فارنژیت چیست؟ علائم و روش‌های درمان فارنژیت
اگر به فارنژیت یا التهاب گلو دچار شده‌اید، ممکن است بخواهید بدانید فارنژیت چرا ایجاد می‌شود؟ چه عوارضی دارد؟ و چگونه می‌توان آن را درمان کرد؟ آیا این اختلال ممکن است خطرناک باشد؟ در این مقاله به بررسی کامل نشانه‌ها، عوامل، روش‌های تشخیص و درمان این مشکل می‌پردازیم.
فارنژیت یا التهاب حلق چیست؟
فارنژیت، که به عنوان التهاب حلق نیز شناخته می‌شود، به معنای التهاب غشاهای مخاطی ناحیه پشتی گلو یا حلق است. این التهاب باعث احساس ناراحتی، خشکی و مشکلاتی در بلع می‌شود. اصطلاح فارنژیت در علم پزشکی برای اشاره به گلودرد استفاده می‌شود و علت‌های مختلفی از جمله عفونت‌های ویروسی مانند سرماخوردگی و عفونت‌های باکتریایی مانند استرپتوکوک گروه A برای آن مشخص شده است. التهاب حلق به عنوان یک بیماری شایع معمولاً موجب نگرانی زیادی نمی‌شود و فارنژیت ویروسی معمولاً طی یک هفته یا بیشتر به‌طور خود به خود بهبود می‌یابد. با این حال، شناسایی دقیق عامل بیماری برای انتخاب بهترین روش درمان بسیار مهم است.
این التهاب شامل آسیب به غشاهای مخاطی است که در ناحیه پشتی گلو یا حلق قرار دارند و منجر به ناراحتی، خشکی و مشکلات در بلع می‌شود.
علائم بیماری فارنژیت چیست؟
علائم اصلی فارنژیت شامل خشکی، خارش و درد گلو است. بسته به نوع عفونت، ممکن است علائم دیگری مانند نشانه‌های سرماخوردگی یا آنفلوانزا نیز بروز پیدا کنند. علائم فارنژیت ویروسی شامل موارد زیر است:
- سرفه
- سردرد
- گلو درد
- تب و لرز
- بدن درد
- عطسه
- آبریزش بینی
- گرفتگی بینی
- تورم غدد لنفاوی
- خستگی
- زخم‌های دهان
فارنژیت مرتبط با مونونوکلئوز ممکن است علائم زیر را داشته باشد:
- درد شکمی، به ویژه در ناحیه بالای و سمت چپ بدن
- خستگی بسیار زیاد
- کاهش اشتها
- تورم غدد لنفاوی
- ضایعات پوستی دانه‌دار
نشانه‌های فارنژیت باکتریایی عبارتند از:
- تب و لرز
- درد شدید در هنگام بلع
- تورم و دردناک شدن غدد لنفاوی گردن
- ضایعات سفید یا چرکی در پشت گلو
- لوزه‌های متورم و قرمز
- سردرد
- درد شکمی
- خستگی
- حالت تهوع
- استفراغ
- ضایعات دانه‌دار قرمز (که مخملک نامیده می‌شوند)
- احساس طعم غیرمعمول در دهان
با دیدن علائم فارنژیت به چه دکتری مراجعه کنیم؟
در صورت مشاهده علائم فارنژیت یا التهاب گلو، مناسب است که به پزشک گوش و حلق و بینی مراجعه کنید. البته در بسیاری از موارد می‌توانید به پزشک عمومی نیز مراجعه کنید و در صورت نیاز، او شما را به متخصص گوش و حلق و بینی ارجاع خواهد داد. برای بررسی دقیق‌تر این بیماری و یافتن بهترین روش درمان، می‌توان از مشاوره تلفنی نیز بهره‌مند شد.
عوامل ایجاد فارنژیت چیست؟
فارنژیت می‌تواند از طریق عوامل متعددی ایجاد شود که به صورت کلی به باکتری‌ها، ویروس‌ها و عوامل خارجی نظیر مواد حساسیت‌زا تقسیم‌بندی می‌شوند. برای انتخاب بهترین روش درمانی، ضروری است که عامل ایجادکننده این بیماری به دقت بررسی شود، چرا که این عامل نقش مهمی در تعیین رویکرد درمانی دارد.
عفونت‌های ویروسی به عنوان علل التهاب گلو
عفونت‌های ویروسی شایع‌ترین علل فارنژیت هستند. برخی از ویروس‌های رایج که می‌توانند منجر به فارنژیت شوند عبارتند از:
- ویروس‌های معمول سرماخوردگی مانند راینو ویروس، کرونا ویروس یا پارا آنفلوانزا.
- آدنوویروس که عامل التهاب ملتحمه یا چشم صورتی و سرماخوردگی است.
- ویروس آنفلوآنزا
- ویروس اپشتین بار (EBV) که باعث ایجاد منونوکلئوز می‌شود. منونوکلئوز یک عفونت ویروسی مسری است که علائمی شبیه به آنفلوانزا ایجاد می‌کند و از طریق بزاق انتقال می‌یابد. این ویروس به عنوان بیماری بوسیدن نیز شناخته می‌شود و بیشتر در نوجوانان و جوانان رخ می‌دهد.
عفونت‌های باکتریایی به عنوان علل التهاب گلو
اگرچه شیوع آنها کمتر است، اما عفونت‌های باکتریایی نیز می‌توانند عامل فارنژیت باشند. باکتری استرپتوکوک گروه A مسئول ۲۰ تا ۴۰ درصد از موارد فارنژیت در کودکان است و افرادی که به این نوع عفونت مبتلا می‌شوند، به عنوان بیماران گلودرد استرپی شناخته می‌شوند. دیگر عفونت‌های باکتریایی که می‌توانند فارنژیت ایجاد کنند عبارتند از:
- استرپتوکوکوس گروه C و G
- کلامیدیا
- گونوریا
- مایکوپلاسما پنومونیه
عوامل خطر ابتلا به فارنژیت
- سابقه آلرژی
- سابقه عفونت‌های مکرر سینوسی
- سیگار کشیدن یا قرار گرفتن در معرض دود سیگار
هر دو نوع ویروسی و باکتریایی فارنژیت قابلیت انتقال به دیگران را دارند. میکروارگانیسم‌های عامل این بیماری عمدتاً در ناحیه بینی و گلو زندگی می‌کنند و از طریق سرفه یا عطسه به صورت قطرات ریز در هوا پخش می‌شوند. راه‌های انتقال شامل:
- تنفس مستقیم قطرات آلوده
- لمس اشیاء آلوده و سپس لمس صورت
- مصرف مواد غذایی و نوشیدنی‌های آلوده
به همین دلیل، شستن دست‌ها پیش از غذا خوردن یا لمس صورت بسیار مهم است. معمولاً عفونت‌های ویروسی مانند سرماخوردگی در مدت ۷ تا ۱۰ روز بهبود می‌یابند، اما به خاطر دوره نهفتگی، قبل از بروز علائم ممکن است به دیگران منتقل شوند. بر اساس توصیه مراکز کنترل و پیشگیری از بیماری، ماندن در خانه تا زمانی که تب برطرف نشده و مصرف آنتی‌بیوتیک به مدت حداقل ۲۴ ساعت، می‌تواند از انتقال گلودرد استرپی جلوگیری کند.
فارنژیت یا عفونت گلو چگونه تشخیص داده می‌شود؟
معاینه بالینی: پزشک در صورت مشاهده علائم فارنژیت، گلو را به‌دقت معاینه می‌کند تا بررسی کند آیا ضایعات سفید یا خاکستری، تورم یا قرمزی وجود دارد. همچنین، پزشک به معاینه دقیق گوش، بینی و غدد لنفاوی در دو طرف گردن می‌پردازد.
کشت گلو: اگر پزشک به گلودرد استرپی مشکوک باشد، کشت گلو را درخواست می‌کند. این فرآیند شامل گرفتن نمونه‌ای از ترشحات گلو با استفاده از سوآپ است. بسیاری از پزشکان می‌توانند آزمایش سریع استرپتوکوک را در مطب انجام دهند که نتایج آن در چند دقیقه آماده می‌شود. در برخی موارد، نمونه به آزمایشگاه ارسال می‌شود و نتایج کامل تا ۲۴ ساعت ممکن است زمان ببرد.
آزمایش خون: اگر پزشک به علت‌های دیگر فارنژیت مشکوک باشد، ممکن است آزمایش خون را درخواست کند. نمونه خون از دست یا بازو گرفته شده و به آزمایشگاه ارسال می‌شود. با این آزمایش می‌توان وجود منونوکلئوز و دیگر عفونت‌ها را با استفاده از شمارش کامل سلول‌های خونی (CBC) بررسی کرد.
تشخیص‌های افتراقی فارنژیت چیست؟
فارنژیت یا التهاب گلو ممکن است علائم مشابهی با برخی بیماری‌های دیگر داشته باشد. پزشک با تشخیص تفاوت‌ها می‌تواند این بیماری را شناسایی کند. بیماری‌های مشابه شامل:
۱. لارنژیت:
التهاب حنجره و تارهای صوتی که در جلوی گلو قرار دارند. این التهاب باعث خشونت صدا و در برخی مواقع از بین رفتن موقتی صدا می‌شود. عوامل مختلفی مثل آلرژی، بازگشت اسید معده یا رفلاکس و عفونت‌های ویروسی و باکتریایی می‌توانند باعث این وضعیت شوند.
التهاب لوزه‌ها:
لوزه‌ها مجموعه‌ای از بافت‌ها در دو طرف حلق هستند و التهاب آنها ناشی از عفونت ویروسی یا باکتریایی است. در موارد باکتریایی که ناشی از استرپتوکوک گروه A است، اغلب به خودی خود یا با دارویی مانند آنتی‌بیوتیک بهبود می‌یابد. در شرایط شدید، ممکن است نیاز به جراحی برای برداشتن لوزه باشد. علائم مشابه التهاب حلق شامل:
- گلو درد
- قرمزی و تورم لوزه‌ها
- نقاط سفید یا زرد روی لوزه‌ها
- دشواری در بلع
- درد شکمی
- سردرد
- سفتی گردن
زخم‌های گلو و عفونت گلو
زخم‌های گلو ممکن است چرکی باشند و در نواحی گلو، تارهای صوتی یا مری قرار گیرند. علل این زخم‌ها شامل موارد زیر است:
- عفونت‌های ویروسی و باکتریایی
- آسیب به بافت پوشاننده گلو
- شیمی‌درمانی
- اسید معده ناشی از استفراغ یا بازگشت اسید
علائم این زخم‌ها شبیه به فارنژیت است و شامل موارد زیر می‌شود:
- مشکل یا درد هنگام بلعیدن
- ضایعات چرکی سفید در گلو
- تب
- لرز
- تورم غدد لنفاوی
- حالت تهوع
سایر روش‌های تشخیص افتراقی التهاب گلو
برخی بیماری‌های دیگر که علائم مشابه با التهاب حلق دارند عبارتند از:
- کاندیدیازیس در اورژانس
- دیفتری
- مدیریت اورژانس خروسک (لارنگو تراکئو برونشیت)
- درمان اورژانسی گونوره
- مدیریت اورژانسی اپی گلوتیت اطفال
- اپیگلوتیت
- بیماری دست و پا و دهان در اورژانس
- هرپس سیمپلکس در اورژانس
- مونونوکلئوز عفونی در اورژانس
- فارنژیت اطفال
- آبسه اطراف لوزه در اورژانس
- پنومونی، مایکوپلاسما
- آبسه پشت حلقی
- تب روماتیسمی در اورژانس
- مخملک
درمان فارنژیت چیست؟
روش درمان فارنژیت بستگی به علت ایجادکننده آن دارد. در صورت ویروسی بودن، معمولاً با مسکن‌ها و مصرف مقدار زیادی مایعات می‌توان آن را کنترل کرد. برای فارنژیت باکتریایی، استفاده از آنتی‌بیوتیک‌ها ضروری است و فارنژیت ناشی از قارچ با داروهای ضدقارچ درمان می‌شود.
در مواردی که درمان دارویی ضروری است، به خصوص در مواردی که علت آن عفونت باکتریایی است، پزشک معمولاً آنتی‌بیوتیک تجویز می‌کند. آموکسی‌سیلین و پنی‌سیلین از داروهای رایج برای درمان گلودرد استرپی هستند. این داروها باید به‌طور کامل و به مدت ۷ تا ۱۰ روز مصرف شوند تا از بازگشت عفونت یا بدتر شدن بیماری جلوگیری شود.
در مواقعی که گلودرد استرپتوکوکی تشخیص داده می‌شود، درمان سریع با آنتی‌بیوتیک ضروری است، زیرا عدم درمان می‌تواند به مشکلات کلیوی و تب روماتیسمی منجر شود که ممکن است به دریچه‌های قلب آسیب برساند.
آیا درمان فارنژیت با آنتی‌بیوتیک ممکن است؟
بله، برای درمان التهاب حلق باکتریایی می‌توان از آنتی‌بیوتیک‌هایی مانند پنی‌سیلین یا آموکسی‌سیلین استفاده کرد. در صورتی که بیمار به پنی‌سیلین حساسیت داشته باشد، پزشک ممکن است داروهای دیگری مانند سفالکسین، کلیندامایسین، آزیترومایسین و کلاریترومایسین تجویز کند.
درمان خانگی التهاب گلو
اگر ویروس عامل فارنژیت باشد، مراقبت‌های خانگی می‌توانند به کاهش علائم کمک کنند. گلودرد یکی از عوارض التهاب حلق است و بسیاری از درمان‌های خانگی می‌توانند به کاهش تورم و درد کمک کنند. برخی از روش‌های خانگی شامل:
- نوشیدن مقدار زیادی مایعات برای جلوگیری از کم‌آبی بدن
- خوردن سوپ گرم
- غرغره کردن آب نمک گرم (۱ قاشق چایخوری نمک در هر ۸ اونس آب)
- استفاده از مرطوب‌کننده هوا
- استراحت در خانه تا زمان بهبودی کامل
- مصرف داروهای بدون نسخه برای تسکین درد و تب مانند استامینوفن یا ایبوپروفن
گاهی اوقات درمان‌های جایگزین برای فارنژیت استفاده می‌شود، اما برای جلوگیری از هر گونه تداخل دارویی یا عوارض جانبی، قبل از استفاده با پزشک مشورت کنید. بعضی از گیاهان دارویی که بیشتر مورد استفاده قرار می‌گیرند عبارتند از:
- پیچ امین‌الدوله
- شیرین بیان
- ریشه گل ختمی
- مریم گلی
- نارون آمریکایی
درمان التهاب حلق در طب سنتی
برای درمان فارنژیت در طب سنتی، برخی روش‌ها توصیه می‌شود که به تسکین التهاب گلو و تارهای صوتی کمک می‌کنند. یکی از گیاهان مفید در این حوزه، زنجبیل است. زنجبیل با خواص ضدالتهابی خود می‌تواند به بهبود غشای مخاطی حنجره کمک کند. برای مصرف، می‌توانید زنجبیل را به صورت خام تکه‌تکه کرده و میل کنید. در صورتی که طعم زنجبیل مورد علاقه‌تان نیست، می‌توانید به آن نمک و آبلیمو اضافه کنید تا طعم بهتری داشته باشد.
همچنین، دمنوش زنجبیل گزینه مناسبی است؛ برای تهیه، مقداری زنجبیل خرد‌شده را به آب جوش اضافه کرده و پس از ۱۰ دقیقه مصرف کنید. اگر با مشکل گرفتگی صدا روبرو هستید، مصرف عسل توصیه می‌شود. عسل به کاهش التهاب گلو و تورم کمک کرده و با خاصیت ضدمیکروبی خود می‌تواند در درمان بیماری‌های عفونی مؤثر باشد. روزانه یک قاشق عسل مصرف کنید یا آن را در آب جوش حل کرده و بنوشید.
سرکه سیب نیز به واسطه خاصیت ضدمیکروبی‌اش می‌تواند به کاهش التهاب ناشی از عفونت کمک کند. سرکه سیب را با آب گرم مخلوط کرده و میل کنید یا محلول غلیظ سرکه و آب را برای غرغره استفاده نمایید.
تیم درمان التهاب گلو از چه دکترهایی تشکیل شده است؟
در صورت بروز التهاب گلو یا فارنژیت، مراجعه به پزشک ضروری است. اما بهتر است به کدام متخصص مراجعه کنیم و تیم درمانی شامل چه کسانی است؟ معمولاً افرادی که گلودرد دارند ابتدا به دکتر عمومی مراجعه می‌کنند. دکتر عمومی می‌تواند شما را در صورت نیاز به دکتر گوش و حلق و بینی ارجاع دهد.
همچنین می‌توانید به‌طور مستقیم به دکتر گوش و حلق و بینی مراجعه کنید تا درمان مناسب انجام شود. مهم است که بدانید چه زمانی به پزشک مراجعه کنید. اگر هر یک از علائم زیر را تجربه می‌کنید، بهتر است به دکتر گوش و حلق و بینی مراجعه کنید:
- علائم بیش از ۱۰ روز طول بکشد.
- دشواری شدید یا درد در هنگام بلعیدن
- مشکلات در تنفس
- ضایعات دانه‌دار پوستی
انواع التهاب گلو کدامند؟
التهاب گلو انواع مختلفی دارد و برای تشخیص و درمان صحیح باید به دکتر گوش و حلق و بینی مراجعه کنید. نوع درمان به عامل ایجادکننده بستگی دارد. لازم به ذکر است که انواع مختلف التهاب گلو می‌توانند به یکدیگر تبدیل شوند. برای مثال، التهاب حاد ممکن است به التهاب مزمن تبدیل شود. در ادامه به بررسی انواع مختلف این بیماری می‌پردازیم:
۱. فارنژیت مزمن
فارنژیت مزمن نوعی التهاب در حلق است که گلودرد مداوم به همراه دارد. این نوع فارنژیت با فارنژیت حاد متفاوت است، زیرا مدت‌زمان طولانی‌تری طول می‌کشد و درمان‌های رایج فارنژیت حاد برای آن مؤثر نیستند.
۲. فارنژیت حاد
فارنژیت حاد شایع‌ترین شکل التهاب حلق است. علائم این نوع التهاب معمولاً در عرض ۱۰ روز برطرف می‌شود. برای درمان این نوع التهاب، اغلب از روش‌هایی استفاده می‌شود که علائم را تسکین دهند. فارنژیت حاد اغلب ناشی از عفونت ویروسی است، اما گاهی باکتری‌ها نیز ممکن است عامل آن باشند.
فارنژیت در کودکان
فارنژیت حاد یکی از شایع‌ترین بیماری‌های التهابی گلو در کودکان است. در اکثریت موارد، علت ایجاد این التهاب ویروس‌ها هستند، اما باکتری‌ها نیز می‌توانند عامل باشند. علائم شامل گلودرد است و قارچ‌ها نیز ممکن است باعث عفونت قارچی شوند. آلرژی، عفونت سینوس‌ها و محرک‌هایی مانند آلودگی هوا از دیگر علل فارنژیت در کودکان هستند.
عوارض التهاب گلو چیست؟
در صورت ابتلا به فارنژیت، ممکن است به بیماری‌های دیگری نیز مبتلا شوید. برای جلوگیری از عوارض جانبی، درمان به‌موقع ضروری است. برخی از عوارضی که ممکن است در اثر فارنژیت ایجاد شوند عبارتند از:
- سینوزیت
- عفونت گوش (اوتیت میانی)
- اپی گلوتیت
- ماستوییدیت
- پنومونی
برای پیشگیری از این بیماری‌ها و عوارض ناشی از التهاب گلو، بهتر است به دکتر عمومی یا دکتر گوش و حلق و بینی مراجعه کرده و درمان مناسب را دریافت کنید. درمان به‌موقع می‌تواند از بروز عوارض جلوگیری کند و بهبودی سریع‌تری را به همراه داشته باشد.
چگونه می‌توان از ابتلا به فارنژیت پیشگیری کرد؟
رعایت بهداشت صحیح می‌تواند از بسیاری از موارد ابتلا به فارنژیت جلوگیری کند. برای پیشگیری از این عارضه، اقدامات زیر توصیه می‌شود:
- اجتناب از مصرف غذا، نوشیدنی و ظروف غذای مشترک
- دوری از افراد بیمار و محیط‌های پرجمعیت
- شستن دست‌ها به‌خصوص قبل از غذا خوردن و بعد از سرفه یا عطسه
- استفاده از مواد ضدعفونی‌کننده دست حاوی الکل در صورت عدم دسترسی به آب و صابون
- اجتناب از سیگار کشیدن و استنشاق دود دست دوم سیگار
نتیجه‌گیری و راهنمای مراجعه به دکتر
فارنژیت یا التهاب گلو می‌تواند مشکلات مختلفی ایجاد کند که در صورت عدم درمان ممکن است به عوارض جدی منجر شود. در صورت مشاهده علائم که پس از چند روز بهبود نیابند، مراجعه به پزشک عمومی یا متخصص گوش و حلق و بینی توصیه می‌شود. متخصص با معاینه و تجویز آزمایش‌های لازم، مشکل را تشخیص داده و درمان مناسب را ارائه می‌دهد.
پرسش و پاسخ
۱. گلودرد یا التهاب گلو از علائم کرونا است؟
بله، التهاب گلو می‌تواند یکی از علائم کرونا باشد، اما تنها این علامت نشانه‌ی قطعی کرونا نیست. همراهی با علائمی مانند تب، از دست دادن حس چشایی و بویایی و مشکل در تنفس معمولاً نشانه قوی‌تری از وجود این بیماری است.
۲. فارنژیت یا التهاب گلو نشانه ایدز است؟
در مواردی، فارنژیت می‌تواند به دلیل نقص ایمنی شدید ناشی از ایدز ایجاد شود و معمولاً با تب و بی‌حالی شدید همراه است.
۳. فارنژیت به همراه تنگی نفس نشانه چه بیماری‌ای است؟
این علائم می‌تواند نشانه اپی گلوتیت حاد باشد، که ناشی از عفونت یا آسیب به گلو است.
۴. فارنژیت باکتریایی چیست؟
فارنژیت باکتریایی عمدتاً ناشی از عفونت با باکتری‌هایی مانند استرپتوکوک است و ممکن است به واسطه باکتری‌هایی مانند سوزاک و کلامیدیا رخ دهد.
۵. فارنژیت چه زمانی نشانه سرطان است؟
اگر علائم فارنژیت همراه با تغییرات صدا، مشکل در بلع، کاهش وزن و سرفه مداوم باشد، ممکن است نشانه سرطان گلو یا لوزه باشد.
۶. آیا فارنژیت خطرناک است؟
در موارد نادر، ممکن است منجر به تب روماتیسمی یا سپسیس شود که شرایط تهدیدکننده‌ای است و نیاز به مراقبت پزشکی فوری دارد.
لیست پزشکان مرتبط:
محمدتقی خورسندی آشتیانیمتخصص گوش، حلق، بینی، گلو و جراحی سر و گردن | تهران- رضا ساریخانیمتخصص گوش، حلق، بینی، گلو و جراحی سر و گردن | تهران
- احمد دانشیمتخصص گوش، حلق، بینی، گلو و جراحی سر و گردن | تهران
- رضا چایچیانمتخصص گوش، حلق، بینی، گلو و جراحی سر و گردن | تهران
- شاهین صحراییمتخصص گوش، حلق، بینی، گلو و جراحی سر و گردن | تهران
- نسرین یزدانیمتخصص گوش، حلق، بینی، گلو و جراحی سر و گردن | تهران
- صالح حبیبیمتخصص گوش، حلق، بینی، گلو و جراحی سر و گردن | تهران
- سمانه زندمتخصص گوش، حلق، بینی، گلو و جراحی سر و گردن | تهران
- کمال هادیمتخصص گوش، حلق، بینی، گلو و جراحی سر و گردن — جراح زیبایی و ترمیمی بینی و صورت | تهران
- علی اصغر ذوالفقاریمتخصص گوش، حلق، بینی - فلوشیپ فوق تخصصی جراحی پلاستیک بینی و صورت و فلوشیپ جراحی بینی و سینوس | تهران
