آیا فلج اطفال واگیر دارد؟ | علائم و روشهای درمان آن
فلج اطفال، یا پولیو، یکی از بیماریهای ویروسی خطرناکی است که عمدتاً کودکان زیر پنج سال را مبتلا میکند و میتواند منجر به فلج دائمی یا حتی مرگ شود. این بیماری به واسطه ویروس پولیو از طریق آب و غذای آلوده انتقال مییابد. از دهههای گذشته، تلاشهای گستردهای برای ریشهکنی این بیماری انجام شده است که شامل واکسیناسیون گسترده کودکان در سراسر جهان است.
با این حال، هنوز سوالات بسیاری در مورد وضعیت فعلی فلج اطفال وجود دارد. آیا فلج اطفال واقعاً ریشهکن شده است؟ چه کشورهایی هنوز با این بیماری دست و پنجه نرم میکنند؟ چه موانعی بر سر راه ریشهکنی کامل این بیماری وجود دارد؟ در این مقاله به بررسی جامع این موضوعات خواهیم پرداخت و به ارائه پاسخهایی مستند و دقیق خواهیم پرداخت.
بیماری فلج اطفال چیست؟
فلج اطفال یا پولیو (Poliomyelitis) یک بیماری ویروسی حاد است که توسط ویروس پولیو (Poliovirus) ایجاد میشود. این بیماری به طور عمده کودکان زیر پنج سال را مبتلا میکند، اگرچه افراد در هر سنی میتوانند به آن مبتلا شوند. ویروس پولیو از طریق آب و غذای آلوده به مدفوع فرد مبتلا منتقل میشود و به سرعت میتواند در جوامع با بهداشت پایین گسترش یابد.
Polio (poliomyelitis) mainly affects children under 5 years of age. One in 200 infections leads to irreversible paralysis. Among those paralysed, 5–10% die when their breathing muscles become immobilized
فلج اطفال (فلج اطفال) عمدتاً کودکان زیر 5 سال را مبتلا می کند. از هر 200 عفونت، یک مورد منجر به فلج غیرقابل برگشت می شود. در میان افراد فلج، 5 تا 10 درصد با بی حرکت شدن عضلات تنفسی خود می میرند. who.int
علائم و نشانهها
بیماری فلج اطفال در اکثر موارد بدون علامت است و ممکن است فرد مبتلا هیچگونه علائمی نداشته باشد. با این حال، در حدود یک درصد از موارد، ویروس به سیستم عصبی مرکزی حمله کرده و باعث فلج عضلات میشود. علائم اولیه ممکن است شامل تب، خستگی، سردرد، استفراغ، سفتی گردن و درد در دستها و پاها باشد. در موارد شدید، فلج غیرقابل بازگشت رخ میدهد که معمولاً عضلات پاها را درگیر میکند، اما میتواند عضلات تنفسی و سایر عضلات را نیز تحت تأثیر قرار دهد.
انواع ویروس پولیو
ویروس پولیو به سه نوع مختلف تقسیم میشود: نوع یک (PV1)، نوع دو (PV2) و نوع سه (PV3). نوع یک بیشترین شیوع را دارد و بیشتر موارد فلج ناشی از پولیو را شامل میشود. نوع دو و سه نیز میتوانند باعث بیماری شوند، اما کمتر شایع هستند.
پیشگیری و درمان
تا به امروز هیچ درمانی برای فلج اطفال وجود ندارد و تنها راه پیشگیری از این بیماری واکسیناسیون است. دو نوع واکسن اصلی برای مقابله با فلج اطفال وجود دارد: واکسن خوراکی فلج اطفال (OPV) و واکسن تزریقی فلج اطفال (IPV). هر دو واکسن در برنامههای واکسیناسیون جهانی مورد استفاده قرار میگیرند و تاثیر بسزایی در کاهش شیوع این بیماری داشتهاند.
تاریخچه و تلاشهای ریشهکنی
از آغاز برنامههای واکسیناسیون جهانی در دهه 1950، تعداد موارد فلج اطفال به طور چشمگیری کاهش یافته است. سازمان بهداشت جهانی (WHO)، یونیسف، و بنیاد بیل و ملیندا گیتس از جمله سازمانهایی هستند که به صورت مشترک در تلاش برای ریشهکنی فلج اطفال فعالیت میکنند. هدف اصلی این برنامهها، ریشهکنی کامل این بیماری و جلوگیری از انتقال آن در سراسر جهان است.
در ادامه مقاله، به بررسی وضعیت کنونی فلج اطفال، کشورهایی که هنوز با این بیماری دست و پنجه نرم میکنند و چالشهای موجود در مسیر ریشهکنی کامل آن خواهیم پرداخت.
آیا فلج اطفال ریشهکن شده است؟
با وجود تلاشهای گسترده بینالمللی برای ریشهکنی فلج اطفال، این بیماری هنوز به طور کامل ریشهکن نشده است. اگرچه تعداد موارد گزارش شده به شدت کاهش یافته است، اما ویروس پولیو همچنان در برخی مناطق جهان وجود دارد. برای درک بهتر وضعیت کنونی ریشهکنی فلج اطفال، باید به چند نکته کلیدی توجه کرد:
موفقیتهای جهانی در ریشهکنی فلج اطفال
از آغاز برنامههای واکسیناسیون جهانی در دهه 1950، تعداد موارد فلج اطفال به طور قابل توجهی کاهش یافته است. تا سال 2020، تعداد موارد فلج اطفال به کمتر از چند صد مورد در سال رسیده بود، در حالی که در دهه 1980، این تعداد به بیش از 350,000 مورد در سال میرسید. کشورهای بسیاری، از جمله بسیاری از کشورهای آفریقایی، موفق به ریشهکنی این بیماری شدهاند. سازمان بهداشت جهانی در سال 2020 اعلام کرد که قاره آفریقا عاری از ویروس فلج اطفال وحشی است.
مناطق باقیمانده با ویروس پولیو
علیرغم موفقیتهای چشمگیر، ویروس پولیو همچنان در چند کشور به عنوان یک تهدید بهداشتی باقی مانده است. افغانستان و پاکستان دو کشوری هستند که هنوز موارد بومی ویروس فلج اطفال در آنها گزارش میشود. این مناطق به دلیل مشکلات امنیتی، عدم دسترسی به خدمات بهداشتی، و مخالفتهای اجتماعی با واکسیناسیون، همچنان با چالشهای بزرگی در زمینه ریشهکنی فلج اطفال مواجه هستند.
چالشهای ریشهکنی کامل فلج اطفال
تلاش برای ریشهکنی فلج اطفال با چندین چالش عمده مواجه است:
- موانع امنیتی: در برخی مناطق، جنگ و ناآرامیهای سیاسی مانع از اجرای موفقیتآمیز برنامههای واکسیناسیون میشود.
- مخالفتهای اجتماعی و فرهنگی: در برخی جوامع، نگرشهای منفی و شایعات نادرست درباره واکسنها باعث کاهش میزان پذیرش واکسیناسیون میشود.
- نیاز به مراقبتهای بهداشتی مداوم: حتی در مناطقی که بیماری ریشهکن شده است، خطر بازگشت ویروس از طریق سفرهای بینالمللی و موارد وارداتی همچنان وجود دارد.
آینده ریشهکنی فلج اطفال
برای ریشهکنی کامل فلج اطفال، نیاز به تلاشهای مداوم و هماهنگ بینالمللی است. این شامل افزایش پوشش واکسیناسیون، ارتقاء آگاهی عمومی، و بهبود شرایط بهداشتی و امنیتی در مناطق آسیبپذیر میشود. سازمانهای جهانی مانند WHO، یونیسف، و بنیاد بیل و ملیندا گیتس همچنان به همکاری با دولتها و جوامع محلی برای دستیابی به هدف نهایی، یعنی دنیای عاری از فلج اطفال، ادامه میدهند.
اگرچه فلج اطفال به میزان زیادی کنترل شده است، اما هنوز برای ریشهکنی کامل آن نیاز به تلاشهای بیشتری داریم.
آیا فلج اطفال واگیر دارد؟
بله، فلج اطفال (پولیو) یک بیماری بسیار واگیردار است. ویروس پولیو از طریق تماس مستقیم با فرد مبتلا یا از طریق آب و غذای آلوده به ویروس منتقل میشود. راههای اصلی انتقال این ویروس عبارتند از:
راههای انتقال فلج اطفال
- انتقال مدفوعی-دهانی: شایعترین راه انتقال ویروس پولیو، از طریق مدفوع فرد آلوده است. این اتفاق بیشتر در مناطق با بهداشت ضعیف رخ میدهد، جایی که آب و غذا میتواند به راحتی آلوده شود. افراد میتوانند ویروس را از طریق دستهای آلوده به دهان خود منتقل کنند.
- انتقال دهانی-دهانی: ویروس پولیو میتواند از طریق بزاق فرد آلوده نیز منتقل شود، اگرچه این روش کمتر شایع است. تماس نزدیک با فرد مبتلا، مانند بوسیدن یا استفاده مشترک از ظروف غذا، میتواند منجر به انتقال ویروس شود.
دوره کمون و زمان سرایت
پس از ورود ویروس به بدن، معمولاً یک دوره کمون 7 تا 10 روزه (گاهی تا 35 روز) وجود دارد. افراد مبتلا میتوانند ویروس را قبل از ظهور علائم و تا چند هفته پس از عفونت به دیگران منتقل کنند. در این دوره، ویروس در مدفوع و بزاق فرد مبتلا وجود دارد و میتواند به راحتی به دیگران منتقل شود.
پیشگیری از انتقال
برای پیشگیری از انتقال فلج اطفال، چند اقدام کلیدی وجود دارد:
- واکسیناسیون: بهترین روش برای پیشگیری از فلج اطفال واکسیناسیون است. واکسن خوراکی فلج اطفال (OPV) و واکسن تزریقی فلج اطفال (IPV) هر دو مؤثر هستند و میتوانند از انتشار ویروس جلوگیری کنند.
- بهداشت دست: شستن مرتب دستها با آب و صابون، به ویژه پس از استفاده از سرویس بهداشتی و قبل از غذا خوردن، میتواند به کاهش خطر انتقال ویروس کمک کند.
- بهداشت عمومی: بهبود شرایط بهداشتی و بهسازی آب و فاضلاب در جوامع، نقش مهمی در کاهش انتقال ویروس پولیو دارد.
اهمیت واکسیناسیون
واکسیناسیون نه تنها فرد را در برابر ویروس محافظت میکند، بلکه از گسترش بیماری در جامعه نیز جلوگیری میکند. در جوامعی که سطح پوشش واکسیناسیون بالا است، شیوع ویروس پولیو به طور قابل توجهی کاهش مییابد.
فلج اطفال یک بیماری واگیردار است که میتواند به سرعت در جوامع گسترش یابد، به ویژه در مناطقی که بهداشت عمومی ضعیف است. از این رو، واکسیناسیون و رعایت بهداشت فردی و عمومی اهمیت ویژهای دارند. با تداوم تلاشهای جهانی برای واکسیناسیون و بهبود شرایط بهداشتی، امید است که این بیماری به طور کامل ریشهکن شود و دیگر تهدیدی برای سلامت عمومی نباشد.
آیا فلج اطفال درمان دارد؟
فلج اطفال یا پولیو، یک بیماری ویروسی است که متأسفانه درمان خاصی برای آن وجود ندارد. ویروس پولیو عمدتاً سیستم عصبی مرکزی را هدف قرار میدهد و در موارد شدید میتواند منجر به فلج دائمی عضلات شود. با این حال، برخی اقدامات پزشکی و درمانهای حمایتی میتوانند به مدیریت علائم و بهبود کیفیت زندگی بیماران کمک کنند.
درمانهای حمایتی و مدیریت علائم
- مراقبتهای حمایتی: برای بیمارانی که علائم خفیفتری دارند، استراحت، مصرف مایعات کافی، و مدیریت تب و درد با استفاده از مسکنهای معمولی مانند استامینوفن یا ایبوپروفن توصیه میشود.
- فیزیوتراپی: در مواردی که فلج رخ میدهد، فیزیوتراپی نقش مهمی در کمک به بهبود عملکرد عضلات و جلوگیری از تغییر شکل آنها دارد. تمرینات فیزیوتراپی منظم میتواند به حفظ قدرت و انعطافپذیری عضلات کمک کند.
- دستگاههای کمکی: استفاده از بریسها، واکرها و ویلچرها میتواند به بیماران کمک کند تا با ناتوانیهای حرکتی خود کنار بیایند و استقلال بیشتری در فعالیتهای روزمره داشته باشند.
- درمان تنفسی: برای بیمارانی که عضلات تنفسی آنها تحت تأثیر قرار گرفته است، استفاده از دستگاههای تنفسی و مراقبتهای ویژه تنفسی ممکن است ضروری باشد.
پیشگیری از فلج اطفال
در حالی که درمان مؤثری برای فلج اطفال وجود ندارد، پیشگیری از آن از طریق واکسیناسیون امکانپذیر است. دو نوع واکسن اصلی برای پیشگیری از فلج اطفال وجود دارد:
- واکسن خوراکی فلج اطفال (OPV): این واکسن حاوی ویروس زنده ضعیف شده است و از طریق دهان تجویز میشود. OPV به طور گسترده در برنامههای واکسیناسیون جهانی استفاده شده و نقش مهمی در کاهش شیوع بیماری داشته است.
- واکسن تزریقی فلج اطفال (IPV): این واکسن حاوی ویروس غیرفعال است و از طریق تزریق به عضله تجویز میشود. IPV به ویژه در کشورهای با بهداشت بالا و مناطقی که فلج اطفال کنترل شده است، مورد استفاده قرار میگیرد.
فلج اطفال یک بیماری جدی و واگیردار است که درمان خاصی ندارد. با این حال، با استفاده از واکسیناسیون و مراقبتهای حمایتی، میتوان از ابتلا به این بیماری جلوگیری کرد و علائم آن را مدیریت کرد. تلاشهای جهانی برای واکسیناسیون و بهبود شرایط بهداشتی همچنان ادامه دارد و هدف نهایی، ریشهکنی کامل فلج اطفال است.
چه کسانی در معرض خطر فلج اطفال هستند؟
همه افراد بدون ایمنی کافی، در معرض خطر ابتلا قرار دارند. با این حال، برخی گروهها و شرایط خاص، خطر ابتلا به این بیماری را افزایش میدهند. در ادامه، به بررسی این گروهها میپردازیم.
- کودکان زیر پنج سال: این گروه سنی به دلیل سیستم ایمنی هنوز کامل نشده و نیاز به واکسیناسیون دورهای، بیشترین خطر را برای ابتلا به فلج اطفال دارند. به همین دلیل، برنامههای واکسیناسیون معمولاً از سنین پایین آغاز میشوند.
- افرادی که واکسینه نشدهاند: افرادی که به هر دلیلی واکسن فلج اطفال را دریافت نکردهاند، در معرض خطر بالای ابتلا به این بیماری قرار دارند. این شامل افرادی است که در مناطقی زندگی میکنند که برنامههای واکسیناسیون ناکافی یا غیرموجود هستند.
- افرادی با نقص سیستم ایمنی: افرادی که سیستم ایمنی ضعیفی دارند، مانند کسانی که با HIV زندگی میکنند یا تحت درمانهایی قرار دارند که سیستم ایمنی را سرکوب میکند، بیشتر در معرض خطر ابتلا به فلج اطفال و عوارض شدیدتر آن هستند.
- افرادی که به مناطق با شیوع بالا سفر میکنند: مسافرانی که به مناطقی با شیوع بالای فلج اطفال سفر میکنند، اگر واکسینه نشده باشند یا دوزهای تقویتی را دریافت نکرده باشند، در معرض خطر بیشتری قرار دارند. این مناطق شامل برخی از کشورهای آسیایی و آفریقایی است که هنوز موارد بومی فلج اطفال گزارش میشود.
- افرادی که در مناطق با بهداشت ضعیف زندگی میکنند: مناطقی که دسترسی به آب سالم و سیستمهای بهداشتی مناسب ندارند، شرایط مساعدی برای گسترش ویروس پولیو فراهم میکنند. ساکنان این مناطق بیشتر در معرض خطر هستند.
- نوزادان متولد شده از مادران مبتلا: نوزادانی که از مادران مبتلا به فلج اطفال متولد میشوند، میتوانند در معرض خطر ابتلا به ویروس قرار گیرند، به خصوص اگر مادر در دوران بارداری واکسینه نشده باشد.
Who is at risk for polio?
You’re most at risk for polio if you aren’t vaccinated and you:Live in or travel to an area where polio hasn’t been eliminated.
clevelandclinic.org
Live in or travel to an area with poor sanitation.
Are under 5.
Are pregnant
شرایط و عوامل محیطی
- فقدان آب آشامیدنی سالم و بهداشت مناسب: آب و غذای آلوده میتوانند ویروس پولیو را منتقل کنند. مناطق با زیرساختهای ضعیف بهداشتی بیشتر در معرض شیوع بیماری هستند.
- تراکم جمعیتی بالا: مناطق با جمعیت زیاد و شرایط زندگی نزدیک به هم، انتقال ویروس را تسهیل میکنند.
اقدامات پیشگیرانه
برای کاهش خطر ابتلا به فلج اطفال، اقداماتی همچون واکسیناسیون دورهای، بهبود شرایط بهداشتی، دسترسی به آب آشامیدنی سالم و افزایش آگاهی عمومی ضروری هستند. همچنین، افرادی که قصد سفر به مناطق پرخطر دارند، باید از واکسیناسیون کامل و دریافت دوزهای تقویتی اطمینان حاصل کنند.
فلج اطفال همچنان یک تهدید جدی بهداشتی است، به ویژه برای کودکان و افرادی که واکسینه نشدهاند. با رعایت اقدامات پیشگیرانه و واکسیناسیون گسترده، میتوان خطر ابتلا به این بیماری را به طور قابل توجهی کاهش داد و به هدف ریشهکنی کامل آن نزدیک شد.
آیا فلج اطفال ارثی است؟
فلج اطفال یک بیماری ویروسی است که توسط ویروس پولیو (Poliovirus) ایجاد میشود و به هیچ وجه یک بیماری ارثی نیست. این بیماری از طریق انتقال ویروس از فردی به فرد دیگر یا از طریق آب و غذای آلوده منتقل میشود و نه از طریق ژنها یا وراثت. بنابراین، هیچ گونه ارتباطی بین فلج اطفال و وراثت وجود ندارد.
فلج اطفال در بزرگسالان چیست؟
اگرچه فلج اطفال عمدتاً به عنوان یک بیماری کودکان شناخته میشود، اما بزرگسالان نیز میتوانند به آن مبتلا شوند، به ویژه در صورتی که واکسینه نشده باشند یا واکسیناسیون ناقصی داشته باشند. فلج اطفال در بزرگسالان معمولاً نادرتر است، اما میتواند عوارض جدی و شدیدی داشته باشد.
علائم و نشانهها در بزرگسالان
علائم فلج اطفال در بزرگسالان مشابه علائم در کودکان است، اما ممکن است شدت بیشتری داشته باشند. این علائم شامل موارد زیر میشوند:
- تب و خستگی: شروع ناگهانی تب و خستگی عمومی از علائم اولیه هستند.
- سردرد و درد عضلانی: سردرد شدید و درد در عضلات دست و پا معمول است.
- سفتی گردن و کمر: سفتی و درد در گردن و کمر ممکن است رخ دهد.
- تهوع و استفراغ: علائم گوارشی مانند تهوع و استفراغ میتوانند حضور داشته باشند.
- فلج عضلانی: در موارد شدید، ویروس پولیو میتواند باعث فلج عضلات شود. این فلج ممکن است دائمی باشد و معمولاً عضلات پاها، بازوها و در برخی موارد عضلات تنفسی را تحت تأثیر قرار دهد.
عوارض و پیامدها
فلج اطفال در بزرگسالان میتواند عوارض جدیتری نسبت به کودکان داشته باشد، از جمله:
- فلج دائمی: بزرگسالان ممکن است با فلج دائمی در یک یا چند اندام مواجه شوند.
- مشکلات تنفسی: در صورتی که ویروس عضلات تنفسی را تحت تأثیر قرار دهد، نیاز به دستگاههای تنفسی ممکن است ضروری شود.
- مشکلات ثانویه: مشکلاتی مانند اختلال در تحرک، تغییر شکل استخوانها و مشکلات روانی ناشی از ناتوانی میتوانند پیامدهای طولانیمدت باشند.
پیشگیری در بزرگسالان
واکسیناسیون مؤثرترین راه پیشگیری از فلج اطفال است. بزرگسالانی که در دوران کودکی واکسینه نشدهاند یا واکسیناسیون ناقصی داشتهاند، باید واکسن فلج اطفال را دریافت کنند، به ویژه اگر به مناطق پرخطر سفر میکنند.
درمان و مراقبتهای حمایتی
درمان خاصی برای فلج اطفال وجود ندارد، اما مراقبتهای حمایتی میتوانند به مدیریت علائم کمک کنند:
- فیزیوتراپی: تمرینات فیزیوتراپی منظم میتواند به بهبود عملکرد عضلات و جلوگیری از تغییر شکل آنها کمک کند.
- دستگاههای کمکی: استفاده از بریسها، واکرها و ویلچرها میتواند به بیمار کمک کند تا با ناتوانیهای حرکتی خود کنار بیاید.
- مراقبتهای تنفسی: در مواردی که عضلات تنفسی تحت تأثیر قرار گرفتهاند، استفاده از دستگاههای تنفسی و مراقبتهای ویژه ضروری است.
اگرچه فلج اطفال بیشتر در کودکان شایع است، اما بزرگسالان نیز میتوانند به آن مبتلا شوند. واکسیناسیون و رعایت بهداشت از جمله مهمترین اقدامات پیشگیرانه هستند. بزرگسالانی که به فلج اطفال مبتلا میشوند، نیاز به مراقبتهای پزشکی و حمایتی ویژه دارند تا بتوانند با عوارض بیماری مقابله کنند و کیفیت زندگی خود را بهبود بخشند.
بهترین زمان تزریق واکسن فلج اطفال
واکسیناسیون فلج اطفال یکی از مهمترین ابزارهای پیشگیری از این بیماری خطرناک است. برنامههای واکسیناسیون معمولاً توسط سازمانهای بهداشتی ملی و بینالمللی تعیین میشوند و بهترین زمان برای تزریق واکسن را مشخص میکنند. دو نوع واکسن اصلی برای فلج اطفال وجود دارد: واکسن خوراکی فلج اطفال (OPV) و واکسن تزریقی فلج اطفال (IPV). در ادامه، بهترین زمانبندی برای تزریق این واکسنها را شرح میدهیم.
برنامه واکسیناسیون فلج اطفال
واکسن تزریقی فلج اطفال (IPV)
- دوز اول: در سن 2 ماهگی
- دوز دوم: در سن 4 ماهگی
- دوز سوم: بین 6 تا 18 ماهگی
- دوز تقویتی: بین 4 تا 6 سالگی
واکسن خوراکی فلج اطفال (OPV)
برنامه واکسیناسیون با OPV ممکن است بسته به کشور و شرایط بهداشتی متفاوت باشد. در بسیاری از برنامهها، OPV به صورت زیر تجویز میشود:
- دوز اول: هنگام تولد یا در زمان اولین تماس با سیستم بهداشتی
- دوزهای بعدی: در فواصل 6 هفتهای تا 2 ماهه تا تکمیل سری اولیه واکسیناسیون (معمولاً سه دوز)
- دوزهای تقویتی: در زمانهای مشخص بر اساس برنامه واکسیناسیون ملی
اهمیت دوزهای تقویتی
دوزهای تقویتی نقش مهمی در حفظ ایمنی طولانیمدت در برابر ویروس پولیو دارند. حتی در صورتی که فرد در دوران کودکی دوزهای اولیه را دریافت کرده باشد، دوز تقویتی در سالهای بعد میتواند اطمینان حاصل کند که ایمنی بدن در برابر ویروس تقویت شده است.
واکسیناسیون در شرایط خاص
- سفر به مناطق پرخطر: بزرگسالانی که به مناطقی با شیوع بالای فلج اطفال سفر میکنند، باید حداقل یک دوز تقویتی واکسن IPV را دریافت کنند، حتی اگر در کودکی واکسینه شده باشند.
- کودکان با نقص سیستم ایمنی: ممکن است نیاز به برنامه واکسیناسیون خاصی داشته باشند که توسط پزشک تعیین میشود.
بهترین زمان برای تزریق واکسن فلج اطفال بسته به نوع واکسن (IPV یا OPV) و برنامههای ملی واکسیناسیون متفاوت است. با این حال، به طور کلی، واکسیناسیون باید از اوایل نوزادی آغاز شده و با دوزهای تقویتی در سالهای بعد تکمیل شود. رعایت دقیق برنامه واکسیناسیون و مشاوره با پزشک میتواند از ابتلا به فلج اطفال و عوارض جدی آن جلوگیری کند.
لیست پزشکان مرتبط:
- سید مجتبی تولیتمتخصص اطفال و کودکان | تهران
- بهنام مقدادیمتخصص اطفال و کودکان | تهران
- منصور بهرامیمتخصص اطفال و کودکان | تهران
- شادی نوربخشمتخصص اطفال و کودکان | تهران
- شیوا شفیعیمتخصص اطفال و کودکان | تهران
- سید محمد کلانتر معتمدیمتخصص اطفال و کودکان | تهران
- نیکتا سلگیمتخصص اطفال و کودکان | تهران
- جلال بلدمتخصص اطفال و کودکان | تهران
- نغمه شریفیمتخصص اطفال و کودکان | تهران
- مارال هجرتیمتخصص اطفال و کودکان | تهران