بیماری سلیاک چیست و چگونه درمان می‌شود؟
بیماری سلیاک یک اختلال گوارشی است که بیشتر به علت واکنش نامناسب بدن به گلوتن به وجود می‌آید. در این مقاله به بررسی مفهوم بیماری سلیاک، علل آن، چگونگی تشخیص و راه‌های درمان می‌پردازیم. دراین مقاله سعی شده است به سوالات و نکاتی همچون آیا بیماری سلیاک خطرناک است؟، طول عمر بیماران سلیاک، بیماری سلیاک چه علائمی دارد؟، رنگ مدفوع در بیماری سلیاک، درمان قطعی سلیاک و علائم بیماری سلیاک در بزرگسالان پرداخته شود.
بیماری سلیاک چیست؟
بیماری سلیاک یک اختلال ایمنی-گوارشی است که در آن مصرف مواد حاوی گلوتن منجر به التهاب و آسیب به مخاط روده کوچک می‌شود.
چرا بیماری سلیاک به وجود می‌آید؟
این بیماری اغلب به دلیل واکنش ایمنی بدن به پروتئین گلوتن رخ می‌دهد. گلوتن در غذاهای حاوی گندم، جو، و چاودار موجود است.
علائم بیماری سلیاک
بیماری سلیاک می‌تواند با یک سری علائم گوناگون همراه باشد که اغلب به نظر بی‌ربط و یا مبهم می‌آیند. در ادامه به بررسی علائم اصلی و کمتر شناخته شده این بیماری می‌پردازیم.
علائم گوارشی
- اسهال یا یبوست
- نفخ و گاز
- درد شکم
- اتلاف وزن
- اسهال چربی‌زا (steatorrhea)
علائم خارج از گوارشی
- کمبود ویتامین و کم‌خونی
- خستگی و بی‌حالی
- سردرد و میگرن
- افسردگی یا اضطراب
- درد مفاصل و عضلات
علائم سلیاک در کودکان
- تاخیر در رشد
- تغییر در رفتار
- کمبود وزن
- اسهال یا یبوست مداوم
علائم پوستی
- درماتیت هرپتیفورمیس: حالتی از طرحواره‌ها و زخم‌های پوستی
- خشکی و کدری پوست
علائم نادر
- اختلالات دندانی و لثه‌ای
- تنگی نفس و آسم
- اختلال در توازن و هم‌اهنگی حرکتی
علائم بیماری سلیاک در بزرگسالان
بیماری سلیاک در بزرگسالان می‌تواند با یک مجموعه متنوع از علائم همراه باشد که اغلب به سادگی نادیده گرفته می‌شوند. اسهال یا یبوست مداوم، نفخ، احساس درد در معده و شکم و کاهش وزن غیر طبیعی از علائم گوارشی سلیاک در بزرگسالان است. از علائم عصبی و روانی می‌توان به خستگی و بی‌حالی مداوم، سردرد و میگرن و افسردگی، اضطراب یا تغییرات روحی اشاره کرد.
از دیگر علائم سلیاک در بزرگسالان می‌توان به موارد گفته شده در قسمت علائم بیماری سلیاک اشاره کرد.
علائم بیماری سلیاک می‌تواند بسیار گوناگون باشد و به تشخیص و درمان سریع نیاز دارد. اگر شما یا کسی که می‌شناسید علائمی از این بیماری را تجربه می‌کند، توصیه می‌شود که هر چه سریع‌تر به پزشک مراجعه کنید.
علل بیماری سلیاک
- وراثتی: تمایل به ابتلا به بیماری سلیاک می‌تواند از طریق ژن‌ها انتقال یابد.
- عوامل محیطی: عفونت‌ها، استرس یا مصرف غیرعادی از داروها
- عوامل دیگر: بیماریهای ایمنی مثل آرتریت روماتوئیدی یا دیابت نوع 1
چگونه می‌شود بیماری سلیاک را تشخیص داد؟
- آزمایش خون: برای اندازه‌گیری آنتی‌بادی‌ها
- بیوپسی روده: برای بررسی آسیب به مخاط روده
- تصویربرداری: مانند اندوسکوپی یا کلونوسکوپی
راه‌های درمان بیماری سلیاک
- رژیم غذایی بدون گلوتن: تنها راه درمان موثر
- مکمل‌های غذایی: برای جبران کمبود ویتامین‌ها
- داروهای ضد التهابی: در موارد شدید
آیا بیماری سلیاک خطرناک است؟
بیماری سلیاک اگر تشخیص و درمان نشود، می‌تواند خطرناک باشد و منجر به عوارض جدی می‌شود. اما با رعایت یک رژیم غذایی مناسب و پیگیری‌های پزشکی، بیشتر علائم و عوارض می‌توانند کنترل شوند.
عوارض طولانی‌مدت
اگر بیماری سلیاک تشخیص داده نشده یا درمان نشود، ممکن است منجر به عوارض جدی شود:
- کمبود ویتامین و کم‌خونی
- استئوپروز (تخریب استخوان)
- ناباروری و مشکلات تناسلی
- افزایش خطر سرطان روده کوچک
عوارض جانبی ناشناخته
- اختلالات عصبی مانند اپیلپسی یا نوروپاتی
- اختلالات پوستی
- اختلالات روانی مانند افسردگی یا اضطراب
نکات مثبت
با تشخیص و درمان مناسب، بسیاری از عوارض می‌توانند کنترل شوند و بیماران می‌توانند زندگی نسبتاً طبیعی داشته باشند.
تفاوت بین حساسیت به گلوتن و بیماری سلیاک چیست؟
هرچند که حساسیت به گلوتن و بیماری سلیاک هر دو با گلوتن، یک پروتئین موجود در گندم، جو و جوانه گندم، ارتباط دارند، اما این دو اختلال تفاوت‌هایی با یکدیگر دارند.
بیماری سلیاک
- ماهیت بیماری: اختلال ایمنی و ژنتیکی
- علائم: علائم گوارشی (اسهال، نفخ، درد شکم) و غیرگوارشی (کم‌خونی، خستگی، درد مفصلی)
- تشخیص: از طریق آزمایش‌های خونی و بایوپسی روده کوچک
- درمان: رژیم غذایی بدون گلوتن به مدت زندگی
- عوارض: اگر درمان نشود، خطر ابتلا به سرطان روده، استئوپروز، و کمبود ویتامین وجود دارد.
حساسیت به گلوتن
- ماهیت بیماری: واکنش نسبتاً ملایم نسبت به گلوتن، بدون ارتباط با سیستم ایمنی
- علائم: علائم معمولاً گوارشی هستند و شامل نفخ، یبوست یا اسهال می‌شوند.
- تشخیص: معمولاً از طریق حذف گلوتن از رژیم غذایی و مشاهده بهبود علائم
- درمان: محدود کردن یا حذف کامل گلوتن از رژیم غذایی
- عوارض: عوارض جدی ندارد، اما علائم می‌توانند بر کیفیت زندگی تأثیر بگذارند.
تفاوت‌های کلیدی
- نوع واکنش: بیماری سلیاک یک واکنش ایمنی‌سیستمی دارد، در حالی که حساسیت به گلوتن واکنشی ایمنی‌سیستمی ندارد.
- شدت عوارض: عوارض بیماری سلیاک بسیار شدیدتر و خطرناک‌تر هستند.
- روش تشخیص: تشخیص بیماری سلیاک نیاز به آزمایش‌های تشخیصی دقیق دارد، در حالی که حساسیت به گلوتن معمولاً تشخیصی مبتنی بر علائم است.
تغییر رنگ مدفوع در بیماری سلیاک
تغییر رنگ مدفوع ممکن است نشانه‌ای از مشکلات گوارشی باشد و در بیمارانی که به سلیاک مبتلا هستند، این تغییرات می‌توانند نیز دیده شوند.
رنگ کرمی یا روغنی
بیماران مبتلا به سلیاک ممکن است مدفوع روغنی یا کرمی داشته باشند. این نوع مدفوع نشان‌دهنده مشکل در جذب چربی است.
مدفوع با رنگ روشن
رنگ مدفوع می‌تواند به دلیل نداشتن چربی‌های لازم روشن شود، که این نیز نشان‌دهنده مشکل در جذب مواد مغذی است.
علل تغییر رنگ مدفوع
- نقص جذب: در بیماری سلیاک، روده‌ها قادر به جذب چربی‌ها و مواد مغذی دیگر نیستند.
- واکنش به گلوتن: وقتی بیماران به گلوتن حساسیت نشان می‌دهند، ممکن است علائم گوارشی از جمله تغییرات در رنگ و ساختار مدفوع بروز کنند.
چه کاری باید کرد؟
اگر تغییرات در رنگ یا ساختار مدفوع مشاهده می‌شود، توصیه می‌شود که:
- مشاوره پزشکی: برای تشخیص دقیق و پیگیری‌های لازم
- آزمایشات: ممکن است آزمایشات گوارشی و بایوپسی روده کوچک نیاز باشد.
- رژیم غذایی بدون گلوتن: اگر تشخیص سلیاک داده شد، اجتناب از گلوتن حیاتی است.
بیماران سلیاک چه نانی بخورند؟
برای بیماران مبتلا به سلیاک، انتخاب نوع مناسبی از نان می‌تواند چالش‌برانگیز باشد. اما خبر خوب این است که گزینه‌های متعددی وجود دارد.
نان‌های بدون گلوتن
نان برنجی
یکی از گزینه‌های محبوب نان بدون گلوتن، نان برنجی است. این نوع نان غالباً از آرد برنج تهیه می‌شود.
نان تاپیوکا
آرد تاپیوکا یکی دیگر از منابع بدون گلوتن برای تهیه نان است.
نان از دانه‌های چیا یا کتان
این نان‌ها از دانه‌های چیا یا کتان به همراه آردهای دیگر بدون گلوتن تهیه می‌شوند.
نکات مهم در انتخاب
- برچسب بدون گلوتن: همیشه برچسب‌ها را بخوانید. نان باید صراحتاً “بدون گلوتن” مشخص شده باشد.
- تاریخ انقضا: نان‌های بدون گلوتن معمولاً دارای مدت زمان کوتاه‌تری برای نگهداری هستند.
- قیمت: نان‌های بدون گلوتن معمولاً گران‌تر از نان‌های معمولی هستند.
نان‌ها در رژیم‌های خاص
بعضی بیماران سلیاک نیاز به رژیم‌های خاصی دارند. به عنوان مثال، اگر بیمار دیابت نیز دارد، نیاز به نان‌هایی با دیکس شکری کمتر است.
انتخاب نان مناسب برای بیماران مبتلا به سلیاک نیاز به توجه و اطلاعات دقیق دارد. اما با توجه به تنوع گزینه‌ها، انتخاب مناسبی وجود دارد. مشاوره با پزشک یا متخصص تغذیه برای انتخاب بهترین گزینه‌ها توصیه می‌شود.
لیست پزشکان مرتبط:
مهران بابایی فومشیفوق تخصص گوارش و کبد بالغین | تهران- فرهاد زمانیفوق تخصص گوارش و کبد بالغین | تهران
- سید مؤید علویانفوق تخصص بیماریهای گوارش وکبد | تهران
- ناصر ابراهیمی دریانیفوق تخصص گوارش و کبد بالغین | تهران
- مهدی باباییفوق تخصص گوارش و کبد بالغین | تهران
- محسن امینیفوق تخصص گوارش و کبد بالغین | تهران
- رضا رشیدیفوق تخصص گوارش ، کبد و آندوسکوپی | تهران
- مهری پورآدینهفوق تخصص گوارش و کبد (آندوسکوپی، کولونوسکوپی، پلیپ روده و معده، بوتاکس) | تهران
- مهدی نیکخواهفوق تخصص گوارش و کبد | تهران
- سیده نازنین منصوری گیلانیفوق تخصص گوارش و کبد | تهران
