علائم عفونت بعد از سرکلاژ چیست؟
عفونت بعد از سرکلاژ: راهنمای کامل علائم، درمان و پیشگیری
عمل سرکلاژ (Cerclage)، که به آن بخیه دهانه رحم نیز گفته می‌شود، یک مداخله پزشکی حیاتی برای زنانی است که با نارسایی دهانه رحم (Cervical Insufficiency) مواجه هستند. این روش با تقویت دهانه رحم، شانس ادامه بارداری تا یک دوره زمانی سالم را به شکل چشمگیری افزایش می‌دهد و از وقوع زایمان زودرس جلوگیری می‌کند. با این حال، مانند هر روش جراحی دیگری، سرکلاژ نیز می‌تواند با خطرات و عوارض احتمالی همراه باشد که یکی از جدی‌ترین آن‌ها، بروز عفونت است.
آگاهی از علائم عفونت بعد از سرکلاژ یک بخش اساسی از مراقبت‌های پس از عمل است. تشخیص زودهنگام این علائم نه تنها برای حفظ سلامت مادر، بلکه برای محافظت از جنین نیز اهمیتی حیاتی دارد. عفونت، اگر نادیده گرفته شود، می‌تواند به عوارض شدیدی مانند پارگی زودرس کیسه آب، زایمان پیش از موعد و حتی عفونت‌های سیستمیک منجر شود.
هزینه جراحی سرکلاژ در تهران (تعرفه های دولتی و خصوصی)
این مقاله به عنوان یک راهنمای جامع و مبتنی بر شواهد، به شما کمک می‌کند تا با تمامی جنبه‌های عفونت پس از سرکلاژ آشنا شوید. ما به تفصیل علائم هشداردهنده، دلایل بروز عفونت، روش‌های تشخیص، گزینه‌های درمانی و مهم‌تر از همه، راهکارهای پیشگیری را بررسی خواهیم کرد تا با آگاهی کامل، این دوره حساس را با آرامش و اطمینان بیشتری سپری کنید.
سلب مسئولیت پزشکی (Disclaimer) توجه: این مقاله صرفاً جنبه اطلاع‌رسانی دارد و به هیچ عنوان جایگزین مشاوره، تشخیص یا درمان حرفه‌ای پزشکی نیست. محتوای ارائه شده نباید به عنوان مبنایی برای تصمیم‌گیری‌های درمانی شما قرار گیرد. در صورت مشاهده هرگونه علامت نگران‌کننده یا سوال در مورد وضعیت پزشکی خود، فوراً با پزشک متخصص یا مرکز درمانی خود تماس بگیرید.
نکات کلیدی در یک نگاه
- عفونت بعد از سرکلاژ یک عارضه جدی اما نسبتاً نادر است که نیازمند توجه فوری پزشکی می‌باشد.
- علائم اصلی و هشداردهنده شامل تب، تغییر در رنگ، بو یا حجم ترشحات واژن، و درد مداوم در ناحیه لگن است.
- کوریوآمنیونیت (Chorioamnionitis) یا عفونت پرده‌های جنینی، خطرناک‌ترین نوع عفونت است که سلامت مادر و جنین را به شدت تهدید می‌کند.
- درمان معمولاً شامل مصرف آنتی‌بیوتیک‌های ایمن در بارداری است، اما در موارد شدید ممکن است نیاز به برداشتن بخیه سرکلاژ برای کنترل عفونت باشد.
- رعایت دقیق دستورالعمل‌های مراقبتی پس از عمل، از جمله استراحت و بهداشت فردی، کلید اصلی پیشگیری از عفونت است.
سرکلاژ چیست و چرا یک ضرورت پزشکی محسوب می‌شود؟
برای درک بهتر ریسک عفونت، ابتدا باید با خود عمل سرکلاژ و دلیل انجام آن آشنا شویم. این عمل به طور خاص برای زنانی طراحی شده که دهانه رحم آن‌ها توانایی بسته‌ماندن تا پایان دوره بارداری را ندارد.
آشنایی با نارسایی دهانه رحم (Cervical Insufficiency)
نارسایی یا ضعف دهانه رحم وضعیتی است که در آن، سرویکس (دهانه رحم) در سه ماهه دوم بارداری، بدون وجود انقباضات زایمانی، به تدریج کوتاه، نرم و باز می‌شود. این فرآیند بدون درد، می‌تواند منجر به سقط جنین در سه ماهه دوم یا زایمان بسیار زودرس شود. بر اساس آمارها، این عارضه در حدود ۱٪ از کل بارداری‌ها رخ می‌دهد اما مسئول بخش قابل توجهی از سقط‌های دیرهنگام است. سرکلاژ با ایجاد یک حمایت فیزیکی، این ضعف ساختاری را جبران می‌کند.
انواع روش‌های سرکلاژ: مک‌دونالد و شیرودکار
دو روش اصلی برای انجام سرکلاژ از طریق واژن وجود دارد:
- روش مک‌دونالد (McDonald Cerclage): این روش رایج‌تر است. در این تکنیک، پزشک یک بخیه را مانند بندی که دهانه یک کیسه را می‌بندد، دور قسمت خارجی دهانه رحم قرار می‌دهد و آن را محکم می‌کند. این بخیه معمولاً در حدود هفته ۳۷ بارداری یا در صورت شروع علائم زایمان برداشته می‌شود.
- روش شیرودکار (Shirodkar Cerclage): این روش کمی پیچیده‌تر است. بخیه‌ها در زیر سطح دهانه رحم قرار می‌گیرند، بنابراین با بافت پوشانده شده و قابل مشاهده نیستند. این نوع سرکلاژ نیز معمولاً قبل از زایمان برداشته می‌شود، اما گاهی ممکن است برای زایمان نیاز به سزارین باشد.
در موارد نادر که سرکلاژ واژینال امکان‌پذیر یا موفقیت‌آمیز نبوده است، ممکن است سرکلاژ شکمی (Transabdominal Cerclage) انجام شود که در آن بخیه از طریق یک برش در شکم، در قسمت بالایی دهانه رحم قرار می‌گیرد.
علائم هشداردهنده عفونت بعد از سرکلاژ: چه زمانی نگران شویم؟
بدن شما پس از هر عمل جراحی، سیگنال‌هایی ارسال می‌کند. مهم است که بتوانید بین علائم طبیعی دوره بهبودی و علائم خطرناک عفونت تمایز قائل شوید.
۱. تغییر در ترشحات واژن: رنگ، حجم و غلظت
پس از عمل سرکلاژ، تجربه مقداری لکه‌بینی، ترشحات صورتی یا قهوه‌ای روشن برای چند روز اول کاملاً طبیعی است. اما ترشحات عفونی ویژگی‌های متفاوتی دارند:
- رنگ: تغییر رنگ به زرد، سبز، خاکستری یا ظاهر شدن رگه‌های چرکی.
- حجم: افزایش ناگهانی و قابل توجه حجم ترشحات.
- غلظت: ترشحات ممکن است بسیار آبکی یا برعکس، غلیظ و چرکی شوند.
۲. بوی نامطبوع و غیرعادی واژن
یکی از واضح‌ترین نشانه‌های عفونت باکتریایی، ایجاد بوی بد است. هرگونه بوی تند، زننده، شبیه به ماهی یا غیرعادی که قبلاً تجربه نکرده‌اید، یک علامت قرمز است و باید فوراً به پزشک اطلاع داده شود. این بو معمولاً ناشی از فعالیت باکتری‌های بی‌هوازی است.
۳. تب و لرز: واکنش سیستمیک بدن
تب یک واکنش دفاعی طبیعی بدن در برابر عفونت است. دمای بدن بالاتر از ۳۸ درجه سانتی‌گراد (100.4 درجه فارنهایت) به عنوان تب در نظر گرفته می‌شود. حتی اگر تب خفیفی دارید یا احساس لرز می‌کنید، این می‌تواند نشانه‌ای از گسترش عفونت به فراتر از ناحیه موضعی باشد و نیازمند بررسی فوری پزشکی است.
۴. درد، گرفتگی یا حساسیت در ناحیه لگن و زیر شکم
احساس درد خفیف، فشار یا گرفتگی جزئی برای یکی دو روز پس از عمل طبیعی است. اما دردی که:
- مداوم و بی‌وقفه است.
- به جای بهبود، شدیدتر می‌شود.
- با گرفتگی‌های ریتمیک شبیه به دردهای قاعدگی همراه است. می‌تواند نشانه عفونت یا تحریک رحم باشد.
۵. انقباضات رحمی منظم
عفونت می‌تواند رحم را تحریک کرده و باعث شروع انقباضات شود. اگر انقباضاتی را تجربه می‌کنید که منظم، دردناک و در فواصل زمانی مشخص (مثلاً هر ۵ تا ۱۰ دقیقه یک بار) رخ می‌دهند، این یک وضعیت اورژanسی است که می‌تواند نشانه شروع زایمان زودرس باشد.
۶. احساس ناخوشی عمومی (General Malaise)
گاهی عفونت خود را با علائمی شبیه به آنفولانزا نشان می‌دهد. احساس خستگی مفرط، بدن درد، ضعف عمومی و بی‌حالی که با دوره نقاهت معمول پس از عمل تناسب ندارد، می‌تواند نشانه‌ای از یک عفونت سیستمیک باشد.
| جدول مقایسه علائم طبیعی و علائم عفونی پس از سرکلاژ |
|---|
| علامت |
| ترشحات واژن |
| بو |
| درد |
| دمای بدن |
| احساس عمومی |
کوریوآمنیونیت (Chorioamnionitis): جدی‌ترین شکل عفونت
یکی از دلایل اصلی که عفونت بعد از سرکلاژ بسیار جدی گرفته می‌شود، ریسک بروز کوریوآمنیونیت است. این وضعیت یک اورژانس پزشکی محسوب می‌شود که نیازمند اقدام فوری است.
کوریوآمنیونیت چیست و چرا یک اورژانس پزشکی است؟
کوریوآمنیونیت به عفونت باکتریایی پرده‌های جنینی (کوریون و آمنیون) و مایع آمنیوتیک اطراف جنین گفته می‌شود. بخیه سرکلاژ، به عنوان یک جسم خارجی، می‌تواند به مسیری برای ورود باکتری‌ها از واژن به داخل رحم تبدیل شود. این عفونت می‌تواند به سرعت پیشرفت کرده و منجر به عواقب وخیمی برای مادر و جنین شود.
علائم و خطرات کوریوآمنیونیت برای مادر و جنین
علائم کوریوآمنیونیت علاوه بر موارد ذکر شده در بالا، شامل موارد زیر است:
- تب بالا
- ضربان قلب سریع مادر (تاکی‌کاردی)
- ضربان قلب سریع جنین (تاکی‌کاردی جنینی)
- حساسیت و درد شدید رحم هنگام لمس شکم
- ترشحات چرکی و بدبو از دهانه رحم
خطرات برای مادر: عفونت می‌تواند به داخل جریان خون (سپسیس) گسترش یابد و باعث خونریزی شدید پس از زایمان شود. خطرات برای جنین: کوریوآمنیونیت ریسک زایمان زودرس را به شدت افزایش می‌دهد. نوزادان متولد شده ممکن است دچار مشکلات تنفسی، عفونت خون (سپسیس نوزادی) و مشکلات عصبی طولانی‌مدت شوند.
دلایل و عوامل خطر بروز عفونت بعد از سرکلاژ
عفونت معمولاً زمانی رخ می‌دهد که باکتری‌ها از ناحیه واژن و دهانه رحم به سمت بالا حرکت کرده و به رحم و ناحیه بخیه می‌رسند.
باکتری‌های مقصر: از فلور طبیعی تا عوامل بیماری‌زا
واژن به طور طبیعی حاوی ترکیبی از باکتری‌های مختلف است (فلور واژن). برهم خوردن این تعادل می‌تواند منجر به رشد بیش از حد باکتری‌های مضر شود. باکتری‌های شایعی که می‌توانند باعث عفونت پس از سرکلاژ شوند عبارتند از:
- استرپتوکوک گروه B (GBS)
- اشریشیا کلی (E. coli)
- باکتری‌های مرتبط با واژینوز باکتریال (BV)
- سایر باکتری‌های بی‌هوازی
چه کسانی بیشتر در معرض خطر هستند؟
برخی عوامل می‌توانند ریسک بروز عفونت را افزایش دهند:
- سرکلاژ اورژanسی (درمانی): زمانی که دهانه رحم از قبل باز شده است، ریسک عفونت بالاتر از سرکلاژ پیشگیرانه است.
- سابقه عفونت‌های واژینال: مانند واژینوز باکتریال یا عفونت‌های مقاربتی.
- پارگی زودرس کیسه آب (PPROM): اگر کیسه آب قبل از موعد پاره شود، سد محافظتی از بین رفته و ریسک عفونت بالا می‌رود.
- معاینات مکرر واژینال: هرچند ضروری است، اما می‌تواند به انتقال باکتری‌ها کمک کند.
مهم: قبل از هرگونه اقدام درمانی، حتماً با پزشک یا داروساز خود مشورت کنید.
فرآیند تشخیص و گزینه‌های درمانی عفونت
اگر پزشک به وجود عفونت مشکوک شود، چندین اقدام تشخیصی و درمانی را آغاز خواهد کرد.
تشخیص دقیق: پزشک چگونه عفونت را تایید می‌کند؟
- معاینه فیزیکی: پزشک ناحیه لگن را معاینه کرده و وضعیت بخیه و دهانه رحم را بررسی می‌کند. همچنین به دنبال علائمی مانند حساسیت رحم یا ترشحات غیرطبیعی خواهد بود.
- نمونه‌برداری و کشت: یک نمونه از ترشحات واژن یا دهانه رحم گرفته شده و برای کشت به آزمایشگاه فرستاده می‌شود تا نوع باکتری عامل عفونت و حساسیت آن به آنتی‌بیوتیک‌ها مشخص شود.
- آزمایش خون (CBC): شمارش گلبول‌های سفید خون (WBC) می‌تواند نشان‌دهنده وجود عفونت در بدن باشد.
- سونوگرافی: برای ارزیابی طول دهانه رحم، وضعیت بخیه و بررسی سلامت و ضربان قلب جنین انجام می‌شود.
پروتکل‌های درمانی: از آنتی‌بیوتیک تا برداشتن بخیه
هدف اصلی درمان، از بین بردن عفونت و در عین حال، حفظ بارداری تا حد امکان است.
- آنتی‌بیوتیک‌ها: درمان خط اول، تجویز آنتی‌بیوتیک‌های وسیع‌الطیف است که برای استفاده در دوران بارداری ایمن هستند. بسته به شدت عفونت، این داروها ممکن است به صورت خوراکی یا تزریق وریدی (در بیمارستان) تجویز شوند.
- بستری در بیمارستان: در موارد متوسط تا شدید، بیمار برای نظارت دقیق بر وضعیت مادر و جنین و دریافت آنتی‌بیوتیک وریدی بستری می‌شود.
- برداشتن بخیه سرکلاژ: در صورتی که عفونت شدید باشد (مانند کوریوآمنیونیت) یا به درمان آنتی‌بیوتیکی پاسخ ندهد، برداشتن بخیه سرکلاژ ضروری است. این کار اجازه می‌دهد تا عفونت از رحم تخلیه شود. اگرچه این اقدام اغلب منجر به زایمان زودرس می‌شود، اما برای جلوگیری از عوارض مرگبار برای مادر و جنین حیاتی است.
راهنمای جامع پیشگیری از عفونت پس از سرکلاژ
اگرچه نمی‌توان ریسک عفونت را به صفر رساند، اما با رعایت دقیق نکات مراقبتی می‌توانید احتمال آن را به حداقل برسانید.
۱. رعایت دقیق دستورالعمل‌های پزشک
مهم‌ترین گام، پیروی از توصیه‌های تیم درمانی شماست. این توصیه‌ها معمولاً شامل موارد زیر است:
- استراحت لگنی: پرهیز کامل از رابطه جنسی و قرار دادن هر چیزی در واژن (مانند تامپون) تا زمانی که پزشک اجازه دهد.
- محدودیت فعالیت بدنی: از انجام فعالیت‌های سنگین، ورزش‌های شدید و بلند کردن اجسام سنگین خودداری کنید.
- مصرف داروها: اگر پزشک آنتی‌بیوتیک پیشگیرانه تجویز کرده است، دوره درمان را کامل کنید.
۲. اصول بهداشت ناحیه تناسلی
- ناحیه تناسلی را تمیز و خشک نگه دارید.
- پس از استفاده از توالت، همیشه خود را از جلو به عقب خشک کنید تا از انتقال باکتری‌های روده به واژن جلوگیری شود.
- از دوش واژینال (Vaginal Douching)، صابون‌های عطری، اسپری‌های بهداشتی و محصولات محرک که می‌توانند تعادل طبیعی باکتری‌های واژن را بر هم بزنند، خودداری کنید.
- لباس زیر نخی و گشاد بپوشید تا جریان هوا برقرار باشد.
۳. نظارت هوشمندانه بر علائم بدن
شما بهترین ناظر بر سلامت خود هستید. هر روز به علائم بدن خود توجه کنید. ترشحات خود را بررسی کرده و دمای بدن خود را اندازه‌گیری کنید، به خصوص اگر احساس ناخوشی دارید. در صورت مشاهده کوچک‌ترین تغییر نگران‌کننده، در تماس با پزشک خود تردید نکنید.
چه زمانی باید فوراً به اورژانس مراجعه کرد؟
در صورت مشاهده هر یک از علائم زیر، منتظر نمانید و بلافاصله به نزدیک‌ترین مرکز اورژانس بیمارستانی مراجعه کنید یا با پزشک خود تماس بگیرید:
- تب بالای ۳۸ درجه سانتی‌گراد.
- نشت مایع شفاف و بی‌رنگ از واژن (که می‌تواند نشانه پارگی کیسه آب باشد).
- انقباضات منظم و دردناک (مثلاً هر ۵ تا ۱۰ دقیقه یک بار که به مدت یک ساعت ادامه دارد).
- خونریزی شدید واژینال (بیشتر از لکه‌بینی).
- ترشحات چرکی با بوی بسیار بد.
- درد شدید و ناگهانی در ناحیه شکم یا لگن.
پرسش‌های متداول (FAQ)
۱. آیا داشتن هر نوع ترشحی بعد از سرکلاژ نگران‌کننده است؟ خیر. مقداری لکه‌بینی یا ترشحات صورتی/قهوه‌ای برای چند روز تا یک هفته پس از عمل طبیعی است. اما ترشحات زرد، سبز، خاکستری، چرکی یا دارای بوی بد، طبیعی نیست و باید بررسی شود.
۲. آیا عفونت بعد از سرکلاژ همیشه به معنای پایان بارداری است؟ خیر. اگر عفونت به موقع تشخیص داده شود و خفیف باشد، اغلب با یک دوره آنتی‌بیوتیک با موفقیت درمان می‌شود و بارداری ادامه می‌یابد. تنها در موارد شدید مانند کوریوآمنیونیت که سلامت مادر و جنین در خطر است، ممکن است نیاز به برداشتن بخیه و زایمان باشد.
۳. آیا می‌توانم بعد از عمل سرکلاژ حمام کنم یا باید از دوش استفاده کنم؟ اکثر پزشکان توصیه می‌کنند که برای چند هفته اول از رفتن به وان حمام، استخر یا دریا خودداری کنید. دوش گرفتن ایستاده معمولاً بی‌خطر است. با این حال، همیشه دستورالعمل دقیق را از پزشک خود بپرسید.
۴. مصرف آنتی‌بیوتیک برای درمان عفونت چه تأثیری بر جنین دارد؟ پزشکان آنتی‌بیوتیک‌هایی را تجویز می‌کنند که برای استفاده در دوران بارداری کاملاً ایمن (Safe) شناخته شده‌اند و مطالعات نشان داده‌اند که خطری برای جنین ندارند. فواید درمان عفونت بسیار بیشتر از هرگونه ریسک تئوریک داروهاست.
۵. چه مدت پس از سرکلاژ باید فعالیت‌های خود را محدود کنم؟ این موضوع به نوع سرکلاژ، دلیل انجام آن و توصیه پزشک شما بستگی دارد. به طور کلی، یک دوره استراحت نسبی برای یک تا دو هفته توصیه می‌شود، اما برخی زنان ممکن است نیاز به محدودیت فعالیت تا پایان بارداری داشته باشند. همیشه برنامه مراقبتی خود را با پزشکتان هماهنگ کنید.
راهکارهای نهایی برای مدیریت ریسک و حفظ سلامت بارداری
عمل سرکلاژ یک ابزار قدرتمند برای کمک به تولد نوزادان سالم است. در حالی که ریسک عفونت واقعی است، اما با آگاهی و مراقبت صحیح، کاملاً قابل مدیریت است. به یاد داشته باشید که شما نقش کلیدی در این فرآیند دارید. هوشیاری شما در تشخیص علائم اولیه و ارتباط شفاف و مداوم با تیم درمانی، بهترین سپر دفاعی در برابر عوارض احتمالی است.
هرگز در پرسیدن سوالات خود از پزشک یا در میان گذاشتن نگرانی‌هایتان تردید نکنید. برای اطمینان از سلامت خود و جنینتان و دریافت یک برنامه مراقبتی شخصی‌سازی‌شده، به طور منظم با پزشک متخصص زنان و زایمان خود در ارتباط باشید و دستورالعمل‌های ایشان را با دقت دنبال کنید.
منابع (Sources)
- American College of Obstetricians and Gynecologists (ACOG). (2014). ACOG Practice Bulletin No. 142: Cerclage for the management of cervical insufficiency. Obstetrics and gynecology, 123(2 Pt 1), 372–379. ACOG
- Mayo Clinic. “Cervical Cerclage.” Mayo Clinic Patient Care & Health Information. Mayo Clinic
- Johns Hopkins Medicine. “Chorioamnionitis.” Health Conditions & Diseases. Johns Hopkins
لیست پزشکان مرتبط:
سکینه موید محسنیمتخصص زنان و زایمان | تهران- طاهره لبافمتخصص زنان و زایمان | تهران
- فرزانه چوبسازمتخصص زنان و زایمان | تهران
- حسین آصف جاهمتخصص زنان و زایمان | تهران
- فریبا خطیرمتخصص زنان و زایمان | تهران
- آزاده اکبری سنهمتخصص زنان و زایمان | تهران
- فاطمه امیدی فرمتخصص زنان و زایمان | تهران
- سمانه کاشیجراح و متخصص زنان زایمان نازایی فلوشیپ ناباروری IVF | تهران
- آزاده افضل زادهمتخصص زنان و زایمان، فلوشیپ لاپاراسکوپی و هیستروسکوپی و اندومتریوز | تهران
- سپیده محمدیمتخصص زنان و زایمان نازایی کولپوسکوپی | تهران
