بهترین نان برای سلامت از نگاه طب ایرانی؛ چرا نان سبوس‌دار را انتخاب کنیم؟
در فرهنگ غذایی ایرانی، نان همواره یکی از پایه‌های اصلی وعده‌های غذایی به‌شمار می‌رفته است. از سفره صبحانه گرفته تا شام‌های سبک شبانه، نان جایگاه ویژه‌ای دارد. اما در میان انواع نان‌هایی که روزانه مصرف می‌شوند، کدام یک برای سلامت بدن مفیدتر است؟ پاسخ این پرسش را از زبان دکتر محدثه کمالی، متخصص طب ایرانی و عضو هیأت علمی دانشکده طب ایرانی دانشگاه علوم پزشکی کرمان می‌شنویم.
نان سبوس‌دار؛ منبعی غنی از فیبر، ویتامین و مواد معدنی
به گفته دکتر کمالی، بهترین نوع نان، نانی است که از آرد کامل و سبوس‌دار تهیه شده باشد. سبوس، لایه بیرونی دانه گندم است که سرشار از فیبر و عناصر مغذی مانند ویتامین‌های گروه B، منیزیم و کلسیم است. برخلاف نان سفید که بیشتر از آرد تصفیه‌شده و فاقد سبوس تهیه می‌شود، نان سبوس‌دار می‌تواند تأثیر چشمگیری بر سلامت عمومی بدن داشته باشد.
تأثیر نان کامل بر گوارش و کنترل وزن
نان گندم کامل، به‌دلیل دارا بودن فیبر بالا، عملکرد دستگاه گوارش را بهبود می‌بخشد و از یبوست جلوگیری می‌کند. همچنین باعث ایجاد حس سیری طولانی‌مدت می‌شود که به کنترل اشتها و وزن کمک می‌کند. از دیگر مزایای فیبر موجود در نان سبوس‌دار، بهبود جذب مواد مغذی و کمک به پیشگیری از بیماری‌هایی مانند سرطان روده بزرگ، دیابت و اختلالات متابولیکی است.
کنترل قند خون با نان‌هایی با شاخص گلیسمی پایین
نان سبوس‌دار به‌دلیل داشتن شاخص گلیسمی پایین، پس از مصرف به‌تدریج قند خون را افزایش می‌دهد و از نوسانات ناگهانی آن جلوگیری می‌کند. این ویژگی به‌ویژه برای افراد مبتلا به دیابت یا افرادی که در معرض ابتلا به این بیماری هستند، بسیار مهم است. در مقابل، نان سفید با افزایش سریع قند خون، می‌تواند در بلندمدت باعث افزایش خطر بروز دیابت نوع ۲ شود.
کدام نان‌ها بهترند؟
دکتر کمالی نان سنگک را یکی از بهترین نان‌های ایرانی معرفی می‌کند. این نان به‌دلیل پخت بر روی سنگ داغ، بافتی متفاوت، طعم مطلوب و مواد مغذی بیشتری مانند پروتئین و آهن دارد. در کنار سنگک، سایر نان‌های سبوس‌دار سنتی نیز در صورت تهیه با آرد کامل، انتخاب‌های مناسبی به‌شمار می‌روند.
اما نان لواش که یکی از نان‌های پرطرفدار است، از نظر طب سنتی نیازمند دقت بیشتری در مصرف است. این نان به‌دلیل نازکی و نوع فرآوری‌اش ممکن است برای برخی افراد به‌ویژه کسانی که دچار مشکلات گوارشی هستند، دشوارتر هضم شود. توصیه می‌شود این نان به‌صورت قطعه‌قطعه و با دقت جویده شود یا با غذاهای حاوی فیبر مانند سبزیجات ترکیب گردد تا هضم آن راحت‌تر شود.
از چه نان‌هایی پرهیز کنیم؟
نان‌های سفید صنعتی، به‌دلیل فرآیند تصفیه بالا، بیشتر از نشاسته تشکیل شده‌اند و فاقد بسیاری از ویتامین‌ها و مواد معدنی موجود در آرد کامل هستند. همچنین، مصرف نان‌های بی‌کیفیت یا سوخته می‌تواند اثرات مخربی بر سلامت داشته باشد؛ از افزایش خطر یبوست و ضعف استخوان‌ها گرفته تا بروز مشکلات متابولیکی و التهابی.
تازه بودن نان، معیاری مهم در سلامت آن
دکتر کمالی تأکید می‌کند که نان تازه و سنتی، نه‌تنها از نظر طعم و عطر برتری دارد، بلکه از نظر تغذیه‌ای نیز ارزش بالاتری نسبت به نان‌های بیات یا فرآوری‌شده دارد. رطوبت مناسب، عدم وجود مواد نگهدارنده و فرآیند پخت طبیعی، از جمله عواملی هستند که نان تازه را به گزینه‌ای سالم‌تر تبدیل می‌کنند.
اگرچه نان بخش جدایی‌ناپذیر از سفره ایرانی است، اما کیفیت نان مصرفی نقش تعیین‌کننده‌ای در حفظ سلامت بدن دارد. استفاده منظم از نان‌های سبوس‌دار و تازه، به‌ویژه نان‌هایی که با روش‌های سنتی پخت می‌شوند، می‌تواند گامی مؤثر در پیشگیری از بسیاری از بیماری‌ها باشد. در مقابل، حذف سبوس از نان یا مصرف بی‌رویه نان‌های سفید و بی‌کیفیت، بدن را از فیبر و مواد مغذی محروم کرده و در بلندمدت آثار منفی بر جای می‌گذارد.
پس بهتر است از امروز به نان‌هایی که مصرف می‌کنیم بیشتر توجه کنیم؛ نان خوب نه‌تنها سیرکننده، بلکه درمان‌گر نیز هست.