علائم داشتن فیبروم رحم چیست؟
راهنمای جامع فیبروم رحم
فیبروم‌های رحمی (Uterine Fibroids) که با نام‌های دیگری مانند لیومیوم (Leiomyoma) یا میوم نیز شناخته می‌شوند، تومورهای غیرسرطانی و شایعی هستند که از بافت عضلانی رحم رشد می‌کنند. این توده‌ها در اندازه‌ها، اشکال و مکان‌های مختلفی در رحم یا روی آن ظاهر می‌شوند و می‌توانند از نظر ظاهری بسیار متفاوت باشند، از توده‌های ریز و نامحسوس تا توده‌های بزرگ که باعث بزرگ شدن رحم می‌شوند.
باور عمومی این است که اکثر زنان در طول زندگی خود به فیبروم مبتلا می‌شوند، اما اغلب آن‌ها بدون هیچ علامتی هستند و فرد هرگز از وجود آن‌ها مطلع نمی‌شود. شیوع فیبروم در زنان به عوامل مختلفی از جمله سن و نژاد بستگی دارد، اما تخمین زده می‌شود که تا سن ۵۰ سالگی، بین ۵۰ تا ۸۰ درصد زنان حداقل یک بار دچار فیبروم می‌شوند. این مقاله به شما کمک می‌کند تا درک بهتری از علائم، علل، راه‌های تشخیص و گزینه‌های درمانی فیبروم‌های رحمی داشته باشید.
هزینه عمل میومکتومی در تهران (تعرفه های دولتی و خصوصی)
سلب مسئولیت پزشکی: محتوای این مقاله فقط برای اطلاع‌رسانی عمومی است و جایگزینی برای تشخیص، درمان یا توصیه‌های پزشکی تخصصی نیست. هرگز نباید از اطلاعات این متن برای تشخیص یا درمان خودسرانه استفاده کنید. در صورت مشاهده هرگونه علامت یا نگرانی، حتماً با پزشک متخصص خود مشورت کنید.
نکات کلیدی در یک نگاه
- فیبروم‌های رحمی تقریباً همیشه تومورهای خوش‌خیم (غیرسرطانی) هستند و خطر ابتلا به سرطان رحم را افزایش نمی‌دهند.
- علائم فیبروم به شدت به اندازه، تعداد و محل قرارگیری آن‌ها بستگی دارد.
- شایع‌ترین علامت فیبروم، خونریزی شدید و طولانی‌مدت در دوران قاعدگی است که می‌تواند به کم‌خونی منجر شود.
- گزینه‌های درمانی فیبروم بسیار متنوع هستند و شامل دارودرمانی، درمان‌های کم‌تهاجمی و جراحی می‌شوند.
- انتخاب بهترین راه درمان به عواملی مانند سن، علائم، اندازه فیبروم و تمایل به حفظ باروری بستگی دارد.
فیبروم رحم چیست؟ (ماهیت و انواع آن)
فیبروم‌ها از سلول‌های عضلانی صاف در دیواره رحم و بافت همبند اطراف آن تشکیل می‌شوند. از نظر محل قرارگیری، فیبروم‌ها به چهار نوع اصلی تقسیم می‌شوند که هر کدام می‌توانند علائم متفاوتی ایجاد کنند:
- فیبروم‌های داخل دیواره‌ای (Intramural Fibroids): این نوع فیبروم شایع‌ترین است و در دیواره عضلانی رحم (میومتر) رشد می‌کند. فیبروم‌های داخل دیواره‌ای در صورت بزرگ شدن، می‌توانند رحم را متورم کرده و باعث خونریزی شدید و درد قاعدگی شوند.
- فیبروم‌های زیر مخاطی (Submucosal Fibroids): این فیبروم‌ها در لایه داخلی رحم (اندومتر) و در حفره رحم رشد می‌کنند. حتی فیبروم‌های زیر مخاطی کوچک نیز می‌توانند باعث خونریزی‌های شدید، طولانی و نامنظم قاعدگی و همچنین مشکلات در باروری شوند.
- فیبروم‌های زیر سِروزی (Subserosal Fibroids): این تومورها در سطح خارجی رحم رشد می‌کنند. از آنجایی که در داخل حفره رحم نیستند، معمولاً بر خونریزی قاعدگی تأثیری نمی‌گذارند اما می‌توانند به اندام‌های مجاور مانند مثانه یا روده فشار وارد کنند.
- فیبروم‌های ساقه‌دار (Pedunculated Fibroids): این نوع فیبروم‌ها به وسیله یک ساقه نازک به رحم متصل می‌شوند. اگر ساقه‌ی آن‌ها پیچ بخورد، می‌تواند جریان خون به فیبروم را قطع کرده و باعث درد حاد و ناگهانی شود.
علائم داشتن فیبروم رحم
بسیاری از زنان مبتلا به فیبروم هیچ علامتی ندارند و فیبروم‌ها به صورت اتفاقی در معاینات روتین یا سونوگرافی تشخیص داده می‌شوند. با این حال، اگر فیبروم‌ها بزرگ شوند یا در محلی قرار بگیرند که بر اندام‌های دیگر فشار وارد کنند، می‌توانند علائم مختلفی ایجاد کنند. شدت و نوع علائم به تعداد، اندازه و محل فیبروم بستگی دارد.
علائم شایع
- خونریزی غیرطبیعی و شدید قاعدگی: این شایع‌ترین علامت فیبروم است. قاعدگی‌ها ممکن است بیش از ۷ روز طول بکشند و با خونریزی بسیار سنگین و دفع لخته‌های خونی بزرگ همراه باشند. این وضعیت می‌تواند منجر به کم‌خونی فقر آهن (آنمی) شود که علائم آن شامل خستگی، ضعف شدید، تنگی نفس و سرگیجه است. فیبروم‌های زیر مخاطی که مستقیماً در حفره رحم قرار دارند، بیشترین احتمال را برای ایجاد این نوع خونریزی دارند.
- درد و فشار در ناحیه لگن: زنان ممکن است احساس سنگینی، پری یا فشار در قسمت پایین شکم یا لگن داشته باشند، به خصوص زمانی که فیبروم‌ها بزرگ می‌شوند. این فشار می‌تواند مزمن یا حاد باشد. فیبروم‌های داخل دیواره‌ای و زیر سروزی بزرگ معمولاً این حس را ایجاد می‌کنند و ممکن است با نفخ یا احساس پری شکم اشتباه گرفته شود.
- مشکلات ادراری: فیبروم‌های بزرگ که به مثانه فشار وارد می‌کنند، می‌توانند باعث تکرر ادرار، نیاز فوری به دستشویی رفتن یا احساس ناتوانی در تخلیه کامل مثانه شوند. این فشار می‌تواند عملکرد مثانه را مختل کرده و حتی خطر عفونت‌های ادراری را افزایش دهد. این علائم به ویژه در فیبروم‌های زیر سروزی که در قسمت قدامی (جلوی) رحم قرار دارند، شایع است.
- مشکلات گوارشی: فیبروم‌های زیر سروزی که به سمت پشت رحم رشد می‌کنند، می‌توانند به روده بزرگ فشار آورده و باعث یبوست، نفخ و ناراحتی‌های شکمی شوند. این فشار می‌تواند حرکات طبیعی روده را کند کرده و مشکلات گوارشی ایجاد کند.
- درد هنگام رابطه جنسی (دیسپارونیا): بسته به محل قرارگیری فیبروم، ممکن است در حین رابطه جنسی احساس درد ایجاد شود. این وضعیت می‌تواند به دلیل فشار فیبروم بر دهانه رحم یا دیواره‌های واژن باشد.
- کمردرد یا پا درد: فیبروم‌های بزرگتر، به ویژه آن‌هایی که در پشت رحم قرار دارند، می‌توانند به اعصاب یا رگ‌های خونی ناحیه کمر و پاها فشار آورده و باعث کمردرد مزمن یا درد در پاها شوند. این فشار ممکن است حتی باعث بی‌حسی یا سوزش در پاها نیز شود.
علائم کمتر شایع
- بزرگ شدن شکم: فیبروم‌های بسیار بزرگ ممکن است باعث بزرگ شدن قابل توجه شکم شوند و ظاهری شبیه به بارداری ایجاد کنند. این وضعیت به خصوص زمانی رخ می‌دهد که چندین فیبروم در رحم وجود داشته باشد یا یک فیبروم بزرگ رشد کند.
- کم‌خونی (Anemia): در نتیجه خونریزی‌های شدید، کمبود گلبول‌های قرمز خون ایجاد می‌شود که علائمی مانند خستگی، ضعف شدید، تنگی نفس و سرگیجه را به همراه دارد. در موارد شدید، کم‌خونی می‌تواند نیاز به تزریق خون را ایجاد کند.
- دردهای حاد و ناگهانی: در موارد نادر، فیبروم‌های ساقه‌دار ممکن است پیچ خورده و جریان خون به آن‌ها قطع شود. این وضعیت منجر به دردهای حاد و ناگهانی در شکم می‌شود که به آن “دژنراسیون فیبروم” می‌گویند و نیاز به فوریت پزشکی دارد.
جدول مقایسه علائم فیبروم رحم
| دسته علائم | علائم شایع |
|---|---|
| خونریزی و قاعدگی | خونریزی شدید قاعدگی (منوراژی) |
| قاعدگی‌های طولانی‌تر از ۷ روز | |
| لکه بینی یا خونریزی بین دوره‌ها | |
| دفع لخته‌های خونی بزرگ | |
| درد و فشار | احساس سنگینی یا پری در ناحیه لگن |
| دردهای مزمن یا حاد لگنی | |
| کمردرد و پا درد | |
| درد هنگام رابطه جنسی (دیسپارونیا) | |
| مشکلات ادراری | تکرر ادرار |
| ناتوانی در تخلیه کامل مثانه | |
| مشکلات گوارشی | یبوست |
| فشار روی روده | |
| سایر علائم | کم‌خونی ناشی از خونریزی شدید |
| بزرگ شدن شکم در فیبروم‌های بزرگ |
علل و عوامل خطر فیبروم رحم
علت دقیق فیبروم رحم هنوز به طور کامل مشخص نیست، اما تحقیقات نشان می‌دهد که عوامل متعددی در رشد و توسعه آن‌ها نقش دارند.
عوامل هورمونی
هورمون‌های استروژن و پروژسترون نقش حیاتی در رشد فیبروم‌ها ایفا می‌کنند. فیبروم‌ها دارای گیرنده‌های استروژن و پروژسترون بیشتری نسبت به سلول‌های طبیعی رحم هستند و به همین دلیل به سطح این هورمون‌ها بسیار حساس‌اند. به همین دلیل:
- فیبروم‌ها معمولاً در سنین باروری که سطح این هورمون‌ها بالاست، رشد می‌کنند.
- پس از یائسگی و با کاهش سطح این هورمون‌ها، فیبروم‌ها اغلب کوچک می‌شوند.
- داروهایی که سطح هورمون‌ها را تنظیم می‌کنند، می‌توانند در درمان فیبروم مؤثر باشند.
عوامل ژنتیکی
عوامل ژنتیکی نیز نقش مهمی دارند. اگر مادر، خواهر یا مادربزرگ شما سابقه فیبروم داشته باشند، احتمال ابتلای شما نیز بیشتر است.
عوامل مرتبط با سبک زندگی و سایر موارد
- سن: فیبروم‌ها اغلب در دهه ۳۰ و ۴۰ زندگی و تا زمان یائسگی شایع هستند.
- نژاد: زنان آفریقایی-آمریکایی بیشتر در معرض ابتلا به فیبروم قرار دارند و علائم شدیدتری را تجربه می‌کنند.
- چاقی: اضافه وزن و چاقی با افزایش سطح استروژن در بدن مرتبط است که می‌تواند خطر ابتلا به فیبروم را افزایش دهد.
تشخیص فیبروم رحم
از آنجایی که بسیاری از فیبروم‌ها علائمی ندارند، ممکن است در طول یک معاینه روتین لگن یا یک سونوگرافی تصادفی تشخیص داده شوند. برای تشخیص قطعی، پزشک ممکن است از روش‌های زیر استفاده کند:
- معاینه فیزیکی: پزشک در طول معاینه لگن می‌تواند اندازه و شکل غیرطبیعی رحم را که می‌تواند نشان‌دهنده وجود فیبروم باشد، احساس کند.
- سونوگرافی: این روش اصلی و رایج‌ترین راه برای تشخیص فیبروم است. سونوگرافی با استفاده از امواج صوتی، تصاویری از رحم و تخمدان‌ها ایجاد می‌کند.
- سونوگرافی شکمی: پروب روی شکم قرار می‌گیرد.
- سونوگرافی واژینال (ترانس واژینال): پروب کوچکی داخل واژن قرار داده می‌شود که تصاویر دقیق‌تری از رحم ارائه می‌دهد.
- ام‌آرآی (MRI): برای تشخیص فیبروم‌های بزرگتر، پیچیده یا زمانی که پزشک قصد برنامه‌ریزی برای جراحی دارد، از ام‌آرآی استفاده می‌شود.
- هیستروسونوگرافی (Hysterosonography): در این روش، با تزریق سالین (محلول نمکی) به حفره رحم، سونوگرافی انجام می‌شود تا فیبروم‌های زیر مخاطی بهتر مشاهده شوند.
- هیستروسکوپی (Hysteroscopy): پزشک یک تلسکوپ نازک و مجهز به دوربین را از طریق دهانه رحم وارد رحم می‌کند تا به طور مستقیم داخل آن را مشاهده و بررسی کند.
گزینه‌های درمانی فیبروم رحم
انتخاب بهترین روش درمانی به عواملی مانند شدت علائم، اندازه و محل فیبروم، سن و تمایل شما به داشتن فرزند در آینده بستگی دارد. در مواردی که فیبروم کوچک و بدون علامت است، معمولاً تنها به “مشاهده و مدیریت” نیاز است.
مهم: قبل از هرگونه اقدام درمانی، حتماً با پزشک یا داروساز خود مشورت کنید. هرگز بدون مشورت با متخصص، دارویی را شروع یا قطع نکنید.
درمان‌های دارویی
داروها عمدتاً برای مدیریت علائم و به ویژه کنترل خونریزی شدید قاعدگی استفاده می‌شوند.
- داروهای ضدالتهاب غیراستروئیدی (NSAIDs): مانند ایبوپروفن، برای کاهش درد و خونریزی خفیف تا متوسط در دوران قاعدگی.
- داروهای هورمونی: قرص‌های ضدبارداری خوراکی، آی‌یودی هورمونی (IUD) و سایر هورمون‌درمانی‌ها می‌توانند به کنترل خونریزی و کاهش درد کمک کنند.
- آنتاگونیست‌های هورمون آزادکننده گنادوتروپین (GnRH): این داروها باعث توقف تولید هورمون‌های استروژن و پروژسترون می‌شوند و می‌توانند به کوچک شدن فیبروم‌ها کمک کنند.
درمان‌های غیرتهاجمی و کم‌تهاجمی
این روش‌ها بدون نیاز به جراحی باز، فیبروم را هدف قرار می‌دهند:
- آمبولیزاسیون شریان رحمی (Uterine Artery Embolization – UAE): در این روش، با تزریق ذرات بسیار ریز به شریان‌های تغذیه‌کننده فیبروم، جریان خون به آن قطع شده و فیبروم کوچک می‌شود.
- ابلیشن فیبروم با سونوگرافی متمرکز (FUS): این تکنیک از امواج سونوگرافی با شدت بالا برای از بین بردن فیبروم استفاده می‌کند.
درمان‌های جراحی
جراحی معمولاً برای فیبروم‌های بزرگ، فیبروم‌هایی که به داروها پاسخ نمی‌دهند یا زمانی که علائم شدید هستند، توصیه می‌شود.
- میومکتومی (Myomectomy): این جراحی برای برداشتن فیبروم با حفظ رحم انجام می‌شود. این گزینه برای زنانی که قصد بارداری در آینده دارند، بسیار مناسب است. میومکتومی می‌تواند به روش‌های شکمی، لاپاراسکوپی یا هیستروسکوپی انجام شود.
- هیسترکتومی (Hysterectomy): برداشتن کامل رحم که به عنوان تنها راه حل قطعی برای فیبروم در نظر گرفته می‌شود. این روش معمولاً زمانی توصیه می‌شود که علائم بسیار شدید بوده و زن دیگر تمایلی به بارداری ندارد.
فیبروم رحم و بارداری
فیبروم‌ها در بسیاری از موارد تأثیری بر بارداری ندارند، اما در برخی شرایط، به ویژه اگر بزرگ باشند یا در حفره رحم قرار گرفته باشند، می‌توانند باعث ایجاد مشکلات زیر شوند:
- مشکلات در باروری: فیبروم‌های زیر مخاطی ممکن است لانه گزینی جنین را دشوار کرده و منجر به ناباروری یا سقط مکرر شوند.
- مشکلات در دوران بارداری: خطر سقط جنین، زایمان زودرس و مشکلات در هنگام زایمان مانند قرارگیری نامناسب جنین (بریچ) یا نیاز به سزارین را افزایش می‌دهند.
با این حال، بسیاری از زنان با فیبروم، بارداری‌های موفق و سالمی دارند. در صورت داشتن فیبروم و قصد بارداری، مشورت با پزشک متخصص زنان و زایمان ضروری است.
پرسش‌های متداول (FAQ)
- آیا فیبروم رحم سرطانی است؟ خیر. فیبروم‌های رحمی تقریباً همیشه تومورهای خوش‌خیم (غیرسرطانی) هستند و به ندرت به سرطان تبدیل می‌شوند.
- آیا فیبروم پس از یائسگی کوچک می‌شود؟ بله، با شروع یائسگی و کاهش سطح هورمون‌های استروژن و پروژسترون، فیبروم‌ها معمولاً کوچک شده و علائم آن‌ها کاهش می‌یابد.
- بهترین راه درمان فیبروم چیست؟ بهترین درمان به عوامل متعددی از جمله سن، اندازه فیبروم، علائم و تمایل به حفظ باروری بستگی دارد و باید توسط پزشک متخصص تعیین شود.
- چگونه می‌توان از فیبروم رحم پیشگیری کرد؟ هیچ راه قطعی برای پیشگیری از فیبروم وجود ندارد، اما حفظ وزن سالم، رژیم غذایی مناسب و فعالیت بدنی می‌تواند به مدیریت سطح هورمون‌ها و کاهش ریسک کمک کند.
- آیا می‌توان با فیبروم باردار شد؟ بله، بسیاری از زنان با فیبروم می‌توانند باردار شوند و بارداری سالمی داشته باشند، اما فیبروم‌های بزرگ یا فیبروم‌های زیر مخاطی ممکن است با مشکلات باروری مرتبط باشند.
راهکارهای نهایی برای مدیریت فیبروم
فیبروم‌های رحمی یک وضعیت شایع در میان زنان هستند که معمولاً خطری جدی ندارند. با این حال، در صورت ایجاد علائم، می‌توانند کیفیت زندگی را تحت تأثیر قرار دهند. شناخت علائم و گزینه‌های درمانی به شما کمک می‌کند تا تصمیمات آگاهانه‌ای بگیرید. برای ارزیابی دقیق شرایط خود، حتماً با یک پزشک متخصص زنان مشورت کنید تا بهترین برنامه درمانی متناسب با وضعیت شما را تعیین کند.
منابع
لیست پزشکان مرتبط:
سکینه موید محسنیمتخصص زنان و زایمان | تهران- طاهره لبافمتخصص زنان و زایمان | تهران
- فرزانه چوبسازمتخصص زنان و زایمان | تهران
- حسین آصف جاهمتخصص زنان و زایمان | تهران
- فریبا خطیرمتخصص زنان و زایمان | تهران
- آزاده اکبری سنهمتخصص زنان و زایمان | تهران
- فاطمه امیدی فرمتخصص زنان و زایمان | تهران
- سمانه کاشیجراح و متخصص زنان زایمان نازایی فلوشیپ ناباروری IVF | تهران
- آزاده افضل زادهمتخصص زنان و زایمان، فلوشیپ لاپاراسکوپی و هیستروسکوپی و اندومتریوز | تهران
- سپیده محمدیمتخصص زنان و زایمان نازایی کولپوسکوپی | تهران
