اوتیسم چیست؟ چه علائمی دارد و چگونه درمان می‌شود؟
اوتیسم از لحاظ پزشکی به عنوان یک نوع ناتوانی در گروه ناتوانی‌های رشدی-عصبی تعریف می‌شود و توسط سازمان بهداشت جهانی و انجمن روانپزشکی آمریکا به عنوان “اختلال طیف اوتیسم” شناخته شده است. در این مقاله تلاش کردیم که برای آشنایی شما با این اختلال در مورد انواع و سطوح اختلال اوتیسم، علائم و علل بیماری، اقدامات حمایتی و درمانی و برخی موارد دیگر توضیحات و بررسی کاملی ارائه کنیم. این مطلب جنبه آموزشی و اطلاع رسانی دارد، در صورت مشکل به دکتر مغز و اعصاب مراجعه کنید.
انواع بیماری اوتیسم
بیماری اوتیسم یک اختلال طیفی است که تأثیرات گسترده‌ای بر روی تعامل اجتماعی، ارتباطات و الگوهای رفتاری فرد دارد. این بیماری به صورت طیفی شناخته می‌شود، به این معنی که افراد می‌توانند علائم متنوعی را نشان دهند که با انواع مختلفی از اوتیسم در ارتباط هستند. در ادامه، انواع مختلف بیماری اوتیسم را شرح می‌دهیم.
- اوتیسم کودکی (Autistic Disorder) یا اوتیسم کلاسیک، شدیدترین نوع اوتیسم است. افرادی که از این نوع اوتیسم رنج می‌برند، دچار مشکلات گسترده‌ای در تعامل اجتماعی و ارتباطات هستند. ممکن است آنها در برقراری ارتباط چشمی، تفسیر عواطف دیگران و استفاده از زبان غیرکلامی دچار دشواری شوند.
- اوتیسم آسپرگر (Asperger’s Syndrome) اوتیسم آسپرگر، در افرادی که هوش بالا دارند، مشاهده می‌شود. این افراد ممکن است مهارت‌های خاصی در زمینه‌هایی مانند علوم، هنر یا ریاضی داشته باشند و استعدادهای خارق‌العاده از خود نشان دهند. با این حال این افراد در تعاملات اجتماعی و ارتباطات مشکلاتی را در درک غیرمستقیم، تفسیر بدنی و تقلید عادت‌های دیگران تجربه می‌کنند.
- اوتیسم نوجوان (Childhood Disintegrative Disorder) اوتیسم نوجوانی نادرترین نوع اوتیسم است. در این نوع، کودکانی که پیشتر توانایی‌های عمومی را داشتند، بعد از سن حدود ۲ تا ۴ سالگی، با افت ناگهانی در توانایی‌های زبانی، ارتباطی و اجتماعی روبرو می‌شوند.
- اوتیسم ناشناخته (Pervasive Developmental Disorder Not Otherwise Specified –( PDD-NOS): این نوع اوتیسم شامل افرادی است که برخی از علائم و نشانه‌های اوتیسم را نشان می‌دهند، اما به طور کامل در تعریف اوتیسم کودکی، اوتیسم آسپرگر یا سایر زیردسته‌های تشخیص داده شده اوتیسم جای نمی‌گیرند.
- اوتیسم رت (Rett Syndrome) این نوع اوتیسم بیشتر در دختران رخ می‌دهد و نادر است. افراد مبتلا به اوتیسم رت دچار وقفه در رشد و کاهش چشمگیر در مهارت‌های زبانی و حرکتی می‌شوند.
همچنین، در صورت نیاز به اطلاعات بیشتر درباره هر نوع از بیماری اوتیسم، مراجعه به متخصصین و پزشکان متخصص در این حوزه توصیه می‌شود. آنها می‌توانند با توجه به ویژگی‌ها و نشانه‌های هر فرد، تشخیص و درمان مناسب را تعیین کنند.
علائم بیماری اوتیسم
علائم بیماری اوتیسم در زمینه‌های مختلفی مشاهده می‌شود و در هر فرد می‌تواند متفاوت باشد. در ادامه، علائم معمول بیماری اوتیسم را بیان می‌کنیم.
- مشکلات در تعامل اجتماعی: افراد مبتلا به اوتیسم ممکن است در برقراری ارتباط چشمی مشکل داشته باشند و تمایل کمتری به تعامل با دیگران نشان دهند. آنها به طور معمول نمی‌توانند نگرانی‌ها، شادی یا عصبانیت را به درستی در فریاد یا حرکات بدنی خود بیان کنند.
- محدودیت در زبان و ارتباطات: برخی از افراد مبتلا به اوتیسم مشکلات در توسعه زبان دارند. بدین صورت که کلمات را تکرار می‌کنند و یا مکالمه را با معنای قابل فهم و به خوبی انجام نمی‌دهند. همچنین، درک صحیح از عبارات غیرکلامی نظیر ژست‌ها و اشاره‌ها برای آنها دشوار است.
- تمایل به تکرار و رفتارهای خاص: افراد مبتلا به اوتیسم معمولا علاقه زیادی به تکرار رفتارها و الگوهای خاص دارند. آنها ممکن است با اشتیاق رفتارهای خاصی را تکرار کنند و از تغییر در روال‌های روزمره ناراحت شوند.
- حساسیت به تحریکات حسی: برخی از افراد مبتلا به اوتیسم حساسیت بیشتری نسبت به تحریکات صوتی، نوری یا لمسی دارند. آنها ممکن است به صداهای بلند یا نورهای درخشان واکنش نشان دهند و یا از تماس بدنی زیاد ناراحت شوند.
- محدودیت در بازی و خلاقیت: افراد مبتلا به اوتیسم ممکن است در بازی و خلاقیت با مشکل مواجه شوند. آنها تمایل کمتری به بازی با دیگران و ایفای نقش‌های خیالی نشان می‌دهند.
مهم است بدانید که هر فرد مبتلا به اوتیسم می‌تواند تجربه‌ها، نیازها و قدرت‌های منحصر به فردی داشته باشد. این‌ها توصیفات عمومی بیماری اوتیسم هستند و برای تشخیص دقیق و درمان مناسب، مراجعه به تخصصی‌های مربوطه و متخصصین حوزه اوتیسم توصیه می‌شود. آنها می‌توانند با توجه به نشانه‌ها و ویژگی‌های هر فرد، تشخیص و برنامه درمانی مناسب را تعیین کنند.
علت بیماری اوتیسم
علت اوتیسم هنوز به طور کامل مشخص نشده است. اما تحقیقات نشان می‌دهد که عوامل ژنتیکی و محیطی در رشد این اختلال نقش دارند.
- عوامل ژنتیکی: ارثی بودن اوتیسم مورد توجه محققان قرار گرفته است. بر اساس تحقیقات، وجود تغییرات ژنتیکی در برخی از ژن‌ها می‌تواند باعث بروز اوتیسم شود. مطالعات نشان داده‌اند که وجود خواهران یا برادران مبتلا به اوتیسم، احتمال ابتلا به این بیماری را افزایش می‌دهد.
- عوامل محیطی: عوامل محیطی نیز می‌توانند در بروز اوتیسم نقش داشته باشند. مطالعات نشان داده‌اند که عواملی مانند عفونت‌های ویروسی در دوران بارداری، مصرف مواد مخدر توسط مادر در دوران بارداری، کمبود ویتامین‌ها و مواد معدنی، و مشکلات تغذیه‌ای ممکن است بر توسعه اوتیسم تأثیرگذار باشند.
- اختلالات نوروشیمیایی و ساختاری: برخی تحقیقات نشان داده‌اند که تغییرات در عملکرد مغز و ساختار آن ممکن است در بروز اوتیسم نقش داشته باشد. اختلالات نوروشیمیایی، کاهش سطح عملکرد نورون‌ها و نقص در ارتباطات بین سلول‌های عصبی می‌توانند از علل ابتلا به اوتیسم باشند.
با این حال، توجه داشته باشید که اوتیسم یک اختلال پیچیده است و علت آن تنها به یک عامل محدود نمی‌شود. احتمالا ترکیبی از ژنتیک، علل محیطی و عوامل دیگر در توسعه این بیماری نقش دارند. همچنین، هر فرد ممکن است به طرز متفاوتی به عوامل مختلف پاسخ دهد و اینکه دقیقا چگونه این عوامل باعث بروز اوتیسم می‌شوند هنوز به طور کامل مشخص نشده است.
سطوح اختلال طیف اوتیسم
سطوح اختلال طیف اوتیسم (Autism Spectrum Disorder) در راهنمای تشخیصی و آماری اختلالات روانی (Diagnostic and Statistical Manual of Mental Disorders – DSM-5)، بر اساس نیازهای فرد برای حمایت تعریف شده‌اند و توصیف کننده‌ی نیازها و علائم فرد مبتلا به اختلال طیف اوتیسم هستند. سطوح اوتیسم به تخصصی‌ترین تشخیص‌ها اجازه می‌دهند تا طرح‌های درمانی مؤثرتری را ارائه کنند و به مراقبان کمک می‌کنند تا علائم و نیازهای فرد را بهتر درک کنند. در ادامه به بیان این سطوح می‌پردازیم.
سطح ۱ اوتیسم: نیاز به حمایت
سطح ۱ اوتیسم ملایم‌ترین و یا “بالاترین عملکرد” از اوتیسم است که شامل افرادی می‌شود که قبلا با سندرم آسپرگر تشخیص داده می‌شدند. در این سطح، افراد نیاز به حمایت کمتری نسبت به سطوح دیگر دارند و معمولا توانایی کلامی و غیرکلامی نسبتا خوبی دارند. آنها می‌توانند در ارتباطات اجتماعی معمولی شرکت کنند، اما ممکن است در برقراری و حفظ روابط دچار مشکلاتی شوند. افراد با اوتیسم سطح 1 اغلب در درک نشانه‌های اجتماعی، تفسیر عبارات غیرکلامی و درک عواطف دیگران با دشواری مواجه هستند. همچنین، ممکن است علاقه‌ها و تمایلات آنها محدود و متمرکز شده باشد و در مقیاس کمتری نسبت به سطوح دیگر اوتیسم رفتارهای تکراری انجام دهند. با این حال مهم‌ترین ویژگی در سطح 1 اوتیسم این است که افراد توانایی بالقوه برای موفقیت در زندگی روزمره و ارتباطات اجتماعی را دارند، و به حمایت و کمک کمی نیاز دارند تا بتوانند مشکلات خود را مدیریت کنند و در محیط اجتماعی به خوبی عمل کنند.
سطح ۲ اوتیسم: نیاز به حمایت قابل توجه
سطح 2 اوتیسم شدیدتر از سطح 1 است و در آن افراد با چالش‌های بیشتری در ارتباط اجتماعی و رفتارهای تکراری مواجه هستند. در این سطح، مشکلات ارتباطی کلامی و غیرکلامی و واکنش‌های کاهش یافته یا غیرطبیعی به نشانه‌های اجتماعی وجود دارد. همچنین، افراد با اوتیسم سطح 2 در مقایسه با افراد سطح 1، مشکلات بیشتری در تغییر روتین زندگی و تنظیم رفتار دارند. رفتارهای تکراری نیز بیشتر و به طور آشکارتری ظاهر می‌شوند. همچنین، این افراد ممکن است در مقابله با تغییرات در روال روزانه مشکلاتی داشته باشند که به رفتارهای چالش‌برانگیز منجر شود.
سطح 3 اوتیسم: نیاز به حمایت بسیار قابل توجه
سطح 3 اوتیسم شدیدترین سطح اوتیسم است و با چالش‌های شدید در ارتباط اجتماعی و رفتار همراه است. افراد با اوتیسم سطح 3 ممکن است فقط از چند کلمه قابل فهم استفاده کنند. تعامل اجتماعی آنها بسیار محدود است و تنها به منظور برآورده کردن نیازهای فوری انجام می‌شود. این افراد به طرز غیرطبیعی با دیگران تعامل می‌کنند و توانایی انطباق با تغییرات در روند زندگی خود را ندارند. رفتارهای محدود کننده یا تکراری نیز توانایی عملکرد این افراد را مختل می‌کند. تغییر تمرکز از یک فعالیت به فعالیت دیگر با مشکلات بسیاری همراه بوده و باعث ناراحتی قابل توجهی در فرد می‌گردد.
تشخیص و تعیین سطح اوتیسم باید توسط متخصصین و متخصصین روانپزشکی صورت گیرد. آنها از طریق مشاهده، سنجش و مصاحبه با فرد و خانواده اطلاعات لازم را برای تشخیص و تعیین سطح اوتیسم جمع‌آوری می‌کنند.
تست تشخیص اوتیسم
تست تشخیص اوتیسم به منظور جمع‌آوری اطلاعاتی کامل از تاریخچه رشد و تکامل فرد، رفتارها، علائم و نشانه‌های مربوط به اوتیسم و تأثیر آن بر زندگی روزمره فرد و خانواده او استفاده می‌شود. بر اساس این اطلاعات، تشخیص و تعیین سطح اختلال طیف اوتیسم برای فرد انجام می‌شود. هرچند که تست تشخیص اوتیسم ممکن است به عنوان یک ابزار مفید در فرایند تشخیص اوتیسم مورد استفاده قرار بگیرد، اما تشخیص نهایی باید توسط متخصصان حوزه اوتیسم و اختلالات رشدی بر اساس ارزیابی جامع و دقیق انجام شود. در ادامه به معرفی برخی از تست‌های تشخیص اوتیسم می‌پردازیم.
Autism Diagnostic Observation Schedule (ADOS)
تست(ADOS) به عنوان یکی از تست‌های اساسی برای تشخیص اوتیسم به کار می‌رود. در این تست، تعاملات اجتماعی، زبان و ارتباطات، و رفتارهای محدود و تکراری در فرد مورد ارزیابی قرار می‌گیرد. تست ADOS به صورت مشاهده رفتاری در موقعیت‌های مختلف، مانند بازی یا تعاملات اجتماعی، صورت می‌گیرد.
Autism Diagnostic Interview (ADI)
تست(ADOI) به صورت مصاحبه با والدین یا نگهدارندگان فرد مورد ارزیابی انجام می‌شود. در این مصاحبه، سؤالاتی درباره تاریخچه توسعه فردی، تعاملات اجتماعی، زبان و ارتباطات، و رفتارهای محدود و تکراری پرسیده می‌شود. این تست به تشخیص و شناخت بهتر ویژگی‌های نقص‌های ارتباطی و اجتماعی در افراد مبتلا به اوتیسم کمک می‌کند.
Childhood Autism Rating Scale (CARS)
تست(CARS) برای ارزیابی و امتیازدهی به رفتارها و نشانه‌های اوتیسم در کودکان استفاده می‌شود. در این تست، مشاهده و ارزیابی رفتارها و علائم مختلفی، از جمله تعاملات اجتماعی، زبان و نقص‌های ارتباطی و رفتارهای تکراری و محدود، صورت می‌گیرد.
Social Communication Questionnaire (SCQ)
تست(SCQ) به صورت پرسشنامه است و برای ارزیابی نشانه‌های اوتیسم در کودکان و نوجوانان استفاده می‌شود. این پرسشنامه شامل سؤالاتی درباره تعاملات اجتماعی، زبان، ارتباطات و رفتارهای تکراری و محدود است.
تست‌های روانشناختی
تست‌های روانشناختی مانند آزمون‌های شناختی، آزمون‌های توجه و محدوده عملکرد، و آزمون‌های تحلیل مشکلات یادگیری نیز ممکن است برای ارزیابی شاخص‌های مرتبط با اوتیسم استفاده شوند.
تشخیص اوتیسم نیازمند ارزیابی جامع و شخصی‌سازی شده است و تیم متخصص باید با توجه به نیازهای هر فرد، تست‌های مناسب را انتخاب کند. همچنین، تشخیص اوتیسم بر اساس تنها یک تست ممکن نیست و به ترکیبی از تست‌ها، مشاهدات رفتاری و ارزیابی‌های دیگر نیاز است.
اوتیسم چگونه درمان می‌شود؟
درمان اختلال طیف اوتیسم (ASD) به منظور کاهش علائمی که با عملکرد روزمره و کیفیت زندگی تداخل می‌کنند، انجام می‌شود. اوتیسم هر فرد را به صورت منحصر به فرد تحت تأثیر قرار می‌دهد، بنابراین نیازهای درمانی هر فرد با اوتیسم متفاوت است. درمان‌ها می‌توانند در محیط آموزشی، سلامت، اجتماعی و خانه یا ترکیبی از این محیط‌ها ارائه شوند. ارتباط و همکاری بین ارائه‌دهندگان درمان، فرد مبتلا به اوتیسم و خانواده او دارای اهمیت است. زیرا همکاری باعث می‌شود تا اهداف و پیشرفت درمان مطابق با انتظارات برآورده شود. هنگامی که افراد مبتلا به اوتیسم از دوران دبیرستان خارج شده و پا به بزرگسالی می‌گذارند، ارائه خدمات اضافی به آنان سلامت و عملکرد روزانه آنها را ارتقا داده و مشارکت اجتماعی‌شان را تسهیل می‌کند. در ادامه با در نظر داشتن این مهم که(برنامه‌های درمانی معمولا برای هر فرد به صورت خاص طراحی می‌شوند) به بررسی انواع درمان‌ها می‌پردازیم.
انواع درمان‌ها
انواع مختلفی از درمان‌ها در دسترس هستند که معمولا به دسته‌های زیر تقسیم می‌شوند، اگرچه برخی از درمان‌ها شامل چندین رویکرد می‌شوند.
- روش‌های رفتاری
- روش‌های توسعه‌ای
- روش‌های آموزشی
- روش‌های اجتماعی-رابطه‌ای
- روش‌های دارویی
- روش‌های روانشناختی
- درمان‌های تکمیلی و جایگزین
رویکردهای رفتاری
رویکردهای رفتاری بر تغییر رفتارها با درک آنچه قبل و بعد از رفتار رخ می‌دهد تمرکز می‌کنند. رویکردهای رفتاری بیشترین شواهد را برای درمان علائم اوتیسم دارند و در بسیاری از مدارس و مراکز درمانی استفاده می‌شوند. یکی از درمان‌های رفتاری معروف برای افراد مبتلا به اوتیسم، تحلیل رفتاری کاربردی (ABA) است که به افزایش رفتارهای مطلوب و کاهش رفتارهای نامطلوب با هدف بهبود مهارت‌های مختلف کمک می‌کند. پیشرفت ها در این روش مورد اندازه‌گیری و ارزیابی قرار می‌گیرد. دو نوع آموزش ABA شامل آموزش آزمایشی جزئی (DTT) و آموزش پاسخ محور(PRT) هستند.
- DTT از دستورات مرحله به مرحله برای آموزش رفتار یا پاسخ مورد نظر استفاده می‌کند. درس‌ها به بخش‌های ساده تقسیم می‌شوند و پاسخ‌ها و رفتارهای مطلوب پاداش داده می‌شوند و پاسخ‌ها و رفتارهای نامطلوب نادیده گرفته می‌شوند.
- PRT در محیطی طبیعی و نه در محیط کلینیکی انجام می‌شود. هدف PRT بهبود چندین “مهارت اصلی” است که به فرد در یادگیری مهارت‌های دیگر کمک می‌کند. به عنوان مثال یکی از مهارت اصلی، برقراری ارتباط با دیگران است.
رویکردهای توسعه‌ای
رویکردهای توسعه‌ای بر بهبود مهارت‌های توسعه‌ای خاص مانند مهارت‌های زبانی یا مهارت‌های جسمی یا یک مجموعه گسترده‌تر از توانایی‌های توسعه‌ای مرتبط تمرکز دارند. رویکردهای توسعه‌ای اغلب با رویکردهای رفتاری ترکیب می‌شوند.
یکی از روش‌های توسعه‌ای رایج برای افراد مبتلا به اوتیسم، درمان گفتار و زبان است. درمان گفتار و زبان به بهبود درک و استفاده از گفتار و زبان شخص کمک می‌کند. برخی افراد مبتلا به اوتیسم به صورت کلامی ارتباط برقرار می‌کنند. در حالی که برخی دیگر از طریق استفاده از علامت‌ها، حرکات، تصاویر یا دستگاه ارتباط الکترونیکی قادر به برقرار ارتباط می‌شوند.
یکی دیگر از روش‌های توسعه‌ای درمان شغلی و آموزش مهارت‌هایی به فرد است که کمک می‌کند تا بتواند به صورت حداکثر، مستقل زندگی کند. این مهارت‌ها معمولا شامل پوشیدن لباس، خوردن، استحمام و برقراری ارتباط با دیگران هستند. هدف از درمان شغلی افزایش استقلال و خودکفایی فرد در زندگی روزمره و اشتغال به کار است.
رویکردهای آموزشی
رویکردهای آموزشی بر تقویت مهارت‌های تحصیلی و آموزشی فرد تمرکز دارند. این رویکرد شامل آموزش مهارت‌های تحصیلی از جمله خواندن، نوشتن، محاسبه و حل مسائل ریاضی،همچنین مهارت‌های عملی مانند مهارت‌های کاربردی و حرفه‌ای یا مهارت‌های اجتماعی مانند برقراری ارتباط و همکاری است. رویکردهای آموزشی معمولا در محیط آموزشی انجام می‌شوند و توسط متخصصین آموزشی، معلمان یا مربیان ارائه می‌شوند.
رویکردهای اجتماعی-رابطه‌ای
رویکردهای اجتماعی-رابطه‌ای بر تقویت مهارت‌های اجتماعی و برقراری روابط با دیگران تمرکز دارند. این رویکردها شامل آموزش مهارت‌های ارتباطی، تعامل اجتماعی، تشخیص و استفاده از عواطف و مهارت‌های دیگر مربوط به روابط اجتماعی است. رویکردهای اجتماعی-رابطه‌ای اغلب در محیط‌های گروهی یا در محیط‌های اجتماعی مانند مدارس، کلاس‌های مهارتی یا گروه‌های پشتیبانی ارائه می‌گردند.
روش‌های دارویی
در برخی موارد، استفاده از داروها می‌تواند به کنترل برخی از علائم اوتیسم کمک کند. این داروها توسط پزشکان تجویز می‌شوند و نیاز به نظارت و پیگیری دقیق دارند. ممکن است هر فرد به عنوان پاسخ به داروها به طور متفاوت واکنش نشان دهد، بنابراین در این روش نیاز به تنظیم داروها و مانیتورینگ مداوم وضعیت بیماری و عوارض جانبی وجود دارد.
روش‌های روانشناختی
روش‌های روانشناختی به بررسی عوامل روانی اوتیسم تمرکز دارند. این روش‌ها شامل مشاوره روانشناختی، روان درمانی، روش‌های مداخله محور و ترکیبی از روش‌های مختلف هستند.
درمان‌های تکمیلی و جایگزین
درمان‌های تکمیلی به عنوان مکمل برای درمان‌های اصلی مورد استفاده قرار می‌گیرند و بهبود و کاهش علائم اوتیسم را هدف می‌گیرند. این درمان‌ها غالبا به صورت تکنیک‌ها و روش‌های مختلفی اعمال می‌شوند و می‌توانند در مهارت‌های اجتماعی، ارتباطی و رفتاری فرد بهبود به همراه داشته باشند. در زیر به برخی از درمان‌های تکمیلی متداول در اوتیسم اشاره می‌کنیم:
- موسیقی درمانی: استفاده از موسیقی‌می‌تواند در تمرکز، تعامل اجتماعی و بیان عواطف برای فرد مبتلا به اوتیسم مفید باشد.
- درمان با حیوانات: این روش شامل استفاده از حیوانات خانگی یا حیوانات آموزش‌دیده مثل سگ‌های راهنما است. حضور حیوانات ممکن است فرد را به تعامل اجتماعی و کاهش تنش‌ها و استرس‌ها تشویق کند.
- درمان با بازی: استفاده از بازی‌های تخصصی و قوانین ساختارمند در جلسات تربیتی و آموزشی می‌تواند به بهبود ارتباط و مهارت‌های اجتماعی کمک کند.
- روش‌های تغذیه‌ای: برخی از افراد مبتلا به اوتیسم نیازهای تغذیه‌ای خاصی دارند. تغذیه متعادل و استفاده از تغذیه‌های خاص می‌تواند به بهتر شدن رفتارها و سلامتی فرد کمک کند.
- مکمل‌های غذایی: برخی مکمل‌های غذایی مانند ویتامین‌ها، مواد معدنی و اسیدهای چرب امگا-3 به در بهبود علائم اوتیسم موثر هستند. با این حال، قبل از مصرف هرگونه مکمل غذایی، بهتر است با پزشک یا متخصص تغذیه مشورت کنید.
- روش‌های مکمل: برخی روش‌های مکمل مانند روش‌های آروماتراپی، تکنیک‌های تنفس، ماساژ و روش‌های طب سوزنی (آکوپانکچر) نیز به عنوان درمان‌های تکمیلی در اوتیسم استفاده می‌شوند. این روش‌ها می‌توتوانند به کاهش استرس، اضطراب و افزایش کیفیت خواب کمک کنند.
آیا اوتیسم درمان قطعی دارد؟
به نظر می‌رسد هنوز درمانی قطعی برای اوتیسم وجود ندارد. اوتیسم یک اختلال عصبی است که معمولا در طول زندگی با کودکان باقی می‌ماند. هرچند برخی از روش‌ها و برنامه‌های درمانی می‌توانند به کودکان مبتلا به اوتیسم کمک کنند تا توانایی‌هایشان را توسعه دهند و مشکلات را کاهش دهند، اما درمان قطعی و کامل برای اوتیسم وجود ندارد. هر کودک ممکن است به طور متفاوت به درمان و مداخله‌ها پاسخ دهد، بنابراین تجربه و نتایج ممکن است بین فرد به فرد متفاوت باشد.
کار درمانی و اقدامات حمایتی برای اوتیسمی ها
کار درمانی حرفه‌ای یک روش اصلی درمان برای افراد مبتلا به اختلال اوتیسم است که با همکاری متخصصین درمان حرفه‌ای و خانواده، به مراقبت و پشتیبانی از افراد مبتلا کمک می‌کند. کار درمانی بر مبنای توانمندسازی، بهبود و حفظ توانایی انجام فعالیت‌های روزمره و ارتباط با دیگران برای افراد مبتلا تمرکز دارد. یکی از نقش‌های مهم کار درمانی در درمان اوتیسم، ارزیابی سطح توسعه فرد است. درمان‌گران حرفه‌ای درمانی، با استفاده از ابزارهای ارزیابی مناسب، میزان توانمندی‌های جسمی، حسی، عاطفی و شناختی فرد را سنجیده و ارزیابی می‌کنند. بر اساس این ارزیابی‌ها، اقدامات درمانی مناسبی برای فرد تعیین می‌شود. در زیر در مورد اقدامات حمایتی در کار درمانی برای افراد مبتلا به اوتیسم توضیح می‌دهیم.
تمرکز بر ادغام حسی و استراتژی‌های مبتنی بر حس
در این روش، توجه به حس و حرکت بیمار با استفاده از فعالیت‌های مانند فشار دادن، چیدن، جنبش بدن و تمرینات تعادلی می‌باشد. این مداخله به کودکان اوتیسم کمک می‌کند تا در تمرکز حواس، تنظیم و واکنش به محیط اطراف خود به شرایط بهتری دست یابند.
تأکید بر سلامت روانی و روان‌شناسی
این مداخله شامل کار با مشکلات روانی و روانشناختی مرتبط با اوتیسم است. متخصصان کار درمانی می‌توانند با استفاده از تکنیک‌های مانند تمرینات تنفس، تمرینات آرامش و استراتژی‌های مدیریت استرس به کودکان اوتیسم کمک کنند تا با مشکلات روانی خود مقابله کنند و بهتر شوند.
به کار بردن استراتژی‌ها و برنامه‌های توسعه احساسات و خودتنظیمی
این شیوه به کودکان اوتیسم کمک می‌کند تا مهارت‌های احساسی و خودتنظیمی خود را بهبود بخشند. استراتژی‌های توسعه احساسات شامل تشویق کودکان به شناخت و بیان احساسات، توسعه مهارت‌های مدیریت خشم و اضطراب، و ارائه راهکارهای خودتنظیمی در مواجهه با موقعیت‌های مختلف است.
سازماندهی گروه‌های همسال، مشارکت اجتماعی و فعالیت‌های بازی
این مداخله بر ارتقای تعاملات اجتماعی کودکان اوتیسم تأکید دارد. بدین صورت که از طریق فعالیت‌های گروهی و بازی‌های همسال، کودکان می‌توانند مهارت‌های ارتباطی، همکاری و تعامل اجتماعی خود را تقویت کنند.
ارتقای مهارت‌های خودمراقبتی
به کودکان اوتیسم آموزش داده می‌شود که چگونه مهارت‌های خودمراقبتی مانند استحمام، تغذیه و آرایش را ارتقا بخشند. یادگیری این مهارت‌ها به کودکان کمک می‌کند تا استقلال بیشتری در زندگی روزمره خود داشته باشند.
آیا رژیم غذایی می‌تواند بر اوتیسم تاثیر بگذارد؟
تأثیر رژیم غذایی بر اوتیسم موضوعی است که برای محققان و افرادی که با این اختلال مبتلا هستند، همواره جذابیت داشته است. در حال حاضر، شواهدی وجود دارد که نشان می‌دهد رژیم غذایی می‌تواند بر برخی از علائم اوتیسم تاثیر داشته باشد، اما برای یافتن یک پاسخ قطعی نیاز به تحقیقات بیشتر و دقیق‌تر است.
یک مقاله منتشر شده در سایت مرکز ملی اطلاعات پزشکی (PubMed Central) با عنوان “The Effects of Dietary Interventions on Autism”، بررسی‌های متعددی را درباره تأثیر رژیم غذایی بر اوتیسم ارائه می‌دهد. مطالعات نشان می‌دهند که برخی رژیم‌ها می‌توانند در برخی از علائم اوتیسم بهبود به همراه داشته باشند، اما این تأثیرات ممکن است برای هر فرد متفاوت باشد. به عنوان مثال، رژیم کاهش گلوتن و کازئین (Gluten-(Free Casein-Free Diet) که در آن مصرف غذاهای حاوی گلوتن (موجود در گندم و جو) و کازئین (موجود در محصولات لبنی) محدود می‌شود، بعضی از کودکان مبتلا به اوتیسم را می‌تواند بهبود بخشد. در مطالعات دیگر، رژیم کم‌سدیم، رژیم پرزینکتوز (High-Protein, Low-Carbohydrate Diet) و رژیم‌های غنی از اسیدهای چرب امگا-3 نیز بررسی شده‌اند و تأثیرات مثبتی در علائم اوتیسم نشان داده‌اند.
اما باید توجه داشت که نتایج این مطالعات همچنان محدود و متناقض هستند. برخی تحقیقات نشان داده‌اند که رژیم غذایی تأثیری بر علائم اوتیسم ندارد و برخی دیگر نتایج مثبت گزارش کرده‌اند. همچنین، تأثیر رژیم غذایی بر اوتیسم ممکن است به عوامل مختلفی مانند سن، جنسیت، شدت علائم و وضعیت فیزیولوژیک هر فرد بستگی داشته باشد. در نظر داشته باشید که تغییرات رژیم غذایی ممکن است نتایج فوری و قطعی در بهبود علائم اوتیسم به همراه نداشته باشد. به عنوان مثال، در برخی موارد، تغییرات مثبت در علائم ممکن است به مرور زمان رخ دهد و نیاز به صبر و استمرار داشته باشد.
تفاوت بین اوتیسم و ADHD چیست؟
درک و فهم تفاوت علائم اختلال‌های، نقص توجه و بیش‌فعالی (ADHD) و اوتیسم (ASD) کمی پیچیده است. اوتیسم و ADHD دو اختلال نوروتوسایکولوژیکی جداگانه هستند، اما برخی از علائم آنها را می‌تواند به اشتراک بگذارند. اوتیسم معمولاً با مشکلات در ارتباطات اجتماعی، اختلالات در تعاملات اجتماعی و الگوهای تکراری رفتاری مشخص می‌شود. از سوی دیگر، ADHD به مشکلات در تمرکز، بیش فعالی و کنترل غریزه همراه است. هر دو اختلال می‌توانند همزمان در فردی رخ دهند و علائم مشابهی داشته باشند. در ادامه به بیان تفاوت‌ها می‌پردازیم.
- یکی از تفاوت‌های اصلی بین اوتیسم و ADHD در مورد کمبود توجه است. در ADHD، دشواری تمرکز بر یک موضوع برای مدت طولانی و کنترل حواس مشاهده می‌شود، در حالی که در اوتیسم، کمبود توجه به موضوعاتی که علاقه‌مندی ندارند و ارتباطات اجتماعی می‌تواند مشکلاتی ایجاد کند.
- در مورد مهارت‌های ارتباطی نیز تفاوت‌های قابل توجهی بین اوتیسم و ADHD وجود دارد. کودکان مبتلا به ADHD ممکن است صحبت کردن بیش از حد، نتوانند کنترل کلامشان را داشته باشند و به تأثیر کلامشان بر دیگران توجه نکنند. از سوی دیگر، کودکان با اوتیسم معمولاً دشواری در بیان احساسات و افکار خود دارند و ممکن است از حرکات و اشاره به منظور برقراری ارتباط استفاده نکنند.
- همچنین، در مورد روتین و ساختار نیز تفاوت‌هایی وجود دارد. کودکان مبتلا به ADHD به سرعت از ساختارهایی که برایشان جذاب نیستند خسته می‌شوند و علاقه‌مندی خود را از دست می‌دهند. در عین حال، کودکان اوتیسم به روتین و ساختار تأکید دارند و تغییرات در آن می‌تواند ناراحتی و عصبانیت آنها را به دنبال داشته باشد.
کودکان اوتیسم چه خصوصیاتی دارند؟
کودکان مبتلا به اوتیسم می‌توانند برخی از خصوصیات زیر را داشته باشند:
- کودکان اوتیسم ممکن است به صدای صدا زدن به اسمشان پاسخ ندهند.
- آنها ممکن است از برقراری تماس چشمی خودداری کنند.
- از پاسخ دادن به لبخند شما اجتناب کنند.
- اگر با یک طعم، بو یا صدا مشخصی مواجه شوند که آن را نپسندند معمولا بسیار عصبانی می‌شوند.
- در آنان حرکات تکراری مانند جابجایی انگشتان یا تکان دادن بدن مشاهده می‌شود
- معمولا نسبت به سایر کودکان کمتر صحبت می‌کنند و کلمات کمتری بکار می‌برند.
- همچنین کمتر بازی های تخیلی انجام می‌دهند.
- به علاوه غالبا عبارت‌های یکسانی را تکرار می‌کنند.
- آنها ممکن است به دیگران و حالات ذهنی یا احساساتشان توجه کمتری داشته باشند.
- کودکان اوتیسم ممکن است سبک صحبتی غیرمعمول داشته باشند.
- معمولا به موضوعات یا فعالیت‌های خاص علاقه بسیار شدید نشان می‌دهند.
- این کودکان در برقراری روابط دوستانه با مشکل مواجه می‌شوند و تمایل به تنها بودن دارند.
- در بیان احساسات خود راحت نیستند.
علائم اوتیسم در نوجوانان چیست؟
در نوجوانان، برخی علائم و نشانه‌های خاص می‌توانند به وجود آید که می‌تواند به والدین، معلمان و مراقبان کمک کند تا اوتیسم در نوجوانان را شناسایی کنند. در زیر، برخی از این علائم و نشانه‌ها را ذکر می‌کنیم.
مشکل در تعاملات اجتماعی و ارتباط
- دشواری در برقراری رابطه دوستی
- اشتباه در تشخیص نشانه‌ها و زبان بدن
- تفسیر اشتباه مکالمات
- ترجیح برقراری دوستی‌های آنلاین به جای روابط حضوری
- نقص در تماس چشمی
- اظهار نظر که “به جمع نمی‌پیوندم”
سختگیری و انعطاف‌ناپذیری در فکر (فکر کردن سیاه و سفید)
- مشکلات در پردازش حسی
- تجربه بار سنگینی از سر و صداهای محیطی مانند سر و صدای مدرسه
- ناتوانی در مقابله با صف‌ها و اتلاف زمان
- حساسیت به لمس
- مشکلات در برنامه‌ریزی و سازماندهی کارها، کیف و روز مدرسه
مشکلات عاطفی
- عدم اعتماد به نفس
- مشکل در بیان و تشخیص احساسات خود
- درجه اضطراب بیش از حد نسبت به وضعیتی که آن را تحریک می‌کند
- حالت افسردگی و ناراحتی روحی
- تمایل به انزوا از دنیای بیرون
علائم اوتیسم در بزرگسالان چیست؟
علائم اوتیسم در بزرگسالان می‌تواند متفاوت باشد، اما برخی علائم متداول را در زیر بیان می‌کنیم.
دشواری در درک افکار و احساسات دیگران
- مشکل در درک اینکه دیگران در چه فکری هستند یا چه احساسی دارند.
- اضطراب شدید در مواجهه با موقعیت‌های اجتماعی.
- دشواری در برقراری دوستی و تمایل به تنها بودن.
- به نظر رسیدن بی‌احترامی، بی‌اهمیتی یا بی‌توجهی کردن به دیگران بدون اینکه قصد این رفتارها را داشته باشند.
- دشواری در بیان احساسات شخصی خود.
تفسیر حرف‌ها و عبارات به صورت حرف به حرف
- درک کلام به صورت حرف به حرف و عدم درک اصطلاحات یا طنزها.
- عدم درک شوخ‌طبعی‌ها
- پیوستگی به روال روزانه و ایجاد اضطراب شدید در صورت تغییر آن.
علائم و رفتارهای تکراری
- عدم درک قوانین اجتماعی مانند قطع کردن صحبت‌های دیگران.
- اجتناب از تماس چشمی با دیگران.
- حساسیت زیاد به تماس بدنی از سوی دیگران یا عصبانیت شدید در صورت نزدیک شدن آنها.
- توجه به جزئیات کوچک، الگوها، بوها یا صداها که دیگران به آنها توجه نمی‌کنند.
- علاقه شدید به موضوعات یا فعالیت‌های خاص و علاقه به برنامه‌ریزی دقیق قبل از انجام آنها.
آیا بین زنان و مردان مبتلا به اوتیسم تفاوتی وجود دارد؟
بین زنان و مردان مبتلا به اوتیسم تفاوت‌هایی وجود دارد. در گذشته، اکتشاف و تشخیص اوتیسم بیشتر در مردان صورت می‌گرفته است و به همین دلیل، علائم اوتیسم در زنان به طور کلی کمتر شناخته می‌شدند. اما اکنون مطالعات نشان می‌دهند که اوتیسم در زنان نیز رخ می‌دهد و در برخی جوانب با اوتیسم در مردان تفاوت‌هایی وجود دارد. در ادامه در مورد تفاوت‌ها توضیح می‌دهیم.
- یکی از تفاوت‌های اصلی میان زنان و مردان مبتلا به اوتیسم در نحوه بروز و نمایش علائم است. زنان معمولا مهارت‌های اجتماعی و تعاملی بهتری دارند و در زندگی اجتماعی می‌توانند تعاملات بیشتری داشته باشند. آنها ممکن است بتوانند علائم اوتیسم را پنهان کنند و رفتارهای مناسب‌تری را نمایش دهند تا در جامعه بهتر جای بگیرند. این موضوع سبب تشخیص دیرهنگام یا عدم تشخیص اوتیسم در زنان می‌شود.
- علاوه بر این، زنان مبتلا به اوتیسم کمتر علائم تکراری نشان می‌دهند، به طوری که این علائم در مردان اوتیسمی بیشتر مشاهده می‌شود. همچنین، این زنان اغلب در درک احساسات و عواطف دیگران نسبت به مردان مبتلا به اوتیسم مشکل کمتری دارند و احتمالا بهتر بتوانند در موقعیت‌های اجتماعی متناسب عمل کنند.
- از طرف دیگر، تحقیقات نشان می‌دهد که زنان مبتلا به اوتیسم ممکن است با مشکلات روانشناختی، اضطراب و افسردگی مواجه شوند. همچنین، تشخیص اوتیسم در زنان ممکن است دشوارتر باشد زیرا علائم آنها کمتر به معیارهای تشخیصی متداول می‌خورند که برای مردان تعیین شده‌اند.
به طور کلی، تفاوت‌های بین زنان و مردان مبتلا به اوتیسم نشان می‌دهد که نیاز به توجه و آگاهی بیشتر در جامعه و حوزه تشخیص و پشتیبانی از زنان مبتلا به اوتیسم وجود دارد.
عوامل خطر ایجاد اوتیسم چیست؟
اوتیسم یک طیف از اختلالات بسیار پیچیده است و علائم متنوعی دارد که شدت آنها متفاوت است. به دلیل پیچیدگی این اختلال، عوامل ژنتیکی و محیطی متعددی در بروز آن نقش دارند. ژن‌ها به همراه تأثیرات محیطی می‌توانند در رشد کودک به نحوی که به اوتیسم منجر می‌شود، تأثیر بگذارند. در زیر به تعدادی از عوامل خطر ایجاد اوتیسم که شناخته شده هستند می‌پردازیم.
- کودکانی که دچار اختلالات ژنتیکی مانند سندرم فراگیل ایکس، سندرم داون و سندرم رت هستند، در مقایسه با دیگران، در معرض خطر بیشتری برای ابتلا به اوتیسم هستند. ژن‌های مختلفی ممکن است در توسعه اختلال طیف اوتیسم نقش داشته باشند. به طور مثال اختلال ژنتیکی سندرم رت با اختلال ذهنی، کاهش رشد سرعت سر و از دست دادن استفاده از دست مرتبط است. تقریبا تنها در دختران رخ می‌دهد. عوامل ژنتیکی دیگر شامل جهش‌های ژنتیکی یا تغییرات ژنتیکی نیز می‌توانند موجب افزایش خطر اوتیسم در کودک شوند. برخی جهش‌های ژنتیکی ممکن است به ارث رسیده باشند، در حالی که برخی دیگر به صورت تصادفی رخ می‌دهند. در بعضی موارد، ژن‌های دیگری در توسعه غیرطبیعی مغز یا تأثیر بر مسیرهای ارتباطی سلول‌های مغزی نقش دارند. بنابراین، برخی از ژن‌های دیگر نیز می‌توانند شدت علائم را تعیین کنند.
- اگرچه تحقیقات قطعی برای اثبات این ادعا وجود ندارد، اما به نظر می‌رسد سن والدین به عنوان یک عامل خطر در اوتیسم دخیل باشد. کودکانی که از والدینی که دارای سن بالا هستند متولد می‌شوند، در معرض خطر بیشتری برای ابتلا به اوتیسم قرار می‌گیرند.
- کودکانی که با وزن تولد کم به دنیا می‌آیند، در خطر بروز اوتیسم قرار دارند.
- وجود برادر یا خواهر مبتلا به اوتیسم خطر ابتلا به اوتیسم را برای کودک افزایش می‌دهد.
- نوزادانی که قبل از 26 هفته بارداری به دنیا می‌آیند، ممکن است خطر بالایی برای ابتلا به اوتیسم داشته باشند.
- اسکلروز توبروسیس، یک وضعیت است که در آن تومورهای خوش‌خیم در مغز تشکیل می‌شوند، ممکن است خطر ابتلا به اوتیسم را افزایش دهد.
- پسران تقریبا چهار برابر احتمال بیشتری برای ابتلا به اوتیسم نسبت به دختران دارند.
- در یک خانواده، اگر یکی از فرزندان اوتیسم داشته باشد، خطر بارداری و زایمان فرزند دیگری با اوتیسم بالا است. همچنین امکان وجود مشکلات کوچکی در ارتباطات اجتماعی یا ارتباطات خود والدین یا خویشان کودک وجود دارد که معمولا با اختلال طیف اوتیسم همخوانی دارد.
علاوه بر عوامل فوق، عوامل زیر نیز ممکن است در توسعه اوتیسم نقش داشته باشند یا خطر آن را افزایش دهند. با این حال، تحقیقات در حال انجام است تا این ادعاها را قطعی کنند.
- مشکلات در طول بارداری
- چاقی در طول بارداری یا افزایش وزن بیش از حد در طول بارداری
- مصرف الکل یا سیگار در طول بارداری
- عفونت‌های ویروسی
- تماس با ترکیبات شیمیایی و زندگی در محیط‌های آلوده
- دیابت بارداری و استفاده از برخی داروهای ضد تشنج یا ضد صرع در طول بارداری
- آلودگی هوا
سخن آخر:
در این مقاله درباره اوتیسم که بر تعاملات اجتماعی، رفتار و یادگیری فرد تأثیر می‌گذارد به تفصیل سخن گفتیم. خواندن این مقاله به خوانندگان کمک می‌کند تا درک بهتری راجع به اوتیسم و علائم آن پیدا کنند. همچنین برای آشنایی با روش‌های درمان و پشتیبانی موجود برای افراد مبتلا به اوتیسم و خانواده‌هایشان مفید است.
لیست پزشکان مرتبط:
مهدی سخابخشمتخصص مغز و اعصاب (نورولوژی) | تهران- بابک زمانیمتخصص مغز و اعصاب (نورولوژی) | تهران
- رویا ابوالفضلیمتخصص مغز و اعصاب (نورولوژی) | تهران
- علیرضا رنجبر نائینیمتخصص مغز و اعصاب (نورولوژی) | تهران
- سید سهراب هاشمی فشارکیمتخصص مغز و اعصاب (نورولوژی) | تهران
- اکبر سلطان زادهمتخصص مغز و اعصاب (نورولوژی) | تهران
- ساناز معصومیمتخصص مغز و اعصاب (نورولوژی) | تهران
- کلینیک مغز و اعصاب نورالیکلینیک مغز و اعصاب و نوروساینس | تهران
- شیرین بهبهانیمتخصص مغز و اعصاب (نورولوژی) | تهران
- احمد قمی فرمتخصص مغز و اعصاب و ستون فقرات | تهران
