغلب قادر به درک کامل اتفاقی که برایشان رخ داده نیستند و نمی‌توانند به طور دقیق آن را به والدین خود شرح دهند.
بنابراین، آشنایی والدین با نشانه‌های هشداردهنده آزار جنسی در کودکان از اهمیت بالایی برخوردار است. در صورت مشاهده هرگونه تغییر غیرعادی در رفتار کودک، والدین باید به این موضوع مشکوک شده و برای دریافت مشاوره تخصصی به روانشناس مراجعه کنند.
نشانه های هشداردهنده تجاوز جنسی در کودکان
یکی از دلایل اصلی سکوت کودکان قربانی، ترس از عواقب افشاگری است. متجاوزان اغلب با تهدید و تطمیع، کودکان را به سکوت وادار می‌کنند. آن‌ها ممکن است به کودک بگویند که اگر رازشان را فاش کند، او را خواهند کشت یا اینکه خانواده‌اش او را طرد خواهند کرد. برخی از متجاوزان نیز با ایجاد رابطه عاطفی کاذب با کودک، او را به سکوت ترغیب می‌کنند.
تجاوز جنسی به دختران و زنان
بر اساس پژوهش‌ها و تجربیات قربانیان، حدود ۹۱ درصد از افرادی که مورد تجاوز یا تعرض جنسی قرار می‌گیرند، زنان هستند و تنها ۹ درصد باقی‌مانده را مردان تشکیل می‌دهند. همچنین، قریب به اتفاق آزارگران جنسی (حدود ۹۹ درصد) مرد هستند. شایع‌ترین انواع آزار جنسی علیه زنان شامل تلاش برای تجاوز، آزار کلامی و تماس بدنی ناخواسته است.
بخش قابل توجهی از بانوان آسیب دیده از تجاوز جنسی، در دوره جوانی قرار دارند و امکان دارد پرده بکارتشان دچار آسیب شود. آیا امکان ترمیم پرده بکارت وجود دارد؟ در حال حاضر، با استفاده از عمل جراحی می‌توان پرده بکارت را به سرعت پس از پارگی، ترمیم نمود.
تجاوز جنسی به پسران و مردان
آمارها نشان می‌دهند که حداقل یک ششم از مردان، تجربه تعرض فیزیکی یا تجاوز جنسی توسط افراد همجنس یا غیرهمجنس را داشته‌اند. پژوهش‌ها بر روی پسرانی که مورد آزار قرار گرفته‌اند، حاکی از آن است که این رویداد، چه در دوران کودکی و چه در بزرگسالی، همواره با تماس فیزیکی همراه بوده و می‌تواند اثرات مخرب و طولانی مدتی بر فرد بگذارد.
انواع تجاوز جنسی کردن بر اساس رضایت
به طور کلی تجاوز جنسی در ۳ شکل متفاوت ممکن است اتفاق بیفتد:
| انواع آزار جنسی | مشخصات آن‌ها |
| تجاوز جنسی با رضایت واقعی | اگر رابطه جنسی بدون اجبار و با میل قلبی هر دو طرف انجام شود، از نظر کیفری جرم محسوب نمی‌شود. مگر اینکه این رابطه منجر به آسیب‌های جسمی، روحی، یا مشکلات دیگری همچون بارداری ناخواسته یا بیماری شود. در این موارد، امکان پیگیری قانونی وجود دارد. |
| بدون رضایت | این نوع آزار جنسی با مخالفت شدید قربانی همراه است. تجاوز به عنف نمونه بارز این نوع آزار است که معمولا با آسیب‌های جسمی و روحی عمیق برای قربانی همراه است. در این حالت، متجاوز با زور و تهدید، قربانی را مجبور به انجام کاری می‌کند که نمی‌خواهد. تجاوز در شرایطی مانند بستن دست و پا یا بیهوشی فرد، از جمله نمونه‌های واضح این نوع آزار است. |
| با حکم نارضایتی | فرض کنید مادری برای محافظت از فرزندانش، مجبور شود تن به رابطه جنسی بدهد. در این شرایط، اگرچه ممکن است این عمل با رضایت ظاهری همراه باشد، اما به دلیل اجبار ضمنی، نوعی آزار جنسی محسوب می‌شود. به عبارت دیگر، او برای جلوگیری از آسیب دیدن فرزندانش، کاری را انجام می‌دهد که نمی‌خواهد و این عمل، مصداق بارز آزار جنسی است. |
تجاوز خاکستری چیست؟
تجاوز خاکستری، نوعی برخورد جنسی مبهم است که مرز بین رضایت و مخالفت را محو می‌کند. در این شرایط، هیچ‌کدام از طرفین به طور دقیق نمی‌دانند که دیگری چه می‌خواهد. این ابهام ناشی از عدم آگاهی و درک صحیح از مفهوم رضایت است.
بسیاری از قربانیان تجاوز خاکستری، قادر نیستند به روشنی مخالفت خود را اعلام کنند. از سوی دیگر، متجاوزان نیز اغلب تصور می‌کنند که طرف مقابل علی‌رغم مقاومت ظاهری، در باطن راضی است. این مسئله به‌ویژه در روابط جنسی نوجوانان شایع است.
میشل دکر، استاد دانشگاه جان هاپکینز، در تحلیل گزارش سازمان ملل متحد درباره تجاوز در 6 کشور آسیایی، بیان می‌کند: «تجاوز لزوماً همیشه به معنای زور و تهدید با تفنگ بر روی سر یک فرد نیست».
انواع متجاوزان جنسی
دسته‌های مختلفی از متجاوزان جنسی وجود دارند:
- متجاوزان فرصت‌طلب: این افراد مانند شکارچیانی عمل می‌کنند که در کمین فرصت مناسب هستند تا نیازهای جنسی خود را برطرف کنند. اغلب از شرایطی که قربانی آسیب‌پذیرتر است، مانند مصرف مواد مخدر یا الکل، بهره می‌جویند. برخی از این افراد تحت تاثیر محتوای مستهجن و تحریک‌آمیز، به انجام چنین اعمال خشونت‌آمیزی ترغیب می‌شوند.
- متجاوزان سادیست: این دسته از متجاوزان لذت خود را از ایجاد درد و رنج در قربانیان می‌برند. برای آن‌ها، تجاوز تنها یک عمل جنسی نیست، بلکه ابزاری برای تحقیر و کنترل دیگران است. این افراد از اعمال خشونت‌آمیز و تحقیرآمیز برای ارضای نیازهای بیمارگونه خود استفاده می‌کنند.
- متجاوزان انتقام‌جو: این افراد به دلیل احساس خشم و کینه نسبت به زنان، به اعمال خشونت‌آمیز روی می‌آورند. آن‌ها معتقدند که زنان به آن‌ها ظلم کرده‌اند و به همین دلیل حق دارند که به آن‌ها آسیب برسانند. این افراد اغلب دارای اختلالات روانی هستند و دیدگاهی بیمارگونه نسبت به زنان دارند.
عوارض تجاوز جنسی چیست؟
داشتن فلاش بک (زنده شدن خاطرات) و بازگشت ناگهانی خاطرات دردناک تجاوز جنسی، احساس پوچی و یأس عمیق، انزواطلبی شدید، خشم کنترل‌ناپذیر و تمایل به انتقام‌جویی، و افکار خودکشی از شایع‌ترین عوارض و نشانه‌های هشداردهنده‌ای هستند که قربانیان این جنایت هولناک با آن دست و پنجه نرم می‌کنند.
اجتناب از هرگونه ارتباط اجتماعی، خشم و ترس شدید به ویژه در مواجهه با افرادی که شباهتی به آزارگر جنسی دارند و تمایل به خودکشی با مصرف مواد مخدر و قرص از جمله مهمترین نشانه‌هایی هستند که نیازمند توجه فوری و درمان تخصصی هستند.
چه کار کنیم که تجاوز نشود؟
مهمترین گام در این زمینه، آموزش درست و به موقع است. یکی از دلایل اصلی عدم تصویب قوانین مناسب برای جرم شنیع تجاوز جنسی و ناشناخته ماندن انواع مختلف آزار و اذیت جنسی است. والدین، مدارس و رسانه‌ها وظیفه دارند از همان کودکی به افراد آموزش‌های لازم را بدهند؛ اما متأسفانه در حال حاضر برنامه آموزشی خاصی برای آموزش مسائل جنسی به کودکان وجود ندارد و اغلب اوقات، کودکان از طریق دوستان و همسالان خود با این موضوع آشنا می‌شوند که این روش نه تنها کافی نیست بلکه معمولاً اطلاعات نادرست و گمراه کننده‌ای را به کودکان منتقل می‌کند.
در بسیاری از خانواده‌ها نیز به دلیل باور غلط والدین مبنی بر اینکه آموزش مسائل جنسی پیش از ازدواج، فرزندان را به سمت روابط زودهنگام سوق می‌دهد، این موضوع به کلی نادیده گرفته می‌شود. در نتیجه، در صورت بروز هرگونه آزار جنسی، کودکان یا نوجوانان به دلیل ترس از واکنش والدین یا اطرافیان، سکوت می‌کنند. در حالی که آموزش مسائل جنسی، پیشگیری از بیماری‌های آمیزشی و مراقبت‌های بهداشتی، کودکان را در برابر آسیب‌های احتمالی مصون می‌سازد.
آموزش و آگاهی‌بخشی درباره مسائل جنسی و انواع آزار و اذیت جنسی به کودکان و نوجوانان، نه تنها از آن‌ها در برابر آسیب محافظت می‌کند، بلکه از ارتکاب چنین اعمالی توسط آن‌ها نیز جلوگیری می‌کند.
چه مقدار بعد از تجاوز می‌شود به پزشک مراجعه کرد؟
بلافاصله پس از وقوع حادثه تجاوز، بدون شستشو یا تغییر لباس به مراکز پزشکی قانونی یا اورژانس مراجعه کنید. ممکن است این کار برایتان دشوار باشد، اما معاینه پزشکی فوری تنها راه اطمینان از دریافت درمان مناسب و جمع‌آوری شواهد لازم برای پیگیری قانونی است. حتی اگر در ابتدا تصمیم به گزارش حادثه نگرفته‌اید، مراجعه به پزشک و انجام معاینات پزشکی می‌تواند برای تصمیم‌گیری‌های بعدی مفید باشد. به یاد داشته باشید، هرگز برای مراقبت از خود دیر نیست.
البته همیشه بهتر است سریعاً پس از تجاوز به پزشک رجوع کنید؛ ولی فرد همچنان می‌تواند برای معاینه ازنظر بیماری‌های مقاربتی، بارداری یا صدمات دیگر، بعد از مدتی هم به دکتر مراجعه کند. در بعضی موارد، پزشکان حتی می‌توانند چند روز بعد از تعرض جنسی، شواهد لازم را گردآوری کنند.
تجاوز جنسی تنها به بدن آسیب نمی‌زند، بلکه عواطف و احساسات قربانی را نیز به شدت تحت تاثیر قرار می‌دهد. احساسات پس از تجاوز بسیار متنوع است و ممکن است شامل عصبانیت، خشم، ترس، بی‌حسی، گیجی، شرم، خجالت، انزوا، افسردگی، اضطراب یا عصبی بودن باشد.
صحبت کردن با یک متخصص سلامت روان در محیطی امن و حمایتگر، گام مهمی در روند بهبودی است. روان‌درمانگران می‌توانند به شما کمک کنند تا با احساسات خود کنار بیایید، مهارت‌های مقابله‌ای را بیاموزید و به زندگی عادی خود بازگردید.
Ages ۱۲-۳۴ are the highest risk years for rape and sexual assault. rainn
در سنین ۱۲ تا ۳۴ سال بیشترین ریسک تجاوز جنسی وجود دارد.
مجازات تجاوز جنسی در قانون چیست؟
تبصره دوم ماده‌ی ۲۲۵ قانون مجازات اسلامی جدید، تجاوز جنسی را جرمی سنگین تلقی کرده و مجازات‌های شدیدی برای آن در نظر گرفته است. بر اساس این قانون، هرگونه رابطه جنسی بدون رضایت طرف مقابل، اعم از اینکه با زور، تهدید، فریب یا در شرایطی مانند خواب یا مستی صورت گیرد، جرم محسوب می‌شود. به عبارت دیگر، اگر فردی دیگری را مجبور به برقراری رابطه جنسی کند، حتی اگر از طریق فریب یا تهدید باشد، مرتکب جرم تجاوز شده است؛ و رفتار او در حکم زنای به عنف است.
متن تبصره دوم ماده‌ی ۲۲۵ قانون مجازات اسلامی جدید: «هرگاه کسی با زنی که راضی به زنای با او نباشد، در حال بیهوشی، خواب یا مستی زنا کند، رفتار او در حکم زنای به عنف است. در زنا از طریق اغفال و فریب دادن دختر نابالغ یا از طریق ربایش، تهدید یا ترساندن زن، اگرچه موجب تسلیم شدن او شود نیز حکم فوق جاری است.»
بر اساس بند ت ماده ۲۲۴ قانون مجازات اسلامی وجود عنصر اجبار و عدم رضایت یکی از مهمترین ویژگی‌های جرم تجاوز جنسی است. این ویژگی باعث تشدید مجازات مرتکب جرم می‌شود و در برخی موارد، مجازات اعدام را در پی دارد. در واقع، آنچه یک رابطه جنسی را به تجاوز تبدیل می‌کند، نبود رضایت آزادانه یکی از طرفین است.
آثار روانی و حقوقی انواع تجاوز چیست؟
عواقب تجاوز جنسی فراتر از مجازات قانونی است. قربانیان تجاوز جنسی اغلب با آسیب‌های روانی شدیدی مانند افسردگی، اضطراب، اختلال استرس پس از سانحه و حتی افکار خودکشی دست و پنجه نرم می‌کنند. این آسیب‌ها ممکن است تا سال‌ها پس از وقوع حادثه ادامه داشته باشد و زندگی فرد را تحت تأثیر قرار دهد. علاوه بر این، تجاوز جنسی می‌تواند منجر به مشکلات رفتاری و اجتماعی در قربانیان، به ویژه در نوجوانان شود.
چرا مراجعه به مراکز پلیس و پیگیری قضایی در خصوص تجاوز جنسی واجب است؟
بسیاری از افراد و خانواده‌ها به بهانه حفظ آبرو در برابر این جنایات سکوت پیشه کرده و از شکایت علیه متجاوزان خودداری می‌نمایند. اما این سکوت نه تنها باعث تشدید آسیب‌های روحی و روانی قربانی می‌شود، بلکه به مجرم اجازه می‌دهد تا بدون ترس از مجازات، اعمال شنیع خود را تکرار نماید. لذا، توصیه می‌شود در برابر هرگونه آزار جنسی سکوت نشکسته و شکایت از این افراد را حق مسلم خود بدانید، زیرا تمامی این خشونت‌ها قابل پیگیری قانونی می‌باشند.
جمع بندی و راهنمای مراجعه به پزشک
در صورت وقوع تجاوز یا آزار جنسی برای خود یا اطرافیان، مراجعه به روانشناس امری ضروری است. آگاهی از قوانین کشور و شناخت دقیق مصادیق آزار جنسی، تعرض و تجاوز، از اهمیت بالایی برخوردار است. خطرناک‌ترین مسئله، ناآگاهی از حقوق جنسی و مسائل مرتبط با آن است. آموزش مفهوم “رضایت” به فرزندان و ایجاد فضایی امن برای بیان احساسات آن‌ها، از اقدامات پیشگیرانه مهم محسوب می‌شود.
سوالات متداول
تجاوزگر کیست؟ تجاوز چیست؟
تجاوزگر جنسی فردی است که بدون رضایت فرد مقابل، او را به انجام اعمال جنسی وادار می‌کند.
تجاوز جنسی چگونه رخ می‌دهد؟
تجاوز جنسی اجباری شامل هرگونه دخول جنسی اجباری، چه با اندام تناسلی و چه با اشیاء، به صورت واژینال، مقعدی یا دهانی است. در اکثر موارد تجاوز جنسی، تنها از زور فیزیکی استفاده می‌شود.
پس از تجاوز جنسی چه باید کرد؟
ابتدا آرامش خود را حفظ کرده و به پزشکی قانونی مراجعه نمایید. سپس موضوع را به پلیس گزارش کنید. برای بهبود وضعیت روحی خود می‌توانید به یک مشاور یا روانشناس مراجعه کرده یا با اورژانس اجتماعی تماس بگیرید.
تجاوز جنسی در روابط زناشویی چیست؟
زنانی که به وسیله همسران خود مورد تجاوز و آزار جنسی قرار می‌گیرند و همزمان از مشکلات جسمی و روحی رنج می‌برند.
چرا بسیاری از قربانیان تجاوز جنسی سکوت می‌کنند؟
ترس از قضاوت دیگران، ترس از مجرم و باور اینکه با افشاگری تغییری ایجاد نمی‌شود، از جمله دلایل رایج سکوت قربانیان است.
لیست پزشکان مرتبط:
بهزاد تریوهمتخصص روان درمانی و روانشناس بالینی | تهران- شهرزاد رشندکترای تخصصی روان درمانی و روانشناس بالینی | تهران
- الهام اسبقیدکترای تخصصی روان درمانی و روانشناس بالینی | تهران
- مهدی صحراگرددکترای تخصصی روان درمانی و روانشناس بالینی | تهران
- فاطمه دانشکاندیدای دکترا روان درمانی و روانشناس بالینی | تهران
- لیلا جبلیدکترای تخصصی روانشناسی | تهران
- فاطمه السادات مینودکترای تخصصی روانشناس و مشاور | تهران
- آزاده موسوی متخصص برتر روانکاوی و روانشناسی بالینی و عضو انجمن روانشناسی آمریکا (APA) | تهران
- سپیده رحیمی نژاد روانکاو | روانشناس | زوج و خانواده درمانی | مشاورخانواده | تهران
- بهمن متین پور روان درمانی | روانشناسی | مشاوره | زوج درمانی | تهران
