عوارض عمل میومکتومی چیست؟

1 روز پیشآخرین بروزرسانی: ۱۴۰۴-۰۵-۲۱

0 زمان تقریبی مطالعه 10 دقیقه

در این مقاله شما خواهید خواند

راهنمای جامع عوارض عمل میومکتومی: از خطرات احتمالی تا راهکارهای مدیریتی

عمل میومکتومی یک روش جراحی کلیدی برای زنانی است که از فیبروم‌های رحمی رنج می‌برند اما می‌خواهند توانایی باروری خود را حفظ کنند. فیبروم‌ها که با نام لیومیوم (Leiomyoma) نیز شناخته می‌شوند، توده‌های عضلانی غیرسرطانی (خوش‌خیم) هستند که در دیواره رحم رشد می‌کنند. این توده‌ها بسیار شایع هستند و بسیاری از زنان در طول زندگی خود آن‌ها را تجربه می‌کنند، هرچند که ممکن است علائمی نداشته باشند. با این حال، برای برخی، فیبروم‌ها می‌توانند باعث علائم ناتوان‌کننده‌ای مانند خونریزی‌های شدید قاعدگی، درد لگن، فشار بر مثانه و حتی ناباروری شوند.

میومکتومی با هدف برداشتن این فیبروم‌ها و بازسازی رحم انجام می‌شود و به عنوان جایگزینی برای هیسترکتومی (برداشتن کامل رحم) مطرح است. این عمل به زنان این فرصت را می‌دهد که از علائم رهایی یابند و در عین حال، شانس بارداری در آینده را برای خود محفوظ نگه دارند.

هزینه عمل میومکتومی در تهران (تعرفه های دولتی و خصوصی)

اما مانند هر جراحی دیگری، میومکتومی نیز بدون ریسک نیست. آگاهی از عوارض بالقوه، خطرات احتمالی و راهکارهای مدیریتی، بخش مهمی از فرآیند تصمیم‌گیری آگاهانه است. این مقاله جامع به شما کمک می‌کند تا با دیدی باز و اطلاعاتی دقیق، با عوارض کوتاه‌مدت و بلندمدت این عمل آشنا شوید و بدانید که چگونه می‌توان این خطرات را به حداقل رساند.

سلب مسئولیت مهم

اطلاعات ارائه شده در این مقاله صرفاً جنبه آموزشی دارد و به هیچ عنوان جایگزین مشاوره، تشخیص یا درمان حرفه‌ای پزشکی نیست. تصمیم‌گیری در مورد هرگونه درمان باید با مشورت مستقیم با پزشک متخصص یا سایر ارائه‌دهندگان خدمات بهداشتی واجد شرایط صورت گیرد. هرگز به دلیل اطلاعاتی که در اینجا می‌خوانید، توصیه‌های پزشکی حرفه‌ای را نادیده نگیرید یا در مراجعه به پزشک تأخیر نکنید.

نکات کلیدی در یک نگاه

هدف اصلی: میومکتومی یک جراحی مؤثر برای برداشتن فیبروم‌های رحمی با حفظ رحم است، اما مانند هر عمل جراحی دیگری، ریسک‌هایی به همراه دارد.

شایع‌ترین عوارض: خطرات اصلی شامل خونریزی بیش از حد حین یا پس از عمل، عفونت محل جراحی یا لگن، و آسیب به اندام‌های مجاور است.

تأثیر نوع جراحی: نوع عمل (باز، لاپاراسکوپی یا هیستروسکوپی) تأثیر مستقیمی بر شدت عوارض، دوره نقاهت و ریسک‌های بلندمدت دارد.

عوارض بلندمدت: چسبندگی‌های لگنی (بافت اسکار) و خطرات مرتبط با بارداری‌های آینده (مانند پارگی رحم) نیازمند نظارت و مدیریت دقیق پزشکی هستند.

نقش پیشگیری: انتخاب یک جراح باتجربه و رعایت کامل مراقبت‌های قبل و بعد از عمل، نقش کلیدی در کاهش احتمال بروز عوارض دارد.

میومکتومی چیست و چرا انجام می‌شود؟

همانطور که اشاره شد، میومکتومی یک فرآیند جراحی برای برداشتن فیبروم‌های رحمی است. این عمل زمانی توصیه می‌شود که فیبروم‌ها باعث ایجاد علائم قابل توجهی شوند که بر کیفیت زندگی فرد تأثیر می‌گذارند. اصلی‌ترین دلایلی که یک پزشک ممکن است میومکتومی را پیشنهاد دهد عبارتند از:

خونریزی شدید قاعدگی (Menorrhagia): خونریزی‌هایی که منجر به کم‌خونی، خستگی و اختلال در فعالیت‌های روزمره می‌شوند.
درد و فشار لگنی: احساس درد مزمن، فشار یا سنگینی در ناحیه تحتانی شکم.
علائم فشاری: فشار فیبروم‌ها بر اندام‌های مجاور که می‌تواند باعث تکرر ادرار (فشار بر مثانه) یا یبوست (فشار بر روده) شود.
مشکلات باروری: در برخی موارد، فیبروم‌ها، به‌ویژه آن‌هایی که در داخل حفره رحم قرار دارند (ساب‌موکوزال) یا شکل آن را تغییر می‌دهند (اینترامورال)، می‌توانند مانع از لانه‌گزینی جنین یا باعث سقط مکرر شوند.
درد هنگام رابطه جنسی: که به آن دیسپارونیا (Dyspareunia) نیز گفته می‌شود.

هدف نهایی میومکتومی، تسکین این علائم و بهبود کیفیت زندگی بیمار است، در حالی که ساختار و عملکرد رحم حفظ می‌شود.

انواع روش‌های میومکتومی و تأثیر آن‌ها بر عوارض

انتخاب روش جراحی به اندازه، تعداد و محل قرارگیری فیبروم‌ها بستگی دارد. هر روش مزایا، معایب و پروفایل عوارض خاص خود را دارد.

میومکتومی شکمی (باز – Abdominal Myomectomy)

در این روش سنتی، جراح یک برش افقی یا عمودی نسبتاً بزرگ در ناحیه تحتانی شکم ایجاد می‌کند تا مستقیماً به رحم دسترسی پیدا کند. این روش معمولاً برای فیبروم‌های بسیار بزرگ، متعدد یا آن‌هایی که در عمق دیواره رحم قرار دارند، استفاده می‌شود. به دلیل تهاجمی بودن، این روش با دوره نقاهت طولانی‌تر، درد بیشتر پس از عمل و ریسک بالاتر عوارضی مانند خونریزی و چسبندگی‌های لگنی همراه است.

میومکتومی لاپاراسکوپیک (Laparoscopic Myomectomy)

این روش کم‌تهاجمی‌تر است و از طریق چند برش کوچک (معمولاً ۰.۵ تا ۱.۵ سانتی‌متر) در شکم انجام می‌شود. جراح یک دوربین کوچک (لاپاراسکوپ) و ابزارهای جراحی مخصوص را از طریق این برش‌ها وارد می‌کند. این روش منجر به درد کمتر، دوره بهبودی سریع‌تر و جای زخم کوچک‌تر می‌شود. میومکتومی رباتیک نیز نوعی از جراحی لاپاراسکوپی است که در آن جراح ابزارها را با کمک یک سیستم رباتیک کنترل می‌کند که دقت بیشتری را فراهم می‌آورد. با این حال، این روش برای فیبروم‌های بسیار بزرگ مناسب نیست.

میومکتومی هیستروسکوپیک (Hysteroscopic Myomectomy)

این روش کم‌تهاجمی‌ترین گزینه است و هیچ برش خارجی ندارد. جراح ابزارها را از طریق واژن و دهانه رحم وارد حفره رحم می‌کند. این روش فقط برای درمان فیبروم‌هایی که در داخل حفره رحم رشد کرده‌اند (فیبروم‌های ساب‌موکوزال) مناسب است. عوارض این روش بسیار کمتر و دوره نقاهت آن بسیار کوتاه است.

ویژگی	میومکتومی باز (شکمی)	میومکتومی لاپاراسکوپیک	میومکتومی هیستروسکوپیک
نوع برش	یک برش بزرگ (۱۰-۱۵ سانتی‌متر)	چند برش کوچک (۰.۵-۱.۵ سانتی‌متر)	بدون برش خارجی
مدت بستری	۲ تا ۴ روز	معمولاً ۱ روز یا سرپایی	سرپایی
دوره نقاهت	۴ تا ۶ هفته	۲ تا ۴ هفته	کمتر از ۱ هفته
میزان درد	قابل توجه	متوسط تا کم	کم
ریسک خونریزی	بالاتر	متوسط	پایین
ریسک چسبندگی	بالاترین	متوسط	بسیار پایین
مناسب برای	فیبروم‌های بزرگ، متعدد، عمیق	فیبروم‌های کوچک تا متوسط	فقط فیبروم‌های داخل حفره رحم

عوارض عمومی و کوتاه‌مدت پس از عمل میومکتومی

این عوارض می‌توانند با هر نوع جراحی رخ دهند، اما شدت آن‌ها بسته به روش میومکتومی متفاوت است.

خونریزی بیش از حد (Excessive Blood Loss)

این شایع‌ترین عارضه جدی در حین عمل میومکتومی است. رحم یک عضو پرخون است و برداشتن فیبروم‌ها می‌تواند منجر به خونریزی شدید شود. بر اساس گزارش کالج متخصصان زنان و زایمان آمریکا (ACOG)، ریسک نیاز به تزریق خون در میومکتومی باز می‌تواند به ۱۰ تا ۱۵ درصد برسد. جراحان برای کنترل این ریسک از تکنیک‌های مختلفی مانند تزریق داروهایی (مانند وازوپرسین) برای منقبض کردن عروق خونی یا استفاده موقت از تورنیکه (ابزاری برای بستن جریان خون) در اطراف رحم استفاده می‌کنند.

عفونت (Infection)

مانند هر جراحی دیگری، ریسک عفونت در محل برش، رحم یا حفره لگن وجود دارد. علائم عفونت شامل تب بالای ۳۸ درجه سانتی‌گراد، درد فزاینده، قرمزی و تورم محل زخم، یا ترشحات بدبو از واژن یا زخم است. معمولاً برای پیشگیری، آنتی‌بیوتیک قبل از عمل تجویز می‌شود.

آسیب به اندام‌های مجاور (Injury to Nearby Organs)

اگرچه نادر است، اما این احتمال وجود دارد که در حین جراحی به اندام‌های نزدیک رحم مانند مثانه، حالب‌ها (لوله‌هایی که ادرار را از کلیه به مثانه می‌برند) یا روده‌ها آسیب وارد شود. این ریسک در دست جراحان باتجربه بسیار پایین است.

لخته شدن خون (Blood Clots)

جراحی و دوره بی‌حرکتی پس از آن می‌تواند ریسک ایجاد لخته خون در وریدهای عمقی پاها را افزایش دهد که به آن ترومبوز ورید عمقی (DVT) می‌گویند. خطر بزرگ‌تر این است که این لخته حرکت کرده و به ریه‌ها برسد و باعث آمبولی ریه (PE) شود که یک وضعیت اورژانسی و تهدیدکننده حیات است. برای کاهش این خطر، به بیماران توصیه می‌شود که هرچه سریع‌تر پس از عمل راه بروند.

عوارض اختصاصی و بلندمدت میومکتومی

این عوارض ممکن است ماه‌ها یا حتی سال‌ها پس از جراحی خود را نشان دهند.

چسبندگی‌های لگنی (Pelvic Adhesions)

چسبندگی‌ها نوارهایی از بافت اسکار هستند که می‌توانند پس از جراحی در داخل لگن تشکیل شوند و باعث چسبیدن اندام‌ها به یکدیگر (مثلاً رحم به روده یا مثانه) شوند. این عارضه در میومکتومی باز شایع‌تر است. چسبندگی‌ها می‌توانند منجر به درد مزمن لگن، ناباروری ثانویه (به دلیل مسدود کردن لوله‌های فالوپ) و در موارد نادر، انسداد روده شوند.

بازگشت یا رشد مجدد فیبروم‌ها (Fibroid Recurrence)

میومکتومی تنها فیبروم‌های موجود را درمان می‌کند و نمی‌تواند از ایجاد فیبروم‌های جدید در آینده جلوگیری کند. مطالعات نشان می‌دهد که نرخ بازگشت فیبروم طی ۵ سال پس از جراحی می‌تواند به ۳۰ تا ۵۰ درصد برسد. با این حال، همه این فیبروم‌های جدید نیازمند درمان نیستند و تنها حدود ۱۰ تا ۲۰ درصد از زنان به دلیل بازگشت علائم، به درمان مجدد نیاز پیدا می‌کنند.

ریسک تشخیص نادرست سارکوم (Risk of Spreading a Hidden Sarcoma)

این یک عارضه بسیار نادر اما جدی است. در موارد بسیار کمی (حدود ۱ در ۵۰۰ عمل برای فیبروم)، توده رحمی در واقع یک نوع سرطان نادر به نام سارکوم رحمی است که قبل از عمل نمی‌توان آن را با قطعیت از فیبروم خوش‌خیم تشخیص داد. اگر در حین جراحی لاپاراسکوپی از ابزاری به نام مورسلاتور (Morcellator) برای خرد کردن و خارج کردن بافت استفاده شود، این کار می‌تواند باعث پخش شدن سلول‌های سرطانی در حفره شکم و لگن شود و مرحله بیماری را پیشرفته‌تر کند. به همین دلیل، استفاده از این ابزار با احتیاط فراوان و با در نظر گرفتن ریسک‌ها انجام می‌شود.

مهم: قبل از هرگونه اقدام درمانی، حتماً با پزشک یا متخصص زنان خود در مورد اهداف باروری و نگرانی‌هایتان صحبت کنید.

تأثیر میومکتومی بر باروری و بارداری‌های آینده

برای بسیاری از زنان، حفظ توانایی باروری دلیل اصلی انتخاب میومکتومی است.

بهبود شانس باروری

برداشتن فیبروم‌ها، به‌ویژه آن‌هایی که حفره رحم را تحت تأثیر قرار می‌دهند، می‌تواند با بهبود محیط رحم برای لانه‌گزینی جنین، شانس بارداری را افزایش دهد.

ضعف دیواره رحم و ریسک پارگی (Uterine Rupture)

این مهم‌ترین و جدی‌ترین ریسک مرتبط با بارداری پس از میومکتومی است. برشی که روی دیواره رحم برای برداشتن فیبروم ایجاد می‌شود، یک نقطه ضعف بالقوه است. در حین دردهای زایمان، فشار انقباضات می‌تواند باعث پارگی رحم در محل اسکار (جای زخم) شود. این یک وضعیت اورژانسی است که هم برای مادر و هم برای جنین بسیار خطرناک است. ریسک پارگی در زنانی که میومکتومی باز یا لاپاراسکوپی با برش عمیق داشته‌اند، بیشتر است.

توصیه به سزارین

به دلیل خطر پارگی رحم، اکثر قریب به اتفاق پزشکان به زنانی که سابقه میومکتومی (به جز موارد هیستروسکوپیک بسیار سطحی) داشته‌اند، توصیه می‌کنند که زایمان خود را به صورت سزارین برنامه‌ریزی‌شده و قبل از شروع دردهای زایمان انجام دهند.

زمان انتظار برای بارداری

پزشکان معمولاً توصیه می‌کنند که پس از عمل میومکتومی، بین ۳ تا ۶ ماه صبر کنید تا دیواره رحم به طور کامل بهبود یابد و سپس برای بارداری اقدام کنید.

چه زمانی باید فوراً با پزشک تماس گرفت؟ (علائم هشداردهنده)

پس از بازگشت به خانه، در صورت مشاهده هر یک از علائم زیر، فوراً با پزشک خود تماس بگیرید یا به اورژانس مراجعه کنید:

تب بالای ۳۸ درجه سانتی‌گراد.
خونریزی شدید واژینال که باعث خیس شدن بیش از یک پد بهداشتی در ساعت شود.
درد شدید در شکم یا لگن که با داروهای مسکن تجویز شده کنترل نمی‌شود.
ترشحات بدبو از واژن یا محل برش جراحی.
تنگی نفس ناگهانی، درد قفسه سینه یا سرفه خونی (می‌تواند نشانه آمبولی ریه باشد).
تورم، قرمزی یا درد در یکی از پاها (می‌تواند نشانه لخته خون یا DVT باشد).
ناتوانی در دفع ادرار یا مدفوع.

راهکارهای کاهش ریسک عوارض قبل و بعد از عمل

اگرچه نمی‌توان تمام خطرات را از بین برد، اما اقدامات زیادی برای به حداقل رساندن آن‌ها وجود دارد:

انتخاب جراح ماهر: مهم‌ترین عامل در کاهش عوارض، تجربه و مهارت جراح شماست.
درمان قبل از عمل: اگر دچار کم‌خونی ناشی از خونریزی شدید هستید، پزشک ممکن است قبل از عمل با تجویز مکمل‌های آهن یا داروهای دیگر، آن را درمان کند. گاهی اوقات از داروهایی مانند آگونیست‌های GnRH برای چند ماه قبل از جراحی استفاده می‌شود تا فیبروم‌ها کوچک‌تر و خونریزی حین عمل کمتر شود.
رعایت دستورالعمل‌های بعد از عمل: به دقت تمام توصیه‌های پزشک در مورد استراحت، فعالیت بدنی، رژیم غذایی و مراقبت از زخم را دنبال کنید.
تحرک زودهنگام: هرچه زودتر پس از جراحی شروع به راه رفتن کنید تا از ایجاد لخته خون جلوگیری شود.

پرسش‌های متداول (FAQ)

۱. آیا عمل میومکتومی یک عمل خطرناک است؟ میومکتومی به طور کلی یک عمل جراحی ایمن در نظر گرفته می‌شود، اما مانند هر جراحی بزرگی، خطراتی دارد. خطرناک بودن آن به عواملی مانند نوع جراحی، اندازه و محل فیبروم‌ها، و وضعیت سلامت عمومی بیمار بستگی دارد. شایع‌ترین ریسک جدی، خونریزی بیش از حد است که توسط تیم جراحی مدیریت می‌شود.

۲. دوره نقاهت عمل میومکتومی چقدر است؟ دوره نقاهت به شدت به نوع عمل بستگی دارد. برای میومکتومی هیستروسکوپیک، بهبودی ممکن است چند روز تا یک هفته طول بکشد. برای میومکتومی لاپاراسکوپی، معمولاً ۲ تا ۴ هفته زمان نیاز است. برای میومکتومی باز (شکمی)، بهبودی کامل ممکن است ۴ تا ۶ هفته یا بیشتر زمان ببرد.

۳. آیا فیبروم‌ها بعد از عمل میومکتومی برمی‌گردند؟ بله، احتمال بازگشت فیبروم‌ها وجود دارد زیرا میومکتومی علت اصلی ایجاد آن‌ها را درمان نمی‌کند. نرخ بازگشت در طی ۵ سال می‌تواند به ۵۰٪ برسد، اما تنها بخش کوچکی از این موارد (حدود ۱۰-۲۰٪) به دلیل شدت علائم، نیازمند درمان مجدد می‌شوند.

۴. چند وقت بعد از میومکتومی می‌توانم باردار شوم؟ اکثر پزشکان توصیه می‌کنند حداقل ۳ تا ۶ ماه پس از جراحی صبر کنید تا رحم به طور کامل بهبود یابد. این زمان به دیواره رحم فرصت می‌دهد تا قدرت کافی برای تحمل یک بارداری سالم را به دست آورد. حتماً در این مورد با جراح خود مشورت کنید.

۵. آیا میومکتومی بهتر از هیسترکتومی است؟ هیچ‌کدام “بهتر” نیستند؛ آن‌ها برای اهداف متفاوتی طراحی شده‌اند. میومکتومی برای زنانی مناسب است که می‌خواهند علائم فیبروم را درمان کنند و در عین حال رحم و توانایی باروری خود را حفظ کنند. هیسترکتومی (برداشتن کامل رحم) یک درمان قطعی برای فیبروم است و احتمال بازگشت آن‌ها را به صفر می‌رساند، اما به قیمت از دست دادن توانایی بارداری. انتخاب بین این دو به اهداف باروری، سن و ترجیحات شخصی بیمار بستگی دارد.

تصمیم‌گیری آگاهانه برای میومکتومی: جمع‌بندی نهایی و گام‌های بعدی

عمل میومکتومی یک راهکار درمانی ارزشمند و مؤثر برای مدیریت فیبروم‌های رحمی است که به زنان اجازه می‌دهد کنترل سلامت خود را به دست آورند بدون آنکه رویای مادر شدن را از دست بدهند. با این حال، این یک تصمیم بزرگ است که با مجموعه‌ای از عوارض بالقوه، از خونریزی و عفونت گرفته تا چسبندگی‌های لگنی و چالش‌های بارداری در آینده، همراه است.

کلید یک نتیجه موفقیت‌آمیز، درک عمیق این ریسک‌ها و مزایا و همچنین انتخاب دقیق نوع جراحی بر اساس شرایط فردی شماست. مهارت و تجربه جراح شما نقشی حیاتی در به حداقل رساندن این خطرات ایفا می‌کند.

گام نهایی و مهم‌ترین اقدام شما، داشتن یک گفتگوی شفاف و صادقانه با پزشک متخصص‌تان است. در مورد تمام نگرانی‌ها، انتظارات و به‌ویژه اهداف باروری خود صحبت کنید. این همکاری به شما و پزشکتان کمک می‌کند تا با اطمینان کامل، بهترین و ایمن‌ترین مسیر درمانی را برای آینده‌ای سالم‌تر انتخاب کنید.