جدول واکسنهای ضروری نوزاد | از بدو تولد تا ۶ سالگی
ورود یک نوزاد به خانواده، دنیایی از نگرانیها و مسئولیتهای جدید را با خود به همراه دارد. یکی از مهمترین این مسئولیتها، محافظت از سلامت فرزندتان در برابر بیماریهای خطرناک و گاهی کشنده است. واکسیناسیون نوزاد، نهتنها باعث پیشگیری از بیماریهای عفونی میشود، بلکه نقشی حیاتی در تقویت سیستم ایمنی او دارد.
اما والدین زیادی نمیدانند دقیقاً چه واکسنهایی، در چه سنی، و با چه فاصلهای باید تزریق شود. در این مقاله از مجله دکتریاب، بهصورت کامل و جدولبندیشده، برنامه واکسیناسیون نوزادان از بدو تولد تا ششسالگی را بررسی میکنیم تا با آگاهی و اطمینان، از سلامت آینده فرزندتان محافظت کنید.
واکسنهای ضروری نوزاد از بدو تولد تا ۶ سالگی
واکسیناسیون یکی از مؤثرترین روشهای پیشگیری از بیماریهای عفونی خطرناک در کودکان است. در ایران، برنامه واکسیناسیون نوزادان و کودکان زیر نظر وزارت بهداشت تدوین شده و در مراکز بهداشت بهصورت رایگان انجام میشود. در جدول زیر، واکسنهای ضروری از بدو تولد تا ۶ سالگی همراه با سن، نوع واکسن و بیماریهای تحت پوشش آمده است:
جدول واکسنهای نوزادان و کودکان (بر اساس سن و نوع واکسن):
سن کودک | نام واکسن | بیماریهای تحت پوشش |
---|---|---|
بدو تولد | BCG، هپاتیت B (دوز اول) | سل، هپاتیت B |
۲ ماهگی | پنتاوالان (1)، فلج اطفال خوراکی (OPV1)، روتاویروس (1)، پنوموکوک (1) | دیفتری، کزاز، سیاهسرفه، هپاتیت B، هموفیلوس آنفلوآنزا، فلج اطفال، اسهال روتاویروسی، ذاتالریه |
۴ ماهگی | پنتاوالان (2)، OPV2، روتاویروس (2)، پنوموکوک (2) | موارد بالا |
۶ ماهگی | پنتاوالان (3)، OPV3 | تکرار ایمنی علیه دیفتری، کزاز، سیاهسرفه، هپاتیت B، فلج اطفال |
۱۲ ماهگی | سرخک، سرخجه، اوریون (MMR)، پنوموکوک (3) | بیماریهای ویروسی شایع در کودکان |
۱۸ ماهگی | پنتاوالان (یادآور)، OPV یادآور، MMR یادآور | تقویت ایمنی نسبت به واکسنهای قبلی |
۶ سالگی (قبل از ورود به مدرسه) | دیفتری، کزاز، سیاهسرفه (DTaP)، فلج اطفال (IPV) | ایمنی نهایی قبل از مدرسه |
نکاتی که والدین باید بدانند:
- دقت در زمانبندی واکسیناسیون، اهمیت زیادی دارد و حتی تأخیرهای کوتاه هم میتواند ایمنی کودک را کاهش دهد.
- عوارض خفیف مانند تب، بیقراری یا درد در محل تزریق طبیعی هستند و اغلب طی ۲۴ تا ۴۸ ساعت برطرف میشوند.
- برای برخی واکسنها مانند روتاویروس، ممکن است نیاز به رعایت دستورالعمل تغذیهای خاص قبل و بعد از تزریق باشد.
واکسن بدو تولد چیست و چرا اهمیت دارد؟
بدن نوزاد هنگام تولد هنوز سیستم ایمنی کاملاً کارآمدی ندارد و به شدت در برابر برخی بیماریهای عفونی آسیبپذیر است. به همین دلیل، اولین واکسنها بلافاصله پس از تولد و در همان بیمارستان یا مرکز درمانی تزریق میشوند تا ایمنی پایه در برابر بیماریهای جدی ایجاد شود.
واکسنهای بدو تولد شامل:
نام واکسن | نحوه تزریق | بیماری هدف |
---|---|---|
BCG | تزریق زیرجلدی در بازو | سل (TB) |
هپاتیت B (دوز اول) | تزریق عضلانی در ران | ویروس هپاتیت B |
چرا واکسن بدو تولد اهمیت دارد؟
- پیشگیری فوری از بیماریهای جدی: بیماریهایی مثل سل یا هپاتیت B در نوزادان میتوانند بهسرعت گسترش پیدا کرده و عوارض شدیدی ایجاد کنند.
- سطح ایمنی اولیه را فراهم میکند: این واکسنها سیستم ایمنی نوزاد را تحریک میکنند تا در برابر عفونتها واکنش نشان دهد.
- کاهش احتمال ابتلا از مادر یا اطرافیان: اگر مادر یا اعضای خانواده ناقل بیماری باشند، نوزاد بدون ایمنی اولیه ممکن است بهراحتی مبتلا شود.
- مطابق با استانداردهای جهانی: سازمان جهانی بهداشت (WHO) نیز تزریق این واکسنها در بدو تولد را در اغلب کشورها توصیه کرده است.
✅ نکات مهم برای والدین:
- جای واکسن BCG معمولاً باعث برجستگی و سپس جای زخم کوچکی روی بازوی نوزاد میشود که طبیعی است و نیازی به درمان ندارد.
- اگر نوزاد وزن پایینتر از ۲ کیلوگرم داشته باشد، ممکن است تزریق برخی واکسنها طبق تشخیص پزشک به تعویق بیفتد.
واکسنهای دو ماهگی نوزاد شامل چه مواردی است؟
در دو ماهگی، نوزاد وارد یکی از مهمترین مراحل واکسیناسیون میشود. این مرحله شامل چند واکسن مهم است که همزمان تزریق یا خورانده میشوند و بدن را در برابر طیف وسیعی از بیماریهای باکتریایی و ویروسی محافظت میکنند.
واکسنهای دو ماهگی نوزاد:
نام واکسن | نوع و نحوه مصرف | بیماریهای هدف |
---|---|---|
پنتاوالان (Pentavalent) | تزریق عضلانی در ران | دیفتری، سیاهسرفه، کزاز، هپاتیت B، هموفیلوس آنفلوآنزا نوع B |
فلج اطفال خوراکی (OPV1) | قطره خوراکی | فلج اطفال (پولیو) |
روتاویروس (Rotavirus) | قطره خوراکی | اسهال شدید ناشی از ویروس روتا |
پنوموکوک (Pneumococcal) | تزریق عضلانی | ذاتالریه، مننژیت، عفونت گوش میانی |
چرا این واکسنها در دو ماهگی تزریق میشوند؟
- افزایش سطح ایمنی فعال: سیستم ایمنی نوزاد در دو ماهگی شروع به واکنش مؤثر به واکسنها میکند.
- پیشگیری از بیماریهای خطرناک پیش از شروع سرایتپذیری: اغلب بیماریهای مورد هدف، در ماههای ابتدایی زندگی شیوع بالایی دارند.
- ساختن پایهای قوی برای دوزهای بعدی: این مرحله آغاز ایمنی چندمرحلهای است که در ماههای بعد با تزریقهای یادآور کامل میشود.
✅ نکاتی برای والدین:
- ممکن است پس از تزریق، تب خفیف، بیقراری یا تورم در محل تزریق مشاهده شود. این موارد طبیعی هستند و با مراقبت ساده برطرف میشوند.
- از حمامکردن نوزاد تا ۲۴ ساعت پس از تزریق خودداری شود.
- اگر نوزاد استفراغ شدید یا اسهال آبکی بعد از قطره روتاویروس داشت، با پزشک مشورت کنید.
برنامه واکسیناسیون چهار و شش ماهگی
واکسیناسیون در چهار و شش ماهگی نقش مکمل دوزهای قبلی را دارد و برای تقویت ایمنی نوزاد بسیار حیاتی است. در این دو مرحله، دوز دوم و سوم واکسنهای قبلی تزریق میشود تا بدن نوزاد بتواند بهصورت پایدار در برابر بیماریهای خطرناک مقاومت نشان دهد.
واکسنهای چهار ماهگی نوزاد:
نام واکسن | نوع مصرف | بیماریهای پوشش داده شده |
---|---|---|
پنتاوالان (دوز دوم) | تزریق عضلانی | دیفتری، کزاز، سیاهسرفه، هپاتیت B، هموفیلوس آنفلوآنزا |
OPV2 (فلج اطفال دوم) | قطره خوراکی | فلج اطفال |
روتاویروس (دوز دوم) | قطره خوراکی | اسهال ویروسی (روتاویروس) |
پنوموکوک (دوز دوم) | تزریق عضلانی | ذاتالریه، مننژیت، عفونتهای باکتریایی |
واکسنهای شش ماهگی نوزاد:
نام واکسن | نوع مصرف | بیماریهای پوشش داده شده |
---|---|---|
پنتاوالان (دوز سوم) | تزریق عضلانی | تقویت ایمنی در برابر بیماریهای قبلی |
OPV3 (فلج اطفال سوم) | قطره خوراکی | فلج اطفال |
توجه: در حال حاضر، واکسن روتاویروس فقط در دو دوز (دو و چهار ماهگی) تزریق میشود و دوز سومی ندارد. اما اگر پزشک یا دستورالعمل خاصی دوز سوم را توصیه کرد، باید به آن توجه شود.
اهمیت واکسنهای چهار و شش ماهگی:
- این مراحل برای تثبیت و تقویت ایمنی بدن نوزاد طراحی شدهاند.
- نادیدهگرفتن این واکسنها یا تأخیر زیاد در تزریق، ممکن است منجر به کاهش اثربخشی دوزهای قبلی شود.
- در برخی موارد، پزشک ممکن است بر اساس شرایط جسمی نوزاد، دستور خاصی برای ترتیب یا زمان واکسنها داشته باشد.
✅ نکات مراقبتی:
- مصرف استامینوفن قطرهای (در دوز مناسب با وزن نوزاد) در صورت تب بعد از تزریق، تحت نظر پزشک بلامانع است.
- نوزاد ممکن است در روز بعد کمی خوابآلود یا بیاشتها باشد که معمولاً گذراست.
واکسن ۱۲ ماهگی تا ۱۸ ماهگی نوزادان
پس از پایان ۶ ماهگی، بدن نوزاد ایمنی اولیه در برابر بسیاری از بیماریها را کسب کرده اما این ایمنی نیاز به یادآوری و تقویت دارد. واکسنهایی که در بازه ۱۲ تا ۱۸ ماهگی تزریق میشوند، نقش مهمی در تکمیل این ایمنی دارند و از بروز بیماریهای شایع و گاهی اپیدمیک جلوگیری میکنند.
واکسنهای ۱۲ ماهگی نوزاد:
نام واکسن | نحوه مصرف | بیماریهای هدف |
---|---|---|
MMR | تزریق عضلانی | سرخک، سرخجه، اوریون |
پنوموکوک (دوز سوم) | تزریق عضلانی | ذاتالریه، مننژیت، عفونت گوش و مجاری تنفسی |
🟡 نکته: واکسن MMR حاوی ویروس زنده ضعیفشده است، بنابراین ممکن است نوزاد چند روز پس از تزریق علائمی شبیه سرماخوردگی خفیف یا تب داشته باشد.
واکسنهای ۱۸ ماهگی نوزاد:
نام واکسن | نحوه مصرف | هدف از تزریق |
---|---|---|
پنتاوالان (یادآور) | تزریق عضلانی | تقویت ایمنی علیه دیفتری، کزاز، سیاهسرفه، هپاتیت B و هموفیلوس آنفلوآنزا |
OPV یادآور (فلج اطفال) | قطره خوراکی | تقویت ایمنی علیه فلج اطفال |
MMR یادآور | تزریق عضلانی | تقویت ایمنی نسبت به سرخک، سرخجه، اوریون |
چرا این واکسنها مهماند؟
- برخی ایمنیهای اولیه بعد از یک سال کاهش پیدا میکنند، بنابراین دوز یادآور برای تثبیت دفاع بدن لازم است.
- سرخک و اوریون میتوانند عوارض جدی مانند تب شدید، تشنج یا عفونت گوش ایجاد کنند که با تزریق بهموقع قابل پیشگیریاند.
- پنوموکوک همچنان یکی از عوامل مهم ذاتالریه در کودکان محسوب میشود و ایمنی در برابر آن حیاتی است.
✅ نکات مهم برای والدین:
- معمولاً بعد از MMR یادآور، تب و دانههای پوستی خفیف ممکن است تا ۷ روز بعد ظاهر شوند.
- در صورت مشاهده تب بالای ۳۸.۵ یا علائم غیرعادی طولانی، به پزشک مراجعه کنید.
- به دلیل تزریق چند واکسن در یک جلسه، بیقراری و درد در محل تزریق طبیعی است.
واکسنهای مقطع ۶ سالگی کودک (ورود به مدرسه)
با نزدیکشدن به سن ورود به مدرسه، کودک در معرض تماس بیشتر با سایر همسالان قرار میگیرد؛ و همین موضوع احتمال انتقال بیماریهای عفونی را بالا میبرد. به همین دلیل، قبل از آغاز دوران دبستان، مرحلهای از واکسیناسیون بهعنوان دوز یادآور نهایی انجام میشود تا ایمنی بدن کودک بهصورت کامل تثبیت شود.
واکسنهای مقطع ۶ سالگی شامل:
نام واکسن | نحوه مصرف | بیماریهای پوشش داده شده |
---|---|---|
DTP (دیفتری، کزاز، سیاهسرفه) | تزریق عضلانی | تقویت ایمنی در برابر این سه بیماری باکتریایی شایع |
IPV (فلج اطفال غیرخوراکی) | تزریق عضلانی | فلج اطفال (پولیو) – نوع تزریقی و غیرزنده |
توجه: در برخی مناطق ممکن است بهجای IPV از واکسن ترکیبی استفاده شود که هم DTP و هم IPV را پوشش میدهد.
❗ اهمیت این مرحله:
- آخرین مرحله از برنامه واکسیناسیون رایگان نوزادان و کودکان محسوب میشود.
- برای حضور در مدرسه، ارائه کارت واکسن کامل الزامی است.
- این واکسنها بهویژه در محیطهای پرجمعیت مدرسه، از بروز شیوعهای ناگهانی بیماریهای عفونی جلوگیری میکنند.
✅ نکات ضروری:
- تزریق معمولاً در مراکز بهداشت یا توسط تیمهای بهداشتی مدارس انجام میشود.
- بعد از تزریق ممکن است فرزند شما برای ۱ تا ۲ روز دچار تب یا درد عضلانی شود که طبیعی است.
- اگر کودک سابقه حساسیت شدید یا تب بالای غیرقابل کنترل بعد از واکسنهای قبلی داشته، حتماً موضوع را پیش از تزریق با پزشک مطرح کنید.
عوارض احتمالی واکسنهای نوزادی و نحوه مراقبت بعد از تزریق
واکسیناسیون یکی از بیخطرترین و مؤثرترین روشهای پیشگیری از بیماریهای خطرناک در کودکان است. اما مثل هر مداخله پزشکی دیگر، ممکن است پس از تزریق واکسنها، برخی عوارض موقتی و خفیف در نوزاد یا کودک دیده شود. شناخت این عوارض و دانستن راهکارهای مراقبتی میتواند به والدین کمک کند تا بدون نگرانی از فرایند واکسیناسیون عبور کنند.
شایعترین عوارض واکسنها در نوزادان و کودکان:
نوع عارضه | توضیح کوتاه |
---|---|
تب خفیف | معمولاً بین ۳۷.۵ تا ۳۸.۵ درجه، تا ۴۸ ساعت اول |
قرمزی و تورم محل تزریق | در واکسنهای عضلانی مانند پنتاوالان یا DTP |
بیقراری و گریههای کوتاه | ناشی از درد یا احساس ناخوشایند پس از تزریق |
خوابآلودگی یا کاهش اشتها | بیشتر در واکسنهای ترکیبی یا MMR دیده میشود |
ایجاد برجستگی روی بازو | مخصوص واکسن BCG (سل) – بهمرور زخم و سپس جای آن تثبیت میشود |
عوارض کمتر رایج ولی بیخطر:
- استفراغ یا اسهال خفیف (پس از قطره روتاویروس)
- دانههای پوستی خفیف (بعد از واکسن MMR)
- تب بین ۳۸.۵ تا ۳۹ درجه (گاهی بعد از DTP)
چه زمانی باید به پزشک مراجعه کرد؟
در موارد زیر مراجعه فوری ضروری است:
- تب بالای ۳۹ درجه که با دارو کنترل نمیشود
- گریههای شدید و غیرقابل آرامکردن برای بیش از ۳ ساعت
- بیحالی یا بیهوشی کوتاهمدت
- تورم شدید یا چرک در محل تزریق
- واکنشهای آلرژیک مانند کهیر، تنگی نفس یا کبودی پوست
مراقبتهای لازم پس از تزریق واکسن:
- استفاده از کمپرس سرد: برای کاهش درد و تورم در محل تزریق (در واکسنهای عضلانی).
- پرهیز از حمام تا ۲۴ ساعت اول: مخصوصاً برای واکسنهایی مانند پنتاوالان یا DTP.
- دادن مایعات بیشتر: کمک به کاهش تب و بهبود حال عمومی نوزاد.
- استفاده از قطره استامینوفن (طبق وزن و دستور پزشک): در صورت بروز تب یا بیقراری.
- استراحت و خواب کافی: بدن نوزاد نیاز به زمان برای پاسخ ایمنی دارد.
واکسیناسیون نکنیم چه میشود؟ (خطرات عدم واکسیناسیون)
در سالهای اخیر، با افزایش دسترسی به اطلاعات، برخی والدین دچار تردیدهایی درباره واکسیناسیون کودکان شدهاند. اما واقعیت این است که واکسیناسیون یکی از بزرگترین موفقیتهای پزشکی قرن گذشته بوده و میلیونها جان را از بیماریهای مرگبار نجات داده است.
عدم واکسیناسیون نهتنها سلامت فرزند شما را به خطر میاندازد، بلکه میتواند موجب گسترش بیماریهای واگیردار در جامعه شود.
مهمترین پیامدهای عدم واکسیناسیون کودک:
پیامد | توضیح |
---|---|
ابتلا به بیماریهای خطرناک | مانند دیفتری، سیاهسرفه، فلج اطفال، سرخک و … |
مرگ یا عوارض دائمی | برخی بیماریها مانند مننژیت یا فلج اطفال ممکن است باعث مرگ یا فلج دائمی شوند |
افزایش احتمال شیوع بیماری | کودک شما ممکن است ناقل بیماری به دیگران شود |
بیاعتباری کارت واکسن | بدون واکسن، کودک ممکن است از حضور در مدرسه، سفر یا دریافت خدمات پزشکی باز بماند |
آسیب به کودکان دیگر | کودکان دارای بیماریهای زمینهای که نمیتوانند واکسن بزنند، به ایمنی جمعی وابستهاند |
🛑 باورهای غلط درباره واکسنها:
باور نادرست | واقعیت علمی |
---|---|
“بدن کودک باید طبیعی ایمن شود” | واکسنها بدون بیماری، ایمنی ایجاد میکنند |
“واکسنها عوارض جدی دارند” | عوارض شدید بسیار نادر و قابل کنترل هستند |
“بیماریها دیگر از بین رفتهاند” | تا زمانی که واکسیناسیون ادامه یابد، کنترل میشوند |
واکسیناسیون، یک مسئولیت اجتماعی
نکته مهم این است که واکسیناسیون فقط یک تصمیم شخصی نیست. وقتی کودکی واکسینه نمیشود، سلامت دیگر کودکان، سالمندان و افراد دارای نقص ایمنی نیز تهدید میشود. این مفهوم با عنوان ایمنی جمعی شناخته میشود و ستون اصلی مهار بیماریهای واگیردار است.
تفاوت برنامه واکسیناسیون ایران با کشورهای دیگر
برنامه واکسیناسیون در تمام کشورها با هدف محافظت از سلامت عمومی طراحی میشود، اما بسته به شرایط جغرافیایی، شیوع بیماریها، امکانات بهداشتی و سیاستهای سلامت، تفاوتهایی در نوع واکسنها، زمانبندی و شیوه تزریق وجود دارد. ایران نیز با بهرهگیری از دستورالعملهای سازمان جهانی بهداشت (WHO) و تجربیات بومی، یکی از منظمترین و گستردهترین برنامههای واکسیناسیون را اجرا میکند.
شباهتها با دیگر کشورها:
مورد مشابه | توضیح |
---|---|
استفاده از واکسنهای اصلی | واکسنهایی مثل BCG، هپاتیت B، MMR، DTP در اغلب کشورها تزریق میشوند |
تبعیت از استاندارد جهانی | زمانبندی واکسنها مطابق با پیشنهاد WHO است |
ایمنی رایگان برای کودکان | در بسیاری از کشورها واکسیناسیون پایه برای نوزادان رایگان است |
تفاوتهای مهم با کشورهای دیگر:
تفاوت | ایران | کشورهای توسعهیافته (مثال: آمریکا، آلمان) |
---|---|---|
واکسن فلج اطفال | نوع خوراکی (OPV) رایجتر است | اغلب از نوع تزریقی (IPV) استفاده میشود |
واکسن روتاویروس | اخیراً به برنامه اضافه شده | سالهاست بهعنوان واکسن روتین تزریق میشود |
پنوموکوک و مننژیت | تزریق در برخی مراکز انجام میشود | بهصورت روتین در برنامه رسمی گنجانده شده است |
واکسن HPV (ویروس پاپیلوم انسانی) | در برنامه دولتی وجود ندارد | در بسیاری از کشورها برای نوجوانان اجباری یا توصیهشده است |
پوشش کارت واکسن | گسترده، با الزام حضور در مدرسه | مشابه، اما برخی کشورها استثناهایی بر مبنای عقاید دارند |
برنامه واکسیناسیون در ایران بهصورت رایگان و سراسری توسط شبکه بهداشت اجرا میشود و یکی از موفقترین نمونههای کنترل بیماریهای واگیردار در منطقه خاورمیانه محسوب میشود.
سوالات متداول والدین درباره واکسن نوزاد
بسیاری از والدین، بهویژه در نخستین تجربه فرزندآوری، سوالات و نگرانیهایی درباره واکسیناسیون نوزاد خود دارند. در این بخش، به رایجترین سوالات پاسخ داده شده تا شما با اطمینان خاطر بیشتری مسیر واکسیناسیون کودکتان را دنبال کنید.
آیا نوزاد تب کند، باز هم باید واکسن بزند؟
در صورتی که نوزاد تب خفیف (زیر ۳۸ درجه) دارد و حال عمومیاش خوب است، معمولاً مشکلی برای تزریق واکسن وجود ندارد. اما اگر تب شدید، بیحالی یا علائم عفونت دارد، بهتر است واکسیناسیون با تشخیص پزشک به تعویق بیفتد.
آیا میتوان واکسن را عقب انداخت؟
واکسیناسیون باید در زمان مقرر انجام شود تا ایمنی کودک کامل و مؤثر باقی بماند. تأخیرهای کوتاه (چند روز) معمولاً مشکلی ایجاد نمیکند، اما تأخیرهای طولانی میتواند اثربخشی واکسنها را کاهش دهد و خطر بیماری را بالا ببرد.
اگر یکی از واکسنها فراموش شد، چه کنیم؟
در صورت فراموشی یا از دستدادن زمان واکسن، بلافاصله به مرکز بهداشت مراجعه کنید. نیازی به تکرار همه واکسنها نیست، بلکه برنامه ادامه از همان نقطه تنظیم میشود.
آیا امکان حساسیت شدید به واکسن وجود دارد؟
واکنشهای شدید (مانند شوک آنافیلاکتیک) بسیار نادر هستند. مراکز بهداشت معمولاً بعد از تزریق، کودک را ۱۵ تا ۳۰ دقیقه تحت نظر قرار میدهند. در صورت سابقه آلرژی شدید در نوزاد، حتماً به پزشک اطلاع دهید.
آیا واکسنها باعث اوتیسم میشوند؟
❌ خیر. تاکنون هیچ مدرک علمی معتبری ارتباط بین واکسنها و اوتیسم را اثبات نکرده است. این ادعا بر اساس مطالعهای مردود در دهه ۹۰ میلادی بود که بعدها بهطور رسمی از مجلات پزشکی حذف شد.
تب بعد از واکسن تا چند روز طبیعی است؟
تب معمولاً بین ۲۴ تا ۴۸ ساعت پس از تزریق ظاهر میشود و با مراقبت خانگی و مصرف قطره استامینوفن (طبق دستور پزشک) برطرف میشود. اگر تب بیشتر از ۳ روز ادامه داشت یا شدید بود، حتماً باید با پزشک مشورت شود.
آیا تمام واکسنهای ضروری رایگان هستند؟
بله، واکسنهای اصلی از بدو تولد تا شش سالگی در مراکز بهداشت بهصورت رایگان و طبق برنامه کشوری تزریق میشوند. برخی واکسنهای تکمیلی مانند HPV یا مننژیت ممکن است در بخش خصوصی و با هزینه انجام شوند.
لیست پزشکان مرتبط:
- سید مجتبی تولیتمتخصص اطفال و کودکان | تهران
- بهنام مقدادیمتخصص اطفال و کودکان | تهران
- منصور بهرامیمتخصص اطفال و کودکان | تهران
- شادی نوربخشمتخصص اطفال و کودکان | تهران
- سید محمد کلانتر معتمدیمتخصص اطفال و کودکان | تهران
- محمود ثقفیمتخصص اطفال و کودکان | تهران
- محسن سیف الهیمتخصص اطفال و کودکان | تهران
- سارا فرهادیمتخصص اطفال و کودکان | تهران
- الهام صادقیمتخصص اطفال و کودکان | تهران
- نیکتا سلگیمتخصص اطفال و کودکان | تهران