تیک عصبی چیست ؟ چطور کنترل کنیم ؟
اختلال تیک عصبی چیست؟
تیک عصبی (tic) یک اختلال رفتاری است که در آن فرد دچار حرکات ناخودآگاه و غیرقابل کنترل از بخشی از بدن خود میشود. مثلاً دست یا پا یا چشم فرد به صورت ناگهانی و مکرر حرکت میکند. این اختلال رفتاری ممکن است بارها در طول روز یا حتی در خواب اتفاق بیفتد.
تیک‌های عصبی ممکن است با استرس و اضطراب فرد افزایش یابند و شدت بگیرند. این اختلال رفتاری در بسیاری از کودکان و بزرگسالان رایج است. تیک عصبی چشم و تیک عصبی ابرو از معمول ترین انواع تیک های عصبی هستند. برخی از افراد از تیک عصبی به حدی رنج می‌برند که نمی‌توانند زندگی عادی داشته باشند.این مطلب جنبه آموزشی و اطلاع رسانی دارد، در صورت مشکل به دکتر مغز و اعصاب مراجعه کنید.
ویژگی های تیک عصبی
تیک‌های عصبی نشانه‌های متنوعی دارند که بسته به نوع تیک متفاوت است. این نشانه‌ها در هر شخصی ممکن است متغیر باشد. برخی از شایع‌ترین نشانه‌های تیک‌ها حرکت‌ها یا صداهای ناخودآگاه هست که فرد فقط در زمان خستگی یا تنش و نگرانی از خود نمایان میکند. اگر این نشانه‌ها نادیده گرفته شود، این رفتار به تدریج در زمان عادی نیز اتفاق می‌افتد و درمان تیک دشوارتر میشود.
علت تیک عصبی چیست؟
تیک‌های عصبی دلایل متعددی دارند که افراد متخصص مغز و اعصاب آن‌ها را در دسته‌های مختلفی طبقه بندی کرده‌اند. از جمله از پرتکرارترین دلایل اختلال تیک عصبی می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
دلایل اصلی تیک عصبی
- اسپورادیک: در نتیجه سندروم توره و یا پس از بلوغ در فرد پدید می‌آید.
- ارثی: در نتیجه عواملی مانند سندرم توره، بیماری هانتینگتون، دیستونی اولیه، نوروآکانتوسیتوزیس ایجاد میشود.
دلایل فرعی تیک عصبی
- عفونت: از جمله عفونت‌هایی که می‌توانند تیک عصبی در شخص بوجود آورند عبارت‌اند از: انسفالیت، کره سیدنهام، کروتزفلد جاکوب.
- داروها: مصرف قرص و داروهایی مانند محرک‌ها، فنی تویین، فنوباربیتال، ضد جنون‌ها، لوودوپا، کاربامازپین گاهی اوقات موجب اختلال تیک عصبی می‌شوند.
- توکسین: مونوکسید کربن به عنوان یک توکسین ممکن است در فرد تیک عصبی سبب شود.
- اختلالات کروموزومی و تاخیرهای ذهنی از دیگر دلایل فرعی در بروز اختلال تیک عصبی هستند.
- تروما به سر
- استروک
- سندرم‌های نوروکوتانئوس
- اسکیزوفرنی
- بیماری‌های دژنراتیو
در این قسمت تلاش کردیم کامل‌ترین فهرست از دلایل اختلال تیک عصبی را توضیح دهیم. ممکن است برای یک شخص دیگر مبتلا به این بیماری دلیل دیگری وجود داشته باشد که شناسایی آن به عهده پزشک تیک عصبی است.
انواع تیک عصبی
تیک‌های عصبی گونه‌های متفاوتی دارند که قبلاً هم به آن‌ها اشاره کرده‌ایم. اما این تیک‌ها را می‌توان به دو دسته اصلی تقسیم کرد. این دو دسته تیک‌های صوتی و تیک‌های حرکتی هستند که در بزرگسالان رایج‌ترند.
تیک عصبی حرکتی
تیک‌های حرکتی آن‌هایی هستند که فرد بدون اراده و به صورت مکرر و سریع بخشی از بدن یا صورتش را حرکت می‌دهد.
تیک عصبی بازو، تیک عصبی تنفسی، تیک عصبی تکان دادن سر، تیک عصبی گردن، تیک عصبی تکان دادن پا و … از معمول‌ترین انواع این تیک‌ها هستند. فرد مبتلا به این تیک‌ها کارهایی مانند چشمک زدن، شانه بالا انداختن، سر پرت کردن، دهان باز کردن، بازوها را به سرعت تکان دادن، بینی را جمع کردن و … را انجام می‌دهد.
تیک عصبی صوتی
تیک‌های صوتی آن‌هایی هستند که فرد بدون اراده از خود صدا در می‌آورد. برای درک بهتر و دقیق‌تر می‌توان گفت: سرفه کردن، صدای حیوانات درآوردن، خرخر کردن یا نالیدن، خرناس کشیدن، جیغ زدن، یک صدا، کلمه یا عبارت خاص را تکرار کردن، فحاشی کردن و … از نمونه‌های این تیک‌ها هستند که فرد هیچ کنترلی بر آن‌ها ندارد.
لازم به ذکر است که گاهی اوقات تیک‌ها به صورت کاملاً طبیعی رخ می‌دهند و اگر کسی از آن‌ها آگاه نباشد، ممکن است فکر کند فرد مبتلا به تیک عمداً این کار را میکند.
تیک عصبی در کودکان به چه صورت ظاهر میشود؟
تیک‌های عصبی از انواع متنوعی برخوردارند که در کودکان شایع‌ترند. این تیک‌ها به دلیل عوامل مختلفی پدید می‌آیند و بر زندگی روزانه کودک تأثیر منفی می‌گذارند. به حدی که در زندگی معمولی وی مشکلاتی را به وجود می‌آورند. تیک عصبی در کودکان با علائم متفاوتی ظاهر می‌شوند. مهم‌ترین نوع رفتاری که می‌تواند والدین را از داشتن تیک عصبی در کودکشان آگاه کند دقت به رفتارهای او است. اگر کودک ناگهان و بدون اراده از خود صداهایی را ساطع کند و یا در شکل معمول‌تر یکی از اعضای بدنش را به حرکت درآورد، احتمالاً تیک عصبی دارد.
چگونه تیک‌های عصبی را کنترل کنیم؟
تیک‌های عصبی را می‌توانید با رعایت برخی از نکات کاهش دهید. این نکات عبارت‌اند از:
- فاصله گرفتن از محیط‌ها و شرایطی که استرس و اضطراب ایجاد می‌کنند
- فاصله گرفتن از محیط‌ها و شرایطی که تنش بالا می‌برند
- توجه به ساعت خواب و اجتناب از کم خوابی
- عدم توجه به تیک عصبی
- آگاه کردن اطرافیان از تیکتان
همان‌طور که می‌بینید با پیروی از چند نکته ساده می‌توانید این بیماری را تحت کنترل قرار دهید. لازم به ذکر است که اگر کودک شما تیک دارد بهتر است این موضوع را در مدرسه به معلمان یا مدیر مربوطه بگویید. همچنین ممکن است کودکان دیگر فرزند شما را آزار دهند، در این صورت می‌توانید از راهنمایی یک مشاور بهره ببرید. اگر خودتان تیک دارید و این تیک مانع انجام کار شما میشود، حتماً این موضوع را به رئیس و همکاران خود بگویید.
انواع روش‌های درمان تیک عصبی
تیک عصبی یک مسئله پیچیده است و نیازمند مشاوره با یک پزشک متخصص اعصاب و روان است. زیرا همه تیک‌های عصبی نیاز به درمان ندارند و فقط برخی از آن‌ها باید مداوا شوند. عامل اصلی که تعیین کننده درمان یا عدم درمان تیک‌های عصبی است، علت بروز آن‌ها است به ویژه در مورد تیک عصبی صورت. علاوه بر این، اگر تصمیم به درمان گرفته شود، روش‌های مختلفی برای این منظور وجود دارد و انتخاب بهترین روش بستگی به نوع و شدت تیک و خصوصیات شخصی فرد دارد.
دو گروه از تیک‌های عصبی هستند که نیازمند درمان هستند، تیک‌هایی که باعث مشکل در زندگی روزانه فرد می‌شوند و تیک‌هایی که ناشی از یک مشکل جسمی یا روحی خطرناک هستند. روش‌های درمان تیک عصبی شامل:
۱. رفتار درمانی تیک عصبی
رفتار درمانی یکی از روش‌های درمان تیک عصبی است که ساده و قدیمی است. این روش تیک‌های عصبی را کاملاً و برای همیشه درمان نمی‌کند، فقط آن‌ها را کنترل میکند. اگر پزشک متخصص بعد از بررسی و تست‌های متعدد بفهمد که تیک عصبی فرد قابل کنترل است، او را به یک روانپزشک یا روان‌شناس معرفی میکند.
در این مرحله روان‌شناس یا روانپزشک شروع به درمان فرد مبتلا به تیک عصبی میکند. در طی درمان، تراپیست با شناخت رفتار و شخصیت فرد، او را یاد می‌دهد که چگونه تیک‌هایش را کنترل کند. تجربه نشان داده است که اکثر افراد پس از مشاوره با روانپزشک، تیک‌های عصبی کمتری نشان می‌دهند و درمان آن‌ها خوب پیش می‌رود.
اگر رفتار درمانی برای کنترل تیک‌ها کافی نباشد، فرد باید از روش‌های درمانی دیگری که پزشک متخصص تیک عصبی به او توصیه میکند، استفاده کند. روش‌های درمانی دیگر شامل:
۲. داروهای موثر برای تیک عصبی
تیک عصبی یک اختلال رفتاری است که با حرکات یا صداهای ناخودآگاه و تکراری همراه است. برخی از پزشکان برای درمان این اختلال از داروهایی استفاده می‌کنند که بر روی مغز و سیستم عصبی تاثیر می‌گذارند. این داروها باید با دقت و تحت نظر پزشک مصرف شوند.
پنج نوع از داروهایی که بیشتر برای کاهش و مدیریت تیک عصبی مورد نیاز هستند عبارت‌اند از:
- نورولپتیک‌ها: این داروها با تنظیم سطح مواد شیمیایی در مغز، بر روی حرکات بدن کنترل ایجاد می‌کنند. این داروها معمولاً برای درمان روان‌پریشی نیز استفاده می‌شوند. مثال‌هایی از این داروها عبارت‌اند از ریسپریدون، ریموزاید و آریپیپرازول.
- کلونیدین: این دارو با کاهش فشار خون و آرام‌سازی عضلات، بر روی تیک‌های عصبی اثر می‌گذارد.
- کلونازپام: این دارو یک آرام‌بخش است که با کم کردن اضطراب و استرس، بر روی تیک‌های عصبی کمک میکند. این دارو مشابه با نورولپتیک‌ها عمل میکند.
- تترابنازین: این دارو برای افرادی که تیک عصبی آن‌ها به دلیل بیماری دیگری مانند هانتینگتون است، تجویز میشود. این دارو با کاهش مقدار دوپامین در مغز، بر روی حرکات بدن تاثیر می‌گذارد.
- سم بوتولینوم: این دارو با تزریق به عضلاتی که تیک حرکتی دارند، باعث فلج موقت آن‌ها میشود. این دارو فقط برای مدت کوتاهی موثر است.
برای انتخاب بهترین دارو برای تیک عصبی، باید علت ایجاد تیک‌های عصبی را بدانید. پس از مشاوره با پزشک خود، داروی مناسب را برای درمان تیک عصبی بگیرید.
۳. جراحی برای تیک عصبی
تیک عصبی یک اختلال عصبی است که با حرکات یا صداهای ناارادی و مکرر رخ می‌دهد. برخی از بیماران با روش‌های دارویی یا رفتاری بهبود پیدا نمی‌کنند و یا تیک عصبی آن‌ها بسیار شدید و مزاحم است. در این حالت، پزشکان ممکن است جراحی را به عنوان یک گزینه در نظر بگیرند. جراحی برای تیک عصبی خطرناک و پیچیده است و فقط در مواردی که سایر روش‌ها ناموفق بوده‌اند، انجام میشود. در این قسمت، ما به شما بهترین و جامع‌ترین روش‌های درمانی تیک عصبی را معرفی کردیم. شما هم اگر از این اختلال رنج می‌برید، می‌توانید با مشورت با یک پزشک یا دکتر مغز و اعصاب آنلاین، روش درمانی مناسب خود را پیدا کنید و درمان را شروع کنید. به یاد داشته باشید که هر چه زودتر درمان تیک عصبی را آغاز کنید، بهتر و آسان‌تر درمان می‌شوید و نتایج مطلوب‌تری هم خواهید داشت.
پاسخ پرسش های رایج در حوزهی تیک عصبی
- چگونه تیک عصبی بهبود پبدا میکند؟ امروزه روش‌های گوناگونی برای درمان تیک عصبی در بزرگسالان ارائه شده است. پس اگر شما هم از این اختلال دچار هستید، افسوس نخورید چراکه با مشاوره با یک پزشک و استفاده از راهنمایی‌های او می‌توانید بهبود پیدا کنید.
- آیا تیک عصبی به صورت خود جوش بروز پیدا میکند؟ خیر – تیک‌های عصبی همیشه عاملی موثر در بروز یا افزایش آن‌ها دخیل است. بنابراین می‌توان گفت هیچ تیک عصبی بدون علت ایجاد نمی‌شود.
- آیا وجود تیک عصبی برای فرد خطرناک است؟ تیک‌های عصبی مهلک نیستند و معمولاً نمی‌توانند جان فرد را بگیرند. فقط ممکن است در زندگی روزانه یک فرد مشکل ایجاد کنند و فرد را آزار دهند.
چه زمانی باید به متخصص مراجعه کرد؟
علائم و نشانه‌هایی که در این مقاله ذکر شده‌اند را در نظر بگیرید. اگر چند مورد از آن‌ها را در خود مشاهده کردید، بهتر است سریعاً به یک متخصص مراجعه کنید.
این علائم ممکن است نشان دهنده تیک عصبی یا مشکلات دیگری باشند. بنابراین بهتر است از سلامت خود مطمئن شوید و در صورت بروز هر بیماری، زودتر اقدام به درمان کنید. اگر هم مشکلی نداشتید، خیالتان از وضعیت جسمانیتان آسوده میشود. امیدواریم از مطالعه این مقاله خوشحال شده و اطلاعات جامعی را از اختلال تیک‌های عصبی کسب کرده باشید.
لیست پزشکان مرتبط:
مهدی سخابخشمتخصص مغز و اعصاب (نورولوژی) | تهران- بابک زمانیمتخصص مغز و اعصاب (نورولوژی) | تهران
- رویا ابوالفضلیمتخصص مغز و اعصاب (نورولوژی) | تهران
- علیرضا رنجبر نائینیمتخصص مغز و اعصاب (نورولوژی) | تهران
- سید سهراب هاشمی فشارکیمتخصص مغز و اعصاب (نورولوژی) | تهران
- اکبر سلطان زادهمتخصص مغز و اعصاب (نورولوژی) | تهران
- ساناز معصومیمتخصص مغز و اعصاب (نورولوژی) | تهران
- محمدجواد فرج پورمتخصص مغز و اعصاب (نورولوژی) - درمان اختلالات بدون دارو | تهران
- شیرین بهبهانیمتخصص مغز و اعصاب (نورولوژی) | تهران
- احمد قمی فرمتخصص مغز و اعصاب و ستون فقرات | تهران
