ضربه به سر نوزاد چقدر خطرناک است ؟ اقدامات لازم
علائم آسیب مغزی در نوزادان در طیف خفیف تا شدید متغیر است و شامل علائمی مثل تشنج، فلج مغزی، اختلالات شناختی، تاخیر در رشد ایجاد می‌گردد. بعضی اوقات آسیب مغزی خفیف می‌باشد و به آن توجه نمی‌شود، ولی موارد دیگر هنگام تولد نوزاد شدیدتر است و آشکارتر می‌شود. این مطلب جنبه آموزشی و اطلاع رسانی دارد، در صورت مشکل به دکتر مغز و اعصاب مراجعه کنید.
آسیب مغزی نوزاد چگونه اتفاق می‌افتد؟
ضربه مغزی در نوزادان احتمالا در اثر یک حادثه یا یک آسیب مغزی اکتسابی اتفاق می‌افتد. وقتی با یک عامل فیزیکی از بیرون به سر ضربه وارد می‌شود یا یک فشار به سر وارد می‌شود آسیب مغزی ضربه‌ای اتفاق می‌افتد. ممکن است این ضربه به سر نوزاد، در هنگام زایمان در اثر صدمات هنگام تولد اتفاق بیفتد.
مثلا هنگامی که نوزاد در کانال زایمان گیر کند یا ممکن است پزشک با استفاده از ابزاری مثل فورسپس، نیروی بیش از حدی که بر روی سر نوزاد وارد کند.
نیمی از آسیب‌های مغزی در طی زایمان، از خخفگی نشات می‌گیرد و در شرایطی اتفاق می‌افتد که اکسیژن کافی به مغز نمی‌رسد. این وضعیت به دلایلی مانند وجود بیماری در مادر، حوادث بند ناف یا جفت و یا زمانی که سر نوزاد در کانال زایمان گیر کند اتفاق می‌افتد.
در بعضی اوقات دلایل آسیب مغزی پیش بینی نشده باشد و یا همچنین تصادفاتی رخ دهند که قابل کنترل نباشند. با این وجود حوادثی وجود دارد که می‌توان از آنها پیشگیری کرد که از غفلت تیم پزشکی نشات می‌گیرد. در اینگونه موارد والدین می‌توانند یک دعوی قصور پزشکی بر علیه پزشکی که سهل انگاری کرده است را مطرح کنند.
مثلا اگر پزشک نتواند عمل سزارین را به موقع انجام دهد یا نتواند عوارض را تشخیص دهد، آسیب‌هایی که در هنگام تولد ایجاد می‌شود قصور پزشکی
به عنوان مثال، اگر پزشک نتواند عوارض را تشخیص داده یا به موقع عمل سزارین را انجام دهد، آسیب ناشی از تولد می‌تواند یک قصور پزشکی به شمار آورده می‌شود.
اقدامات بعد از ضربه به سر کودک
آسیب به سر هنگامی خفیف است که کودک شما همچنان هوشیار باشد و به سوالات شما پاسخ دهد. از یک کمپرس سرد به مدت ۲۰ دقیقه به منظور کاهش تورم و تسکین ضربه استفاده کنید.
علائم ضربه مغزی نوزاد تا چند ساعت بعد مشخص می‌شود؟
همیشه علائم خطر در اثر ضربه به سر نوزاد، در هنگام زایمان فوری و به آسانی قابل تشخیص نمی‌باشد. علائم ممکن است خفیف و یا با تاخیر اتفاق بیافتد.
علائم زیر در حالت علائم شدید آسیب مغزی، بلافاصله قابل تشخیص است:
- پیشانی بزرگ
- سر یا جمجمه کوچک
- تشنج
- حرکت غیر طبیعی چشم
- تحریک پذیری یا بی‌قراری
- سفتی در گردن
- ستون فقرات ناقص
- مشکل در خوابیدن یا خوردن
- ویژگی‌های غیرمعمول یا مخدوش صورت
- گریه زیاد
عوارض ضربه به سر نوزاد
1- علائم فیزیکی بعد ضربه به سر نوزاد
اگر آسیب مغزی شدید باشد یا بلافاصله علائم فیزیکی و یا رفتار فوری ایجاد نشود ممکن است والدین متوجه نشوند که علائم بعدی در کودک ایجاد شد و کودک دچار آسیب مغزی گردیده است. نوزادی که به آسیب مغزی مبتلا شده هرچه بزرگتر شود ممکن است دچار اختلال در خواب شود و یا به نور حساسیت داته باشد.
لرزش یا اسپاسم عضلانی ممکن است در کودک مشاهده شود یا در قسمت‌های مختلفی از بدن، حالت فلجی در کودک مشاهده گردد. خستگی بیش از حد می‌تواند یکی از نشانه‌های آسیب مغزی باشد.
در هنگام رشد کودک، آسیب مغزی می‌تواند باعث تاخیر در رشد فیزیکی کودک گردد. آرام خزیدن، آرام نشستن و یا ایستادن در کودک مشاهده شود. همچنین برای غذاخوردن بدون اینکه کسی به او کمک کند مشکل داشته باشد.
همزمان که کودک بزرگ می‌شود احتمال دارد برای یادگیری و انجام کارهایی مثل لباس پوشیدن، استفاده از ایزارهای نوشتاری و بستن بند کفش با مشکل مواجه شود. همچنین برای رسیدن به نقاط عطف فیزیکی و حرکتی دچار مشکل شوند.
1- علائم رشدی و شناختی
تاخیر در رشد ذهنی، رفتاری و عاطفی ممکن است در اثر آسیب مغزی در نوزاد ایجاد شود. کودک از لحاظ درد ممکن است حساسیت بالاتری نشان دهد و یا از نظر موقعیتی آشفتگی در کودک مشاهده شود. همچنین ممکن است در تمرکز، توسعه زبان و کلمات یا بخاطر سپردن مسائل با مشکل مواجه شود.
مسائل رفتاری شامل عمل کردن یا کنترل تکانه می‌باشد. هنگام رفتن کودک به مدرسه و هنگام شروع ارتباط برقرار کردن با بچههای دیگر این مسائل بسیار اهمیت دارد.
1- علائم فلج مغزی
فلج مغزی یک نوع بیماری است که در اثر آسیب آسیب مغزی در هنگام زایمان نشات می‌گیرد و علائم خاصی در فرد ایجاد می‌کند. این علائم نشان دهنده آسیب مغزی در کودک در موقع زایمان می‌باشد.
شایع‌ترین نوع برای فلج مغزی، فلج مغزی اسپاستیک می‌باشد که با علائم زیر تشخیص داده می‌شود:
- راه رفتن غیر طبیعی
- ماهیچه‌های سفت و گرفته
- عضلات ضعیف یا فلج
- مفاصل سفتی که تا آخر باز نمی‌شوند.
- اسپاسم یا لرزش عضلانی
علائم فلج مغزی دارای علائم دیگری می‌باشد که عبارت‌اند از:
- تاخیر در رسیدن به نقطه عطف حرکتی
- هماهنگی ضعیف
- مشکل در مهارت‌های حرکتی ظریف
- حرکات غیر طبیعی اندام
- حرکات نامتعادل پاها
- ناتوانی‌های یادگیری
- ماهیچه‌ها و مفاصل سست
- مشکل در صحبت کردن
- مشکل در بلع
- حرکات آهسته و انقباضی
- کاهش بینایی و شنوایی
- تشنج
- تاخیر در رشد
- سرازیری آب دهان
- بی‌اختیاری ادرار و روده
آیا ضربه به سر نوزاد خطرناک است؟
علائم آسیب مغزی در نوزادان متنوع می‌باشد. برای بعضی از نوزادان ممکن است علائم تا ماه‌ها یا سال‌ها ظاهر نشود یا اگر ظاهر شود به وضوح ظاهر نشوند که تشخیص داده شوند.
هنگامی که پس از تولد بلافاصله علائم ایجاد شوندپزشک مغز و اعصاب با استفاده از روش‌هایی مانند ام آر آی یا سی تی اسکن می‌تواند آسیب مغزی را تشخیص دهد. این روش‌های تصویربرداری نشان می‌دهند که ضربه ای که به سر نوزاد وارد شده است آسیب زننده بوده یا خیر.
تشخیص در صورتی مشکل تر می‌گردد که آسیب مشخص نباشد. گاهی تنها راهی که می‌توان برای تشخیص آسیب مغزی استفاده کرد بررسی علائم است.
اگر بعد از تولد نوزاد، علائم آسیب مغزی را در او رویت کردید، ممکن است بخواهید مشخص شود که آیا قصور پزشکی باعث ایجاد علائم شده است یا خیر؟
اگر در طی زایمان یا مدت کوتاهی پس از زایمان، به سر نوزاد تازه متولد شده ضربه وارد شده باشد و شما اعتقاد دارید که در اثر قصور پزشکی این اتفاق افتاده است این حق را دارید که از یک پزشک مغز و اعصاب کودکان کمک بگیرید و اقدامات قانونی لازم را در این خصوص به انجام برسانید.
تا چند ساعت بعد علائم ضربه مغزی به نوزاد مشخص می‌شود؟
بعد از وارد شدن ضربه به سر نوزاد این مسئله طبیعی است که به دلیل ترس و درد گریه کند. اما نباید مدت زمان گریه بیشتر از 10 دقیقه طول بکشد.
ضربه به کدام قسمت سر خطرناک است
ضربه به سر می‌تواند بسته به شدت، محل و نوع آسیب، برای سلامت فرد خطرناک باشد. برخی از نواحی سر بیشتر از دیگر قسمت‌ها آسیب‌پذیر هستند و می‌توانند پیامدهای جدی‌تری به دنبال داشته باشند. در اینجا به مهم‌ترین نواحی سر که ضربه به آنها می‌تواند خطرناک باشد، اشاره می‌کنیم:
1. پشت سر (منطقه قاعده جمجمه)
- ضربه به پشت سر می‌تواند به آسیب‌های جدی به مغز و ساختارهای حیاتی اطراف آن مانند مخچه، بصل‌النخاع و جعبه نخاعی منجر شود. این نواحی مسئول کنترل عملکردهای حیاتی مانند تنفس، ضربان قلب و حرکات بدن هستند.
- آسیب به این ناحیه می‌تواند باعث پارالیز (فلج)، اختلالات تنفسی و حتی مرگ شود.
2. پیشانی (منطقه ناحیه پیشانی مغز)
- پیشانی، که در قسمت جلویی سر قرار دارد، به قشر حرکتی و تفکری مغز مرتبط است. ضربه به این ناحیه می‌تواند به آسیب به بخش‌های مغزی منجر شود که مسئول تفکر، تصمیم‌گیری، حافظه و کنترل حرکات هستند.
- آسیب به پیشانی می‌تواند موجب مشکلات شناختی، اختلالات در تصمیم‌گیری، و رفتارهای ناپایدار شود.
3. مناطق اطراف چشم (منطقه اوربیتال)
- ضربه به ناحیه اطراف چشم، به‌ویژه استخوان‌های اطراف چشم (اوربیتال)، ممکن است منجر به آسیب به چشم یا عصب بینایی شود. این ضربه‌ها می‌توانند باعث کوری موقت یا دائمی، دوبینی یا آسیب به بافت‌های حساس در این ناحیه شوند.
- در صورتی که ضربه شدید باشد، ممکن است به خونریزی داخلی در مغز یا نواحی اطراف چشم منجر شود.
4. سمت شقیقه (منطقه تمپورال)
- ناحیه تمپورال یا همان سمت شقیقه مغز، که در طرفین سر قرار دارد، به‌ویژه حساس است. این قسمت از مغز مسئول برخی از عملکردهای حیاتی مانند شنوایی، حافظه، و احساسات است.
- ضربه به این ناحیه می‌تواند موجب ضربه مغزی، خونریزی مغزی، مشکلات شنوایی و حتی کما شود. همچنین، آسیب به ناحیه شقیقه می‌تواند باعث افت شدید فشار خون و مشکلات عصبی شود.
5. قله سر (منطقه پاریتال)
- ضربه به ناحیه قله سر، که بخش بالای جمجمه است، می‌تواند به مشکلات مربوط به ادراک فضایی، دستگاه حرکتی و تعادل منجر شود.
- این ناحیه به ویژه برای حفظ تعادل بدن و هماهنگی حرکات اهمیت دارد و آسیب به آن می‌تواند موجب گیجی، سردردهای شدید و عدم تعادل شود.
6. منطقه پشت گردن (ناحیه سرویکال)
- ضربه به پشت گردن، به ویژه به مفاصل گردنی و اعصاب این ناحیه، می‌تواند به آسیب‌های جدی در نخاع و رگ‌های خونی مغز منجر شود.
- آسیب به این ناحیه می‌تواند منجر به فلج، مشکلات تنفسی و کاهش خون‌رسانی به مغز شود.
7. زخمی شدن استخوان جمجمه
- هرگونه ضربه به استخوان جمجمه می‌تواند به ترک یا شکستگی جمجمه منجر شود و موجب فشار داخلی مغز، خونریزی مغزی یا حتی آسیب به بافت‌های مغزی شود.
- به‌ویژه در صورت شکستگی باز، ممکن است با آسیب مستقیم به مغز یا اعصاب مغزی روبه‌رو شویم.
8. خونریزی مغزی (هماتوم)
- خونریزی در داخل مغز، که معمولاً در اثر ضربه‌های شدید به سر ایجاد می‌شود، می‌تواند به هماتوم‌های مغزی (خونریزی داخلی) و فشار بر مغز منجر شود.
- این نوع آسیب می‌تواند به سرعت موجب کاهش هوشیاری، کما و مرگ شود، به‌ویژه اگر خونریزی به نواحی حیاتی مغز مانند بصل‌النخاع برسد.
9. ضربه به ناحیه پس‌سر (قاعدة جمجمه)
- این ناحیه، که پایین‌تر از پشت سر است، برای سلامت عملکرد حیاتی مغز حیاتی است. ضربه به این ناحیه می‌تواند به آسیب به بصل‌النخاع و مشکلات تنفسی و قلبی منجر شود.
- آسیب به بصل‌النخاع می‌تواند به طور مستقیم بر تنفس، ضربان قلب و دیگر عملکردهای حیاتی تأثیر بگذارد.
10. کودکان و ضربه به سر
- در کودکان، حتی ضربه‌های نسبتاً کوچک به سر می‌توانند موجب آسیب‌های جدی شوند زیرا مغز کودکان هنوز در حال رشد است و ساختارهای عصبی آن بسیار حساس هستند.
- ضربه به سر کودکان می‌تواند به آسیب به نواحی حافظه، اختلالات شناختی یا حتی آسیب به رگ‌های خونی مغز منجر شود.
نشانه‌های خطرناک بعد از ضربه به سر:
اگر بعد از ضربه به سر هر یک از علائم زیر مشاهده شود، فوراً باید به پزشک مراجعه کرد:
- از دست دادن هوشیاری یا گیجی شدید.
- سردرد شدید و ناگهانی.
- تهوع یا استفراغ مکرر.
- مشکلات بینایی یا دوبینی.
- ضعف یا فلج در یک سمت بدن.
- مشکلات در صحبت کردن یا فهمیدن صحبت‌ها.
- گرفتگی گردن یا مشکل در حرکت دادن گردن.
- خواب‌آلودگی شدید یا تغییر در سطح هوشیاری.
استفراغ بعد از ضربه به سر کودک
استفراغ بعد از ضربه به سر در کودکان می‌تواند یکی از علائم جدی باشد و به ویژه اگر همراه با سایر علائم باشد، باید فوراً به پزشک مراجعه کنید. استفراغ بعد از ضربه به سر ممکن است نشان‌دهنده آسیب‌های جدی‌تر به مغز باشد، به ویژه آسیب مغزی یا خونریزی مغزی. در اینجا توضیح می‌دهم که چرا این اتفاق می‌افتد و چه اقدامات اولیه‌ای باید انجام شود:
دلایل استفراغ بعد از ضربه به سر:
- آسیب مغزی:
- ضربه به سر می‌تواند به مغز آسیب وارد کند و باعث تورم مغز شود. این تورم می‌تواند فشار بر بخش‌های مختلف مغز وارد کرده و سیستم‌های مختلف بدن را تحت تأثیر قرار دهد، از جمله سیستم گوارشی که می‌تواند باعث استفراغ شود.
- خونریزی مغزی (هماتوم):
- خونریزی در مغز بعد از ضربه به سر می‌تواند فشار را بر ساختارهای حیاتی مغز وارد کند، که یکی از علائم آن استفراغ است. خونریزی ممکن است به خونریزی زیرپوششی مغز یا هماتوم تبدیل شود که به دلیل فشار ایجاد شده، منجر به استفراغ خواهد شد.
- آسیب به نواحی مربوط به کنترل تهوع و استفراغ:
- برخی مناطق مغز، مانند مخچه، مسئول کنترل حرکت و تعادل هستند. ضربه به این نواحی می‌تواند باعث اختلال در سیستم عصبی و در نتیجه استفراغ شود.
- افزایش فشار در جمجمه:
- هرگونه ضربه به سر می‌تواند باعث افزایش فشار داخل جمجمه شود که این فشار می‌تواند موجب استفراغ، گیجی و مشکلات دیگر گردد. فشار زیاد بر مغز باعث تحریک مرکز استفراغ در مغز می‌شود.
- ضربه‌های متوالی یا جراحت‌های شدید:
- در صورتی که کودک ضربه‌های متوالی به سر خورده باشد یا ضربه شدید و ناگهانی داشته باشد، استفراغ می‌تواند یکی از نشانه‌های نگران‌کننده آسیب‌های مغزی باشد.
علائم همراه با استفراغ که باید به آنها توجه شود:
در صورتی که کودک شما بعد از ضربه به سر دچار استفراغ شد، توجه به علائم دیگری که ممکن است همراه با استفراغ رخ دهند بسیار مهم است:
- بی‌هوشی یا گیجی (اگر کودک به مدت طولانی از هوش برود یا دچار سردرگمی شود)
- مشکلات بینایی مانند دوبینی یا کاهش دید.
- سردرد شدید که ممکن است بیشتر شود.
- مشکلات در تعادل یا حرکت کردن.
- تشنج یا حرکات غیرارادی بدن.
- ضعف یا فلج شدن یک طرف بدن.
- رفتار غیرطبیعی یا تغییرات در شخصیت کودک.
- مشکل در پاسخ‌دهی به محرک‌ها یا عدم واکنش به نام خود یا صداها.
اقدامات اولیه در صورت استفراغ بعد از ضربه به سر:
- تماس فوری با پزشک یا اورژانس:
- اگر کودک بعد از ضربه به سر دچار استفراغ شد، به‌ویژه اگر استفراغ مکرر باشد، فوراً باید با اورژانس یا پزشک تماس بگیرید. این علائم ممکن است نشان‌دهنده خونریزی مغزی یا آسیب‌های جدی دیگر باشد.
- ممانعت از خوابیدن فوری:
- اگر کودک بعد از ضربه به سر دچار استفراغ شده است، او را نباید بلافاصله بخوابانید. بهتر است او را تحت نظر داشته باشید تا در صورت بدتر شدن وضعیت، سریع‌تر اقدام کنید.
- نگه داشتن کودک در وضعیت امن:
- در صورتی که کودک دچار تشنج یا حرکات غیرارادی شد، او را در محیطی امن قرار دهید و از آسیب به بدن جلوگیری کنید.
- مشاهده وضعیت کودک:
- وضعیت کودک را به دقت پیگیری کنید. اگر کودک خواب‌آلود، گیج یا بی‌هوش به نظر می‌رسد یا علائم شدیدتر می‌شود، فوراً اقدام کنید و او را به مرکز درمانی منتقل کنید.
چند ساعت بعد از ضربه به سر نباید خوابید
در صورتی که فرد بعد از ضربه به سر دچار بی‌هوشی، گیجی، استفراغ، سردرد شدید یا سایر علائم هشداردهنده نشده باشد، معمولاً توصیه می‌شود که در 2 تا 3 ساعت اول بعد از ضربه خوابیدن را به تعویق بیندازید. این مدت زمان به پزشکان و مراقبان کمک می‌کند تا وضعیت فرد را به دقت بررسی کرده و از تغییرات خطرناک در وضعیت مغز جلوگیری کنند.
چه زمانی می‌توان خوابید؟
- اگر فرد به مدت 2 تا 3 ساعت بعد از ضربه تحت نظر قرار گیرد و هیچگونه علائم هشداردهنده‌ای مانند بی‌هوشی، تشنج، استفراغ، سردرد شدید یا ضعف در یک طرف بدن مشاهده نشود، در این صورت می‌توان او را به آرامی بخوابانید. البته باید در هنگام خواب، وضعیت فرد را به دقت پیگیری کرده و هر چند ساعت یکبار او را بیدار کرده و وضعیتش را ارزیابی کنید.
چگونه مراقبت کنید؟
- مراقبت از هوشیاری فرد:
- به‌ویژه در ساعات اول، فرد باید از خواب عمیق اجتناب کند تا بتوانید وضعیت او را ارزیابی کنید. اگر او خوابید، باید هر 30 دقیقه یکبار او را بیدار کنید تا از کاهش هوشیاری یا مشکلات جدی جلوگیری کنید.
- تماس با پزشک:
- اگر بعد از ضربه به سر فرد هرگونه علائم نگران‌کننده‌ای مانند سردرد شدید، استفراغ، کاهش سطح هوشیاری، گیجی، مشکل در صحبت کردن، یا ضعف در یک طرف بدن داشت، فوراً باید به اورژانس مراجعه کرد.
- اگر فرد خوابید و بهبود یافت:
- اگر بعد از چند ساعت فرد خوابید و هیچگونه علائم جدیدی بروز نکرد، می‌توان فرض کرد که خطر کم است، اما همیشه بهتر است وضعیت او را ادامه دهید تا از هر گونه تغییرات احتمالی جلوگیری شود.
آیا بعد از وارد شدن ضربه به سر نوزاد، مسئله خواب آلودگی خطرناک است؟
اگر بعد از اینکه به سر نوزاد ضرب وارد شد و کودک همچنان خوب به چشم می‌آید اجازه دهید که بخوابد. ولی اگر به شکل غیر طبیعی خواب آلودگی دارد یا بعد از بیدار شدن از خواب حالت گیج مشاهده شد باید بلافاصله توسط پزشک معاینه گردند.
لیست پزشکان مرتبط:
مهدی سخابخشمتخصص مغز و اعصاب (نورولوژی) | تهران- بابک زمانیمتخصص مغز و اعصاب (نورولوژی) | تهران
- رویا ابوالفضلیمتخصص مغز و اعصاب (نورولوژی) | تهران
- علیرضا رنجبر نائینیمتخصص مغز و اعصاب (نورولوژی) | تهران
- سید سهراب هاشمی فشارکیمتخصص مغز و اعصاب (نورولوژی) | تهران
- اکبر سلطان زادهمتخصص مغز و اعصاب (نورولوژی) | تهران
- مریم سلیمانی قره تپهمتخصص مغز و اعصاب (نورولوژی) | تهران
- کلینیک مغز و اعصاب نورالیکلینیک مغز و اعصاب و نوروساینس | تهران
- احمد قمی فرمتخصص مغز و اعصاب و ستون فقرات | تهران
- فاطمه طاهریانمتخصص مغز و اعصاب و ستون فقرات (نورولوژی) | تهران
