خطرات مصرف خودسرانه امپرازول و پنتوپرازول؛ از ترش‌کردگی معده تا پوکی استخوان
دکتر سیده فاطمه موسوی با اشاره به روند نگران‌کننده مصرف خودسرانه برخی داروهای گوارشی در میان مردم، هشدار داد که یکی از داروهایی که به‌طور گسترده و بدون تجویز پزشک مورد استفاده قرار می‌گیرد، داروهایی مانند امپرازول و پنتوپرازول هستند. این داروها از گروه مهارکننده‌های پمپ پروتون (PPIها) محسوب می‌شوند و اغلب برای کنترل ریفلاکس معده، سوزش سر دل و مشکلات گوارشی ناشی از ترشح بیش از حد اسید معده تجویز می‌شوند.
وی با بیان اینکه مصرف این داروها باید تحت نظر پزشک و در دوره زمانی مشخص باشد، توضیح داد: «درمان با داروهایی مانند امپرازول به‌صورت معمول بین ۱۴ تا ۲۸ روز طول می‌کشد و در برخی موارد خاص که شدت بیماری بالاست، ممکن است پزشک مصرف این دارو را تا حداکثر سه ماه توصیه کند. اما مصرف بیشتر از این مدت می‌تواند با عوارض جدی همراه باشد.»
مصرف طولانی‌مدت، یک اشتباه پرهزینه
دکتر موسوی افزود: «مشکلی که در جامعه ما وجود دارد این است که بسیاری از افراد به‌دلیل احساس بهبودی سریع پس از مصرف امپرازول یا پنتوپرازول، آن را به‌طور بلندمدت و خودسرانه ادامه می‌دهند. این در حالی است که بدن در طول زمان به تنظیم طبیعی اسیدیته معده نیاز دارد و کاهش طولانی‌مدت اسید معده می‌تواند اثرات منفی بر سلامت کلی بدن داشته باشد.»
یکی از مهم‌ترین عوارض مصرف مزمن این داروها، کاهش جذب مواد معدنی و ویتامین‌هاست که نقش کلیدی در حفظ تراکم استخوان‌ها دارند. کاهش جذب کلسیم، منیزیم و ویتامین B12 در بدن می‌تواند زمینه‌ساز بروز پوکی استخوان، ضعف عضلانی و حتی اختلالات عصبی شود.
ارتباط مستقیم بین دوز، مدت مصرف و خطرات احتمالی
به گفته دکتر موسوی، ارتباط مستقیمی بین دوز مصرفی، مدت زمان مصرف و شدت عوارض جانبی وجود دارد. هرچه مصرف این داروها طولانی‌تر و با دوز بالاتری انجام شود، احتمال بروز آسیب‌های جدی مانند پوکی استخوان و شکستگی‌های ناشی از آن بیشتر خواهد بود. این مسئله به‌ویژه در زنان یائسه، سالمندان و افرادی با سابقه خانوادگی بیماری‌های استخوانی اهمیت بیشتری دارد.
تأثیر بر بیماران مبتلا به صرع و افراد تحت درمان‌های بلندمدت
در بخش دیگری از سخنان خود، دکتر موسوی به بیمارانی اشاره کرد که به‌طور مزمن دارو مصرف می‌کنند، از جمله مبتلایان به صرع که تحت درمان طولانی‌مدت با داروهای ضد صرع قرار دارند. وی تأکید کرد: «این گروه از بیماران در معرض خطر مضاعفی برای ابتلا به پوکی استخوان قرار دارند و باید نکات تغذیه‌ای خاصی را رعایت کنند.»
او توصیه کرد که این بیماران برای حفظ سلامت استخوان‌ها و جبران کاهش جذب مواد معدنی ناشی از داروها، باید در رژیم غذایی خود مواد غذایی سرشار از پروتئین (مانند گوشت قرمز، تخم مرغ)، کلسیم و منیزیم (مانند لبنیات کم‌چرب، بادام، کنجد، ماهی‌های استخوان‌دار) و سبزیجات با برگ سبز تیره مانند اسفناج، کلم بروکلی و کاهوی سبز را بگنجانند.
راهکارهایی برای مصرف ایمن داروهای گوارشی
در ادامه، دکتر موسوی ضمن هشدار درباره خوددرمانی و استفاده بی‌رویه از داروهای گوارشی، به چند راهکار ساده برای کاهش خطرات مصرف این داروها اشاره کرد:
- پیش از مصرف هرگونه داروی گوارشی، ابتدا علت اصلی مشکل معده مانند رفلاکس یا زخم معده باید توسط پزشک بررسی شود.
- مصرف امپرازول و پنتوپرازول تنها برای مدت کوتاه و در دوز تجویزشده مجاز است.
- در صورت نیاز به مصرف طولانی‌مدت، پزشک ممکن است همزمان با این داروها مکمل‌های تقویتی یا آزمایش‌های کنترل تراکم استخوان تجویز کند.
- بیماران باید از قطع ناگهانی این داروها خودداری کرده و هرگونه تغییر در برنامه دارویی را با پزشک هماهنگ کنند.
- رعایت رژیم غذایی متعادل، ترک دخانیات، پرهیز از مصرف غذاهای محرک مانند قهوه، غذاهای چرب و تند، و کاهش استرس روزانه می‌تواند در کنترل مشکلات گوارشی مؤثر باشد و نیاز به دارو را کاهش دهد.
در پایان، دکتر موسوی از خانواده‌ها خواست که نسبت به مصرف داروهایی مانند امپرازول، پنتوپرازول و سایر داروهای گوارشی دقت بیشتری داشته باشند و از مصرف آن‌ها بدون تجویز پزشک به‌شدت پرهیز کنند. او یادآور شد: «ما باید به این نکته توجه داشته باشیم که هر دارویی اگر بدون نسخه از داروخانه تهیه شود، می‌تواند در صورت مصرف نادرست، خطراتی جدی برای سلامتی ایجاد کند.»
با افزایش آگاهی عمومی نسبت به نحوه صحیح مصرف داروها و تأکید بر نقش پزشک در تشخیص و درمان، می‌توان از بروز بسیاری از عوارض ناخواسته جلوگیری کرد و روند درمان بیماران را به شکلی ایمن‌تر و اثربخش‌تر پیش برد.