کیست تخمدان یکی از مشکلاتی است که اغلب بانوانی به دلایل مختلفی با آن مواجه‌اند. بسیاری از بیماری‌های رحم و تخمدان تا حدی شبیه به یکدیگرند که باعث ایجاد سردرگمی می‌شوند. برای درمان کیست تخمدان داشتن اطلاعات کافی مانند انواع کیست تخمدان و علائم آن‌ها نیاز است. همچنین باید توجه کنید که در صورت داشتن علائم کیست تخمدان فورا به متخصص زنان مراجعه کرده تا با تشخیص نوع کیست درمان شروع شود.
کیست تخمدان چیست؟
تخمدان‌ها یک جفت غده بیضی شکل و اندام تولید مثلی در زنان‌اند. تخمدان‌ها در دو طرف رحم قرار گرفته و از طریق لوله‌های فالوپ به‌هم متصل شده‌اند. در این اندام هورمون‌هایی مانند پروژسترون و استروژن (هورمون‌هایی برای تنظیم عادت ماهیانه) و تخمک تولید می‌شود. تخمدان‌ها در رشد و بروز صفات زنانه مانند رشد پستان‌ها، شکل بدن، موهای بدن و تنظیم سیکل قاعدگی و بارداری هم نقش دارند.
در فردی که سالم است هر ماه یک تخمک کامل شده به‌سمت رحم پرتاب می‌شود؛ در افرادی که کیست تخمدان دارند، تخمک کامل شده اما به داخل رحم نمی‌رود. کیستهای تخمدان اندازه‌ای از کوچکی یک نخود تا بزرگی یک پرتقال دارند و داخل آن با مایع پر شده است. کیستهای تخمدان بدخیم و خوش‌خیم‌اند و بیشتر آن‌ها با مصرف قرص درمان می‌شوند. ابتلا به کیست تخمدان بیشتر در محدوده سنی 15 تا 49 سال است. بعد از دوران یائسگی این کیست‌ها اهمیت زیادی پیدا می‌کنند، چراکه می‌توانند از نشانه‌های سرطان تخمدان باشند. کیست تخمدان می‌تواند روی باروری تأثیر گذاشته و سبب ناباروری شود. توجه داشته باشید که نباید فولیکول‌های طبیعی را در زمان تخمک‌گذاری با کیستهای تخمدان اشتباه گرفت.
علت کیست تخمدان
دلایل زیادی باعث بروز کیست تخمدان می‌شوند و علت آن در بدن هر فردی متفاوت است. به‌طور کلی زمانی که فولیکول‌های تخمک‌گذاری در بدن پاره نشده و تخمک آزاد نشود، مایعات بیشتری درون این فولیکول‌ها جمع شده و پس از مدتی این فولیکول‌ها تبدیل به کیست تخمدان می‌شوند.
برخی از فولیکول‌ها هم در یک اندازه خاصی باقی مانده و هر ماه روی‌هم انباشته می‌شوند که کیستهای ریز تخمدان و تنبلی تخمدان را به وجود می‌آورند.
علل ایجاد کیست تخمدان در دختران مجرد
- چاقی و اضافه وزن
- اختلالات هورمونی
- اختلالات عملکردی تخمدان‌ها
- ژنتیک
- کم‌کاری یا پرکاری تیروئید
- عدم تخمک‌گذاری
سایز کیست تخمدان
ممکن است کیست تخمدان آن‌قدر کوچک باشد که درمان نخواهد. سایز کیست تخمدان بیشتر از هر عاملی به روند رشد آن بستگی دارد. بسیاری از کیستهای تخمدان فانکشنال حدود 3 تا 5 سانتی‌متر بوده که نیاز به جراحی ندارند. اندازه کیست تخمدان برای جراحی باید بالاتر از 4 سانتی‌متر باشد.
علائم کیست تخمدان
بروز کیست تخمدان دارای علائمی است که عبارت‌اند از:
- نفخ شکم
- قاعدگی نامنظم
- احساس درد در ناحیه لگن
- احساس درد در بخش‌های مختلف بدن
- درد هنگام رابطه جنسی
- حرکات دردناک روده
- حساسیت در لمس سینه‌ها
- تهوع و استفراغ
- درد در ناحیه شکم، کمر یا ران
- تغییر در دفع ادرار
- افزایش وزن به‌صورت ناگهانی
- خونریزی بدون علت
- عدم بارداری
- چاقی بدن
- افزایش وزن سریع و غیرعادی
- احساس پرمویی در اندام‌های بدن
- رشد سریع مو در اندام تناسلی
*** تنفس سریع نشان‌دهنده پاره شدن کیست است و باید فورا به متخصص زنان خوب مراجعه کرد.
علائم کیست تخمدان بدخیم
- تب
- ضعف و سرگیجه
- تنفس سریع و پی‌درپی
- درد شدید
علائم کیست تخمدان در دختران مجرد
- حساسیت در ناحیه سینه
- حرکات دردناک روده
- سرگیجه
- تب
- حالت تهوع
- دردهای زیر شکم
علائم کیست تخمدان در پریودی
- احساس ناخوشایند و درد شدید در ناحیه لگن
- اختلالات قاعدگی مانند دوره‌های نامنظم
- سنگین یا بیش از حد سبکی چرخه قاعدگی
علائم پاره شدن کیست تخمدان
- درد شدید، ناگهانی و یک‌طرفه (درد سمت کیست)
- خونریزی داخلی
تشخیص کیست تخمدان
- معاینه لگن
- سونوگرافی امواج صوتی
- سونوگرافی ترانس واژینال
- سی تی اسکن و MRI
- آزمایش خون
- لاپاراسکوپی
انواع کیست تخمدان
انواع مختلفی از کیست تخمدان مثل کیست درموئید و اندومتریوما وجود دارد، اما کیستهای عملکردی مثل کیست فولیکولی و جسم زرد شیوع بیشتری دارند.
- کیست فولیکولی: در دوران قاعدگی، تخمک درون کیسه‌ای به نام فولیکول رشد می‌کند. فولیکول درون تخمدان‌ها قرارگرفته و در بیشتر موارد حوالی تخمک‌گذاری فولیکول پاره شده و تخمک آزاد می‌شود. اگر فولیکول باز نشود و مایع درون آن آزاد نشود در آن‌صورت به کیست تبدیل شده که آن را کیست فولیکولی می‌نامند.
- کیست لوتئال یا جسم زرد: به‌طور معمول بعد از آزاد کردن تخمک، کیست فولیکول حل می‌شود. اما اگر این اتفاق نیفتد و مجرای فولیکول باز شود، مایع اضافی در درون فولیکول ایجاد و باعث تشکیل کیست لوتئال می‌شود.
- کیست درموئید یا مویی: کیست مویی کیسه‌های حاوی مو، خون، چربی و سایر بافت‌ها است. این کیست معمولا در سنین باروری دیده شده و ممکن است روی یک یا هر دو تخمدان باشد. کیست تخمدان مویی، معمولا علامتی ندارد، اما اگر بیش از حد بزرگ شود باعث چرخش تخمدان و اختلال در جریان خون خواهد شد.
- کیست آدنوما: این کیست‌ها به‌جای رشد در داخل تخمدان به سطح خارجی تخمدان می‌چسبند، غالبا خوش‌خیم‌اند و با جراحی برداشته می‌شوند.
- کیست اندومتریوز یا شکلاتی: در این حالت بافت‌هایی که معمولا در داخل رحم رشد می‌کنند به بیرون از بافت رحم رفته و در مکان‌هایی مانند لگن، تخمدان‌ها و روده بزرگ رشد می‌کنند. این نوع کیست تخمدان موجب ایجاد چسبندگی اندام‌ها شده و به این دلیل که محتویات کیست به رنگ قرمز یا قهوه‌ای است به آن کیست شکلاتی می‌گویند.
- سندرم تخمدان پلی کیستیک: یک اختلال هورمونی شایع در خانم‌های که در سنین باروری قرار دارند و البته علت اصلی ناباروری در این دسته از بیماران است.
درمان کیست تخمدان
درمان کیست تخمدان با توجه به نوع آن تعیین می‌شود. اکثر کیستهای تخمدان نیازی به درمان نداشته و به مرور برطرف می‌شوند. اگر اندازه کیست بزرگ باشد یا مشکل ایجاد کند، باید تحت نظر و پیگیری پزشک متخصص زنان قرار گرفته و درمان انجام شود. اغلب کیست‌ها با دارو درمان می‌شوند و نیازی به جراحی ندارند. توصیه به جراحی به‌دلیل افزایش احتمال ابتلا به سرطان تخمدان در دوران یائسگی است. برخی پزشکان در صورتی‌که اندازه کیست تخمدان بیش از 5 سانتی‌متر باشد، آن‌را بر می‌دارند. از درمان‌های کیست تخمدان می‌توان به موارد زیر اشاره کرد.
بیشتر بخوانید:
آندومتریوز چیست؟ علائم و بهترین روش درمان
- داروهای ضد بارداری: این قرص‌ها برای تنظیم هورمون‌ها و کاهش خطر رشد بیشتر کیست‌ها تجویز می‌شوند.
- لاپاراسکوپی: این روش برای کیستهای خوش‌خیم و با هدف حذف کیست تخمدان به‌طور کامل انجام می‌شود. برای این عمل چهار برش کوچک روی شکم و زیر ناف ایجاد شده و با وسایل تخصصی و پیشرفته که مجهز به دوربینی با بزرگ‌نمایی 20-15، جراحی با دقت بسیار انجام می‌شود.
- لاپاراتومی: این روش برای کیست‌هایی که احتمال سرطان دارند، استفاده شده و با ایجاد یک برش بزرگ در شکم انجام می‌شود.
درمان کیست تخمدان در دختران
این عارضه در دختران اغلب زمینه ارثی و مادرزادی دارد. دخترانی که کیست تخمدان دارند معمولا قاعدگی‌های نامنظم را تجربه می‌کنند. درمان کیست تخمدان در دخترها اهمیت زیادی دارد چراکه عدم درمان به موقع می‌تواند موجب ناباروری و در برخی موارد سرطان رحم و تخمدان شود.
کیست تخمدان و بارداری
اکثر کیستهای که در دوران بارداری تشخیص داده می‌شوند، خوش‌خیم بوده و نیاز به جراحی ندارند. در صورت شک به بدخیمی، پارگی یا پیچ‌خوردگی کیست تخمدان، مختل شدن خون‌رسانی و یا بزرگ بودن کیست، جراحی راه حل آن خواهد بود.
با توجه به نوع کیست تخمدان، امکان بارداری وجود دارد. معمولا با وجود کیستهای درموئید و ساده اجازه بارداری به فرد داده شده و زمانی که فردی به کیستهای شکلاتی در سایز کوچک مبتلا باشد بدون درمان می‌تواند برای بارداری اقدام کند. کیست تخمدان بزرگ پیش از بارداری باید حتما درمان شود.
تفاوت کیست تخمدان با فیبروم رحم
فیبروم رحم و کیست تخمدان در علائمی مانند ایجاد درد در ناحیه لگن و شکم با هم مشترک‌اند. تفاوت این دو در این است که تومورها سفت و فشرده بوده و از سلول‌های عضلانی صاف و بافت همبند داخل رحم تشکیل شده‌اند؛ اما کیستهای تخمدان کیسه‌هایی پر از مایع‌اند.
پیشگیری از کیست تخمدان
امکان پیشگیری از کیست تخمدان وجود ندارد، تنها با انجام معاینات دوره‌ای نزد دکتر زنان و زایمان با تجربه و جدی گرفتن علائمی مانند تغییر در سیکل قاعدگی، درد لگن، کاهش اشتها، کاهش وزن بدون دلیل و احساس نفخ و پری شکم می‌توان برای درمان و کنترل آن اقدام کرد.
برای دریافت لیست بهترین پزشکان متخصص زنان و زایمان در شهر خود از لینک زیر استفاده بفرمایید لیست پزشکان زنان دکتر زنان خوب در تهران
رژیم غذایی برای کیست تخمدان
رژیم غذایی تأثیر مهمی در درمان کیست تخمدان دارد، با تغییر عادات غذایی می‌توانیم قدمی رو به جلو برای درمان این بیماری برداریم. افرادی که کیست تخمدان دارند بهتر است از این مواد غذایی استفاده نکنند. مواد غذایی که مواد نگه دارنده دارند (انواع کنسرها و آب معدنی)، پیتزا، الویه، آش رشته، ماکارونی، لازانیا، حلوا، شیرینی‌تر، کله پاپه و لوبیا و غیره. همچنین ترجیحا ماست یا سالاد همراه با غذا استفاده نشود. توصیه می‌شود برای نتیجه بخشی بهتر حتما به یک متخصص تغدیه مراجعه کنید و با توجه به شرایط خود یک برنامه غذایی مناسب دریافت کنید.
کلام پایانی
بسیاری از کیستهای تخمدان نیاز به درمان ندارند و خودبه‌خود درمان می‌شوند. در صورتی که به جراحی نیاز باشد بیمار باید حتما به توصیه‌های بعد از عملی که پزشک به او می‌دهد، عمل کند. پس از درمان کیست تخمدان، بیمار همچنان باید تحت‌نظر پزشک متخصص زنان باشد چون احتمال بازگشت کیست وجود دارد.
بسته به شرایط بیمار و صلاح دید متخصص زنان و زایمان نوع درمان برای هر فردی متفاوت است. بیمار باید در هنگام انتخاب جراح حتما به این نکته توجه داشته باشد که وی فردی ماهر و حاذق باشد، چراکه انجام یک عمل جراحی ناصحیح می‌تواند به تخمدان آسیب‌های جبران‌ناپذیری وارد کند. برای دریافت لیست پزشکان متخصص زنان و زایمان حاذق در شهر خود می‌توانید از سایت دکتریاب استفاده کنید و حتی نوبت اینترنتی بگیرید.
در صورت بروز هر علامتی سریع به پزشک متخصص زنان مراجعه کنید؛ اگرچه کیستهای تخمدان معمولا خوش‌خیم‌اند اما در صورتی که بدخیم باشند با به تعویق افتادن زمان درمان خطرناک خواهند بود.
در صورت نیاز به دریافت مشاوره تلفنی با پزشکان متخصص زنان و زایمان می‌توانید از آدرس زیر استفاده بفرمایید :
https://doctor-yab.ir/Moshavereh/t-6/-
لیست پزشکان مرتبط:
سکینه موید محسنیمتخصص زنان و زایمان | تهران- حمید صاحب کشاففلوشیپ تخصصی زنان و زایمان (نازایی و آی.وی.اف) | تهران
- طاهره لبافمتخصص زنان و زایمان | تهران
- فرزانه چوبسازمتخصص زنان و زایمان | تهران
- فریبا خطیرمتخصص زنان و زایمان | تهران
- حسین آصف جاهمتخصص زنان و زایمان | تهران
- رکسانا رحمتیانمتخصص زنان و زایمان | تهران
- نیره صادقیمتخصص زنان و زایمان و جراحی های زیبایی زنان | تهران
- آزاده افضل زادهمتخصص زنان و زایمان، فلوشیپ لاپاراسکوپی و هیستروسکوپی و اندومتریوز | تهران
- نسترن تیموریجراح و متخصص زنان و زایمان (فلوشیپ پریناتولوژی) | تهران
