از کجا بفهمیم نوزاد تشنج کرده؟ – علائم و نشانه‌ها

تشنج نوزاد: نشانه‌ها و ویژگی‌های آن

۱۴۰۲-۰۵-۱۶آخرین بروزرسانی: ۱۴۰۴-۰۷-۰۵

0 زمان تقریبی مطالعه 14 دقیقه

از کجا بفهمیم نوزاد تشنج کرده؟ - علائم و نشانه‌ها

در این مقاله شما خواهید خواند

وقتی که نوزاد مبتلا به تشنج می‌شود، برای والدین موقعیتی ترسناک و نگران‌کننده است. تشخیص درست و سریع می‌تواند به جلوگیری از عوارض بیشتر کمک کند.

به نقل از دکتر علیرضا رضایی فوق تخصص مغز و اعصاب کودکان، به هر شرایطی گفته می شود که ناشی از اختلال در بخشی از مغز و یا سیستم عصبی بوده و برخی مشکلات جسمی و روحی را به وجود می آورد. مشکلات و بیماری‌های مغز و اعصاب در کودکان ممکن است با علائمی همراه بوده و یا شروع شود، به همین دلیل، توجه به تمام علائم در کودک بسیار مهم است. رشد مغز انسان در دوران بارداری آغاز می‌شود و در دوران کودکی و نوجوانی ادامه می‌یابد. اکثر سلول‌های مغز قبل از تولد تشکیل می‌شوند، اما ارتباط بین این سلول‌های عصبی (نورون‌ها) تا زمان تولد ایجاد نمی‌شود.

راهنمای کامل تشخیص تشنج در نوزادان: علائم، علل و اقدامات فوری

نگرانی از هر حرکت غیرعادی و ناگهانی نوزاد، یکی از طبیعی‌ترین و عمیق‌ترین احساسات والدین است. بدن کوچک و سیستم عصبی در حال تکامل نوزادان، مجموعه‌ای از رفتارها مانند پرش‌های ناگهانی در خواب (رفلکس مورو)، لرزش چانه یا فک، و حرکات نامنظم دست‌وپا را از خود نشان می‌دهد که اغلب کاملاً طبیعی و نشان‌دهنده رشد سالم هستند. با این حال، در میان این اقیانوس حرکات بی‌خطر، گاهی جزایری از علائم وجود دارند که می‌توانند نشان‌دهنده یک وضعیت جدی‌تر به نام تشنج نوزادی (Neonatal Seizure) باشند. تمایز قائل شدن بین این دو برای والدین بسیار دشوار است، زیرا تشنج در نوزادان شباهت بسیار کمی به تصور عمومی ما از تشنج (یعنی حرکات پرشی و شدید کل بدن) دارد و اغلب به‌شکلی بسیار پنهان، ظریف و نامحسوس خود را نشان می‌دهد.

مهم است بدانیم که تشنج در نوزاد یک بیماری مستقل نیست، بلکه یک “علامت” حیاتی است؛ یک سیگنال هشداردهنده از اینکه فعالیت الکتریکی هماهنگ و منظم در مغز نوزاد به‌طور موقت دچار اختلال و آشفتگی شده است. این مقاله یک راهنمای جامع، دقیق و مبتنی بر شواهد علمی است که با هدف توانمندسازی والدین طراحی شده تا بتوانند علائم و نشانه‌های تشنج در نوزادان را با دقت بیشتری بشناسند، علل احتمالی و زمینه‌ای آن را درک کنند و مهم‌تر از همه، بدانند که در صورت مواجهه با چنین شرایط استرس‌زایی، چه اقدامات فوری، ایمن و صحیحی باید انجام دهند.

سلب مسئولیت مهم: اطلاعات ارائه‌شده در این مقاله صرفاً جنبه آموزشی و اطلاع‌رسانی دارد و هرگز نباید جایگزین مشاوره، تشخیص و درمان توسط پزشک متخصص شود. مغز نوزاد بسیار حساس و آسیب‌پذیر است و هرگونه حرکت مشکوک که غریزه والدین شما را نگران می‌کند، نیازمند ارزیابی فوری و تخصصی توسط متخصص اطفال یا فوق تخصص مغز و اعصاب کودکان است. در مسائل مربوط به سلامت نوزاد، احتیاط بیش از حد همیشه بهتر از نادیده گرفتن است.

نکات کلیدی در یک نگاه

تفاوت در علائم: تشنج نوزادان به‌ندرت شامل حرکات شدید و عمومی است. این تشنج‌ها می‌توانند به‌صورت علائم بسیار پنهان مانند نگاه خیره و بی‌حالت، مکیدن یا ملچ‌ملوچ کردن لب‌ها، حرکات پدالی آرام پاها، یا وقفه‌های ناگهانی و غیرمنتظره در تنفس ظاهر شوند.
شایع‌ترین علت: شایع‌ترین و جدی‌ترین علت تشنج در نوزادان تازه متولد شده، آسیب مغزی ناشی از کمبود اکسیژن و جریان خون قبل، حین یا بلافاصله پس از تولد است. این وضعیت که به آن آنسفالوپاتی هیپوکسیک-ایسکمیک (HIE) می‌گویند، یک اورژانس پزشکی است.
قدرت یک ویدئوی کوتاه: اگر به حرکات نوزاد خود شک دارید، ضبط یک ویدئوی کوتاه (۳۰ تا ۶۰ ثانیه) با تلفن همراه می‌تواند ارزشمندترین اطلاعات را برای تشخیص دقیق در اختیار پزشک قرار دهد. یک ویدئو بسیار مؤثرتر از هر توصیف کلامی است.
اقدام فوری و ایمن: در صورت مشاهده علائم مشکوک به تشنج، حفظ خونسردی، قرار دادن نوزاد به پهلو برای باز نگه داشتن راه هوایی، و تماس فوری با اورژانس (۱۱۵) اقدامات حیاتی و نجات‌بخش هستند. هرگز نوزاد را تکان ندهید یا چیزی در دهان او نگذارید.
درمان مبتنی بر علت: درمان موفقیت‌آمیز تشنج نوزادان کاملاً به تشخیص و رفع علت زمینه‌ای آن بستگی دارد. درمان می‌تواند شامل تجویز آنتی‌بیوتیک برای عفونت، کنترل قند خون یا تجویز داروهای ضدتشنج تخصصی باشد.

۱. تشنج در نوزادان چیست؟ تفاوت‌های کلیدی که باید بدانید

تشنج را می‌توان به یک “طوفان الکتریکی” ناگهانی، کوتاه‌مدت و غیرطبیعی در مغز تشبیه کرد. این انفجار ناهماهنگ فعالیت الکتریکی می‌تواند عملکرد طبیعی و منظم مغز را مختل کرده و باعث ایجاد تغییرات موقت در رفتار، حرکات، تنفس یا سطح هوشیاری نوزاد شود.

مغز نوزادان، به‌ویژه نوزادان نارس، یک شاهکار در حال ساخت است. این عضو هنوز به بلوغ کامل نرسیده و ارتباطات بین سلول‌های عصبی (نورون‌ها) در حال شکل‌گیری و مستحکم شدن است. در مغز بالغ، یک تعادل دقیق بین سیگنال‌های تحریکی (که نورون‌ها را فعال می‌کنند) و سیگنال‌های مهاری (که فعالیت را کنترل می‌کنند) وجود دارد. در مغز نوزاد، این تعادل هنوز شکننده است و سیستم‌های مهاری به‌طور کامل توسعه نیافته‌اند. این ویژگی باعث می‌شود مغز نوزاد نسبت به مغز فرد بالغ، مستعدتر به ایجاد فعالیت‌های الکتریکی کنترل‌نشده و در نتیجه، تشنج باشد.

به همین دلیل، تشنج در این گروه سنی معمولاً به‌صورت عمومی (Generalised) که کل مغز و بدن را به‌طور همزمان درگیر می‌کند، رخ نمی‌دهد. در عوض، این طوفان الکتریکی اغلب در یک ناحیه از مغز (Focal) محبوس مانده و علائم ظریف‌تر و متمرکزتری ایجاد می‌کند. به همین دلیل است که شناخت این علائم پنهان (Subtle) برای والدین و مراقبین اهمیت ویژه‌ای دارد. به یاد داشته باشید که تشنج یک علامت از یک مشکل زمینه‌ای است و وظیفه اصلی و فوری تیم پزشکی، یافتن و درمان آن مشکل اصلی است.

۲. علائم و نشانه‌های تشنج در نوزادان: چگونه حرکات عادی را از خطرناک تشخیص دهیم؟

تشخیص تشنج از حرکات طبیعی مانند لرزش (Jitteriness) یا واکنش از جا پریدن (Startle reflex/Moro reflex) می‌تواند بسیار چالش‌برانگیز باشد. تشنج‌ها در نوزادان به چهار دسته اصلی تقسیم می‌شوند که شناخت دقیق‌تر آن‌ها به شما کمک می‌کند تا هوشیارتر باشید:

الف) تشنج‌های پنهان (Subtle Seizures): شایع‌ترین و فریبنده‌ترین نوع

این نوع تشنج، که به‌ویژه در نوزادان نارس شایع است، به‌راحتی با رفتارهای عادی نوزاد اشتباه گرفته می‌شود و نیازمند مشاهده دقیق است. علائم آن عبارت‌اند از:

حرکات چشم: نگاه خیره، ثابت و بدون حرکت به یک نقطه، انگار که نوزاد “مات” شده است و به صدا یا لمس شما پاسخ نمی‌دهد. پلک زدن‌های سریع، لرزشی و مکرر که غیرارادی به نظر می‌رسند. چرخش آرام چشم‌ها به سمت بالا یا به یک طرف، یا حرکات افقی سریع و لرزشی چشم (نیستاگموس).
حرکات دهان و صورت: حرکات ریتمیک مکیدن، جویدن یا ملچ‌ملوچ کردن در حالی که نوزاد در حال شیر خوردن نیست. بیرون آوردن مکرر و غیرارادی زبان. حرکات غیرعادی صورت مانند اخم کردن یا لبخند زدن‌های نامتناسب و تکراری.
حرکات اندام‌ها: حرکات تکراری و ریتمیک که هدف خاصی را دنبال نمی‌کنند، مانند حرکت شنا کردن با دست‌ها، حرکات آرام شبیه به بوکس زدن، یا پدال زدن متناوب و آرام با پاها.
تغییرات تنفسی و خودکار: وقفه‌های تنفسی کوتاه (آپنه) که بیش از ۱۵-۲۰ ثانیه طول می‌کشد و ممکن است با کبودی دور لب‌ها یا رنگ‌پریدگی همراه باشد. تغییرات ناگهانی و بدون دلیل در ضربان قلب یا فشار خون که توسط تجهیزات پزشکی قابل تشخیص است.

ب) تشنج‌های تونیک (Tonic Seizures): سفت شدن ناگهانی بدن

در این نوع تشنج، نوزاد به‌طور ناگهانی دچار سفتی و انقباض شدید عضلانی می‌شود. این حالت می‌تواند:

موضعی (Focal): فقط یک دست یا یک پا را درگیر کرده و آن را در حالتی سفت، مستقیم و غیرقابل انعطاف نگه دارد. گاهی اوقات سر و چشم‌ها نیز به همان سمت منحرف می‌شوند (که به آن “حالت شمشیرباز” یا Fencing Posture می‌گویند).
عمومی (Generalised): کل بدن، گردن و تنه را درگیر کرده و باعث می‌شود نوزاد بدنش را به سمت عقب خم کند (شبیه حالت کمان یا Opisthotonus). این حالت بسیار نگران‌کننده و نشانه‌ای از درگیری گسترده‌تر مغز است.

ج) تشنج‌های کلونیک (Clonic Seizures): حرکات ریتمیک و پرشی

این نوع تشنج به تصور عمومی از تشنج نزدیک‌تر است و شامل حرکات پرشی، منظم، آهسته و ریتمیک در یک قسمت از بدن است. برای مثال، ممکن است دست، پا یا یک طرف صورت نوزاد به‌طور مکرر و با یک ریتم ثابت (معمولاً ۱ تا ۳ پرش در ثانیه) تکان بخورد. نکته کلیدی و حیاتی برای تشخیص این نوع تشنج این است که این حرکات با نگه‌داشتن آرام عضو متوقف نمی‌شوند و شما می‌توانید قدرت انقباض را زیر دست خود حس کنید. در حالی که لرزش‌های طبیعی (Jitteriness) با لمس آرام یا تغییر وضعیت بدن نوزاد، بلافاصله متوقف خواهند شد.

د) تشنج‌های میوکلونیک (Myoclonic Seizures): پرش‌های سریع و منفرد

این تشنج‌ها به‌صورت پرش‌های بسیار سریع، ناگهانی و شبیه به شوک الکتریکی در یک یا چند اندام ظاهر می‌شوند. این حرکات شبیه به حس “از جا پریدن” هنگام به خواب رفتن در بزرگسالان هستند، اما ممکن است به‌صورت خوشه‌ای (چندین پرش پشت سر هم) رخ دهند و اغلب اندام‌های فوقانی (دست‌ها و شانه‌ها) را بیشتر درگیر می‌کنند. تمایز این حرکات از رفلکس طبیعی مورو (Startle Reflex) مهم است. رفلکس مورو معمولاً در پاسخ به یک تحریک (صدای بلند، تغییر وضعیت ناگهانی) رخ می‌دهد و متقارن است (هر دو دست باز می‌شوند)، در حالی که تشنج میوکلونیک می‌تواند بدون هیچ تحریکی و به‌صورت نامتقارن رخ دهد.

ویژگی	تشنج کلونیک / میوکلونیک	لرزش طبیعی (Jitteriness)
ریتم حرکت	پرشی، منظم و ریتمیک (آهسته)	لرزشی، سریع و نامنظم (فرکانس بالا)
تأثیر تحریک	معمولاً با صدا یا لمس ایجاد نمی‌شود و خودبه‌خودی است.	اغلب با تحریک (مانند صدای بلند یا گرسنگی) شروع می‌شود.
توقف با لمس	با نگه‌داشتن آرام عضو، متوقف نمی‌شود.	با لمس آرام یا تغییر وضعیت بدن، متوقف می‌شود.
وضعیت چشم‌ها	ممکن است با حرکات غیرعادی چشم (مانند نگاه خیره) همراه باشد.	چشم‌ها معمولاً وضعیت طبیعی دارند و نوزاد هوشیار به نظر می‌رسد.

۳. چه عواملی باعث تشنج در نوزادان می‌شود؟

تشنج در نوزادان می‌تواند ناشی از عوامل متعددی باشد که بر مغز در حال تکامل تأثیر می‌گذارند. یافتن علت اصلی، کلید درمان مؤثر است. برخی از شایع‌ترین علل عبارت‌اند از:

آنسفالوپاتی هیپوکسیک-ایسکمیک (HIE): این شایع‌ترین علت تشنج در نوزادان ترم (رسیده) است و حدود ۶۰ تا ۶۵ درصد موارد را شامل می‌شود. HIE به معنای آسیب مغزی ناشی از نرسیدن اکسیژن و جریان خون کافی به مغز است. این اتفاق می‌تواند قبل از زایمان (مشکلات جفت)، حین زایمان (زایمان سخت و طولانی) یا بلافاصله پس از تولد (مشکلات تنفسی) رخ دهد و تشنج معمولاً ۱۲ تا ۲۴ ساعت پس از این رویداد آغاز می‌شود.
سکته مغزی (Stroke): سکته مغزی پری‌ناتال، که به دلیل انسداد یک رگ خونی (ایسکمیک) یا پارگی آن (هموراژیک) در مغز نوزاد رخ می‌دهد، یکی دیگر از علل مهم است. تشنج اغلب اولین و تنها علامت یک سکته مغزی در نوزاد است.
عفونت‌ها: عفونت‌های جدی که به سیستم عصبی مرکزی نوزاد حمله می‌کنند، بسیار خطرناک هستند. عفونت‌هایی مانند مننژیت (عفونت پرده‌های محافظ مغز)، آنسفالیت (عفونت خود بافت مغز) یا سپسیس (عفونت فراگیر در خون) که توسط باکتری‌هایی مانند استرپتوکوک گروه B یا ویروس‌هایی مانند هرپس سیمپلکس ایجاد می‌شوند، می‌توانند باعث التهاب شدید مغز و بروز تشنج شوند.
اختلالات متابولیک: عدم تعادل در مواد شیمیایی حیاتی بدن که برای عملکرد صحیح نورون‌ها ضروری هستند، می‌تواند فعالیت مغز را مختل کند. شایع‌ترین آن‌ها عبارت‌اند از:
- هیپوگلیسمی: افت شدید قند خون، به‌ویژه در نوزادان مادران دیابتی یا نوزادان نارس.
- هیپوکلسمی: کمبود کلسیم در خون.
- هیپومنیزیمی: کمبود منیزیم.
ناهنجاری‌های ساختاری مغز: مشکلاتی که در دوران جنینی در روند پیچیده شکل‌گیری و مهاجرت سلول‌های مغزی ایجاد شده‌اند (مانند دیسپلازی قشر مغز).
سندرم‌های ژنتیکی و اختلالات ارثی متابولیسم: برخی بیماری‌های نادر ژنتیکی نیز می‌توانند با تشنج در دوره نوزادی بروز کنند. این موارد نیازمند بررسی‌های تخصصی ژنتیک هستند.

۴. اگر به تشنج نوزاد شک کردیم چه کنیم؟ راهنمای اقدامات فوری

مشاهده هر یک از علائم بالا می‌تواند برای هر والدی بسیار ترسناک و طاقت‌فرسا باشد. مهم‌ترین کار، حفظ آرامش و انجام اقدامات صحیح و ایمن برای محافظت از نوزاد است:

آرامش خود را حفظ کنید: اضطراب و وحشت شما کمکی به نوزاد نمی‌کند و مانع از تفکر منطقی می‌شود. نفس عمیق بکشید و بدانید که خونسردی شما برای انجام اقدامات بعدی ضروری است.
نوزاد را به پهلو بخوابانید: نوزاد را به‌آرامی به پهلوی چپ یا راست بچرخانید. این کار ساده کمک می‌کند تا اگر نوزاد دچار آبریزش دهان یا استفراغ شد، مایعات از دهانش خارج شده و مسیر تنفسی او مسدود نشود (پیشگیری از آسپیراسیون).
محیط اطراف را ایمن کنید: نوزاد را روی یک سطح نرم و صاف (مانند زمین پوشیده از فرش یا پتو) قرار دهید. هرگونه وسیله سخت، تیز یا خطرناک را از اطراف او دور کنید. لباس‌های تنگ دور گردن او را شل کنید.
هرگز و هرگز چیزی داخل دهان نوزاد نگذارید: این یک باور قدیمی، غلط و بسیار خطرناک است. نوزاد زبان خود را نخواهد بلعید. قرار دادن انگشت، قاشق یا هر وسیله دیگری در دهان نوزاد می‌تواند باعث آسیب به دندان‌ها و لثه، شکستن وسیله در دهان یا مسدود شدن راه هوایی و خفگی شود.
مدت زمان تشنج را یادداشت کنید: به محض شروع حرکات، به ساعت نگاه کنید و زمان دقیق شروع و پایان آن را ثبت کنید. این اطلاعات برای پزشک فوق‌العاده مهم است، زیرا تشنج‌های طولانی‌تر (بیش از ۵ دقیقه) نیاز به مداخله فوری‌تری دارند.
با موبایل فیلم بگیرید (اگر امکان‌پذیر است): اگر فرد دیگری کنار شماست یا شرایط کاملاً ایمن است، از حرکات نوزاد فیلم بگیرید. یک ویدئوی کوتاه به پزشک اجازه می‌دهد تا نوع حرکات را با دقت تحلیل کند و به تشخیص قطعی برسد.
فوراً با اورژانس (۱۱۵) تماس بگیرید: تشنج در نوزاد همیشه و بدون استثنا یک اورژانس پزشکی محسوب می‌شود. حتی اگر تشنج بسیار کوتاه بود و به نظر می‌رسد که نوزاد به حالت عادی بازگشته است، او باید فوراً توسط تیم پزشکی در بیمارستان معاینه شود تا علت زمینه‌ای آن مشخص و درمان شود.

۵. فرآیند تشخیص تشنج در نوزادان توسط پزشک

پس از رسیدن به مرکز درمانی، تیم پزشکی برای یافتن علت تشنج، رویکردی سیستماتیک و چندمرحله‌ای را در پیش خواهد گرفت:

معاینه بالینی و شرح حال دقیق: پزشک سؤالات کاملی در مورد سابقه بارداری، زایمان، داروهای مصرفی مادر، و جزئیات دقیق حرکاتی که مشاهده کرده‌اید، از شما خواهد پرسید. در این مرحله، ویدئویی که ضبط کرده‌اید، بسیار ارزشمند خواهد بود.
الکتروانسفالوگرام (EEG): این تست، استاندارد طلایی و قطعی برای تشخیص تشنج است. الکترودهای کوچکی روی پوست سر نوزاد قرار داده می‌شوند تا فعالیت الکتریکی مغز را به‌صورت امواج ثبت کنند. این تست می‌تواند الگوهای غیرطبیعی و مشخصه تشنج را شناسایی کرده و محل شروع آن در مغز را مشخص کند. در بسیاری از موارد، از مانیتورینگ ویدئو-EEG مداوم برای ساعت‌ها یا روزها استفاده می‌شود تا تمام فعالیت‌های مشکوک ثبت شوند.
آزمایش‌های خون و ادرار: نمونه خون برای بررسی وجود علائم عفونت (مانند شمارش گلبول‌های سفید) و ارزیابی سطح قند، کلسیم، منیزیم، سدیم و سایر الکترولیت‌های حیاتی گرفته می‌شود.
پونکسیون کمری (Lumbar Puncture – LP): در صورتی که پزشک به عفونت سیستم عصبی مرکزی (مننژیت) مشکوک باشد، این اقدام ضروری است. مقدار کمی از مایع مغزی-نخاعی از پایین کمر گرفته می‌شود تا برای بررسی وجود باکتری، ویروس یا سلول‌های التهابی به آزمایشگاه فرستاده شود.
تصویربرداری مغز:
- سونوگرافی سر: یک روش سریع، بدون اشعه و در دسترس است که از طریق قسمت نرم بالای سر نوزاد (فونتانل) انجام می‌شود و برای بررسی اولیه ساختار مغز و وجود خونریزی‌های بزرگ مفید است.
- MRI یا CT Scan: این روش‌ها تصاویر بسیار دقیق‌تری از ساختار مغز ارائه می‌دهند. MRI (تصویربرداری رزونانس مغناطیسی) روش ارجح است زیرا می‌تواند آسیب‌های ظریف ناشی از HIE، سکته مغزی، عفونت یا ناهنجاری‌های مادرزادی را با وضوح بالا نشان دهد.

۶. روش‌های درمانی تشنج نوزادان

مهم: قبل از هرگونه اقدام درمانی، حتماً با پزشک متخصص کودکان یا مغز و اعصاب اطفال مشورت کنید. درمان تشنج نیازمند تشخیص دقیق علت و نظارت کامل پزشکی در شرایط بیمارستانی است.

هدف اصلی در درمان تشنج نوزادان، کنترل فوری تشنج‌های فعلی برای جلوگیری از آسیب بیشتر به مغز، و مهم‌تر از آن، درمان علت زمینه‌ای است.

درمان علت زمینه‌ای: این بخش حیاتی‌ترین و مؤثرترین قسمت درمان است. برای مثال:
- اگر علت عفونت باکتریایی باشد، آنتی‌بیوتیک‌های قوی به‌صورت وریدی تجویز می‌شود.
- اگر علت افت قند خون باشد، گلوکز وریدی برای بازگرداندن سطح قند به حالت طبیعی تزریق می‌شود.
- اگر علت کمبود کلسیم یا منیزیم باشد، این مواد معدنی جایگزین می‌شوند.
داروهای ضد تشنج (Antiseizure Medications): هم‌زمان با درمان علت، پزشکان از داروهایی برای متوقف کردن طوفان الکتریکی در مغز استفاده می‌کنند. داروهای خط اول که به‌صورت وریدی در بیمارستان تجویز می‌شوند، معمولاً شامل فنوباربیتال و فنی‌توئین هستند. در سال‌های اخیر، داروهای جدیدتری مانند لوتیراستام (Levetiracetam) نیز به دلیل عوارض جانبی کمتر، به‌طور فزاینده‌ای مورد استفاده قرار می‌گیرند. انتخاب دارو به نوع تشنج و وضعیت کلی نوزاد بستگی دارد.

۷. چشم‌انداز آینده و پیش‌آگهی نوزادان مبتلا به تشنج

پیش‌آگهی (Prognosis) یا چشم‌انداز آینده برای نوزادی که دچار تشنج شده، یک پاسخ واحد ندارد و به شدت به علت زمینه‌ای تشنج، شدت آسیب مغزی اولیه، و سرعت و موفقیت درمان بستگی دارد.

اگر تشنج ناشی از یک اختلال متابولیک موقت (مانند افت قند خون) باشد که به‌سرعت تشخیص داده شده و اصلاح شده است، پیش‌آگهی معمولاً بسیار خوب است و نوزاد می‌تواند بدون هیچ مشکلی به رشد و تکامل طبیعی خود ادامه دهد.
اما اگر تشنج ناشی از آسیب شدید و دائمی مغزی (مانند HIE شدید، سکته مغزی وسیع یا یک ناهنجاری ساختاری مهم) باشد، ریسک بروز مشکلات تکاملی و عصبی در آینده، مانند فلج مغزی (Cerebral Palsy – CP)، مشکلات یادگیری، اختلالات شناختی یا تأخیر در رشد، بالاتر خواهد بود.
برخی از این نوزادان (حدود ۱۰ تا ۲۰ درصد) ممکن است در آینده به بیماری صرع (Epilepsy) مبتلا شوند. صرع به معنای تمایل مغز به ایجاد تشنج‌های مکرر و خودبه‌خودی است که نیازمند درمان طولانی‌مدت با داروهای ضد تشنج خواهد بود. به همین دلیل، پیگیری‌های منظم توسط متخصص مغز و اعصاب کودکان برای ارزیابی دقیق روند تکامل نوزاد و تشخیص زودهنگام هرگونه مشکل، امری ضروری و حیاتی است.

۸. پرسش‌های متداول (FAQ)

۱. آیا لرزش (Jitteriness) همان تشنج است؟ خیر. لرزش یک حرکت لرزشی، سریع و با فرکانس بالا است که اغلب با تحریک (صدا، گرسنگی) شروع شده و با لمس آرام یا خم کردن عضو، متوقف می‌شود. اما تشنج کلونیک یک حرکت پرشی، ریتمیک و آهسته‌تر است که با نگه‌داشتن عضو متوقف نمی‌شود و ممکن است با علائم دیگری مانند حرکات غیرعادی چشم همراه باشد.

۲. تشنج در نوزادان معمولاً چقدر طول می‌کشد؟ بیشتر تشنج‌ها کوتاه هستند و از چند ثانیه تا حداکثر یک یا دو دقیقه طول می‌کشند. تشنجی که بیش از ۵ دقیقه ادامه یابد، یک وضعیت اورژانسی بسیار جدی به نام “استاتوس اپیلپتیکوس” (Status Epilepticus) محسوب می‌شود که نیازمند مداخله فوری پزشکی برای جلوگیری از آسیب دائمی به مغز است.

۳. آیا تشنج همیشه برای نوزاد خطرناک است؟ بله. هر تشنجی در نوزاد باید جدی گرفته شود. خود تشنج‌های مکرر و طولانی می‌توانند با مصرف انرژی و اکسیژن مغز، به سلول‌های عصبی در حال تکامل آسیب برسانند. اما خطر اصلی و فوری، علت زمینه‌ای تشنج (مانند مننژیت یا HIE) است که نیازمند تشخیص و درمان فوری برای نجات جان و حفظ عملکرد مغز نوزاد است.

۴. آیا نوزاد من در آینده به بیماری صرع مبتلا خواهد شد؟ نه لزوماً. بسیاری از نوزادان، پس از درمان موفقیت‌آمیز علت زمینه‌ای، دیگر هرگز دچار تشنج نمی‌شوند. ریسک ابتلا به صرع در آینده مستقیماً به علت اولیه تشنج و میزان آسیب دائمی به مغز بستگی دارد. پزشک متخصص می‌تواند بر اساس یافته‌های MRI و EEG، این ریسک را تخمین بزند.

۵. آیا مشکلات در شیر خوردن می‌تواند نشانه تشنج باشد؟ بله، گاهی اوقات. تشنج‌های پنهان می‌توانند به‌صورت حرکات غیرعادی و ریتمیک دهان مانند مکیدن، جویدن یا بیرون آوردن زبان ظاهر شوند. این حرکات ممکن است با روند طبیعی شیر خوردن تداخل داشته باشند یا با آن اشتباه گرفته شوند. هرگونه تغییر ناگهانی، غیرعادی و غیرقابل توضیح در الگوی شیر خوردن نوزاد، به‌ویژه اگر با سایر علائم همراه باشد، باید به پزشک اطلاع داده شود.

برای دریافت لیست بهترین پزشکان متخصص مغز و اعصاب کودکان در شهر خود از لینک زیر استفاده بفرمایید

لیست پزشکان مغز و اعصاب کودکان و نوزادان دکتر مغز و اعصاب نوزاد خوب در تهران

راهکارهای نهایی برای مدیریت و پیگیری تشنج نوزاد

شناخت علائم تشنج در نوزاد، اولین و مهم‌ترین قدم برای محافظت از ارزشمندترین دارایی او، یعنی مغز در حال رشدش، است. به یاد داشته باشید که اکثر قریب به اتفاق حرکات نوزاد شما کاملاً طبیعی هستند، اما اعتماد به غریزه والدین و توجه به الگوهای رفتاری غیرعادی و تکرارشونده، بسیار کلیدی است. تشنج‌های پنهان، با علائم فریبنده‌ای مانند نگاه خیره، مکیدن‌های بی‌دلیل یا حرکات پدالی آرام، نیازمند هوشیاری و مشاهده دقیق شما هستند. اقدام فوری، حفظ خونسردی و تماس با اورژانس می‌تواند تفاوتی حیاتی در نتیجه درمان و آینده سلامت نوزاد شما ایجاد کند.

شما اولین و مهم‌ترین مدافع سلامت فرزندتان هستید. سلامت مغز نوزاد شما در گروی توجه و اقدام به‌موقع شما و همکاری نزدیک با تیم پزشکی است. برای ارزیابی دقیق هرگونه حرکت مشکوک و دریافت یک برنامه مدیریتی و پیگیری کامل، هرگز در مشورت با پزشک متخصص اطفال یا فوق تخصص مغز و اعصاب کودکان تردید نکنید.

منابع (References)