آیا سرکلاژ از زایمان زودرس صد در صد جلوگیری می‌کند؟

6 روز پیشآخرین بروزرسانی: ۱۴۰۴-۰۵-۲۰

0 زمان تقریبی مطالعه 9 دقیقه

آیا سرکلاژ از زایمان زودرس صد در صد جلوگیری می‌کند؟

در این مقاله شما خواهید خواند

سرکلاژ و زایمان زودرس: آیا این روش درمانی صددرصد تضمینی است؟

زایمان زودرس (Premature Birth)، به دنیا آمدن نوزاد قبل از هفته ۳۷ بارداری، یکی از مهم‌ترین چالش‌های بهداشت مادر و کودک است. آمارها نشان می‌دهند که سالانه حدود ۱۵ میلیون نوزاد در سراسر جهان زودتر از موعد به دنیا می‌آیند. این پدیده نه تنها با افزایش نرخ مرگ و میر نوزادان همراه است، بلکه می‌تواند باعث بروز مشکلات سلامتی طولانی‌مدت مانند فلج مغزی، تأخیر در رشد، مشکلات بینایی، شنوایی و تنفسی شود. برای مادرانی که سابقه زایمان زودرس یا نارسایی سرویکس (دهانه رحم) دارند، نگرانی از تکرار این تجربه، بار روانی سنگینی به همراه دارد.

در چنین شرایطی، پزشکان به دنبال روش‌هایی برای تقویت دهانه رحم هستند تا از باز شدن آن قبل از رسیدن به موعد زایمان جلوگیری کنند. یکی از این روش‌ها، سرکلاژ است. اما سوال اصلی که ذهن بسیاری از مادران را به خود مشغول می‌کند این است: آیا سرکلاژ از زایمان زودرس صددرصد جلوگیری می‌کند؟ این مقاله به صورت جامع، دقیق و بر اساس شواهد علمی به این پرسش کلیدی پاسخ می‌دهد. ما در اینجا، به بررسی کامل مکانیسم سرکلاژ، اثربخشی، محدودیت‌ها، و راهکارهای جانبی برای مدیریت بارداری‌های پرخطر خواهیم پرداخت.

هزینه جراحی سرکلاژ در تهران (تعرفه های دولتی و خصوصی)

نکات کلیدی در یک نگاه

سرکلاژ (Cerclage) یک عمل جراحی ترمیمی بر روی دهانه رحم است که برای تقویت ساختار آن و جلوگیری از باز شدن زودهنگام سرویکس انجام می‌شود.
مؤثر، اما نه صددرصد: سرکلاژ در موارد مناسب و با تشخیص صحیح، به طور قابل‌توجهی شانس تولد موفق را افزایش می‌دهد (تا ۸۵-۹۰٪ در برخی موارد)، اما نمی‌تواند به طور کامل تمام دلایل زایمان زودرس را برطرف کند.
تشخیص دقیق عامل زایمان زودرس حیاتی است: اثربخشی سرکلاژ تنها در صورتی حداکثر است که علت زایمان زودرس، نارسایی سرویکس باشد؛ نه عوامل دیگر مانند عفونت یا مشکلات جفت.
زمان‌بندی حیاتی است: سرکلاژ پیشگیرانه (انجام شده در سه‌ماهه اول یا اوایل سه‌ماهه دوم) نسبت به سرکلاژ اورژانسی موفقیت بیشتری دارد.
مشورت با پزشک متخصص ضروری است: تنها پزشک متخصص زنان و زایمان می‌تواند پس از بررسی سوابق پزشکی و وضعیت فعلی بارداری، تصمیم بگیرد که آیا سرکلاژ گزینه مناسبی برای شماست یا خیر.
مراقبت‌های پس از عمل: رعایت دقیق دستورالعمل‌های پزشک، از جمله استراحت و پرهیز از فعالیت‌های جنسی، برای موفقیت عمل ضروری است.

سلب مسئولیت مهم

این مقاله صرفاً برای اطلاع‌رسانی عمومی است و نباید به عنوان جایگزینی برای تشخیص پزشکی، توصیه درمانی یا دستورالعمل‌های پزشک متخصص تلقی شود. هرگز بدون مشورت با پزشک معالج خود، بر اساس اطلاعات اینترنتی تصمیم‌گیری نکنید.

۱. سرکلاژ چیست و چرا انجام می‌شود؟ درک مکانیسم و دلایل

۱.۱. دهانه رحم (سرویکس) در دوران بارداری

برای درک سرکلاژ، ابتدا باید با نقش دهانه رحم آشنا شویم. دهانه رحم، بخش پایینی و باریک رحم است که آن را به واژن متصل می‌کند. در طول یک بارداری طبیعی، سرویکس بسته، محکم و بلند باقی می‌ماند تا از رشد و محافظت جنین اطمینان حاصل شود. در اواخر بارداری، دهانه رحم به تدریج نرم، کوتاه و باز می‌شود تا جنین بتواند از کانال زایمان عبور کند.

۱.۲. نارسایی سرویکس (Cervical Insufficiency)

در برخی زنان، دهانه رحم به دلیل ضعف بافتی، قبل از موعد مقرر و بدون انقباضات رحمی باز و کوتاه می‌شود. این وضعیت که به آن نارسایی سرویکس یا سرویکس ناکارآمد می‌گویند، می‌تواند منجر به سقط جنین در سه‌ماهه دوم یا زایمان زودرس شود. از آنجایی که این باز شدن معمولاً بدون درد است، مادر اغلب تا زمانی که متوجه خروج ترشحات یا فشار در لگن نشود، از آن بی‌خبر است.

۱.۳. مکانیسم سرکلاژ

سرکلاژ (Cerclage) یک روش جراحی برای بستن دهانه رحم (سرویکس) با استفاده از یک بخیه محکم است. این بخیه به عنوان یک “کمربند” عمل می‌کند تا دهانه رحم را بسته نگه داشته و از باز شدن آن در اثر فشار فزاینده وزن جنین جلوگیری کند. بخیه سرکلاژ معمولاً در هفته ۳۶ یا ۳۷ بارداری، زمانی که جنین کاملاً رشد کرده، توسط پزشک برداشته می‌شود.

۱.۴. دلایل اصلی انجام سرکلاژ

سرکلاژ تنها در شرایط خاصی که ریسک زایمان زودرس بالا باشد، توصیه می‌شود. این شرایط عبارتند از:

سابقه زایمان زودرس: اگر مادر در بارداری قبلی به دلیل نارسایی سرویکس، سابقه زایمان زودرس یا سقط جنین در سه‌ماهه دوم داشته باشد.
تشخیص ضعف سرویکس: اگر در سونوگرافی‌های روتین در طول بارداری فعلی، پزشک متوجه کوتاه شدن طول دهانه رحم (معمولاً کمتر از ۲۵ میلی‌متر) یا باز شدن آن شود.
سابقه آسیب به دهانه رحم: زنانی که قبلاً تحت عمل‌های جراحی روی سرویکس قرار گرفته‌اند (مانند LEEP یا نمونه‌برداری مخروطی)، ممکن است به دلیل آسیب بافتی، دهانه رحم ضعیفی داشته باشند.
بارداری‌های چندقلویی: در برخی موارد، فشار ناشی از چندین جنین می‌تواند ریسک نارسایی سرویکس را افزایش دهد، هرچند شواهد در مورد اثربخشی سرکلاژ در این شرایط قطعی نیست.

۲. انواع سرکلاژ: انتخاب روش مناسب

سرکلاژ بر اساس زمان انجام و تکنیک جراحی به چند نوع تقسیم می‌شود که انتخاب هر کدام به شرایط بالینی بیمار بستگی دارد.

۲.۱. سرکلاژ پیشگیرانه یا درمانی (Prophylactic Cerclage)

این رایج‌ترین و مؤثرترین نوع سرکلاژ است. این عمل به صورت پیشگیرانه، معمولاً بین هفته‌های ۱۲ تا ۱۴ بارداری، قبل از اینکه دهانه رحم شروع به کوتاه شدن کند، انجام می‌شود. کاندیداهای اصلی این روش، زنانی هستند که در بارداری‌های قبلی، سابقه نارسایی سرویکس داشته‌اند. موفقیت این نوع سرکلاژ به دلیل انجام آن قبل از هرگونه تغییر در دهانه رحم، بسیار بالاست.

۲.۲. سرکلاژ اورژانسی (Rescue Cerclage)

این روش در شرایطی اضطراری و معمولاً در اواخر سه‌ماهه دوم (تا هفته ۲۴ بارداری)، زمانی که سونوگرافی نشان می‌دهد دهانه رحم کوتاه و باز شده است، انجام می‌شود. در این موارد، کیسه آب ممکن است از دهانه رحم بیرون زده باشد. سرکلاژ اورژانسی نسبت به نوع پیشگیرانه، با ریسک بالاتری همراه است و موفقیت آن نیز به میزان باز شدن سرویکس بستگی دارد. هدف از این روش، تلاش برای نجات بارداری و به تأخیر انداختن زایمان است.

۲.۳. سرکلاژ شکمی (Transabdominal Cerclage)

این روش نادرتر و تهاجمی‌تر است و معمولاً تنها برای زنانی در نظر گرفته می‌شود که سرکلاژ واژینال برای آن‌ها موفقیت‌آمیز نبوده یا به دلیل آسیب شدید به سرویکس، امکان انجام سرکلاژ واژینال وجود ندارد. در این روش، بخیه از طریق جراحی باز شکم یا لاپاراسکوپی روی قسمت بالایی دهانه رحم زده می‌شود. این بخیه دائمی است و تا زمان زایمان (که حتماً باید سزارین باشد) در جای خود باقی می‌ماند.

نوع سرکلاژ	زمان انجام	هدف اصلی	موفقیت نسبی
پیشگیرانه (Prophylactic)	هفته ۱۲ تا ۱۴	جلوگیری از باز شدن دهانه رحم در زنان پرخطر	بالا (۸۵-۹۰٪)
اورژانسی (Rescue)	هفته ۱۴ تا ۲۴	بستن دهانه رحم پس از کوتاه شدن و باز شدن آن	متوسط تا بالا (بسته به شرایط)
شکمی (Transabdominal)	هفته ۱۰ تا ۱۳	رفع نارسایی سرویکس شدید یا ناموفق بودن سرکلاژهای قبلی	بسیار بالا (نزدیک به ۱۰۰٪)

۳. فرآیند انجام سرکلاژ و مراقبت‌های پس از آن

<div style=”background-color: #f8d7da; color: #721c24; padding: 15px; border-radius: 5px; border: 1px solid #f5c6cb;”> مهم: قبل از هرگونه اقدام درمانی، حتماً با پزشک یا داروساز خود مشورت کنید. </div>

۳.۱. روش‌های جراحی سرکلاژ

سرکلاژ واژینال: این عمل معمولاً در بیمارستان و تحت بی‌حسی نخاعی (Spinal Anesthesia) یا بیهوشی عمومی انجام می‌شود. پزشک با استفاده از یک اسپکولوم (ابزار معاینه واژن)، دهانه رحم را نمایان می‌کند و سپس یک بخیه محکم را در اطراف آن می‌زند. این عمل معمولاً کمتر از یک ساعت طول می‌کشد و در صورت نبود عوارض، بیمار می‌تواند در همان روز به خانه بازگردد.
سرکلاژ شکمی: این روش پیچیده‌تر است و نیاز به بستری شدن در بیمارستان دارد. جراح از طریق یک برش کوچک روی شکم (لاپاراسکوپی) یا برش بزرگ‌تر (لاپاراتومی) بخیه را در قسمت بالایی سرویکس قرار می‌دهد. این بخیه در جای خود باقی می‌ماند تا زمان سزارین.

۳.۲. مراقبت‌های پس از عمل

مراقبت‌های بعد از سرکلاژ نقش مهمی در موفقیت آن دارند. پزشک ممکن است دستورالعمل‌های خاصی را توصیه کند، از جمله:

استراحت نسبی: برای چند روز پس از عمل، به خصوص اگر سرکلاژ اورژانسی انجام شده باشد، استراحت و کاهش فعالیت‌های فیزیکی ضروری است.
پرهیز از فعالیت جنسی: رابطه جنسی ممکن است باعث تحریک رحم و ایجاد انقباضات شود، بنابراین معمولاً توصیه می‌شود تا زمان برداشتن بخیه از آن پرهیز شود.
مصرف داروها: ممکن است پزشک برای کاهش انقباضات رحم، داروهای شل‌کننده رحم (توکولیتیک) و برای جلوگیری از عفونت، آنتی‌بیوتیک تجویز کند.
نظارت بر علائم: بیمار باید به دقت علائمی مانند خونریزی شدید، ترشحات بدبو، تب، یا انقباضات رحمی را تحت نظر داشته باشد و در صورت مشاهده هرگونه نشانه، فوراً با پزشک تماس بگیرد.

۴. اثربخشی سرکلاژ: تحلیل واقع‌بینانه موفقیت

پاسخ کوتاه به این سوال که “آیا سرکلاژ از زایمان زودرس صددرصد جلوگیری می‌کند؟” قاطعانه خیر است. هیچ درمانی در پزشکی تضمین صددرصدی ندارد. با این حال، سرکلاژ یکی از مؤثرترین روش‌ها برای مدیریت نارسایی سرویکس است و می‌تواند به شکل چشمگیری شانس موفقیت بارداری را افزایش دهد.

۴.۱. میزان موفقیت و داده‌های آماری

مطالعات متعدد نشان می‌دهند که سرکلاژ پیشگیرانه در زنانی که سابقه زایمان زودرس به دلیل نارسایی سرویکس دارند، می‌تواند شانس موفقیت بارداری را تا ۸۵-۹۰٪ افزایش دهد و به آن‌ها کمک کند تا بارداری را به ترم (هفته ۳۷) برسانند. این میزان موفقیت بسیار بالا، سرکلاژ را به یک استاندارد طلایی درمانی برای این گروه از بیماران تبدیل کرده است.

۴.۲. عوامل مؤثر بر موفقیت سرکلاژ

علت اصلی: سرکلاژ فقط برای نارسایی سرویکس طراحی شده است. اگر زایمان زودرس به دلیل عفونت (مثلاً عفونت‌های ادراری یا واژینال)، جدا شدن جفت، پره‌اکلامپسی، یا مشکلات رحمی دیگر رخ دهد، سرکلاژ تأثیری نخواهد داشت.
زمان‌بندی عمل: هر چه سرکلاژ زودتر (به صورت پیشگیرانه) انجام شود، احتمال موفقیت بالاتر است. سرکلاژ اورژانسی که روی یک دهانه رحم باز شده انجام می‌شود، موفقیت کمتری دارد.
وضعیت دهانه رحم: طول دهانه رحم در زمان عمل، از عوامل کلیدی است. هرچه طول باقیمانده سرویکس بیشتر باشد، شانس موفقیت نیز بالاتر می‌رود.

۵. عوارض و خطرات احتمالی سرکلاژ

سرکلاژ یک عمل جراحی کم‌خطر محسوب می‌شود، اما مانند هر عمل دیگری می‌تواند با عوارض و خطراتی همراه باشد.

عفونت: خطر عفونت در غشای جنین (کوریوآمنیونیت) وجود دارد که می‌تواند منجر به پارگی کیسه آب و زایمان زودرس شود.
پارگی کیسه آب (PROM): در موارد نادر، بخیه می‌تواند باعث سوراخ شدن کیسه آب شود که یک عارضه جدی است.
خونریزی و لکه‌بینی: خونریزی و لکه‌بینی خفیف پس از عمل طبیعی است، اما خونریزی شدید نیاز به پیگیری فوری دارد.
آسیب به دهانه رحم: در حین عمل یا هنگام برداشتن بخیه، ممکن است آسیب جزئی یا شدید به دهانه رحم وارد شود.
انقباضات رحمی: برخی زنان پس از عمل دچار انقباضات خفیف می‌شوند که ممکن است نیاز به دارو داشته باشد.
آیا سرکلاژ به سلامت جنین آسیب می‌زند؟ سرکلاژ به خودی خود برای جنین بی‌خطر است. این عمل با دقت بالا و تحت نظارت کامل انجام می‌شود تا از جنین محافظت کند.

۶. موارد منع مصرف سرکلاژ

سرکلاژ در تمام شرایط مناسب نیست. پزشک ممکن است در موارد زیر از انجام آن خودداری کند:

وجود عفونت فعال در رحم: عفونت‌های رحمی مانند کوریوآمنیونیت، خطرناک هستند و سرکلاژ در این شرایط انجام نمی‌شود.
خونریزی شدید واژینال: اگر خونریزی فعال وجود داشته باشد، سرکلاژ ممکن است شرایط را بدتر کند.
پارگی کیسه آب: اگر کیسه آب پاره شده باشد، انجام سرکلاژ توصیه نمی‌شود.
انقباضات رحمی منظم: اگر مادر در حال زایمان فعال باشد، سرکلاژ نمی‌تواند زایمان را متوقف کند.
وجود ناهنجاری‌های کروموزومی: در صورتی که جنین ناهنجاری‌های شدید کروموزومی داشته باشد، ممکن است سرکلاژ توصیه نشود.

۷. پرسش‌های متداول (FAQ)

۷.۱. سرکلاژ چه زمانی برداشته می‌شود؟

بخیه سرکلاژ معمولاً در هفته ۳۶ یا ۳۷ بارداری (حدود دو هفته قبل از موعد زایمان)، در مطب پزشک و بدون نیاز به بیهوشی برداشته می‌شود. برداشتن بخیه معمولاً سریع و با حداقل درد همراه است.

۷.۲. آیا پس از سرکلاژ باید استراحت مطلق داشت؟

در گذشته استراحت مطلق توصیه می‌شد، اما امروزه اکثر پزشکان استراحت نسبی برای چند روز و سپس بازگشت به فعالیت‌های عادی (با پرهیز از فعالیت‌های سنگین) را پیشنهاد می‌کنند.

۷.۳. آیا رابطه جنسی بعد از سرکلاژ مجاز است؟

اکثر پزشکان توصیه می‌کنند که تا زمان برداشتن بخیه از فعالیت جنسی اجتناب شود تا از تحریک دهانه رحم و ایجاد انقباضات جلوگیری شود.

۷.۴. چه علائمی را باید پس از سرکلاژ جدی گرفت؟

در صورت مشاهده علائمی مانند خونریزی شدید، تب، ترشحات بدبو یا انقباضات رحمی، باید بلافاصله با پزشک تماس بگیرید.

۷.۵. آیا می‌توانم سرکلاژ را با تزریق پروژسترون ترکیب کنم؟

بله، در برخی موارد، پزشک ممکن است برای کاهش ریسک زایمان زودرس، تزریق پروژسترون را در کنار سرکلاژ توصیه کند. این دو روش مکمل یکدیگر هستند و می‌توانند اثربخشی بیشتری داشته باشند.

راهکارهای نهایی برای مدیریت بارداری‌های پرخطر

در نهایت، سرکلاژ یک ابزار درمانی ارزشمند و مؤثر است که در موارد خاص، امید به موفقیت بارداری را افزایش می‌دهد. اما این روش یک راه‌حل جادویی یا صددرصد تضمینی نیست. موفقیت آن به عوامل متعددی بستگی دارد و مهم‌ترین نکته، تشخیص به‌موقع و دقیق توسط پزشک متخصص است. اگر شما در معرض خطر زایمان زودرس هستید، تنها راهکار مطمئن این است که به صورت منظم تحت نظر پزشک متخصص خود باشید. با او در مورد تمام گزینه‌های درمانی مانند سرکلاژ، تزریق پروژسترون و سایر راهکارهای مدیریتی مشورت کنید. به یاد داشته باشید که شرایط هر فردی کاملاً منحصربه‌فرد است و هرگز اطلاعات اینترنتی را جایگزین نظر یک متخصص نکنید.