چه غذایی هایی برای پارکینسون ضرر دارد ؟
بیماری پارکینسون یک اختلال عصبی پیشرونده و پیچیده است که عمدتاً بر سیستم حرکتی بدن تأثیر میگذارد، اما علائم غیرحرکتی آن نیز به همان اندازه میتوانند بر کیفیت زندگی فرد سایه بیفکنند. در حالی که درمانهای دارویی، بهویژه داروی حیاتی لوودوپا، سنگ بنای اصلی مدیریت این بیماری هستند، استراتژیهای مکمل نقش غیرقابل انکاری در بهبود کیفیت زندگی بیماران ایفا میکنند. در میان این استراتژیها، رژیم غذایی یکی از قدرتمندترین و در دسترسترین ابزارهایی است که میتواند به کنترل علائم، بهبود چشمگیر اثربخشی داروها، کاهش عوارض جانبی و ارتقای سلامت عمومی کمک کند. یک رژیم غذایی هوشمندانه، فراتر از تامین کالری، یک مداخله درمانی فعال محسوب میشود.
این مقاله به بررسی عمیق و مبتنی بر شواهد گروههای غذایی میپردازد که ممکن است علائم پارکینسون را تشدید کنند، با داروها تداخل داشته باشند یا به طور کلی برای سلامت مغز و بدن در این شرایط نامناسب باشند. درک دقیق اینکه “چه غذاهایی برای پارکینسون ضرر دارد” به شما و عزیزانتان کمک میکند تا با انتخابهای آگاهانهتر، مسیر پرچالش مدیریت بیماری را هموارتر سازید. با این حال، به یاد داشته باشید که هر بیمار پارکینسون یک فرد منحصر به فرد با نیازها، علائم و پاسخهای متفاوت به درمان است. بنابراین، بهترین رژیم غذایی، برنامهای پویا و شخصیسازی شده است که متناسب با شرایط خاص شما و تحت نظارت مستمر تیم درمانیتان تنظیم شده باشد.
سلب مسئولیت مهم اطلاعات ارائه شده در این مقاله صرفاً جنبه آموزشی دارد و به هیچ عنوان جایگزین مشاوره، تشخیص یا درمان حرفهای پزشکی نیست. قبل از ایجاد هرگونه تغییر در رژیم غذایی یا برنامه درمانی خود، حتماً با پزشک متخصص مغز و اعصاب یا یک متخصص تغذیه معتبر مشورت کنید. هرگونه اقدام بر اساس اطلاعات این مقاله، مسئولیت شخصی شما خواهد بود.
نکات کلیدی در یک نگاه
- مدیریت پروتئین: مصرف بیش از حد پروتئین، به خصوص همزمان با داروی لوودوپا، میتواند اثربخشی دارو را به شدت کاهش دهد. زمانبندی دقیق مصرف پروتئین در طول روز بسیار مهم است.
- پرهیز از غذاهای فرآوریشده: غذاهای سرشار از قندهای افزوده، چربیهای اشباع و ترانس میتوانند التهاب سیستمیک را در بدن افزایش داده و با آسیب رساندن به سلامت روده، به طور غیرمستقیم به سلامت مغز آسیب بزنند.
- احتیاط در مصرف لبنیات: برخی تحقیقات علمی گسترده، ارتباطی بین مصرف زیاد لبنیات (بهویژه شیر پرچرب) و افزایش ریسک یا تشدید علائم پارکینسون را، خصوصا در مردان، نشان دادهاند.
- توجه به مشکلات بلع (دیسفاژی): از غذاهای سفت، خشک و چسبنده که خطر خفگی و عفونت ریه (پنومونی آسپیراسیون) را برای بیماران مبتلا به اختلال در بلع افزایش میدهają، باید به طور جدی اجتناب شود.
- محدود کردن الکل: الکل میتواند مشکلات تعادل و هماهنگی را تشدید کند، با داروهای پارکینسون تداخل خطرناک ایجاد نماید و کیفیت پایین خواب را که خود از مشکلات شایع این بیماری است، به طور قابل توجهی مختل کند.
چرا رژیم غذایی در بیماری پارکینسون اهمیت دارد؟
رژیم غذایی نقشی فراتر از تأمین انرژی در بیماران پارکینسون دارد. انتخابهای غذایی روزانه میتوانند مستقیماً بر علائم بیماری، اثربخشی داروها و سلامت کلی سیستم عصبی تأثیر بگذارند و به عنوان یک عامل تعیینکننده در مدیریت بلندمدت بیماری عمل کنند.
تأثیر رژیم غذایی بر علائم حرکتی و غیرحرکتی
بسیاری از بیماران پارکینسون با علائم غیرحرکتی طاقتفرسایی مانند یبوست مزمن، خستگی ناتوانکننده و نوسانات خلقی از جمله افسردگی و اضطراب دست و پنجه نرم میکنند. یک رژیم غذایی نامناسب میتواند این مشکلات را به شدت تشدید کند. برای مثال، مصرف کم فیبر (موجود در میوهها، سبزیجات و غلات کامل) و مایعات ناکافی، یبوست را که یکی از شایعترین و آزاردهندهترین علائم غیرحرکتی است، بدتر میکند. یبوست شدید خود میتواند باعث کاهش جذب داروها و احساس کلی ناخوشی شود. از سوی دیگر، غذاهای فرآوریشده و سرشار از قندهای ساده میتوانند باعث نوسانات شدید قند خون و در نتیجه تشدید خستگی و بیحالی شوند.
تحقیقات جدید همچنین بر محور روده-مغز (Gut-Brain Axis)، یعنی ارتباط دوطرفه و پیچیده بین سیستم گوارش و مغز، تأکید دارند. سلامت میکروبیوم روده (جامعه تریلیونها باکتری مفیدی که در روده زندگی میکنند) تأثیر مستقیمی بر التهاب عصبی (Neuroinflammation) دارد که یکی از عوامل کلیدی در آسیب و مرگ سلولهای عصبی در بیماری پارکینسون است. رژیم غذایی غنی از پریبیوتیکها (فیبرهایی که غذای باکتریهای خوب هستند) و پروبیوتیکها (باکتریهای زنده مفید) و سرشار از مواد ضدالتهابی (مانند امگا-۳ در ماهیهای چرب) میتواند به حفظ سلامت این محور کمک کرده و در مقابل، رژیمهای التهابزا (سرشار از قند و چربیهای ناسالم) این تعادل را بر هم میزنند.
تداخل غذا با داروی لوودوپا (مهمترین داروی پارکینسون)
مهمترین و شناختهشدهترین تداخل غذایی در بیماری پارکینسون مربوط به داروی لوودوپا (Levodopa) است. این دارو پیشساز دوپامین است و پس از ورود به مغز به دوپامین تبدیل شده و به کنترل علائم حرکتی کمک میکند. برای اینکه لوودوپا مؤثر باشد، باید از روده کوچک جذب شده و سپس از طریق سد خونی-مغزی (Blood-Brain Barrier)، که یک فیلتر محافظتی برای مغز است، عبور کند.
مشکل از آنجا ناشی میشود که پروتئینهای موجود در غذا (گوشت، مرغ، ماهی، لبنیات، تخم مرغ و حبوبات) پس از هضم به واحدهای سازنده خود یعنی اسیدهای آمینه تجزیه میشوند. لوودوپا خود از نظر ساختاری شبیه به برخی از این اسیدهای آمینه است. هم لوودوپا و هم این اسیدهای آمینه برای جذب از دیواره روده و عبور از سد خونی-مغزی، از یک سیستم انتقال مشترک به نام حاملهای اسید آمینه خنثی بزرگ (LNAAs) استفاده میکنند. در نتیجه، اگر یک وعده غذایی پر پروتئین همزمان با مصرف لوودوپا خورده شود، یک “ترافیک سنگین” و “رقابت” برای استفاده از این حاملها ایجاد میشود. در این رقابت، اسیدهای آمینه فراوان موجود در غذا معمولاً پیروز میشوند و فضای کمتری برای انتقال لوودوپا باقی میماند. این پدیده باعث کاهش شدید جذب و اثربخشی دارو شده و منجر به بروز نوسانات حرکتی یا “دورههای خاموشی” (Off Periods) میشود که در آن علائم بیمار مجدداً ظاهر میشوند.
5 گروه غذایی که افراد مبتلا به پارکینسون باید محدود کنند یا از آنها بپرهیزند
بر اساس شواهد علمی و توصیههای بالینی، محدود کردن یا پرهیز هوشمندانه از گروههای غذایی زیر میتواند به مدیریت بهتر بیماری و افزایش کیفیت زندگی کمک شایانی کند.
1. غذاهای بسیار فرآوریشده و فستفودها
این دسته از غذاها، دشمن سلامت عمومی و به ویژه سلامت مغز در حال مبارزه با یک بیماری دژنراتیو هستند. آنها معمولاً حاوی مقادیر بسیار زیادی قند افزوده (مانند شربت ذرت با فروکتوز بالا)، نمک، چربیهای اشباع و چربیهای ترانس (Trans Fats) هستند که همگی به شدت التهابزا هستند.
- چرا مضر هستند؟ استرس اکسیداتیو (آسیب سلولی ناشی از رادیکالهای آزاد) و التهاب مزمن، دو عامل اصلی در تخریب سلولهای عصبی تولیدکننده دوپامین در مغز هستند. غذاهای فرآوریشده با افزایش این دو فرآیند مخرب، میتوانند به طور بالقوه به پیشرفت بیماری کمک کنند. این غذاها همچنین حاوی مواد نگهدارنده، رنگهای مصنوعی و طعمدهندههایی هستند که میتوانند تعادل میکروبیوم روده را مختل کنند. علاوه بر این، این غذاها عملاً فاقد مواد مغذی حیاتی مانند فیبر، ویتامینها، مواد معدنی و آنتیاکسیدانهای محافظ سلولی هستند.
- مثالهای دقیقتر: نوشابههای گازدار و آبمیوههای صنعتی، کیکها، کلوچهها و شیرینیهای بستهبندی شده، چیپس و اسنکهای شور، غذاهای منجمد و آماده، سوپهای کنسروی، فستفودها (پیتزا، همبرگر، سیبزمینی سرخکرده) و گوشتهای فرآوریشده (سوسیس، کالباس، بیکن) که حاوی نیترات و نیتریت هستند.
2. مصرف زیاد پروتئین در زمان نامناسب
همانطور که به تفصیل توضیح داده شد، این موضوع بیشتر به زمانبندی مصرف پروتئین مربوط میشود تا حذف کامل آن از رژیم غذایی. پروتئین برای حفظ توده عضلانی، قدرت بدنی و سلامت کلی بدن ضروری است، به ویژه در بیماران پارکینسون که در معرض خطر سارکوپنی (تحلیل عضلانی) قرار دارند. اما مصرف آن باید کاملاً هوشمندانه و برنامهریزی شده باشد.
- راهکار چیست؟ استراتژی “تعدیل پروتئین” (Protein Redistribution Diet) مؤثرترین راهکار شناخته شده است. در این روش، بخش عمده پروتئین روزانه (حدود ۸۰-۹۰٪) به آخرین وعده غذایی روز یعنی شام منتقل میشود، زمانی که نیاز به تحرک و عملکرد بهینه حرکتی کمتر است و فرد در حال استراحت است. در طول روز، وعدههای غذایی باید عمدتاً شامل کربوهیدراتهای پیچیده (که انرژی پایدار آزاد میکنند)، سبزیجات و میوهها باشند تا لوودوپا بتواند بدون رقابت و با حداکثر کارایی جذب شود.
- مهم: قبل از اجرای این استراتژی، حتماً با پزشک و متخصص تغذیه مشورت کنید. این رژیم برای همه مناسب نیست و نیاز به برنامهریزی دقیق برای جلوگیری از سوءتغذیه دارد.
جدول پیشنهادی برای زمانبندی مصرف لوودوپا و وعدههای غذایی:
زمان مصرف لوودوپا | بهترین زمان برای وعده غذایی | نوع وعده غذایی پیشنهادی |
---|---|---|
۳۰-۶۰ دقیقه قبل از صبحانه | صبحانه | نان سبوسدار با مربای کمشکر، جو دوسر پخته شده با آب یا شیر گیاهی به همراه میوههایی مثل توت، غلات صبحانه کمپروتئین. |
۳۰-۶۰ دقیقه قبل از ناهار | ناهار | سالاد سبزیجات رنگارنگ با سس روغن زیتون و غلاتی مانند کینوا یا بلغور، پاستا با سس سبزیجات فراوان، سوپ عدس یا سبزیجات غلیظ. |
۳۰-۶۰ دقیقه قبل از شام | شام | یک قطعه کوچک (به اندازه کف دست) از ماهی سالمون، مرغ گریل شده یا گوشت بدون چربی؛ یا منابع پروتئین گیاهی مانند لوبیا و عدس به همراه سبزیجات بخارپز. |
3. محصولات لبنی، بهویژه انواع پرچرب
ارتباط بین مصرف لبنیات و بیماری پارکینسون موضوعی است که در سالهای اخیر توجه زیادی را به خود جلب کرده است. چندین مطالعه اپیدمیولوژیک بزرگ و معتبر، به ویژه در مردان، ارتباطی بین مصرف زیاد شیر و سایر محصولات لبنی و افزایش خطر ابتلا به پارکینسون را نشان دادهاند.
- مکانیسم احتمالی چیست؟ مکانیسم دقیق هنوز در حال بررسی است. یک تئوری قوی این است که محصولات لبنی ممکن است سطح اسید اوریک خون را کاهش دهند. اسید اوریک یک آنتیاکسیدان بسیار قوی در بدن است و مطالعات نشان دادهاند که سطوح بالاتر آن با کاهش خطر پارکینسون و پیشرفت کندتر بیماری مرتبط است. تئوری دیگر به تأثیر لبنیات بر تغییر میکروبیوم روده یا وجود برخی آلایندههای محیطی احتمالی در شیر که ممکن است اثرات سمی بر اعصاب داشته باشند، اشاره دارد.
- توصیه: نیازی به حذف کامل و ناگهانی لبنیات نیست، مگر اینکه حساسیت یا عدم تحمل لاکتوز داشته باشید. با این حال، توصیه میشود مصرف را به حد اعتدال (مثلاً یک واحد در روز) کاهش دهید و ترجیحاً از گزینههای کمچرب یا جایگزینهای گیاهی غنیشده با کلسیم و ویتامین D مانند شیر بادام، سویا یا جو دوسر استفاده کنید. این ویتامینها برای حفظ سلامت استخوانها که در بیماران پارکینسون به دلیل خطر بالای زمین خوردن اهمیت ویژهای دارد، حیاتی هستند.
4. غذاهای سفت، خشک و دشوار برای بلع
دیسفاژی (Dysphagia) یا اختلال در بلع، یکی از عوارض جدی، خطرناک و متأسفانه شایع پارکینسون است که به دلیل ضعف و ناهماهنگی عضلات گلو، دهان و زبان رخ میدهد. این مشکل نه تنها لذت غذا خوردن را از بین میبرد، بلکه خطر خفگی و پنومونی آسپیراسیون (عفونت شدید ریه ناشی از ورود غذا یا مایعات به مجاری هوایی به جای مری) را به شدت افزایش میدهد.
- از چه غذاهایی باید پرهیز کرد؟
- غذاهای سفت و شکننده: آجیل کامل، آبنباتهای سفت، پاپکورن، چیپس، سبزیجات خام (مانند هویج و کرفس)، گوشتهای سفت و خشک.
- غذاهای چسبنده: نان سفید نرم و تازه، کره بادامزمینی غلیظ، پنیر پیتزای کشدار، شیرینیهای خمیری.
- غذاهای با بافت دوگانه: سوپهایی که حاوی قطعات جامد و مایع هستند (مانند سوپ رشته یا آش)، غلات صبحانه همراه با شیر. مدیریت همزمان مایع و جامد برای عضلات ضعیف بلع بسیار دشوار است.
- راهکار: غذاها باید نرم، مرطوب و دارای بافت یکدست باشند. پوره کردن، خرد کردن ریز، یا پختن طولانیمدت غذاها در سسها و مایعات میتواند به ایمنسازی آنها کمک کند. مشورت با یک گفتاردرمانگر (Speech Therapist) برای ارزیابی دقیق عملکرد بلع و دریافت توصیههای تخصصی در مورد اصلاح بافت غذا و مایعات (مثلاً استفاده از غلیظکنندهها) کاملاً ضروری و حیاتی است.
5. الکل و مصرف بیش از حد کافئین
- الکل: بیماران پارکینسون اغلب با مشکلات تعادل، سرگیجه و راه رفتن مواجه هستند. الکل با تأثیر مستقیم بر مخچه و سیستم عصبی مرکزی، این مشکلات را به شدت تشدید کرده و خطر زمین خوردن و آسیبهای جدی مانند شکستگی لگن را افزایش میدهد. علاوه بر این، الکل میتواند با بسیاری از داروهای مورد استفاده برای پارکینسون (بهویژه آرامبخشها و خوابآورها) تداخل داشته باشد و باعث خوابآلودگی بیش از حد و خطرناک شود. الکل همچنین یک ماده ادرارآور است و میتواند کمآبی بدن را تشدید کند.
- کافئین: وضعیت کافئین کمی پیچیدهتر است. برخی مطالعات نشان دادهاند که مصرف متعادل کافئین (مثلاً ۱ تا ۲ فنجان قهوه در روز) ممکن است اثر محافظتی در برابر پارکینسون داشته باشد یا حتی برخی علائم حرکتی را بهبود بخشد. با این حال، مصرف بیش از حد آن میتواند اضطراب، بیقراری، تپش قلب و لرزش را در برخی افراد تشدید کند و خواب را که اغلب در بیماران پارکینسون به خودی خود مختل است، بدتر نماید. کلید اصلی، اعتدال و توجه به واکنش فردی بدن است.
ملاحظات ویژه در رژیم غذایی برای مدیریت علائم خاص
برای مقابله با یبوست
یبوست یک مشکل بسیار شایع و مزمن است. برای مدیریت آن، باید از غذاهای کمفیبر و فرآوریشده پرهیز کرد.
- اجتناب کنید از: نان سفید، برنج سفید، پاستای تهیه شده از آرد سفید، شیرینیجات و غذاهای بستهبندی شده.
- افزایش دهید: مصرف فیبر غذایی از هر دو نوع محلول (جو دوسر، حبوبات، سیب) و نامحلول (سبزیجات، غلات کامل). هدف دریافت روزانه ۲۵-۳۵ گرم فیبر است. همچنین نوشیدن مقادیر فراوان آب (حداقل ۸ لیوان در روز) برای کمک به عملکرد فیبر و نرم شدن مدفوع کاملاً ضروری است. فعالیت بدنی منظم نیز به تحریک حرکات روده کمک میکند.
برای مقابله با افت فشار خون وضعیتی (Orthostatic Hypotension)
این عارضه به معنای افت ناگهانی فشار خون هنگام تغییر وضعیت از نشسته به ایستاده است که باعث سرگیجه شدید، تاری دید و احساس غش میشود.
- مهم: برخلاف توصیههای عمومی برای کاهش مصرف نمک، در این بیماران خاص تحت نظر دقیق پزشک، ممکن است افزایش مصرف مایعات و سدیم (نمک) برای کمک به حفظ حجم خون و جلوگیری از افت فشار خون توصیه شود. راهکارهای دیگر شامل پوشیدن جورابهای فشاری و خوردن وعدههای غذایی کوچک و مکرر به جای سه وعده بزرگ است تا از افت فشار خون پس از غذا جلوگیری شود. این نمونهای بارز از نیاز به شخصیسازی دقیق رژیم غذایی در پارکینسون است.
پرسشهای متداول (FAQ)
1. آیا بیماران پارکینسون باید به طور کامل از گوشت قرمز پرهیز کنند؟ خیر، نیازی به حذف کامل نیست. گوشت قرمز منبع غنی از آهن هم (Heme Iron) و ویتامین B12 است که برای جلوگیری از کمخونی مهم هستند. نکته کلیدی، اعتدال در مصرف (یک یا دو بار در هفته) و مهمتر از آن، زمانبندی مصرف آن است. بهتر است گوشت قرمز را در وعده شام و در حجم کم مصرف کنید تا با جذب لوودوپای مصرفی در طول روز تداخل نکند.
2. چگونه میتوانم پروتئین مورد نیاز بدنم را بدون تداخل با داروی لوودوپا تأمین کنم؟ با استفاده از استراتژی “تعدیل پروتئین”. بخش اصلی پروتئین خود را در وعده شام مصرف کنید. در طول روز، روی کربوهیدراتهای پیچیده، سبزیجات و میوهها تمرکز کنید. برای میانوعده میتوانید از منابع پروتئین کمحجمتری که تداخل کمتری ایجاد میکنند، مانند مقدار کمی ماست (در حد اعتدال) یا چند عدد مغز آسیابشده، استفاده کنید. مشورت با یک متخصص تغذیه میتواند به شما در تنظیم دقیق مقدار و زمان مصرف پروتئین کمک کند.
3. آیا شیرینکنندههای مصنوعی مانند آسپارتام برای پارکینسون مضر هستند؟ شواهد علمی مستقیمی مبنی بر مضر بودن شیرینکنندههای مصنوعی به طور خاص برای پیشرفت پارکینسون وجود ندارد. با این حال، تحقیقات در حال ظهور نشان میدهند که این مواد ممکن است بر تعادل و تنوع میکروبیوم روده تأثیر منفی بگذارند. با توجه به اهمیت روزافزون محور روده-مغز در این بیماری، عاقلانه است که مصرف این مواد را به حداقل برسانید و از منابع طبیعی شیرینی مانند میوهها در حد اعتدال استفاده کنید.
4. آیا رژیم غذایی بدون گلوتن (Gluten-Free) برای بیماران پارکینسون مفید است؟ هیچ توصیه عمومی برای پیروی از رژیم بدون گلوتن برای همه بیماران پارکینسون وجود ندارد. این رژیم فقط برای افرادی مفید است که به بیماری سلیاک یا حساسیت به گلوتن غیرسلیاکی (NCGS) مبتلا هستند. در غیر این صورت، حذف بیدلیل غلات کامل حاوی گلوتن میتواند منجر به کاهش دریافت فیبر، ویتامینهای گروه B و سایر مواد مغذی مهم شود. اگرچه برخی افراد به صورت تجربی با حذف گلوتن احساس بهتری دارند، این ممکن است به دلیل کاهش مصرف غذاهای فرآوریشده باشد و نه خود گلوتن.
5. در مورد مصرف مکملهای ویتامینی و معدنی چه توصیهای وجود دارد؟ مهم: هرگز بدون مشورت با پزشک و انجام آزمایش خون، مکمل مصرف نکنید. برخی ویتامینها و مواد معدنی، مانند آهن، اگر همزمان با لوودوپا مصرف شوند، میتوانند جذب آن را کاهش دهند. مصرف بیش از حد برخی ویتامینها (مانند ویتامین B6) نیز میتواند سمی باشد و حتی علائم را بدتر کند. پزشک شما میتواند در صورت تشخیص کمبود، مکملهای مناسب مانند ویتامین D (که اغلب در بیماران پارکینسون پایین است) یا B12 را با دوز مناسب تجویز کند.
راهکارهای نهایی برای یک رژیم غذایی هوشمندانه در پارکینسون
مدیریت رژیم غذایی در بیماری پارکینسون یک ماراتن است، نه یک دوی سرعت. تمرکز باید بر روی یک الگوی غذایی سالم، پایدار و لذتبخش باشد. به طور خلاصه، مهمترین راهکارها شامل زمانبندی دقیق مصرف پروتئین برای به حداکثر رساندن اثربخشی لوودوپا، محدود کردن جدی غذاهای فرآوریشده، قند و چربیهای ناسالم، احتیاط در مصرف لبنیات پرچرب، انتخاب غذاهای نرم، مرطوب و ایمن برای جلوگیری از مشکلات بلع، و مدیریت دقیق مصرف الکل است.
به یاد داشته باشید که بدن شما بهترین راهنماست. یک دفترچه یادداشت غذایی تهیه کنید و به نحوه واکنش بدنتان به غذاهای مختلف و ارتباط آن با نوسانات علائمتان توجه کنید. این اطلاعات برای تیم درمانی شما بسیار ارزشمند خواهد بود. برای تدوین یک برنامه غذایی شخصیسازی شده، ایمن و مؤثر که با نیازها، داروها و سبک زندگی شما هماهنگ باشد، حتماً با تیم درمانی خود، شامل پزشک متخصص مغز و اعصاب، یک متخصص تغذیه ثبتشده (Registered Dietitian) و در صورت نیاز یک گفتاردرمانگر، همکاری نزدیک داشته باشید.
منابع
Mayo Clinic, “Parkinson’s disease: Can a special diet help?,” Accessed September 2025.
Parkinson’s Foundation, “Nutrition,” Accessed September 2025.
The Michael J. Fox Foundation for Parkinson’s Research, “Diet & Parkinson’s Disease,” Accessed September 2025.
لیست پزشکان مرتبط:
- مهدی سخابخشمتخصص مغز و اعصاب (نورولوژی) | تهران
- بابک زمانیمتخصص مغز و اعصاب (نورولوژی) | تهران
- رویا ابوالفضلیمتخصص مغز و اعصاب (نورولوژی) | تهران
- علیرضا رنجبر نائینیمتخصص مغز و اعصاب (نورولوژی) | تهران
- سید سهراب هاشمی فشارکیمتخصص مغز و اعصاب (نورولوژی) | تهران
- اکبر سلطان زادهمتخصص مغز و اعصاب (نورولوژی) | تهران
- کلینیک مغز و اعصاب نورالیکلینیک مغز و اعصاب و نوروساینس | تهران
- ساناز معصومیمتخصص مغز و اعصاب (نورولوژی) | تهران
- منیره اسلامیمتخصص مغز و اعصاب (نورولوژی) | تهران
- فاطمه شعبانیمتخصص مغز و اعصاب (نورولوژی) | تهران