خارش مقعد؛ علل و روش‌های درمان آن

1 هفته پیشآخرین بروزرسانی: ۱۴۰۳-۰۹-۱۹

0 زمان تقریبی مطالعه 9 دقیقه

در این مقاله شما خواهید خواند

خارش مقعد یکی از مسائلی است که ممکن است هر فردی را درگیر کند. برای رفع این مشکل، مراجعه به پزشک ضروری است، زیرا دلایل متعددی می‌توانند باعث آن شوند. آیا تا به حال این نشانه را تجربه کرده‌اید؟ برای درمان آن چه اقداماتی انجام داده‌اید؟ آیا از روش‌های خانگی برای کاهش خارش استفاده می‌کنید؟ آیا خارش مقعد می‌تواند خطرناک باشد؟

خارش مقعد چیست؟

خارش شدید در ناحیه اطراف مقعدکه بخش انتهایی دستگاه گوارش است و مواد زائد جامد از آن دفع می‌شوندممکن است ناخوشایند و حتی شرم‌آور باشد. خارش مقعد یک علامت است، نه یک بیماری، و مشکلی رایج است که بسیاری از افراد از بیان آن به پزشک خود خجالت می‌کشند. این خارش ممکن است در هر فردی رخ دهد، اما در بزرگسالان شایع‌تر از کودکان و سالمندان است و در مردان بیشتر از زنان دیده می‌شود.

اگر شروع به خاراندن این خارش کنید، مشکل می‌تواند از یک تحریک خفیف به یک مسئله مزمن تبدیل شود. به خاطر داشته باشید که خراشیدن پوست اطراف مقعد می‌تواند منجر به پوسته‌پوسته شدن آن ناحیه شود. در این وضعیت، رطوبت طبیعی اطراف مقعد باعث افزایش شدید خارش و در نتیجه خاراندن بیشتر می‌شود، و این چرخه معیوب تکرار می‌گردد. این چرخه در شب‌ها شدیدتر است؛ هنگامی که نیمه‌خواب و ناخودآگاه شروع به خاراندن می‌کنید، و پوشیدن لباس‌های خواب گشاد این کار را آسان‌تر می‌کند.

در خانم‌ها، این خارش ممکن است هنگام ادرار افزایش یابد. خارش ممکن است با پاک کردن بیش از حد با دستمال توالت کاهش یابد، اما این کار نیز می‌تواند به پوست آسیب برساند. اغلب، با یک دوره عدم خاراندن، این وضعیت بهبود می‌یابد، زیرا این کار باعث شکستن چرخه و فرصت دادن به پوست برای بهبودی می‌شود.

خاراندن ناحیه مقعد می‌تواند مشکل را تشدید کند، زیرا خراشیدن پوست اطراف مقعد باعث پوسته‌پوسته شدن آن می‌شود و رطوبت طبیعی این ناحیه خارش را افزایش می‌دهد، که منجر به تداوم چرخه خارش و خاراندن می‌شود.

دلایل خارش مقعد چیست؟

خارش مقعد می‌تواند به دو دسته علل اولیه و ثانویه تقسیم شود. در علل اولیه، خارش به خودی خود یک مشکل است و نتیجه مشکل دیگری نیست. اما در علل ثانویه، یک بیماری یا مشکل زمینه‌ای باعث خارش می‌شود. علل ثانویه شامل موارد زیر هستند:

عدم رعایت بهداشت یا پاکیزگی بیش از حد و افراطی
عوامل تحریک‌کننده پوست مانند صابون
پوشیدن لباس زیر تنگ و چسبان که باعث افزایش رطوبت و در نتیجه خارش می‌شود
مشکلات پوستی مانند درماتیت و پسوریازیس
مشکلات مقعد و راست‌روده مانند بواسیر، شقاق یا آبسه مقعدی
عفونت‌ها از جمله عفونت‌های انگلی یا بیماری‌های منتقل‌شونده از راه جنسی
بیماری‌های سیستمیک مانند کم‌خونی آپلاستیک، دیابت، بیماری‌های التهابی روده، زردی، لوسمی، لنفوم و اختلالات تیروئید
مواد غذایی محرک مانند فلفل چیلی
داروها، از جمله داروهای شیمی‌درمانی، کلشی‌سین، نئومایسین و کینیدین
مصرف آنتی‌بیوتیک‌ها که ممکن است باکتری‌های مفید روده را از بین برده و منجر به اسهال شوند؛ مصرف ماست و مکمل‌های حاوی پروبیوتیک می‌تواند مفید باشد

برخی از مواد غذایی ممکن است خارش را تشدید کنند، بنابراین شناسایی و اجتناب از آنها می‌تواند کمک‌کننده باشد. این مواد غذایی شامل:

گوجه‌فرنگی
غذاهای تند و ادویه‌دار
مرکبات مانند پرتقال
آجیل
شکلات
محصولات لبنی
قهوه که می‌تواند باعث شل شدن عضلات مقعد و در نتیجه نشت مدفوع شود
چای، نوشابه و نوشیدنی‌های انرژی‌زا
مصرف بیش از حد مایعاتی مانند شیر، آبجو یا شراب

در بسیاری از موارد، هیچ علت مشخصی برای خارش پیدا نمی‌شود که به آن خارش ایدیوپاتیک یا ناشناخته می‌گویند.

علت خارش مقعد در کودکا$ن چیست؟

خارش مقعد در کودکان می‌تواند به دلایل متعددی رخ دهد. یکی از این دلایل شقاق مقعد است که به‌دلیل زخم شدن انتهای روده بر اثر دفع مدفوع سخت یا خاراندن مقعد ایجاد می‌شود. استفاده از لباس زیر تنگ یا ساخته‌شده از مواد حساسیت‌زا نیز می‌تواند عامل دیگری باشد. برخی از پارچه‌های پلاستیکی پوست را تحریک کرده و منجر به بروز حساسیت‌های پوستی در کودکان می‌شوند.

همچنین، عدم شست‌وشوی مناسب مقعد پس از دفع مدفوع از علل مهم خارش مقعد در کودکان است. یکی دیگر از دلایل شایع، وجود انگل کرمک است. از آنجایی که کودکان تمایل دارند هر چیزی را در دهان خود بگذارند، این انگل به‌راحتی وارد بدن آن‌ها شده و با رسیدن به انتهای روده و مقعد، باعث ایجاد خارش می‌شود.

سوزش و خارش مقعد نشانه چیست؟

در واقع، خارش مقعد نشانه‌ای از وجود یک بیماری یا مشکل دیگر در بدن است و به‌تنهایی یک بیماری مستقل محسوب نمی‌شود. این مشکل معمولاً به‌عنوان علامتی از بیماری‌هایی نظیر دیابت، اختلالات تیروئید و در بسیاری از موارد به‌عنوان عارضه جانبی بیماری‌های انگلی بروز می‌کند. همچنین، مشکلات و حساسیت‌های پوستی و شست‌وشوی نامناسب مقعد، به‌خصوص پس از دفع مدفوع، از عوامل مهم در ایجاد خارش و سوزش مقعد هستند. برخی از علت‌های پوستی شامل موارد زیر می‌شوند:

تماس طولانی‌مدت با مدفوع که می‌تواند موجب تحریک پوست شود.
بی‌اختیاری مدفوع؛ در این افراد نشت مدفوع باعث تحریک و خارش می‌شود.
اسهال مداوم به‌دلیل دفعات مکرر یا فعالیت بیش‌ازحد روده و استفاده مداوم از دستمال توالت که منجر به تحریک می‌شود.
اگزما و درماتیت ایدیوپاتیک که می‌توانند ناحیه مقعد را تحت تأثیر قرار دهند، هرچند علت دقیق این التهاب پوست نامشخص است.
اسکار کلوئید پوست یا گوشت اضافه که ممکن است نرم یا سفت باشد و رشد بیش‌ازحد آن باعث تحریک پوست می‌شود.
گال که یک عفونت پوستی است.
درماتیت آلرژیک که ممکن است به‌دلیل واکنش‌های آلرژیک به کرم‌ها، لوسیون‌ها، پودرهای شست‌وشو، دستمال‌های مرطوب و غیره باشد. گاهی اوقات، کرم‌هایی که برای درمان خارش استفاده می‌شوند به‌علت ترکیبات شیمیایی خود مشکل را تشدید می‌کنند.
عفونت‌های مخمری (کاندیدا)، باکتریایی (استرپتوکوک‌های بتا همولیتیک، استافیلوکوکوس اورئوس) و ویروسی مانند ویروس هرپس تناسلی که می‌توانند عفونت‌های پوستی در ناحیه مقعد ایجاد کنند.
کرمک که یک علت بسیار شایع در کودکان و خانواده‌هایی با کودکان خردسال است؛ این انگل در چین‌های مقعد تخم‌گذاری کرده و باعث خارش می‌شود.
عفونت کرم قلابدار که نوعی انگل است و می‌تواند ریه و روده کوچک را تحت تأثیر قرار دهد.
برچسب‌های پوستی کوچک که ممکن است باعث باقی‌ماندن مدفوع یا به‌دام‌افتادن رطوبت شده و در نتیجه خارش ایجاد کنند.
برخی عفونت‌های منتقله از راه جنسی که می‌توانند موجب خارش در این ناحیه شوند.
پسوریازیس که یک بیماری پوستی مزمن است و می‌تواند اطراف مقعد را تحت تأثیر قرار دهد.
التهاب لایه داخلی راست‌روده

آیا علت خارش مقعد در بزرگسالان با کودکان متفاوت است؟

برخی از علل خارش مقعد در بزرگسالان و کودکان مشترک هستند. به‌عنوان مثال، عدم رعایت بهداشت مقعد و شست‌وشوی نامناسب پس از دفع مدفوع، در هر سنی می‌تواند باعث خارش شود. همچنین، حساسیت‌های پوستی از جمله دلایل مهم در ایجاد خارش در کودکان و بزرگسالان است. اما عللی مانند دیابت معمولاً در بزرگسالان باعث خارش مقعد می‌شود. برعکس، انگل کرمک بیشتر در کودکان شایع است و موجب ناراحتی در ناحیه مقعد می‌شود.

علت خارش مقعد در مردان و زنان چیست؟

به‌طور کلی، مردان بیشتر از زنان به خارش مقعد مبتلا می‌شوند. اما علل کلی خارش مقعد در مردان و زنان مشترک است. شایع‌ترین علل خارش مقعد در هر دو جنس، عدم رعایت بهداشت و حساسیت‌های پوستی است. از دیگر علل شایع می‌توان به بواسیر و عفونت‌های قارچی ناحیه تناسلی اشاره کرد.

دلیل خارش مقعد بعد از مدفوع

خشکی بیش‌ازحد مدفوع می‌تواند باعث خارش و حساسیت پوست شود. همچنین، اسهال مزمن به‌دلیل خروج مداوم ترشحات از دهانه مقعد، منجر به التهاب و حساسیت در این ناحیه می‌شود. در صورت ابتلا به بواسیر نیز، پس از دفع مدفوع ممکن است علائمی مانند سوزش، خارش و درد در ناحیه مقعد تجربه شود.

علت خارش مقعد در شب

یکی از دلایل خارش مقعد در شب، خشکی پوست در این ناحیه به‌دلیل عدم آبرسانی طولانی‌مدت در طول خواب شبانه است. همچنین، فشار بیش‌ازحد به مقعد در اثر خوابیدن در وضعیت نامناسب برای مدت زمان طولانی می‌تواند خارش را تشدید کند. برخی از علت‌های گوارشی شامل موارد زیر هستند:

بواسیر که می‌تواند باعث تحریک موضعی شود.
احتمال وجود سرطان مقعد که باید مورد بررسی قرار گیرد.
بیماری التهابی روده که می‌تواند موجب اسهال مکرر و سوزش شود.

دلایل خارش مقعد و واژن

از دلایل خارش مقعد و واژن می‌توان به استفاده از صابون‌های حاوی ترکیبات شیمیایی اشاره کرد. این صابون‌ها ممکن است باعث خشکی پوست در ناحیه مورد نظر شوند. همچنین، استفاده از دستمال توالت‌های معطر در برخی افراد می‌تواند دلیل خارش مقعد یا واژن باشد.

علاوه بر این، استفاده از ابزارهای پیشگیری از بارداری موضعی نیز می‌تواند خارش را ایجاد کند. در صورت حساسیت به مواد روان‌کننده موجود در این ابزارها، احساس خارش تجربه می‌شود. همچنین، استفاده از اسپری‌های مخصوص ناحیه تناسلی گاهی باعث التهاب و خشکی پوست در نواحی مقعد یا واژن می‌شود. استفاده طولانی‌مدت از وان حمام نیز به‌دلیل احتمال وجود میکروب و قارچ در دیواره وان و ترکیب آن با آب، یکی دیگر از علل احتمالی خارش پوست است.

بیماری‌ها و شرایطی که می‌توانند باعث خارش مقعد شوند:

اضطراب، استرس و افسردگی که می‌توانند خارش را تشدید کنند.
دیابت نوع ۲
مشکلات کبد و نارسایی کلیه
اختلالات تیروئید (پرکاری تیروئید)
سرطان خون
کم‌خونی (ناشی از فقر آهن)
بیماری‌های روماتولوژیک و روماتیسمی
بیماری‌های خودایمنی

با دیدن خارش مقعد چه زمانی باید به پزشک مراجعه کرد؟

بیشتر موارد خارش مقعد نیازی به مراقبت پزشکی فوری ندارند. اما در شرایط زیر باید به پزشک مراجعه کنید:

خارش شدید یا مداوم مقعد
وجود خونریزی یا نشت مدفوع از مقعد
نشانه‌های عفونت در ناحیه مقعد
ناتوانی در تشخیص علت خارش مداوم
ارتباط خارش مقعد با بیماری‌های پوستی یا مشکلات دیگر که نیاز به درمان پزشکی دارند

تشخیص علت خارش مقعد چگونه انجام می‌شود؟

در صورت تجربه خارش مقعد، مراجعه به پزشک متخصص گوارش توصیه می‌شود. مراحل تشخیص ممکن است شامل موارد زیر باشد:

گرفتن شرح حال پزشکی کامل
معاینه فیزیکی ناحیه مقعد
انجام آزمایش‌های لازم
نمونه‌برداری در صورت نیاز
استفاده از روش‌های تصویربرداری مانند سونوگرافی یا MRI

درمان خارش مقعد چیست؟

در ادامه، راهکارهای عملی برای کمک به درمان و پیشگیری از خارش مقعد ارائه شده است. همچنین روش‌های پزشکی موجود نیز بیان شده‌اند.

پماد برای خارش مقعد

روش‌های متنوعی برای درمان خارش مقعد وجود دارد که بسته به علت آن متفاوت است. استفاده از کورتیکواستروئیدها می‌تواند به کاهش التهاب و خارش کمک کند. در صورت وجود عفونت، استفاده از آنتی‌بیوتیک‌ها مانند باسیتراسین یا ضد قارچ‌ها مانند کلوتریمازول مفید است. این داروها به صورت کرم در دسترس هستند.

در موارد خارش شدید و مداوم، تزریق متیلن همراه با کرم‌های بی‌حس‌کننده به زیر پوست ناحیه آسیب‌دیده توصیه می‌شود. متیلن آبی‌رنگ با از بین بردن انتهای عصبی، احساس بی‌حسی ایجاد می‌کند و ممکن است پوست محل تزریق را آبی کند.

به‌طور کلی، بیشتر داروهای خارش مقعد به صورت پماد و کرم موجود هستند. برای تسکین علائم می‌توان از پماد هیدروکورتیزون ۱٪ استفاده کرد. پماد بتامتازون نیز با اثر طولانی‌تر یکی دیگر از گزینه‌هاست.

همچنین، پمادهای بی‌حس‌کننده موضعی مانند کافور و فنول مؤثر هستند، اما برای درمان بلندمدت مناسب نیستند. استفاده از پماد اکسید روی نیز می‌تواند تسکین‌دهنده باشد. اگر پس از درمان، خارش بازگشت، پزشک ممکن است پماد کپسایسین را تجویز کند که با بی‌حس کردن اعصاب، خارش را کاهش می‌دهد.

درمان خانگی خارش مقعد

روش‌های خانگی متعددی برای رفع خارش مقعد وجود دارد. یکی از مهم‌ترین آنها تمیز کردن منظم مقعد با آب ولرم است. در برخی موارد، استفاده از کمپرس سرد نیز می‌تواند علائم را کاهش دهد.

استفاده از صابون‌های بدون عطر و مواد شیمیایی برای شست‌وشوی ناحیه خارش نیز مفید است. همچنین، کاهش مصرف مواد غذایی حساسیت‌زا و ادویه‌های تند می‌تواند به کاهش خارش کمک کند.

یکی دیگر از روش‌های خانگی، استفاده از ژل آلوئه‌ورا بر روی ناحیه خارش است. این ژل با خاصیت ضدعفونی‌کننده و مرطوب‌کنندگی، التهابات پوستی را کاهش می‌دهد. موارد زیر را نیز در نظر داشته باشید:

اجتناب از مصرف غذاهای تند و ادویه‌دار و تنظیم منظم حرکات روده
پس از هر بار دفع مدفوع، ناحیه مقعد را به‌طور کامل و به‌آرامی تمیز کنید
از صابون‌ها و اسپری‌های معطر و دارویی خودداری کنید؛ به جای آن از آب گرم یا کرم‌های مرطوب‌کننده استفاده کنید
به‌جای کاغذ توالت، از دستمال مرطوب بدون الکل استفاده کنید؛ در صورت احساس سوزش، می‌توانید از سشوار با درجه حرارت پایین و فاصله مناسب برای خشک کردن استفاده کنید
ناحیه مقعد را خشک نگه دارید و از مرطوب ماندن آن جلوگیری کنید
از پودرهای خشک‌کننده بدون عطر استفاده کنید
از خاراندن و خراشیدن مقعد پرهیز کنید، زیرا می‌تواند مشکل را تشدید کند
در صورت ناتوانی در کنترل خارش، شب‌ها از دستکش نخی استفاده کنید تا آسیب به پوست کاهش یابد
لباس‌های گشاد و نخی بپوشید و از لباس‌های تنگ و از جنس نایلون یا آکریلیک خودداری کنید؛ لباس‌های خود را مرتباً بشویید
پوست را خنک، خشک و تمیز نگه دارید و از محصولات تحریک‌کننده پوست دوری کنید
ناخن‌های خود را کوتاه نگه دارید؛ در صورت خارش شدید، می‌توانید از یک پنبه مرطوب برای آرام کردن ناحیه استفاده کنید

چگونه از خارش مقعد پیشگیری کنیم؟

برای جلوگیری از بروز خارش مقعد، موارد زیر را رعایت کنید:

رعایت بهداشت فردی به‌صورت منظم
داشتن رژیم غذایی متعادل و جلوگیری از یبوست
مراجعه سریع به پزشک در صورت بروز عفونت یا علائم غیرعادی
انجام چکاپ‌های پزشکی به‌موقع

علت	علائم همراه	درمان
عفونت قارچی و باکتریایی	سوزش و خارش مقعد	استفاده از آنتی‌بیوتیک‌ها و اعمال موضعی سرکه سیب
زخم ناشی از خشکی پوست	التهاب و سوزش ناحیه مقعد	استفاده از ژل آلوئه‌ورا و پمادهای نرم‌کننده
اختلالات پوستی مانند اگزما و پسوریازیس	خارش و سوزش مقعد	استفاده از حمام سولفات منیزیم
بواسیر	درد و سوزش مقعد	استفاده از پمادهای بی‌حس‌کننده موضعی

نتیجه‌گیری و راهنمای مراجعه به پزشک

در صورت ابتلا به خارش مقعد، می‌توانید با استفاده از روش‌های خانگی علائم را کاهش دهید. اما اگر با انجام این روش‌ها بهبودی حاصل نشد، بهتر است به پزشک متخصص گوارش مراجعه کنید، زیرا ممکن است نیاز به درمان پزشکی داشته باشید.