چه غذایی برای پارکینسون مفید است ؟
رژیم غذایی پارکینسون: چه غذاهایی برای بهبود علائم مفید هستند؟
بیماری پارکینسون یک اختلال عصبی پیشرونده است که عمدتاً بر سیستم حرکتی تأثیر می‌گذارد و با علائمی مانند لرزش، سفتی عضلات و مشکلات تعادل شناخته می‌شود. در حالی که درمان‌های دارویی سنگ بنای مدیریت این بیماری هستند، نقش تغذیه به عنوان یک استراتژی حمایتی قدرتمند به‌طور فزاینده‌ای مورد توجه قرار گرفته است. اگرچه هیچ رژیم غذایی جادویی برای “درمان” پارکینسون وجود ندارد، اما انتخاب‌های هوشمندانه غذایی می‌توانند به شکل چشمگیری به مدیریت علائم، بهینه‌سازی اثربخشی داروها و ارتقای کیفیت کلی زندگی کمک کنند. تصور کنید بدن شما یک ارکستر پیچیده است و مغز رهبر آن. در پارکینسون، ارتباط بین رهبر ارکستر و نوازندگان (عضلات) دچار اختلال می‌شود. تغذیه مناسب مانند کوک کردن سازها و فراهم کردن بهترین آکوستیک برای سالن است؛ این کار اجرا را کامل نمی‌کند، اما به طور چشمگیری کیفیت آن را بهبود می‌بخشد.
یک رژیم غذایی متعادل و غنی از مواد مغذی می‌تواند با کاهش استرس اکسیداتیو و التهاب، که دو عامل کلیدی در تخریب سلول‌های عصبی تولیدکننده دوپامین هستند، از سلامت مغز محافظت کند. علاوه بر این، تغذیه مناسب نقش مستقیمی در مدیریت علائم غیرحرکتی شایع مانند یبوست، خستگی، افت فشار خون و مشکلات بلع دارد. درک ارتباط بین غذا، دارو و علائم بیماری، به افراد مبتلا به پارکینسون و مراقبان آن‌ها این قدرت را می‌دهد که کنترل بیشتری بر سلامت خود داشته باشند و با انرژی و توان بیشتری با چالش‌های روزمره روبرو شوند.
سلب مسئولیت مهم اطلاعات ارائه شده در این مقاله صرفاً برای اهداف آموزشی و اطلاع‌رسانی است و نباید جایگزین مشاوره، تشخیص یا درمان حرفه‌ای پزشکی شود. همیشه برای هرگونه سوالی در مورد وضعیت پزشکی خود، با پزشک یا سایر ارائه‌دهندگان خدمات بهداشتی واجد شرایط مشورت کنید. هرگز به دلیل چیزی که در این مقاله خوانده‌اید، توصیه‌های پزشکی حرفه‌ای را نادیده نگیرید یا در جستجوی آن تأخیر نکنید.
نکات کلیدی در یک نگاه
- تمرکز بر آنتی‌اکسیدان‌ها: مصرف میوه‌ها و سبزیجات رنگارنگ، آجیل و چای سبز به مبارزه با استرس اکسیداتیو در مغز کمک می‌کند.
- مدیریت پروتئین و لوودوپا: زمان‌بندی دقیق مصرف پروتئین می‌تواند اثربخشی داروی لوودوپا را افزایش داده و از نوسانات حرکتی جلوگیری کند.
- مقابله با یبوست: افزایش مصرف فیبر از طریق غلات کامل، حبوبات و میوه‌ها همراه با نوشیدن آب فراوان، برای بهبود عملکرد روده ضروری است.
- چربی‌های سالم مهم هستند: اسیدهای چرب امگا-۳ موجود در ماهی‌های چرب و گردو به کاهش التهاب و حمایت از سلامت عصبی کمک می‌کنند.
- هیدراتاسیون کافی: نوشیدن حداقل ۸ لیوان آب در روز برای مدیریت یبوست، جلوگیری از افت فشار خون و حفظ سلامت عمومی حیاتی است.
اصول اساسی یک رژیم غذایی سالم برای بیماران پارکینسون
پایه و اساس یک رژیم غذایی مفید برای پارکینسون، پیروی از یک الگوی غذایی سالم، متنوع و سرشار از مواد غذایی کامل (Whole Foods) است. به جای تمرکز بر یک ماده غذایی خاص، بهتر است یک رویکرد جامع در پیش بگیرید که بر الگوهای غذایی سالم و ثابت‌شده تأکید دارد.
رژیم مدیترانه‌ای و رژیم MIND (ترکیبی از رژیم مدیترانه‌ای و رژیم DASH برای توقف فشار خون) به عنوان دو الگوی غذایی ایده‌آل برای سلامت مغز شناخته می‌شوند و اصول آن‌ها برای افراد مبتلا به پارکینسون بسیار مفید است. این رژیم‌ها بر مصرف موارد زیر تأکید دارند:
- میوه‌ها و سبزیجات فراوان: به خصوص انواع توت‌ها و سبزیجات برگ‌دار سبز که منابع اصلی ویتامین‌ها، مواد معدنی و آنتی‌اکسیدان‌ها هستند.
- غلات کامل: مانند جو دوسر، برنج قهوه‌ای، کینوا و نان سبوس‌دار که فیبر محلول و نامحلول را برای سلامت روده و انرژی پایدار فراهم می‌کنند.
- حبوبات و آجیل: منابع عالی پروتئین گیاهی، فیبر، چربی‌های سالم و مواد معدنی مانند منیزیم.
- روغن زیتون فرابکر: به عنوان منبع اصلی چربی که سرشار از ترکیبات ضدالتهابی مانند اولئوکانتال است.
- ماهی و ماکیان: مصرف ماهی‌های چرب حداقل دو بار در هفته به عنوان منبع اصلی پروتئین حیوانی توصیه می‌شود.
- مصرف محدود گوشت قرمز، شیرینی‌جات و غذاهای فرآوری‌شده.
این الگوهای غذایی نه تنها به کاهش التهاب و استرس اکسیداتیو کمک می‌کنند، بلکه با حمایت از میکروبیوم روده (جامعه میکروب‌های مفید ساکن در روده) و تأمین مواد مغذی ضروری، به حفظ انرژی و تقویت سیستم ایمنی بدن نیز یاری می‌رسانند.
غذاهای سرشار از آنتی‌اکسیدان: سپر دفاعی برای مغز
یکی از نظریه‌های اصلی در مورد آسیب سلولی در بیماری پارکینسون، استرس اکسیداتیو است. این فرآیند زمانی رخ می‌دهد که تعادل بین رادیکال‌های آزاد (مولکول‌های ناپایدار که به سلول‌ها آسیب می‌رسانند) و آنتی‌اکسیدان‌ها (مولکول‌هایی که رادیکال‌های آزاد را خنثی می‌کنند) در بدن به هم می‌ریزد. مغز به دلیل مصرف بالای اکسیژن و فعالیت متابولیکی شدید، یک کارخانه تولید رادیکال آزاد است و به همین دلیل به ویژه در برابر استرس اکسیداتیو آسیب‌پذیر است. تصور می‌شود که این استرس به مرور زمان به سلول‌های عصبی تولیدکننده دوپامین آسیب زده و آن‌ها را از بین می‌برد.
مصرف یک رژیم غذایی غنی از آنتی‌اکسیدان‌ها می‌تواند به تقویت سیستم دفاعی بدن در برابر این آسیب‌ها کمک کند. فلاونوئیدها، دسته‌ای از آنتی‌اکسیدان‌های قوی که در گیاهان یافت می‌شوند، در مطالعات مختلف با کاهش خطر ابتلا به پارکینسون مرتبط بوده‌اند.
بهترین منابع آنتی‌اکسیدان‌ها کدامند؟
برای دریافت طیف وسیعی از آنتی‌اکسیدان‌ها، “رنگین‌کمانی” از میوه‌ها و سبزیجات را در رژیم غذایی خود بگنجانید:
- انواع توت‌ها: بلوبری، توت‌فرنگی، تمشک و شاه‌توت سرشار از آنتوسیانین‌ها هستند که به آن‌ها رنگ‌های غنی می‌دهند و از سد خونی-مغزی عبور کرده و اثرات محافظتی خود را مستقیماً اعمال می‌کنند.
- سبزیجات برگ‌دار تیره: اسفناج، کلم‌پیچ و سایر سبزیجات سبز تیره منابع عالی لوتئین، ویتامین‌ها و همچنین نیترات‌های طبیعی هستند که به بهبود جریان خون مغز کمک می‌کنند.
- آجیل و دانه‌ها: گردو، بادام و تخمه آفتابگردان حاوی ویتامین E، یک آنتی‌اکسیدان قوی محلول در چربی، هستند که از غشای سلول‌های عصبی محافظت می‌کند.
- میوه‌ها و سبزیجات نارنجی و قرمز: گوجه‌فرنگی (به‌ویژه پخته‌شده)، فلفل دلمه‌ای قرمز، هویج و مرکبات سرشار از لیکوپن، بتاکاروتن و ویتامین C هستند که سیستم ایمنی را تقویت می‌کنند.
- چای سبز و شکلات تلخ: چای سبز حاوی اپی‌گالوکاتچین گالات (EGCG) است که یک آنتی‌اکسیدان بسیار قوی است. شکلات تلخ (بالای ۷۰٪ کاکائو) نیز سرشار از فلاونول‌ها است که می‌توانند عملکرد شناختی را بهبود بخشند.
| گروه غذایی | آنتی‌اکسیدان کلیدی | نمونه منابع غذایی |
|---|---|---|
| توت‌ها | آنتوسیانین‌ها، ویتامین C | بلوبری، توت‌فرنگی، شاه‌توت، تمشک، گیلاس |
| سبزیجات برگ‌دار | لوتئین، زآگزانتین، ویتامین K | اسفناج، کلم‌پیچ، برگ چغندر، بروکلی |
| آجیل و دانه‌ها | ویتامین E، سلنیوم | گردو، بادام، پکان، تخمه آفتابگردان، دانه کتان |
| سبزیجات رنگی | بتاکاروتن، لیکوپن | هویج، گوجه‌فرنگی، فلفل دلمه‌ای، کدو حلوایی، چغندر |
| نوشیدنی‌ها | کاتچین‌ها، فلاونول‌ها | چای سبز، قهوه، شکلات تلخ (بالای ۷۰٪) |
چربی‌های سالم و امگا-۳: کاهش التهاب و حمایت از عملکرد مغز
التهاب مزمن نقش مهمی در فرآیندهای تخریب عصبی در پارکینسون ایفا می‌کند. اسیدهای چرب امگا-۳، نوعی چربی غیراشباع چندگانه، به دلیل خواص ضدالتهابی قوی خود شناخته شده‌اند. این چربی‌ها جزء حیاتی غشای سلول‌های مغزی هستند و به حفظ سیالیت و انعطاف‌پذیری آن‌ها کمک می‌کنند که برای انتقال سریع پیام‌های عصبی ضروری است.
گنجاندن منابع غنی از امگا-۳ در رژیم غذایی می‌تواند به کاهش التهاب سیستمیک و محافظت از سلامت مغز کمک کند. در مقابل، چربی‌های اشباع (موجود در گوشت قرمز و لبنیات پرچرب) و چربی‌های ترانس (موجود در غذاهای فرآوری‌شده و سرخ‌شده) می‌توانند التهاب را تشدید کنند.
منابع غنی از امگا-۳
- ماهی‌های چرب: سالمون، ساردین، ماهی خال‌مخالی (Mackerel) و شاه‌ماهی (Herring) بهترین منابع امگا-۳ نوع EPA و DHA هستند. این دو نوع امگا-۳ به طور مستقیم توسط مغز استفاده می‌شوند. سعی کنید حداقل دو بار در هفته ماهی چرب مصرف کنید.
- منابع گیاهی: گردو، دانه کتان آسیاب‌شده، دانه چیا و شاهدانه منابع خوبی از امگا-۳ گیاهی نوع ALA هستند. بدن می‌تواند ALA را به EPA و DHA تبدیل کند، اما این فرآیند بازدهی کمی دارد. با این حال، این منابع گیاهی به دلیل داشتن فیبر و سایر مواد مغذی همچنان بسیار ارزشمند هستند.
- روغن زیتون فرابکر: این روغن سرشار از اولئوکانتال است، ترکیبی که خواص ضدالتهابی مشابه ایبوپروفن دارد و همچنین حاوی چربی‌های تک غیراشباع است که برای سلامت قلب مفیدند.
مدیریت تداخل پروتئین با داروی لوودوپا
مهم: قبل از هرگونه تغییر در رژیم غذایی یا زمان‌بندی مصرف داروها، حتماً با پزشک یا داروساز خود مشورت کنید.
لوودوپا (معمولاً در ترکیب با کاربیدوپا مانند Sinemet) مؤثرترین دارو برای مدیریت علائم حرکتی پارکینسون است. با این حال، جذب این دارو در روده کوچک و عبور آن از سد خونی-مغزی می‌تواند تحت تأثیر پروتئین‌های موجود در غذا قرار گیرد. لوودوپا از همان مسیر انتقالی استفاده می‌کند که اسیدهای آمینه (واحدهای سازنده پروتئین) برای جذب شدن به کار می‌برند. در نتیجه، مصرف یک وعده غذایی سرشار از پروتئین همزمان با دارو، مانند سوار شدن به یک اتوبوس شلوغ است؛ رقابت برای صندلی‌ها (گیرنده‌ها) زیاد است و ممکن است لوودوپا نتواند به مقصد خود (مغز) برسد. این امر منجر به کاهش اثربخشی دارو و بروز نوسانات حرکتی (پدیده‌ی “on-off”) می‌شود.
استراتژی‌های زمان‌بندی مصرف پروتئین
برای بیمارانی که این نوسانات را تجربه می‌کنند، استراتژی “تنظیم پروتئین” (Protein Redistribution Diet) ممکن است مفید باشد:
- مصرف دارو با معده خالی: دارو را ۳۰ تا ۶۰ دقیقه قبل از غذا یا حداقل دو ساعت پس از غذا با یک لیوان پر از آب مصرف کنید تا جذب آن به حداکثر برسد.
- انتقال پروتئین به وعده آخر روز: بخش عمده پروتئین روزانه خود (گوشت، ماهی، تخم‌مرغ) را در وعده شام مصرف کنید. این کار باعث می‌شود در طول روز که نیاز به تحرک و عملکرد بهینه دارید، دارو بهترین اثر را داشته باشد.
- توزیع یکنواخت پروتئین: برای برخی افراد، تقسیم مساوی پروتئین در وعده‌های کوچک‌تر در طول روز بهتر عمل می‌کند. این کار از ایجاد قله‌های بزرگ اسید آمینه در خون جلوگیری می‌کند.
این استراتژی‌ها برای همه ضروری نیست و فقط باید تحت نظر پزشک یا متخصص تغذیه اجرا شود، زیرا محدودیت پروتئین می‌تواند خطر سوءتغذیه و از دست دادن توده عضلانی (سارکوپنی) را به همراه داشته باشد.
مقابله با یبوست: نقش کلیدی فیبر، مایعات و پروبیوتیک‌ها
یبوست یکی از شایع‌ترین و آزاردهنده‌ترین علائم غیرحرکتی پارکینسون است که گاهی سال‌ها قبل از بروز علائم حرکتی ظاهر می‌شود. این مشکل به دلیل تأثیر بیماری بر سیستم عصبی خودمختار (که حرکات روده را کنترل می‌کند)، عوارض جانبی برخی داروها و کاهش فعالیت بدنی رخ می‌دهد.
چگونه فیبر بیشتری دریافت کنیم؟
فیبر با افزودن حجم به مدفوع (فیبر نامحلول) و نرم کردن آن (فیبر محلول)، به حرکت روان‌تر آن در روده کمک می‌کند. هدف‌گذاری برای دریافت ۲۵ تا ۳۵ گرم فیبر در روز توصیه می‌شود.
- غلات کامل: جو دوسر، کینوا، برنج قهوه‌ای و نان‌های ۱۰۰٪ سبوس‌دار.
- حبوبات: لوبیا، عدس، نخود و لپه.
- میوه‌ها: سیب و گلابی با پوست، آلو خشک، انجیر، کیوی و انواع توت‌ها.
- سبزیجات: کلم بروکلی، هویج، کنگر فرنگی و سبزیجات برگ‌دار.
اهمیت مایعات و سلامت روده
نکته مهم: هنگام افزایش مصرف فیبر، باید مصرف مایعات خود را نیز به همان نسبت افزایش دهید. در غیر این صورت، فیبر می‌تواند یبوست را تشدید کند. نوشیدن حداقل ۸ لیوان (حدود ۲ لیتر) آب یا سایر مایعات بدون قند در طول روز ضروری است. پروبیوتیک‌ها و پری‌بیوتیک‌ها: شواهد فزاینده‌ای از ارتباط بین سلامت روده و بیماری پارکینسون (محور روده-مغز) حمایت می‌کنند. مصرف غذاهای حاوی پروبیوتیک (باکتری‌های مفید) مانند ماست، کفیر و سبزیجات تخمیری (کیمچی، کلم‌ترش) و غذاهای پری‌بیوتیک (غذای باکتری‌های خوب) مانند سیر، پیاز و مارچوبه می‌تواند به بهبود تعادل میکروبیوم روده و عملکرد گوارشی کمک کند.
غذاهایی که باید محدود یا از آن‌ها اجتناب کرد
در حالی که تمرکز اصلی باید بر افزودن غذاهای مغذی باشد، محدود کردن برخی مواد غذایی نیز می‌تواند به کاهش التهاب، بهبود سلامت کلی و کاهش بار اکسیداتیو کمک کند:
- غذاهای بسیار فرآوری‌شده: این غذاها (فست‌فود، چیپس، غذاهای بسته‌بندی شده) معمولاً سرشار از چربی‌های اشباع و ترانس، قند افزوده و سدیم هستند که همگی می‌توانند به التهاب دامن بزنند و فاقد مواد مغذی ضروری هستند.
- مصرف بیش از حد قند: نوشیدنی‌های شیرین، کیک‌ها و شیرینی‌جات می‌توانند باعث نوسانات شدید قند خون، افزایش التهاب و آسیب به رگ‌های خونی مغز شوند.
- لبنیات پرچرب: برخی مطالعات اپیدمیولوژیک ارتباطی بین مصرف زیاد لبنیات پرچرب و افزایش اندک خطر پارکینسون را نشان داده‌اند. دلیل این ارتباط مشخص نیست اما ممکن است به باقی‌مانده برخی آفت‌کش‌ها در چربی شیر مرتبط باشد. لبنیات منبع مهمی از کلسیم است، بنابراین در صورت تمایل، می‌توانید انواع کم‌چرب یا ارگانیک را انتخاب کنید.
- مقادیر زیاد گوشت قرمز: مصرف زیاد گوشت قرمز، به ویژه گوشت‌های فرآوری‌شده (سوسیس، کالباس)، با افزایش التهاب و استرس اکسیداتیو مرتبط است. بهتر است آن را به نفع ماهی، ماکیان و پروتئین‌های گیاهی محدود کنید.
ویتامین‌ها و مواد معدنی مهم: آیا به مکمل نیاز دارم؟
مهم: قبل از مصرف هرگونه مکمل، با پزشک خود مشورت کنید تا از عدم تداخل آن با داروها و مناسب بودن دوز آن اطمینان حاصل کنید.
افراد مبتلا به پارکینسون ممکن است در معرض خطر کمبود برخی مواد مغذی باشند.
- ویتامین D و کلسیم: سلامت استخوان‌ها در بیماران پارکینسون به دلیل افزایش خطر زمین خوردن و شکستگی بسیار مهم است. کمبود ویتامین D در این بیماران شایع است. منابع غذایی ویتامین D محدود هستند، بنابراین قرار گرفتن منظم در معرض نور خورشید و در صورت لزوم، مصرف مکمل تحت نظر پزشک، ضروری است.
- ویتامین‌های گروه B: به ویژه ویتامین B12 و فولات (B9) برای سلامت سیستم عصبی حیاتی هستند. همچنین، ویتامین B6 برای تولید دوپامین ضروری است، اما مکمل آن می‌تواند با جذب لوودوپا تداخل کند (این مشکل در داروهای ترکیبی مانند Sinemet که حاوی کاربیدوپا هستند، وجود ندارد).
- آهن: اگرچه آهن برای جلوگیری از کم‌خونی ضروری است، اما مصرف مکمل آهن باید با احتیاط انجام شود. آهن می‌تواند به لوودوپا متصل شده و جذب آن را کاهش دهد. همچنین، آهن اضافی در مغز می‌تواند استرس اکسیداتیو را افزایش دهد. مکمل آهن را فقط در صورت تشخیص کم‌خونی و با فاصله زمانی از لوودوپا مصرف کنید.
پرسش‌های متداول (FAQ)
۱. آیا باقلا برای بیماران پارکینسون مفید است؟ باقلا (Fava Beans) به طور طبیعی حاوی مقادیر کمی لوودوپا است. برخی بیماران گزارش می‌دهند که مصرف آن به بهبود علائمشان کمک می‌کند. با این حال، میزان لوودوپا در باقلا بسیار متغیر و غیرقابل پیش‌بینی است و مصرف زیاد آن می‌تواند باعث نوسانات حرکتی یا دیسکینزی (حرکات غیرارادی) شود. هرگز باقلا را جایگزین داروهای خود نکنید و قبل از افزودن آن به رژیم غذایی خود با پزشک مشورت کنید.
۲. آیا رژیم کتوژنیک برای پارکینسون توصیه می‌شود؟ رژیم کتوژنیک (بسیار کم کربوهیدرات و پرچرب) در مرحله تحقیقاتی است. تئوری این است که با تغییر منبع سوخت مغز از گلوکز به کتون‌ها، می‌تواند اثرات محافظتی برای نورون‌ها داشته باشد. اما پیروی از آن دشوار است و می‌تواند عوارض جانبی مانند یبوست، کمبود مواد مغذی و افزایش کلسترول را به همراه داشته باشد. در حال حاضر، این رژیم به طور کلی توصیه نمی‌شود مگر اینکه تحت نظارت دقیق پزشکی انجام شود.
۳. چگونه با مشکلات بلع (دیسفاژی) در پارکینسون مقابله کنیم؟ مشکلات بلع در مراحل پیشرفته‌تر شایع است. برای مدیریت آن، غذاهای نرم‌تر و مرطوب‌تر (پوره، سوپ) را انتخاب کنید. غذا را به لقمه‌های کوچک تقسیم کرده و به آرامی بجوید. هنگام خوردن صاف بنشینید و از صحبت کردن همزمان خودداری کنید. مشورت با یک آسیب‌شناس گفتار و زبان (گفتاردرمانگر) برای ارزیابی و دریافت راهکارهای ایمن ضروری است.
۴. آیا مصرف قهوه برای بیماران پارکینسون خوب است یا بد؟ تحقیقات گسترده نشان داده‌اند که مصرف کافئین با کاهش خطر ابتلا به پارکینسون (به‌ویژه در مردان) مرتبط است. برای افراد مبتلا، کافئین ممکن است به بهبود علائم حرکتی و کاهش خواب‌آلودگی روزانه کمک کند. با این حال، مصرف بیش از حد آن می‌تواند باعث اضطراب، بی‌خوابی یا تکرر ادرار شود. مصرف متعادل (۱ تا ۳ فنجان در روز) برای اکثر افراد بی‌خطر به نظر می‌رسد.
۵. بهترین صبحانه برای یک فرد مبتلا به پارکینسون که لوودوپا مصرف می‌کند چیست؟ یک صبحانه ایده‌آل باید کم‌پروتئین و سرشار از فیبر و کربوهیدرات‌های پیچیده باشد تا با جذب دارو تداخل نکند. گزینه‌های خوب عبارتند از: بلغور جو دوسر با انواع توت‌ها و دانه چیا، نان تست سبوس‌دار با آووکادو و گوجه‌فرنگی، یا یک اسموتی میوه با پایه آب یا شیر گیاهی (مانند شیر بادام).
راهکارهای نهایی برای مدیریت رژیم غذایی در پارکینسون
تغذیه یک ابزار قدرتمند و فعال برای مدیریت بیماری پارکینسون است. با تمرکز بر یک رژیم غذایی کامل، غنی از آنتی‌اکسیدان‌ها، چربی‌های سالم و فیبر، می‌توانید به بهبود سلامت مغز، مدیریت علائم و افزایش کیفیت زندگی خود کمک کنید. به یاد داشته باشید که برنامه‌ریزی وعده‌های غذایی، به خصوص در مورد زمان‌بندی مصرف دارو و پروتئین، می‌تواند تفاوت بزرگی ایجاد کند.
هیچ رویکرد یکسانی برای همه وجود ندارد و نیازهای تغذیه‌ای هر فرد منحصر به فرد است. بدن شما بهترین راهنماست؛ به واکنش‌های آن به غذاهای مختلف توجه کنید. همکاری با تیم درمانی، به ویژه یک متخصص تغذیه یا رژیم‌درمانگر که با بیماری پارکینسون آشنایی دارد، می‌تواند به شما در ایجاد یک برنامه غذایی شخصی‌سازی‌شده، ایمن و مؤثر کمک کند.
برای ارزیابی دقیق شرایط و دریافت یک برنامه غذایی متناسب با نیازهایتان، حتماً با پزشک متخصص مغز و اعصاب و یک متخصص تغذیه مشورت کنید.
منبع :
لیست پزشکان مرتبط:
مهدی سخابخشمتخصص مغز و اعصاب (نورولوژی) | تهران- بابک زمانیمتخصص مغز و اعصاب (نورولوژی) | تهران
- رویا ابوالفضلیمتخصص مغز و اعصاب (نورولوژی) | تهران
- علیرضا رنجبر نائینیمتخصص مغز و اعصاب (نورولوژی) | تهران
- سید سهراب هاشمی فشارکیمتخصص مغز و اعصاب (نورولوژی) | تهران
- اکبر سلطان زادهمتخصص مغز و اعصاب (نورولوژی) | تهران
- کلینیک مغز و اعصاب نورالیکلینیک مغز و اعصاب و نوروساینس | تهران
- ساناز معصومیمتخصص مغز و اعصاب (نورولوژی) | تهران
- منیره اسلامیمتخصص مغز و اعصاب (نورولوژی) | تهران
- فاطمه شعبانیمتخصص مغز و اعصاب (نورولوژی) | تهران
