آزمایش پارکینسون چگونه است ؟ معاینه بالینی تا آزامایش های تکمیلی
بیماری پارکینسون، یک اختلال عصبی پیش‌رونده و پیچیده است که بر سیستم حرکتی بدن تأثیر می‌گذارد و زندگی میلیون‌ها نفر را در سراسر جهان تحت تأثیر قرار داده است. برای بیماران و خانواده‌هایشان، مسیر رسیدن به تشخیص قطعی می‌تواند یکی از چالش‌برانگیزترین و پراسترس‌ترین مراحل باشد. بسیاری از افراد با این پرسش مهم مواجه می‌شوند: “آزمایش پارکینسون چگونه است؟” پاسخ کوتاه و صریح این است که هیچ آزمایش خون، اسکن مغزی یا تست فیزیکی واحدی وجود ندارد که بتواند با قطعیت ۱۰۰٪ بگوید شما به بیماری پارکینسون مبتلا هستید یا خیر.
در حقیقت، تشخیص بیماری پارکینسون بیشتر شبیه به حل یک پازل پیچیده توسط یک کارآگاه پزشکی ماهر، یعنی متخصص مغز و اعصاب، است. این فرایند یک ارزیابی جامع است که بر ترکیبی از بررسی دقیق تاریخچه پزشکی بیمار، یک معاینه عصبی کامل و مشاهده دقیق چگونگی تکامل علائم در طول زمان متکی است. متخصص با کنار هم قرار دادن سرنخ‌های مختلف، از جمله علائم حرکتی و غیرحرکتی، و رد کردن سایر بیماری‌های مشابه، به تشخیص نهایی نزدیک می‌شود. در این مسیر، ممکن است از برخی آزمایش‌های تخصصی نیز نه برای تأیید مستقیم پارکینسون، بلکه برای کمک به رد کردن سایر احتمالات و افزایش اطمینان تشخیصی استفاده شود. این مقاله جامع، شما را با تمام جنبه‌های این فرایند پیچیده اما حیاتی آشنا می‌کند.
سلب مسئولیت مهم
اطلاعات ارائه شده در این مقاله صرفاً برای اهداف آموزشی و اطلاع‌رسانی است و نباید به عنوان جایگزینی برای مشاوره، تشخیص یا درمان حرفه‌ای پزشکی در نظر گرفته شود. تشخیص و درمان بیماری پارکینسون باید منحصراً توسط متخصص مغز و اعصاب یا سایر متخصصان واجد شرایط انجام شود. هرگز به دلیل مطالبی که در اینجا می‌خوانید، توصیه‌های پزشکی حرفه‌ای را نادیده نگیرید یا در مراجعه به پزشک تأخیر نکنید.
نکات کلیدی در یک نگاه
- تشخیص بالینی است: تشخیص پارکینسون عمدتاً بر اساس شرح حال پزشکی بیمار و یک معاینه عصبی دقیق توسط متخصص استوار است.
- “تست پارکینسون” واحد وجود ندارد: هیچ آزمایش خون، آزمایش ادرار یا تصویربرداری رایجی (مانند MRI یا سی‌تی اسکن) نمی‌تواند به‌تنهایی بیماری پارکینسون را تأیید کند.
- علائم حرکتی کلیدی هستند: پزشک به دنبال ترکیبی از علائم حرکتی اصلی است: لرزش در حالت استراحت، سفتی عضلانی، کندی حرکات و (در مراحل بعدی) مشکلات تعادل.
- رد کردن سایر شرایط: بخش مهمی از فرایند تشخیص، اطمینان از این است که علائم بیمار ناشی از بیماری‌های دیگر با علائم مشابه (که در مجموع پارکینسونیسم نامیده می‌شوند) نباشد.
- ابزارهای کمکی: اسکن تخصصی DaTscan می‌تواند در موارد مبهم به افتراق پارکینسون از لرزش خوش‌خیم کمک کند، اما یک ابزار تشخیصی قطعی نیست.
چرا تشخیص پارکینسون چالش‌برانگیز است؟
فرایند تشخیص پارکینسون به چند دلیل کلیدی می‌تواند پیچیده و زمان‌بر باشد:
- علائم اولیه خفیف و غیراختصاصی: در مراحل اولیه، علائم پارکینسون ممکن است بسیار خفیف بوده و به راحتی با افزایش سن یا سایر شرایط پزشکی اشتباه گرفته شوند. علائم غیرحرکتی مانند کاهش حس بویایی، یبوست مزمن، اختلال رفتاری خواب REM (که در آن فرد رویاهای خود را با حرکات فیزیکی اجرا می‌کند)، اضطراب و افسردگی می‌توانند سال‌ها قبل از بروز علائم حرکتی آشکار ظاهر شوند. این علائم غیراختصاصی هستند و می‌توانند به ده‌ها بیماری دیگر نیز نسبت داده شوند و معمولاً افراد را به متخصص مغز و اعصاب ارجاع نمی‌دهند.
- شباهت با سایر بیماری‌ها: علائم حرکتی پارکینسون، به‌ویژه لرزش و کندی حرکت، با چندین بیماری دیگر مشترک است. شرایطی مانند لرزش خوش‌خیم ارثی، پارکینسونیسم ناشی از مصرف برخی داروها (داروهای ضدروان‌پریشی، برخی داروهای کنترل فشار خون یا داروهای ضدتهوع)، پارکینسونیسم عروقی (ناشی از سکته‌های کوچک مغزی متعدد) و سایر اختلالات عصبی نادر مانند آتروفی چندسیستمی (MSA) و فلج فوق هسته‌ای پیش‌رونده (PSP) می‌توانند تصویر بالینی مشابهی ایجاد کنند. وظیفه متخصص، تمایز دقیق بین این شرایط است.
- عدم وجود نشانگر زیستی قطعی: نشانگر زیستی یا بیومارکر، یک شاخص بیولوژیکی قابل اندازه‌گیری (مانند یک پروتئین خاص در خون) است که وجود یا شدت یک بیماری را نشان می‌دهد. برخلاف بیماری‌هایی مانند دیابت که با یک آزمایش خون ساده (قند خون) قابل تشخیص است، هنوز هیچ نشانگر زیستی معتبری در خون، ادرار یا مایع مغزی-نخاعی برای تأیید قطعی بیماری پارکینسون وجود ندارد. دلیل این امر تا حدی به این خاطر است که فرآیندهای پاتولوژیک بیماری در اعماق مغز و سال‌ها قبل از بروز علائم بالینی آغاز می‌شود. تحقیقات گسترده‌ای بر روی یافتن بیومارکرهایی مانند پروتئین آلفا-سینوکلئین در مایع مغزی-نخاعی یا نمونه‌های پوستی در حال انجام است که امید به تشخیص زودهنگام و دقیق‌تر را افزایش می‌دهد.
سنگ بنای تشخیص: معاینه بالینی و شرح حال
مهم‌ترین و تعیین‌کننده‌ترین بخش فرایند تشخیص، ارزیابی جامعی است که توسط متخصص مغز و اعصاب، به‌ویژه یک متخصص اختلالات حرکتی ، انجام می‌شود. این ارزیابی شامل سه جزء اصلی است:
نقش متخصص مغز و اعصاب
متخصص مغز و اعصاب، پزشکی است که در زمینه بیماری‌های مغز و سیستم عصبی تخصص دارد. تجربه این پزشکان در مشاهده و ارزیابی ظریف‌ترین نشانه‌های اختلالات حرکتی برای رسیدن به یک تشخیص دقیق ضروری است. اگر مشکوک به پارکینسون هستید، مراجعه به یک متخصص مغز و اعصاب، به‌ویژه فردی که در زمینه اختلالات حرکتی فوق تخصص دارد، بهترین اقدام است. این متخصصان با تفاوت‌های ظریف بین پارکینسون و بیماری‌های مشابه آشنایی بیشتری دارند.
بررسی تاریخچه پزشکی بیمار
این بخش شبیه به یک مصاحبه عمیق است. پزشک سؤالات مفصلی در مورد موارد زیر خواهد پرسید تا تمام ابعاد مشکل را درک کند:
- علائم فعلی: چه زمانی دقیقاً متوجه اولین علامت شدید؟ آیا علائم از یک سمت بدن شروع شدند (که مشخصه پارکینسون است)؟ آیا لرزش هنگام استراحت رخ می‌دهد یا هنگام فعالیت؟ آیا در راه رفتن احساس می‌کنید پاهایتان به زمین می‌چسبد؟
- داروهای مصرفی: لیستی دقیق از تمام داروها، از جمله داروهای بدون نسخه، مکمل‌های گیاهی و ویتامین‌ها، اهمیت دارد. برخی داروها می‌توانند علائمی شبیه پارکینسون (پارکینسونیسم دارویی) ایجاد کنند که با قطع دارو برطرف می‌شود.
- سابقه خانوادگی: آیا فرد دیگری در خانواده شما علائم مشابهی داشته است؟ اگرچه اکثر موارد پارکینسون ارثی نیستند، اما وجود سابقه خانوادگی می‌تواند احتمال برخی فرم‌های ژنتیکی بیماری را مطرح کند.
- سایر شرایط پزشکی و سبک زندگی: بیماری‌های دیگر، جراحی‌های قبلی، و حتی شغل و محل زندگی شما ممکن است سرنخ‌هایی به همراه داشته باشد. برای مثال، سابقه تماس با آفت‌کش‌ها یا فلزات سنگین ممکن است به عنوان یک عامل خطر محیطی مورد سؤال قرار گیرد.
معاینه فیزیکی و عصبی دقیق
این بخش عملی و بسیار دقیق فرایند است. پزشک از شما می‌خواهد تا یک سری حرکات و وظایfایف را انجام دهید تا عملکرد سیستم عصبی شما را به طور کامل ارزیابی کند. این معاینات ممکن است شامل موارد زیر باشد:
- راه رفتن و تعادل: پزشک به دقت نحوه راه رفتن شما را مشاهده می‌کند: آیا قدم‌هایتان کوتاه و نامنظم است؟ آیا هنگام راه رفتن یک یا هر دو دستتان کمتر تاب می‌خورد؟ برای ارزیابی تعادل، ممکن است “تست کشش” را انجام دهد که در آن به آرامی از پشت به شانه‌های شما ضربه می‌زند تا واکنش تعادلی شما را بسنجد.
- ارزیابی حرکات دست و پا: از شما خواسته می‌شود انگشتان خود را به طور مکرر باز و بسته کنید، یا انگشت شست و اشاره را به سرعت به هم بزنید. کاهش سرعت و دامنه این حرکات نشانه‌ای از برادی‌کینزی (کندی حرکات) است.
- برخاستن از صندلی: نحوه بلند شدن از صندلی بدون استفاده از دست‌ها ارزیابی می‌شود که می‌تواند قدرت و توانایی شروع حرکت را نشان دهد.
- ارزیابی لرزش، سفتی و کندی: پزشک مفاصل شما (مچ دست، آرنج) را در حالت آرام حرکت می‌دهد تا میزان سفتی عضلانی را بررسی کند. در پارکینسون، این سفتی ممکن است به صورت متناوب باشد که به آن “پدیده چرخ‌دنده” می‌گویند. همچنین لرزش دست‌ها در حالت استراحت (مثلاً وقتی روی پایتان قرار دارد) به دقت مشاهده می‌شود.
- حالات چهره و تکلم: کاهش پلک زدن یا چهره “بی‌حالت” و صدای آرام و یکنواخت از دیگر نشانه‌هایی هستند که پزشک به آن‌ها توجه می‌کند.
علائم حرکتی کلیدی (TRAP) در تشخیص پارکینسون
برای تشخیص بالینی پارکینسون، متخصص مغز و اعصاب معمولاً به دنبال وجود برادی‌کینزی (کندی حرکات) به همراه حداقل یکی از دو علامت دیگر یعنی لرزش در حالت استراحت یا سفتی عضلانی است. این علائم در مجموع با مخفف TRAP شناخته می‌شوند.
| علامت (TRAP) | نام پزشکی | توضیحات کلیدی |
|---|---|---|
| Tremor (لرزش) | لرزش در حالت استراحت | این لرزش معمولاً از یک دست یا پا شروع می‌شود و زمانی که عضو در حالت استراحت است بیشترین شدت را دارد. لرزش با حرکت عمدی یا در حین خواب کاهش می‌یابد و اغلب ظاهری شبیه به “قرص غلتاندن” بین شست و سبابه دارد. مهم است بدانید که حدود ۳۰٪ از افراد مبتلا به پارکینسون در مراحل اولیه لرزش قابل توجهی ندارند. |
| Rigidity (سفتی) | سفتی عضلانی | عضلات سفت و منقبض هستند و در برابر حرکت غیرفعال مقاومت می‌کنند. این حالت می‌تواند باعث درد عضلانی، گرفتگی و کاهش دامنه حرکتی شود. سفتی در گردن و شانه‌ها می‌تواند منجر به حالت خمیده شود. |
| Akinesia/Bradykinesia (کندی) | کندی حرکات | این علامت به عنوان علامت اصلی و ضروری برای تشخیص پارکینسون در نظر گرفته می‌شود. به معنای مشکل در شروع حرکات ارادی و کاهش سرعت و دامنه حرکات است. مثال‌های روزمره آن شامل مشکل در بستن دکمه‌ها، دست‌خط ریز و فشرده (میکروگرافیا)، و کاهش تاب خوردن دست هنگام راه رفتن است. |
| Postural Instability (مشکلات تعادل) | بی‌ثباتی وضعیتی | این علامت معمولاً در مراحل پیشرفته‌تر بیماری ظاهر می‌شود و به مشکل در حفظ تعادل و تمایل به افتادن به جلو یا عقب اشاره دارد. این علامت پاسخ کمتری به درمان‌های دارویی می‌دهد و خطر سقوط را افزایش می‌دهد. |
رد کردن سایر بیماری‌ها (فرایند تشخیص افتراقی)
همان‌طور که ذکر شد، علائم پارکینسون با چندین بیماری دیگر هم‌پوشانی دارد. بنابراین، یک بخش حیاتی از تشخیص، رد کردن این شرایط است. به این فرایند “تشخیص افتراقی” می‌گویند.
- پارکینسونیسم (Parkinsonism): این یک اصطلاح چتر است که به هر شرایطی که علائم حرکتی مشابه پارکینسون ایجاد کند، اطلاق می‌شود. بیماری پارکینسون شایع‌ترین علت پارکینسونیسم است، اما علل دیگر عبارتند از: پارکینسونیسم ناشی از دارو، پارکینسونیسم عروقی، و پارکینسونیسم آتیپیک یا پارکینسون پلاس. این گروه اخیر شامل اختلالات عصبی پیش‌رونده نادری مانند آتروفی چندسیستمی (MSA)، فلج فوق هسته‌ای پیش‌رونده (PSP) و دژنراسیون کورتیکوبازال (CBD) است که پیش‌آگهی متفاوتی دارند و به درمان‌های استاندارد پارکینسون پاسخ خوبی نمی‌دهند.
- لرزش خوش‌خیم ارثی : این شایع‌ترین اختلالی است که با پارکینسون اشتباه گرفته می‌شود. تفاوت‌های کلیدی عبارتند از: لرزش در این بیماری معمولاً حین انجام یک فعالیت (لرزش عملی) مانند نوشتن یا نوشیدن رخ می‌دهد، دو طرفه است و اغلب سر و صدا را نیز درگیر می‌کند. در حالی که لرزش پارکینسون عمدتاً در حالت استراحت و یک‌طرفه است.
آزمایش‌های تکمیلی و تصویربرداری: ابزارهای کمکی
اگرچه هیچ آزمایشی به‌تنهایی تشخیص‌دهنده نیست، برخی از آن‌ها می‌توانند اطلاعات ارزشمندی را برای تکمیل پازل تشخیصی در اختیار پزشک قرار دهند.
آیا آزمایش خون یا MRI می‌تواند پارکینسون را تشخیص دهد؟
پاسخ کوتاه، خیر است.
- آزمایش خون: هیچ آزمایش خونی برای تشخیص پارکینسون وجود ندارد. با این حال، ممکن است برای بررسی و رد کردن علل دیگر علائم مانند مشکلات تیروئید، کمبود ویتامین B12 یا بیماری ویلسون (یک اختلال نادر در متابولیسم مس) درخواست شود.
- MRI یا سی‌تی اسکن مغز: این اسکن‌ها در بیماری پارکینسون معمولاً “نرمال” به نظر می‌رسند. کاربرد اصلی آن‌ها برای رد کردن سایر مشکلات ساختاری مغز است که می‌توانند علائم مشابهی ایجاد کنند، مانند تومور مغزی، سکته مغزی، یا هیدروسفالی با فشار نرمال (NPH).
اسکن تخصصی انتقال‌دهنده دوپامین (DaTscan)
این پیشرفته‌ترین ابزار تصویربرداری است که در حال حاضر برای کمک به تشخیص در موارد مبهم استفاده می‌شود.
- DaTscan یک روش تصویربرداری پزشکی هسته‌ای به نام SPECT است که فعالیت سیستم دوپامین در مغز را به تصویر می‌کشد.
- چگونه کار می‌کند؟ مقدار کمی از یک ماده رادیواکتیو به نام Ioflupane I-123 به بیمار تزریق می‌شود. این ماده در مغز به پروتئین‌هایی به نام انتقال‌دهنده‌های دوپامین (DaT) متصل می‌شود. چند ساعت بعد، یک اسکن از مغز گرفته می‌شود که نشان می‌دهد این ماده در کدام نواحی مغز تجمع یافته است.
- چه چیزی را نشان می‌دهد؟ در مغز سالم، تصویر حاصل، دو ساختار درخشان و هلالی شکل را در ناحیه استریاتوم نشان می‌دهد. در افراد مبتلا به پارکینسون و سایر سندرم‌های پارکینسونیسم، به دلیل از بین رفتن پایانه‌های عصبی دوپامین، این ساختارها کوچک‌تر شده و شبیه به “نقطه” یا “ویرگول” به نظر می‌رسند.
- کاربرد و محدودیت‌ها: کاربرد اصلی DaTscan، افتراق لرزش ناشی از یک سندرم پارکینسونی از لرزش خوش‌خیم ارثی است (که در آن اسکن نرمال خواهد بود). با این حال، این اسکن نمی‌تواند بین بیماری پارکینسون و سایر انواع پارکینسونیسم (مانند MSA یا PSP) تمایز قائل شود، زیرا در همه این شرایط، سیستم دوپامین آسیب دیده است.
تست پاسخ به دارو
یکی از روش‌های قدیمی اما همچنان بسیار مفید و قدرتمند برای کمک به تأیید تشخیص، ارزیابی پاسخ بیمار به داروی اصلی پارکینسون، یعنی لوودوپا است.
- فرایند: این تست معمولاً در کلینیک انجام می‌شود. ابتدا پزشک یک ارزیابی استاندارد از علائم حرکتی شما (با استفاده از مقیاسی به نام UPDRS) در حالت “خاموش” (بدون دارو) انجام می‌دهد. سپس دوز مشخصی از داروی کاربیدوپا-لوودوپا به شما داده می‌شود. حدود یک ساعت بعد، ارزیابی حرکتی مجدداً تکرار می‌شود.
- تفسیر: اگر علائم حرکتی بیمار (به‌ویژه سفتی و کندی حرکات) پس از مصرف دارو به طور واضح و قابل توجهی (مثلاً بیش از ۳۰٪) بهبود یابد، این یک شاهد بسیار قوی به نفع تشخیص بیماری پارکینسون ایدیوپاتیک است. اکثر بیماران مبتلا به پارکینسون، حداقل در مراحل اولیه، پاسخ بسیار خوبی به لوودوپا نشان می‌دهند. عدم پاسخ به دوز کافی از این دارو، به‌ویژه در کنار وجود علائم آتیپیک دیگر، ممکن است پزشک را به سمت بررسی تشخیص‌های دیگر (مانند پارکینسونیسم آتیپیک) سوق دهد.
پرسش‌های متداول (FAQ)
۱. آیا آزمایش ژنتیک برای تشخیص پارکینسون استفاده می‌شود؟ در اکثر موارد، خیر. حدود ۹۰٪ موارد بیماری پارکینسون “ایدیوپاتیک” (با علت ناشناخته) هستند. آزمایش ژنتیک معمولاً فقط برای موارد نادری که بیماری در سنین بسیار پایین شروع شده یا سابقه خانوادگی بسیار قوی وجود دارد، در نظر گرفته می‌شود. شناسایی جهش‌های ژنی خاص مانند LRRK2 یا SNCA می‌تواند در این موارد به تأیید تشخیص کمک کند اما برای عموم بیماران کاربرد ندارد.
۲. تشخیص قطعی پارکینسون چقدر طول می‌کشد؟ این فرایند می‌تواند از یک ویزیت تا چند ماه یا حتی چند سال متغیر باشد. از آنجایی که تشخیص بر پایه مشاهده تکامل علائم در طول زمان است، در مراحل بسیار اولیه که علائم خفیف و مبهم هستند، ممکن است پزشک ترجیح دهد بیمار را برای مدتی تحت نظر بگیرد تا تصویر بالینی واضح‌تر شود. این رویکرد “صبر و مشاهده” از تشخیص‌های اشتباه جلوگیری می‌کند.
۳. تفاوت اصلی بین پارکینسون و پارکینسونیسم چیست؟ پارکینسونیسم یک اصطلاح کلی برای گروهی از اختلالات با علائم حرکتی مشابه (لرزش، سفتی، کندی) است. بیماری پارکینسون شایع‌ترین و شناخته‌شده‌ترین نوع پارکینسونیسم است. سایر انواع پارکینسونیسم ممکن است به دلایل دیگری مانند داروها، سکته‌های مغزی یا بیماری‌های عصبی دیگر ایجاد شوند. این انواع دیگر (پارکینسونیسم آتیپیک) اغلب علائم اضافی دیگری دارند (مانند مشکلات شدید تعادل در مراحل اولیه، زوال عقل زودهنگام یا مشکلات سیستم عصبی خودکار) و معمولاً به درمان با لوودوپا پاسخ خوبی نمی‌دهند.
۴. آیا می‌توان پارکینسون را در مراحل بسیار اولیه تشخیص داد؟ تشخیص در مراحل اولیه (مرحله پرودرومال)، قبل از ظهور علائم حرکتی کامل، بسیار دشوار و در حال حاضر عمدتاً در حوزه‌های تحقیقاتی امکان‌پذیر است. محققان در حال کار بر روی یافتن نشانگرهای زیستی برای تشخیص زودهنگام هستند، مانند آزمایش نمونه‌برداری از پوست برای تشخیص تجمع پروتئین آلفا-سینوکلئین، آزمایش‌های بویایی پیشرفته و استفاده از هوش مصنوعی برای تحلیل الگوهای صوتی یا حرکتی.
۵. بعد از تشخیص پارکینسون چه اتفاقی می‌افتد؟ پس از تأیید تشخیص، متخصص مغز و اعصاب یک برنامه درمانی جامع و فردی را طراحی خواهد کرد. این برنامه فقط به دارو محدود نمی‌شود و شامل یک رویکرد چند رشته‌ای است: دارودرمانی برای مدیریت علائم، فیزیوتراپی برای بهبود تعادل و راه رفتن، کاردرمانی برای حفظ استقلال در فعالیت‌های روزمره، گفتاردرمانی برای مشکلات بلع و صدا، و توصیه‌هایی برای ورزش منظم و رژیم غذایی سالم. هدف، حفظ بالاترین کیفیت زندگی و عملکرد فرد برای طولانی‌ترین زمان ممکن است.
راهکارهای نهایی برای مدیریت فرایند تشخیص
فرایند تشخیص پارکینسون می‌تواند یک دوره پراسترس و سرشار از عدم قطعیت باشد. به یاد داشته باشید که این یک مسیر است، نه یک رویکاد آنی. تشخیص دقیق، سنگ بنای یک برنامه درمانی مؤثر است که می‌تواند به شما کمک کند تا سال‌ها زندگی فعال و پرباری داشته باشید. پذیرش احساسات خود، صحبت با خانواده و دوستان، و برقراری ارتباط با گروه‌های حمایتی می‌تواند در این دوره بسیار کمک‌کننده باشد.
اگر شما یا یکی از عزیزانتان نگران علائم مرتبط با پارکینسون هستید، اولین و مهم‌ترین قدم، تعیین وقت ملاقات با پزشک یا متخصص مغز و اعصاب برای ارزیابی کامل است. فعال بودن در این فرایند، یادداشت کردن علائم و سؤالات، و همکاری نزدیک با تیم پزشکی، شما را در مدیریت بهتر این مسیر توانمند می‌سازد. تشخیص زودهنگام به معنای شروع سریع‌تر مدیریت علائم و بهبود کیفیت زندگی است.
منابع
لیست پزشکان مرتبط:
طیبه عباسیونمتخصص مغز و اعصاب (نورولوژی) | تهران- مهدی سخابخشمتخصص مغز و اعصاب (نورولوژی) | تهران
- بابک زمانیمتخصص مغز و اعصاب (نورولوژی) | تهران
- رویا ابوالفضلیمتخصص مغز و اعصاب (نورولوژی) | تهران
- علیرضا رنجبر نائینیمتخصص مغز و اعصاب (نورولوژی) | تهران
- سید سهراب هاشمی فشارکیمتخصص مغز و اعصاب (نورولوژی) | تهران
- کلینیک مغز و اعصاب نورالیکلینیک مغز و اعصاب و نوروساینس | تهران
- ساناز معصومیمتخصص مغز و اعصاب (نورولوژی) | تهران
- منیره اسلامیمتخصص مغز و اعصاب (نورولوژی) | تهران
- فاطمه شعبانیمتخصص مغز و اعصاب (نورولوژی) | تهران
