داروی هیدروکورتیزون چیست؟ چگونه مصرف می­شود و عوارض جانبی آن

نام تجاری دارو: کورتف

نام عمومی دارو: هیدروکورتیزون  Hydrocortisone

تذکر: محتوایی که در حال خواندن آن هستید، فقط به منظور افزایش آگاهی شما است و نباید به جای مشاوره با پزشک تلقی شود. برای استفاده از دارو، آگاهی از عوارض جانبی، تعاملات دارویی و سایر موارد مرتبط ضروری است. حتما به یک پزشک متخصص مراجعه کنید.

هیدروکورتیزون چیست و چه کاربردی دارد؟

هیدروکورتیزون یک هورمون کورتیکواستروئید طبیعی است که توسط غده‌ی فوق کلیوی تولید می‌شود. داروی هیدروکورتیزون برای مقابله با بیماری‌های مختلفی مانند آرتروز یا ورم مفاصل، ناراحتی‌های مربوط به سیستم ایمنی بدن، خون و هورمون‌ها، بیماری‌های پوستی و چشمی، مشکلات تنفسی، سرطان و آلرژی شدید مورد استفاده قرار می‌گیرد.

Hydrocortisone is the name for the hormone cortisol when supplied as a medication. Uses include conditions such as adrenocortical insufficiency, adrenogenital syndrome, high blood calcium, thyroiditis, rheumatoid arthritis, dermatitis, asthma, and COPD. It is the treatment of choice for adrenocortical insufficiency. Wikipedia

هیدروکورتیزون نام هورمون کورتیزول است که به عنوان دارو عرضه می شود. موارد استفاده شامل مواردی مانند نارسایی قشر آدرنال، سندرم آدرنوژنیتال، کلسیم خون بالا، تیروئیدیت، آرتریت روماتوئید، درماتیت، آسم و COPD است. این درمان انتخابی برای نارسایی قشر آدرنال است.

هیدروکورتیزون، یک دارویی است که برای مقابله با کمبود هورمون هیدروکورتیزون، که ناشی از بیماری‌هایی مانند بیماری آدیسون و نارسایی غده‌ی فوق کلیوی است، مورد استفاده قرار می‌گیرد. کورتیکواستروئیدها برای بدن از نظر چندین جهت حیاتی هستند. آن‌ها در حفظ تعادل آب و نمک بدن و فشار خون در حالت طبیعی کمک می‌کنند.

چگونگی عملکرد داروی هیدروکورتیزون

این دارو واکنش سیستم ایمنی بدن شما را در برابر بیماری‌های متفاوت کاهش می‌دهد تا نشانه‌هایی نظیر درد، تورم و واکنش‌های حساسیتی را کاهش دهد.

چگونگی مصرف داروی هیدروکورتیزون و دوز مصرفی

داروی هیدروکورتیزون را بر اساس دستور پزشک خود، به صورت خوراکی بگیرید. توصیه می‌شود که این دارو را برای جلوگیری از ناراحتی معده، پس از خوردن شیر یا غذا مصرف کنید. این دارو را با یک لیوان آب کامل بخورید، مگر اینکه پزشک شما دستور دیگری داده باشد.

برنامه‌ی روش مصرف دارو را با دقت بررسی کنید.

دوز مصرف داروی هیدروکورتیزون بستگی به سن شما، وضعیت بیماری و واکنش بدن شما به درمان دارد. معمولا، تجویز مصرف داروی هیدروکورتیزون بین یک تا چهار بار در روز است. برای یادآوری، پیشنهاد می‌شود که بعد از هر بار مصرف، روی تقویم علامت بزنید یا از جعبه‌ی دارو استفاده کنید.

بدون مشاوره با پزشک، مصرف دارو را متوقف نسازید. اگر دارو را ناگهان ترک کنید، برخی از شرایط بیماری شما ممکن است بدتر شود. برای جلوگیری از عوارض ترک ناگهانی مانند ضعف، کاهش وزن، تهوع، دردهای عضلانی، سردرد، خستگی و سرگیجه، شاید لازم باشد که دوز مصرفی خود را به تدریج کاهش دهید. اگر داروی هیدروکورتیزون را برای مدت طولانی یا با دوز بالا مصرف کرده‌اید، پس از توقف ناگهانی ممکن است علائم ترک دارو را تجربه کنید. برای کسب اطلاعات بیشتر با پزشک یا داروساز خود صحبت کنید و در صورت مشاهده هرگونه علامت ترک دارو، فوراً به پزشک مراجعه کنید.

اگر شرایط بیماری شما همچنان مانند گذشته باقی ماند یا حالت شما بدتر شد، به پزشک متخصص غدد خود اطلاع دهید.

موارد مصرف داروی هیدروکورتیزون

استفاده از این دارو ممکن است سبب خونریزی معده شود. مصرف روزانه الکل در حین استفاده از داروی هیدروکورتیزون می‌تواند خطر خونریزی معده را افزایش دهد. میزان مصرف نوشیدنی‌های الکلی خود را کاهش دهید. برای کسب اطلاعات بیشتر با پزشک خود مشورت کنید.

پیش از انجام هر نوع عمل جراحی، تمام داروهایی که استفاده می‌کنید را با پزشک یا دندان‌پزشک خود مطرح کنید.

استفاده طولانی مدت از داروهای کورتیکواستروئید می‌تواند باعث ایجاد مشکلاتی در واکنش بدن شما به استرس‌های فیزیکی شود. لذا، در صورتی که قرار است جراحی انجام دهید یا درمان اورژانسی داشته باشید یا اگر به بیماری یا آسیب جدی دچار شده‌اید، به پزشک یا دندان‌پزشک خود اطلاع دهید که از داروی هیدروکورتیزون استفاده می‌کنید. اگر در دوازده ماه گذشته از این دارو استفاده کرده‌اید، حتماً این مسئله را به پزشک یا دندان‌پزشک خود اختصاص دهید.

اگر احساس خستگی بیش از حد یا کاهش شدید وزن پیدا کردید، به پزشک اطلاع دهید. اگر برای مدت زمان طولانی از این دارو استفاده کرده‌اید، یک کارت اخطار یا دست‌بند پزشکی را همیشه با خود داشته باشید تا تاریخچه درمانی شما با هیدروکورتیزون را نشان دهد.

استفاده از داروی هیدروکورتیزون می‌تواند نشانه‌های عفونت را مخفی کند. این مسئله می‌تواند شما را در معرض خطر ابتلا به انواع عفونت‌ها قرار دهد یا وضعیت عفونت‌های فعلی شما را وخیم‌تر کند. برای جلوگیری از انتشار عفونت، دست‌هایتان را با صابون و آب بشویید. از برخورد با افرادی که بیماری‌های عفونی مثل آبله‌مرغان، سرخک یا آنفولانزا دارند، دوری کنید. اگر در خطر ابتلا به عفونت هستید، برای دریافت اطلاعات اضافی با دکترتان صحبت کنید.

استفاده از هیدروکورتیزون ممکن است جلوی اثرگذاری کامل واکسن‌ها را بگیرد. در حین مصرف داروی هیدروکورتیزون، بدون مشاوره با پزشک خود، واکسیناسیون انجام ندهید. از تماس با افرادی که به تازگی واکسن زنده، مثل واکسن آنفولانزا، گرفته‌اند دوری کنید.

استفاده از این دارو ممکن است سبب بروز مشکلات استخوانی مثل پوکی استخوان شود. تغییرات در سبک زندگی می‌تواند در جلوگیری از پوکی استخوان موثر باشد. انجام فعالیت‌های ورزشی، مصرف مناسب کلسیم و ویتامین D، ترک کردن سیگار و کاهش مصرف الکل می‌تواند در این حوزه به شما کمک شایانی می­ کند.

اگر داروی هیدروکورتیزون برای مدت طولانی در درمان کودکان استفاده شود، ممکن است رشد کودک را مختل کند. برای کسب اطلاعات بیشتر با پزشک یا دکتر داروخانه خود مشورت کنید. برای اطمینان از رشد طبیعی فرزندتان، به صورت منظم به پزشک مراجعه کنید.

افراد سالخورده ممکن است به این دارو حساسیت بیشتری نشان دهند. خصوصاً احتمال دچار شدن آن‌ها به خون‌ریزی معده نسبت به دیگران بیشتر است.

اگر باردار هستید، تنها در صورتی که ضرورت داشته باشد، داروی هیدروکورتیزون را مصرف کنید. در مورد استفاده از داروی هیدروکورتیزون در طول دوران بارداری با پزشک خود مشورت کنید و از مزایا و معایب استفاده از این دارو آگاه شوید. نوزادانی که مادرانشان برای مدت طولانی از داروی هیدروکورتیزون استفاده کرده‌اند، ممکن است به مشکلات هورمونی دچار شوند. اگر علائمی مانند حالت تهوع، استفراغ، اسهال و ضعف شدید در نوزادتان مشاهده کردید، به پزشک مراجعه کنید. قبل از استفاده از این دارو در زمان شیردهی، حتما با دکترتان صحبت کنید.

عوارض جانبی مصرف داروی هیدروکورتیزون

مصرف هیدروکورتیزون می‌تواند عوارض جانبی مانند حالت تهوع، سوزش معده، سردرد، سرگیجه، تغییرات در دوره‌ی قاعدگی، کم‌خوابی، تعریق شدید و بروز آکنه و جوش روی پوست را به همراه داشته باشد. اگر هر یک از این علائم به طور مداوم ادامه یافت یا شدیدتر شد، فوراً به پزشک یا داروساز خود اطلاع دهید.

اگر پزشک شما داروی هیدروکورتیزون را تجویز کرده است، مطمئن باشید که فواید آن بیشتر از مضراتش است. همچنین، بیشتر افرادی که این دارو را مصرف کرده‌اند، عوارض جدی نداشته‌اند.

هیدروکورتیزون، دارویی است که ممکن است سیستم ایمنی بدن را ضعیف کند و در نتیجه توانایی بدن در مقابله با عفونت‌ها را کاهش دهد. در حین مصرف این دارو، شما ممکن است به عفونت مبتلا شوید یا اگر قبلاً به عفونتی مبتلا بوده‌اید، وضعیت بیماری شما ممکن است بدتر شود. اگر نشانه‌هایی از عفونت مانند سرفه، درد گلو، تب یا لرز را مشاهده کردید، حتماً به پزشک خود اطلاع دهید.

استفاده مکرر و طولانی مدت از این دارو ممکن است شما را در معرض خطر ابتلا به برفک دهان یا عفونت مخمری قرار دهد. اگر لکه‌های سفید را در دهان خود مشاهده کردید یا اگر تغییری در ترشحات واژن خود مشاهده کردید، حتماً با پزشک خود مشورت کنید.

استفاده از این دارو ممکن است باعث افزایش سطح قند خون شما شود، که این می‌تواند منجر به بروز یا تشدید دیابت شود. اگر علائمی از قند خون بالا مانند تشنگی زیاد و ادرار فراوان را تجربه کردید، فوراً به پزشک خود اطلاع دهید. اگر به دیابت مبتلا هستید، به طور منظم سطح قند خون خود را بررسی کنید و نتایج را با پزشک خود مطرح کنید. شاید لازم باشد داروهای دیابت خود را تنظیم کنید، برنامه تمرینی خود را تغییر دهید یا تغییراتی در رژیم غذایی خود ایجاد کنید.

 اگر هر یک از این نشانه‌های نادر اما جدی را تجربه کردید، به پزشک خود اطلاع دهید:

• خستگی بیش از حد معمول
• ورم در قوزک پا و پاها
• افزایش وزن غیرطبیعی
• مشکلات در بینایی
• خونریزی یا کبودی آسان
• ورم در صورت
• رشد موها به صورت غیرطبیعی
• تغییرات در حالت روحی و روانی مانند افسردگی، تغییرات خلق و خیز و اضطراب
• درد یا ضعف در ماهیچه‌ها
• پوست نازک
• زخم‌ها به آرامی بهبود می‌یابند
• درد استخوان
• درد در قفسه سینه
• تشنج

به طور نادر، ممکن است استفاده از داروی هیدروکورتیزون باعث بروز خونریزی شدید در معده یا روده شود. اگر با علائم غیر معمول اما خطرناکی مانند تغییر به سمت تیره در رنگ مدفوع، دیدن خون در مدفوع، استفراغی که شبیه به قهوه است و درد مکرر در معده و شکم روبرو شدید، فوراً به پزشک خود اطلاع دهید.

باید بدانید که واکنش حساسیتی شدید نسبت به داروی هیدروکورتیزون بسیار نادر است. با این حال، اگر واکنش حساسیتی شدیدی مانند علائم پوستی، خارش، تورم (خصوصا در صورت، زبان و گلو)، سرگیجه شدید و تنفس ناهنجار تجربه کردید، فوراً به مرکز اورژانس پزشکی مراجعه کنید. توجه داشته باشید که این فهرست کامل عوارض جانبی نیست و ممکن است با عارضه‌ای روبرو شوید که در اینجا ذکر نشده است. در چنین مواردی، با پزشک یا داروساز خود مشورت کنید.

موارد احتیاط مصرف داروی هیدروکورتیزون

قبل از استفاده از هیدروکورتیزون، اگر به این دارو حساسیت دارید، مسئله را با پزشک خود مطرح کنید. داروی هیدروکورتیزون ممکن است حاوی مواد غیر فعالی باشد که می تواند باعث بروز حساسیت یا مشکلات دیگر شود. برای کسب اطلاعات بیشتر با دکتر داروخانه صحبت کنید.

قبل از مصرف داروی هیدروکورتیزون، سوابق پزشکی خود شامل سابقه بیماری‌های چشمی مثل گلوکوم و آب مروارید، ناراحتی های قلبی مثل نارسایی قلبی و حمله قلبی، فشار خون بالا، مشکلات کبدی، مشکلات کلیوی، بیماری های مربوط به تیروئید، دیابت، مشکلات معده و روده مثل دیورتیکولیت و زخم معده و روده، پوکی استخوان، بیماری‌های عفونی مثل سل، تبخال تناسلی و بیماری‌های قارچی، مشکلات خون‌ریزی، لخته شدن خون، بیماری‌های روحی و روانی مثل افسردگی، روان‌پریشی و اضطراب و کمبود املاح نمکی مثل پتاسیم و کلسیم در خون و تشنج را با پزشک خود مطرح کنید.

داروی هیدروکورتیزون می‌تواند باعث بروز گیجی، ناهوشیاری و دید مبهم شما شود. مصرف الکل و ماری‌جوانا این عوارض را بیشتر می‌کند. بنابراین، تا زمانی که کاملاً هوشیار نشدید، از رانندگی و فعالیت‌هایی که به هوشیاری نیاز دارند خودداری کنید. در حین مصرف هیدروکورتیزون، از مصرف الکل خودداری کنید و اگر ماری‌جوانا مصرف می‌کنید، با پزشک خود در این باره صحبت کنید.

تداخلات داروی هیدروکورتیزون با داروهای دیگر

داروی هیدروکورتیزون معمولا با داروی بایل اسید سکواسترانت‌ها تداخل دارد. برای کسب اطلاعات بیشتر، با پزشک یا داروساز خود صحبت کنید.

ویژگی های اوردوز مصرف داروی هیدروکورتیزون

اگر شخصی مقدار زیادی از داروی هیدروکورتیزون مصرف کرده و علائمی نظیر بی‌هوشی یا تنفس نامنظم را تجربه کرده، باید فورا با مرکز اورژانس پزشکی تماس بگیرد. داروی خود را با سایرین تقسیم نکنید.

اگر برای دوره‌ای طولانی از داروی هیدروکورتیزون استفاده می‌کنید، تست‌های آزمایشگاهی و پزشکی را به صورت منظم انجام دهید. آزمایش سطح قند خون، میزان مواد معدنی در بدن، شمارش خون، فشار خون، اندازه‌گیری تراکم استخوان، آزمایش‌های چشم و بینایی و اندازه‌گیری قد و وزن را برای پیشگیری از عوارض جانبی به طور منظم انجام دهید. برای آگاهی بیشتر، با پزشک خود صحبت کنید.

کلام نهایی و راهنمای مراجعه به متخصص

اگر فراموش کردید که دوز هیدروکورتیزون خود را مصرف کنید، در اولین فرصت آن را بگیرید. ولی اگر زمان مصرف دوز بعدی نزدیک شده و شما به یاد آوردید که دارو را نگرفته‌اید، نیازی به مصرف دو برابر دوز هیدروکورتیزون نیست؛ فقط دوز معین شده را بگیرید. اگر شما روزانه یک بار از این دارو استفاده می‌کنید و دوز مصرفی خود را فراموش کردید، برای دریافت اطلاعات درباره چگونگی مصرف داروی هیدروکورتیزون با پزشک یا داروساز خود مشورت کنید. برای حفظ کپسول هیدروکورتیزون به درستی، آن را در دمای محیط، دور از گرما و رطوبت و خارج از دسترسی کودکان نگهداری کنید. همچنین، از نگهداری دارو در حمام خودداری کنید. مراقب باشید که دارویی که تاریخ انقضای آن گذشته است را مصرف نکنید.