داروهای بیماری پارکینسون
داروهای بیماری پارکینسون: انواع، مکانیسم اثر و کاربردهای درمانی
بیماری پارکینسون یک اختلال عصبی پیشرونده است که با از بین رفتن سلول‌های مغزی تولیدکننده دوپامین شناخته می‌شود. اگرچه درمان قطعی برای این بیماری وجود ندارد، اما داروهای متعددی برای کنترل علائم آن در دسترس هستند. این داروها عمدتاً بر افزایش سطح دوپامین مغز یا تقلید عملکرد آن متمرکز هستند تا علائمی مانند لرزش، سفتی عضلات و کندی حرکت را کاهش دهند. هدف اصلی داروهای پارکینسون، تعدیل سطح دوپامین در مغز یا شبیه‌سازی عملکرد آن است. در این گزارش، انواع اصلی داروهای مورد استفاده در درمان بیماری پارکینسون، مکانیسم عمل آنها و اثربخشی آنها بررسی می‌شود.
داروهای مبتنی بر لوودوپا
لوودوپا (L-dopa) و ترکیبات آن
لوودوپا مؤثرترین و پرمصرف‌ترین داروی پارکینسون است که به عنوان استاندارد طلایی در درمان این بیماری شناخته می‌شود. این دارو یک پیش‌ساز متابولیک دوپامین است که می‌تواند از سد خونی-مغزی عبور کند و در مغز به دوپامین تبدیل شود. حدود ۷۵ درصد از بیماران به لوودوپا پاسخ می‌دهند، اگرچه همه علائم آنها بهبود نمی‌یابد.
لوودوپا معمولاً به تنهایی تجویز نمی‌شود، زیرا بخش عمده‌ای از آن قبل از رسیدن به مغز در بدن متابولیزه می‌شود. به همین دلیل، این دارو معمولاً با مهارکننده‌های آنزیم دکربوکسیلاز مانند کاربیدوپا یا بنسرازید ترکیب می‌شود. این ترکیبات شامل موارد زیر هستند:
کاربیدوپا-لوودوپا (سینمت)
این ترکیب دارویی شامل لوودوپا و کاربیدوپا است. کاربیدوپا تخریب لوودوپا را به تأخیر می‌اندازد و باعث افزایش دسترسی لوودوپا در سد خونی-مغزی می‌شود. این ترکیب باعث می‌شود تا دوز کمتری از لوودوپا مورد نیاز باشد که منجر به کاهش عوارضی مانند تهوع و استفراغ می‌شود.
کوبنل‌دوپا (Co-beneldopa)
کوبنل‌دوپا حاوی ترکیبات لوودوپا و بنسرازید است که برای درمان علائم بیماری پارکینسون استفاده می‌شود. بنسرازید از تجزیه شدن لوودوپا قبل از رسیدن به مغز جلوگیری می‌کند، به این معنی که لوودوپای بیشتری در مغز به دوپامین تبدیل می‌شود و عوارض جانبی نیز کاهش می‌یابد.
مادوپار
قرص مادوپار ۲۵۰ یکی از ترکیبات لوودوپا و بنسرازید است که در کنترل علائم پارکینسون مؤثر است. این دارو محصول کشور سوئیس است و بسیاری از متخصصان آن را به عنوان بهترین قرص پارکینسون می‌شناسند، اگرچه استفاده طولانی‌مدت از آن می‌تواند منجر به عوارض جانبی شود.
اشکال دارویی لوودوپا
لوودوپا در اشکال دارویی مختلفی در دسترس است:
· قرص (Sinemet): در دوزهای مختلف مانند 10/100، 25/100 و 25/250 میلی‌گرم (کاربیدوپا/لوودوپا)
· کپسول طولانی‌رهش (Rytary): در دوزهای مختلف از 23.75/95 تا 61.25/245 میلی‌گرم
· تعلیق روده‌ای طولانی‌رهش (Duopa)
· فرم تزریقی جدید (Vyalev): این دارو فرم پرودراگ لوودوپا+کربیدوپا است که به صورت 24 ساعته و زیرجلدی انفوزیون می‌شود و برای بیماران مبتلا به فرم پیشرفته پارکینسون تأیید شده است
آگونیست‌های دوپامین
آگونیست‌های دوپامین داروهایی هستند که می‌توانند عملکرد دوپامین را در مغز تقلید کنند. این داروها کمتر از لوودوپا مؤثر هستند، اما می‌توانند به عنوان داروهای واسطه در زمانی که لوودوپا تأثیر کمتری دارد، مفید باشند.
آگونیست‌های دوپامین عمدتاً برای کنترل علائم اولیه بیماری پارکینسون استفاده می‌شوند و می‌توانند به تنهایی یا در ترکیب با لوودوپا تجویز شوند. داروهای آگونیست دوپامین شامل موارد زیر هستند:
· بروموکریپتین (Bromocriptine)
· پرامی‌پکسول (Pramipexole)
· روپینیرول (Ropinirole)
این داروها با تحریک مستقیم گیرنده‌های دوپامین در مغز عمل می‌کنند و ممکن است عوارض جانبی کمتری نسبت به لوودوپا داشته باشند، به ویژه در مورد نوسانات حرکتی و دیسکینزی.
مهارکننده‌های MAO و COMT
مهارکننده‌های MAO
مهارکننده‌های مونوآمین اکسیداز (MAO) با جلوگیری از تجزیه دوپامین در مغز عمل می‌کنند، در نتیجه سطح دوپامین را افزایش می‌دهند. داروهای این گروه شامل:
سافینامید (Safinamide)
سافینامید متعلق به دسته‌ای از داروها است که به عنوان مهارکننده‌های MAO شناخته می‌شوند. مصرف این دارو همراه با داروهای دیگر (لوودوپا/کاربیدوپا) برای کاهش علائم بیماری پارکینسون به کار می‌رود. این دارو سطح برخی مواد طبیعی خاص مانند دوپامین در مغز را افزایش می‌دهد و به این ترتیب علائم بیماری پارکینسون را کنترل می‌کند.
سلژیلین (Selegiline)
سلژیلین به کنترل میزان ترشح دوپامین در مغز کمک می‌کند و یکی از داروهای رایج برای درمان پارکینسون است.
دپرنیل
دپرنیل سرعت تخریب سلول‌های مغزی دوپامینرژیک (که مسئول تولید دوپامین در مغز هستند) را کاهش می‌دهد.
مهارکننده‌های COMT
مهارکننده‌های کاتکول-O-متیل ترانسفراز (COMT) از تجزیه دوپامین جلوگیری می‌کنند و باعث افزایش سطح دوپامین در بدن می‌شوند.
اپیکاپون (Opicapone)
اپیکاپون با نام تجاری Ongentys به عنوان یک درمان کمکی برای داروهای مهارکننده لوودوپا/دوپا دکربوکسیلاز استفاده می‌شود. این دارو در بیماران بزرگسال مبتلا به بیماری پارکینسون و مشکلات حرکتی تجویز می‌شود.
سایر داروهای پارکینسون
آمانتادین (Amantadine)
آمانتادین می‌تواند همراه با کاربیدوپا-لوودوپا استفاده شود. این دارو که مسدودکننده گلوتامات (NMDA) است، به تسکین کوتاه‌مدت حرکات غیرارادی (دیسکینزی) کمک می‌کند. آمانتادین همچنین یک داروی ضد ویروس است که برای کاهش علائمی مانند سفت شدن عضلات و لرزش بدن استفاده می‌شود.
آنتی‌کولینرژیک‌ها
داروهای آنتی‌کولینرژیک عملکرد استیل کولین را مسدود کرده و سطح دوپامین را افزایش می‌دهند. این داروها مؤثر در درمان لرزش و سفتی عضلات هستند. یکی از داروهای آنتی‌کولینرژیک، بنزتروپین (Benztrop) است که به صورت قرص و آمپول موجود است.
تیروزین هیدروکسیلاز
تیروزین هیدروکسیلاز باعث تسریع جذب و اثربخشی داروی لوودوپا و مادوپار می‌شود.
رویکردهای درمانی نوین و آینده پژوهی
درمان‌های در حال توسعه
اخیراً محققان در آمریکا از طریق داروهایی که مالاریا را درمان می‌کنند، قصد دارند دارویی را برای درمان بیماری پارکینسون کشف کنند. در این زمینه محققان توانسته‌اند چشم‌انداز خوبی را برای از بین بردن این بیماری پیشرونده پیدا کنند. به همین دلیل این امید وجود دارد که در چند سال آینده بتوان یک درمان قطعی کشف کرد.
درمان با سلول‌های بنیادی
بر اساس تحقیقات انجام شده، با استفاده از سلول‌های بنیادی می‌توان برای درمان بیماری پارکینسون اقدام کرد. در این روش سلول‌های بنیادی به طور مستقیم به قسمت‌های آسیب‌دیده مغز وارد می‌شوند و میزان دوپامین را در بدن تنظیم می‌کنند تا علائم بیماری را کاهش دهند.
فناوری‌های جدید دارورسانی
یکی از جدیدترین پیشرفت‌ها در درمان پارکینسون، تأیید داروی تزریقی Vyalev (Foscarbidopa و Foslevodopa) توسط سازمان غذا و داروی آمریکا (FDA) است. این دارو در واقع فرم پرودراگ لوودوپا+کربیدوپا است که به فرم محلول فرموله شده و به صورت 24 ساعته و زیرجلدی انفوزیون می‌شود. این روش نوین غیرتهاجمی، به صورت پیوسته و شبانه‌روزی لوودوپا را در اختیار بدن قرار می‌دهد.
روش‌های غیردارویی درمان پارکینسون
علاوه بر درمان‌های دارویی، روش‌های غیردارویی نیز در مدیریت علائم پارکینسون اهمیت دارند:
تحریک عمقی مغز
در این روش از طریق جراحی الکترودهای تحریک‌کننده در بخشی از مغز قرار می‌گیرند. با استفاده از تحریکاتی که انجام می‌شود، می‌توان علائم این بیماری را تا حد زیادی کاهش داد.
فیزیوتراپی و کاردرمانی
برای درمان بیماری پارکینسون، پزشک متخصص توصیه می‌کند که بیماران سبک زندگی خود را تغییر دهند و ورزش‌های هوازی را به طور مداوم انجام دهند. فیزیوتراپی که باعث تعادل و کشش می‌شود نیز توصیه می‌شود. کاردرمانی در منزل با هدف توانمندسازی بیمار برای انجام کارهای شخصی روزمره نیز مؤثر است.
سایر روش‌های درمانی
برای درمان بیماری پارکینسون از روش‌های دیگری مانند گفتاردرمانی نیز استفاده می‌شود که به بهبود مشکلات گفتاری ناشی از این بیماری کمک می‌کند.
نتیجه‌گیری
بیماری پارکینسون یک اختلال پیچیده و پیشرونده است که نیاز به مدیریت چندجانبه دارد. اگرچه هنوز درمان قطعی برای این بیماری وجود ندارد، اما طیف وسیعی از داروها برای کنترل علائم آن در دسترس است. لوودوپا همچنان به عنوان مؤثرترین دارو برای مدیریت علائم حرکتی پارکینسون شناخته می‌شود، اما ترکیب آن با سایر داروها و استفاده از رویکردهای غیردارویی می‌تواند به بهبود کیفیت زندگی بیماران کمک کند.
پیشرفت‌های اخیر در زمینه دارورسانی مانند Vyalev و تحقیقات در حال انجام در زمینه سلول‌های بنیادی و درمان‌های ژنتیکی، امیدهای جدیدی را برای بیماران مبتلا به پارکینسون ایجاد کرده است. با این حال، مدیریت موفق این بیماری همچنان مستلزم رویکردی جامع شامل درمان دارویی، فیزیوتراپی، حمایت روانی-اجتماعی و تغییرات سبک زندگی است تا بتوان علائم را به حداقل رساند و کیفیت زندگی بیماران را بهبود بخشید.
منبع :
لیست پزشکان مرتبط:
مهدی سخابخشمتخصص مغز و اعصاب (نورولوژی) | تهران- بابک زمانیمتخصص مغز و اعصاب (نورولوژی) | تهران
- رویا ابوالفضلیمتخصص مغز و اعصاب (نورولوژی) | تهران
- علیرضا رنجبر نائینیمتخصص مغز و اعصاب (نورولوژی) | تهران
- سید سهراب هاشمی فشارکیمتخصص مغز و اعصاب (نورولوژی) | تهران
- اکبر سلطان زادهمتخصص مغز و اعصاب (نورولوژی) | تهران
- مریم سلیمانی قره تپهمتخصص مغز و اعصاب (نورولوژی) | تهران
- کلینیک مغز و اعصاب نورالیکلینیک مغز و اعصاب و نوروساینس | تهران
- احمد قمی فرمتخصص مغز و اعصاب و ستون فقرات | تهران
- فاطمه طاهریانمتخصص مغز و اعصاب و ستون فقرات (نورولوژی) | تهران
