دیالیز چیست؟ انواع، نحوه انجام و عوارض آن
زمانی که کلیه‌ها از کار می‌افتند، زندگی افراد به شدت تحت تأثیر قرار می‌گیرد. در چنین شرایطی، دیالیز به عنوان یک راهکار مناسب مطرح می‌شود، تا جایگزین عملکرد این عضو حیاتی شود. با حذف مواد زائد و سمی از خون، دیالیز تعادل شیمیایی ظریف بدن را حفظ کرده و به بیماران مبتلا به بیماری‌های کلیوی اجازه می‌دهد تا به زندگی خود ادامه دهند.
کلیه‌ها نقش اساسی در تصفیه خون و حفظ تعادل اسیدی-بازی بدن ایفا می‌کنند. نارسایی این عضو حیاتی عواقب جدی و گاه جبران‌ناپذیری برای سلامتی به همراه دارد. زمانی که کلیه‌ها به طور مستمر قادر به انجام وظایف خود نباشند، دیالیز به عنوان یک درمان ضروری برای حفظ حیات و بهبود کیفیت زندگی بیماران مطرح می‌شود. در این مقاله، به بررسی انواع دیالیز، نیازمندی‌ها و نحوه کار دستگاه‌های دیالیز، عوارض و پیامدهای ناشی از دیالیز کلیه می‌پردازیم.
اگر شما هم با مشکلات کلیوی مواجه هستید، مشورت با یک متخصص کلیه و مجاری ادراری یا اورولوژیست، گام نخست برای ارزیابی دقیق وضعیت و انتخاب بهترین روش درمان است. این متخصصین با بررسی دقیق شرایط شما، بهترین برنامه درمانی، از جمله دیالیز، را برای شما تجویز خواهند کرد.
دیالیز چیست؟
وقتی کلیه‌ها قادر به انجام وظیفه خود نباشند، دیالیز به عنوان یک راهکار درمانی موثر مطرح می‌شود. این روش درمانی جایگزین، با تقلید از عملکرد طبیعی کلیه‌ها، مواد زائد و سموم مضر را از خون جدا کرده و به این ترتیب، از بروز عوارض جدی ناشی از تجمع این مواد جلوگیری می‌کند. به عبارت دیگر، دیالیز با پاکسازی خون، به حفظ تعادل شیمیایی بدن کمک کرده و به بیماران امکان زندگی با کیفیت‌تر را می‌دهد.
دیالیز، در واقع، یک جایگزین مصنوعی برای عملکرد کلیه است. در این فرآیند، خون بیمار از طریق یک دستگاه تخصصی به نام دیالیزور هدایت می‌شود. دیالیزور، با استفاده از فیلترها و غشاهای ویژه‌ای، مواد زائد، سموم و آب اضافی را از خون جدا کرده و سپس خون تصفیه شده را به بدن بیمار باز می‌گرداند. فرکانس انجام دیالیز بسته به شدت بیماری و توصیه پزشک متخصص، می‌تواند روزانه، چند بار در هفته یا حتی هر دو هفته یکبار باشد.
انواع دیالیز
دو شیوه اصلی برای جایگزینی عملکرد کلیه‌های از کار افتاده وجود دارد: دیالیز دیالیز و دیالیز نموداری. هر یک از این روش‌ها با مکاهمم متفاوتی، مواد زائد و مایعات اضافی را از خون جدا کرده و تعادل شیمیایی بدن را حفظ می‌کنند که در ادامه به شرح هر کدام خواهیم پرداخت.
Both types of dialysis perform normal kidney functions, filtering waste and excess fluid from the blood. clevelandclinic
هر دو نوع دیالیز، کار طبیعی کلیه‌ها را انجام داده و مواد زاید و مایعات اضافی را از خون دفع می‌نمایند.
دیالیز (دیالیز خون)
در دیالیز، خون بیمار از رگ‌های بدن خارج شده و وارد یک دستگاه دیالیز می‌شود. در این دستگاه، خون از طریق یک فیلتر مخصوص به نام دیالیزر عبور کرده و مواد زائد، سموم و مایعات اضافی آن به یک محلول دیالیز منتقل می‌شوند. سپس، خون تصفیه شده مجدداً به بدن بیمار بازگردانده می‌شود. به طور معمول این روش در مراکز درمانی و به صورت دوره‌ای و چند بار در هفته و به مدت چند ساعت انجام می‌شود.
دیالیز نموداری
در دیالیز نموداری، از غشای طبیعی بدن یعنی صفاق (پرده پوشاننده احشاء شکمی) به عنوان فیلتر استفاده می‌شود. یک محلول دیالیز از طریق یک کاتتر (لوله کوچک) وارد حفره شکمی شده و به مدت چند ساعت در آنجا باقی می‌ماند. در این مدت، مواد زائد و مایعات اضافی از خون به داخل محلول دیالیز منتقل می‌شوند. سپس، محلول استفاده شده از بدن خارج شده و محلول تازه جایگزین آن می‌شود. این روش به بیمار امکان می‌دهد تا در منزل و با استقلال بیشتری به درمان خود ادامه دهد.
کاربردهای دیالیز
دیالیز عمدتاً برای درمان نارسایی مزمن کلیه به کار می‌رود. این روش علاوه بر حذف مواد زائد و مایعات اضافی، به کنترل فشار خون، تنظیم سطح الکترولیت‌ها و کاهش اسیدیته خون کمک می‌کند. در نتیجه، کیفیت زندگی بیماران مبتلا به بیماری‌های کلیوی به طور قابل توجهی بهبود می‌یابد. برخی از مهم‌ترین کاربردهای دیالیز عبارتند از:
نارسایی کلیوی
زمانی که کلیه‌ها به طور کامل از کار می‌افتند و دیگر قادر به تصفیه خون و دفع مواد زائد نیستند، روش تصفیه خون مصنوعی یا همان دیالیز به عنوان یک راهکار درمانی حیاتی به کار می‌رود. این روش به کنترل علائمی مانند تورم، اختلالات تعادل مایعات و الکترولیت‌ها، اسیدی شدن خون و تجمع مواد سمی در بدن کمک شایانی می‌کند.
افتادگی کلیه و نارسایی
در برخی موارد، افتادگی کلیه می‌تواند عملکرد آن را به شدت مختل کند و منجر به نارسایی کلیوی شود. در چنین شرایطی، دیالیز به عنوان درمان اصلی مورد استفاده قرار می‌گیرد.
بیماری‌های مزمن کلیوی
بسیاری از بیماری‌های مزمن کلیوی مانند پلی‌کیستیک، نفروزیسترونوفرونتروزیس، گلومرولونفریت و دیگر بیماری‌های کلیوی می‌توانند در طولانی مدت به نارسایی کلیوی منجر شوند. در این موارد، دیالیز برای حفظ سلامت بیمار ضروری است.
مسمومیت‌های حاد
در صورت مسمومیت شدید با مواد شیمیایی، داروها و برخی مواد غذایی دریایی مثل میگو و همچنین حشرات، دیالیز می‌تواند به عنوان یک روش سریع و موثر برای حذف سموم از خون و جلوگیری از آسیب به اندام‌ها مورد استفاده قرار گیرد.
بیماری‌های خاص
برخی بیماری‌های نادر مانند همولیتیک اورمیک (HUS)، سندرم گوود‌پاستور (Goodpasture syndrome)، و بیماری فابر (Fabry disease) هم امکان دارد نیاز به دیالیز داشته باشند.
چه کسانی به دیالیز نیاز دارند؟
افرادی که به مراحل پیشرفته نارسایی کلیوی رسیده‌اند و کلیه‌هایشان دیگر قادر به انجام وظایف خود نیستند، کاندیدای مناسبی برای دیالیز هستند. بیمارانی که مشکلات زیر را دارند، نیاز بیشتری به دیالیز دارند:
- نارسایی کلیوی مزمن
- عوارض نارسایی کلیوی
- نارسایی کلیوی حاد
- بیماری‌های خاص
کراتین چند نیاز به دیالیز دارد؟
زمانی که سطح کراتینین خون به میزان قابل توجهی افزایش یابد و علائم نارسایی کلیه تشدید شود، پزشک امکان دارد دیالیز را توصیه کند. هرچند سطح دقیق کراتینین برای شروع دیالیز امکان دارد بسته به شرایط بیمار متفاوت باشد، اما به طور کلی، زمانی که کراتینین خون به بالاتر از ۸ میلی‌گرم در دسی‌لیتر برسد، نیاز به دیالیز جدی‌تر می‌شود.
برای چه افرادی دیالیز گزینه مناسبی نیست؟
دیالیز کلیه، اگرچه روشی موثر برای تصفیه خون در بیماران مبتلا به نارسایی کلیه است، اما برای همه افراد مناسب نیست. برخی شرایط پزشکی خاص، انجام دیالیز را با چالش مواجه می‌کند. افرادی که به بیماری‌های مزمن و غیرقابل درمان مبتلا هستند، مانند بیماری‌های قلبی شدید، بیماری‌های ریوی پیشرفته یا بیماری‌های عروقی، امکان دارد کاندیدای مناسبی برای دیالیز نباشند. همچنین، بیمارانی که از اختلالات روانی شدید رنج می‌برند، مانند روان‌پریشی، امکان دارد توانایی لازم برای تحمل جلسات دیالیز را نداشته باشند. بیماری‌هایی که باعث تحلیل عضلات و کاهش توانایی انجام فعالیت‌های روزمره می‌شوند هم می‌توانند انجام دیالیز را با مشکل مواجه کنند.
دیالیز چگونه انجام می‌شود؟
در فرایند دیالیز، خون بیمار به طور مصنوعی تصفیه می‌شود. این کار با استفاده از دستگاهی به نام دیالیزر انجام می‌شود. در ابتدا، بیمار بر روی تخت یا صندلی مخصوصی قرار می‌گیرد و به دستگاه دیالیز متصل می‌شود. سپس، با استفاده از سوزن‌های مخصوص، یک مسیر دسترسی به رگ‌های بیمار ایجاد می‌شود. خون از طریق این مسیر به دستگاه دیالیزر هدایت شده و پس از تصفیه، مجدداً به بدن بیمار بازگردانده می‌شود. در داخل دستگاه دیالیزر، خون از یک غشای نیمه‌تراوا عبور می‌کند و مواد زائد و اضافی موجود در آن به یک محلول دیالیز منتقل می‌شوند. این محلول دیالیز حاوی مواد معدنی و آب است و به حفظ تعادل الکترولیتی بدن کمک می‌کند. مدت زمان هر جلسه دیالیز بسته به شرایط بیمار متفاوت است و به طور معمول چند ساعت و ۲ تا ۴ جلسه در هفته طول می‌کشد.
طول عمر بیماران دیالیزی
طول عمر بیماران دیالیزی به عوامل مختلفی بستگی دارد، از جمله نوع بیماری زمینه ای، سن بیمار، وضعیت عمومی بدن و رعایت رژیم غذایی و داروهای تجویز شده. به طور متوسط، طول عمر بیماران دیالیزی ۵ تا ۱۰ سال است.
Many patients have lived well on dialysis for ۲۰ or even ۳۰ years. kidney
بیماران بسیاری با وجود انجام دیالیز کلیه ۲۰ یا حتی ۳۰ سال بعد هم زندگی کردند.
آمادگی برای انجام دیالیز
پیش از آغاز فرایند تصفیه خون (دیالیز)، مشورت با پزشک متخصص ضروری است. پزشک با بررسی دقیق وضعیت بیمار، آزمایش‌های لازم را درخواست کرده و برنامه‌ای جامع برای آمادگی وی تدوین می‌کند.
آزمایش‌های خون و ادرار و سایر بررسی‌های تشخیصی، به پزشک کمک می‌کنند تا عملکرد کلیه‌ها، میزان مواد زائد در خون و نیازهای تغذیه‌ای بیمار را به طور کامل ارزیابی کند. چنانچه برای انجام دیالیز به کاتتر نیاز باشد، پزشک با یک عمل جراحی کوچک، آن را در یکی از رگ‌های بزرگ بدن (معمولا در ناحیه کشاله ران) قرار می‌دهد.
پزشک در مورد عوارض احتمالی دیالیز، محدودیت‌های ناشی از آن و تأثیرات این روش درمانی بر کیفیت زندگی بیمار، اطلاعات کاملی را ارائه می‌دهد. حمایت خانواده، دوستان و تیم پزشکی، نقش مهمی در مقابله با چالش‌های این دوره دارد.
مراقبت‌های پس از دیالیز
مراقبت‌های پس از هر جلسه دیالیز، برای حفظ سلامت و بهبود کیفیت زندگی بیمار بسیار حائز اهمیت است.
- در صورتی که از کاتتر وریدی استفاده می‌شود، حفظ تمیزی و خشک بودن محل ورود کاتتر به بدن، از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است. بیمار باید دقیقاً طبق دستورالعمل‌های پزشک، محل کاتتر را تمیز کرده و پانسمان آن را تعویض کند.
- پس از هر جلسه دیالیز، بیمار باید به علائمی مانند خستگی شدید، حالت تهوع، استفراغ، اسهال، تنگی نفس، درد در محل کاتتر و تغییرات ناگهانی فشار خون توجه کرده و در صورت بروز هرگونه مشکل، فوراً به پزشک اطلاع دهد.
- رعایت رژیم غذایی مناسب، یکی از مهم‌ترین عوامل مؤثر بر سلامت بیماران دیالیزی است. پزشک یا متخصص تغذیه، رژیم غذایی خاصی را متناسب با نیازهای بیمار تجویز می‌کند که شامل محدودیت مصرف برخی مواد مانند سدیم، پتاسیم و فسفر و مصرف کافی مایعات است.
بیمار باید در صورت مشاهده هرگونه تغییر در وضعیت سلامتی خود، بروز علائم جدید یا تشدید علائم قبلی، حتماً با پزشک مشورت کند.
تغذیه مناسب پس از دیالیز
پس از انجام دیالیز، آنچه می‌خورید نقش بسیار مهمی در بهبودی و سلامت شما ایفا می‌کند. تغذیه صحیح و متعادل به شما کمک می‌کند تا انرژی لازم برای انجام فعالیت‌های روزمره را داشته باشید و عضلات خود را ترمیم کنید.
مصرف پروتئین باکیفیت پس از دیالیز از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است. پروتئین به بازسازی سلول‌ها و بافت‌های بدن کمک کرده و به شما انرژی می‌دهد. منابع غنی از پروتئین شامل گوشت سفید مانند مرغ و ماهی، تخم مرغ، لبنیات کم چرب مانند ماست و پنیر، و همچنین منابع گیاهی نظیر حبوبات و آجیل است.
میوه‌ها و سبزیجات سرشار از ویتامین‌ها، مواد معدنی و فیبر هستند که برای حفظ سلامت کلی بدن ضروری‌اند. سعی کنید انواع مختلفی از میوه‌ها و سبزیجات را در رژیم غذایی خود بگنجانید. همچنین، سوپ‌های سبزیجات و آبمیوه‌های طبیعی هم گزینه‌های بسیار خوبی هستند.
نوشیدن آب کافی پس از دیالیز برای جلوگیری از کم‌آبی بدن بسیار مهم است. علاوه بر آب، می‌توانید از آبمیوه‌های طبیعی، سوپ‌ها، چای و قهوه بدون شکر هم استفاده کنید.
برخی از بیماران دیالیزی نیاز دارند تا مصرف برخی مواد غذایی را محدود کنند. این مواد غذایی شامل سدیم (نمک)، پتاسیم و فسفر می‌شوند. برای مثال، غذاهای شور، موز، خرما، ماهی، آجیل و لبنیات و در کل مواد غذایی حاوی مقادیر بالایی پتاسیم و فسفر ممنوع هستند. بهتر است با پزشک خود در مورد نوع و مقدار مجاز این مواد غذایی مشورت کنید.
مصرف مواد محرک مانند قهوه، چای، نیکوتین و الکل می‌تواند بر فشار خون، سیستم عصبی و سلامت کلی بدن تأثیر منفی بگذارد. بنابراین، بهتر است مصرف این مواد را محدود کرده یا به طور کامل قطع کنید. در برخی موارد، پزشک امکان دارد برای تأمین نیازهای بدن به ویتامین‌ها و مواد معدنی، مصرف مکمل‌های غذایی را توصیه کند.
پیامدها و عوارض دیالیز
دیالیز، روشی جایگزین برای عملکرد کلیه‌های بیمار است که با تصفیه خون از مواد زائد و سموم، به تعادل بدن کمک می‌کند. با این حال، این روش درمانی هم مانند هر روش دیگری، امکان دارد با عوارضی همراه باشد:
- نوسانات فشار خون: افزایش یا کاهش ناگهانی فشار خون، یکی از شایع‌ترین عوارض دیالیز است.
- کم‌آبی بدن: از دست دادن بیش از حد آب بدن، منجر به خشکی پوست و دهان، تشنگی مفرط و خارش می‌شود.
- خطر عفونت: ورود مکرر سوزن به بدن، احتمال عفونت را افزایش می‌دهد.
- نارسایی قلبی: تغییرات فشار خون و حجم مایع در بدن، می‌تواند به نارسایی قلبی منجر شود.
- اختلالات الکترولیتی
- تغییرات روحی و روانی: احساس خستگی مفرط، اضطراب، افسردگی و اختلالات خواب از جمله عوارض روانی دیالیز هستند.
حال بیمار پس از دیالیز
پس از انجام دیالیز، بیمار امکان دارد احساس خستگی، ضعف و تشنگی شدیدی داشته باشد. همچنین، نوسانات فشار خون، سردرد، سرگیجه و عدم تعادل هم امکان دارد مشاهده شود. با مصرف مناسب مایعات و مواد غذایی، استراحت کافی و پیروی از توصیه‌های پزشک، بیمار به تدریج بهبود می‌یابد.
پیامدها و عوارض دیالیز در سالمندان
سالمندان به دلیل ضعف سیستم ایمنی و کاهش ذخایر بدن، بیشتر در معرض عوارض دیالیز هستند. این عوارض شامل ضعف عمومی، مشکلات قلبی، عفونت‌ها، خونریزی‌ها و تغییرات شدید روحی و روانی است. همچنین، مشکلات تغذیه‌ای هم در سالمندان دیالیزی شایع است.
دلیل لرز پس از دیالیز
کاهش فشار خون، اختلالات الکترولیتی، عوارض جانبی داروهای دیالیز و استرس ناشی از این روش درمانی، از جمله دلایل لرز پس از دیالیز هستند.
دیالیز و مرگ
پالایش خون به عنوان یک راهکار ضروری برای جانشینی عملکرد کلیه شناخته می‌شود و تنها راه بقای بسیاری از افراد مبتلا به بیماری مزمن کلیوی است. با این حال، در برخی شرایط، این روش درمانی می‌تواند به پایان زندگی بیماران دیالیزی منجر شود. عواملی که احتمال مرگ در طول این فرایند را افزایش می‌دهند، شامل موارد زیر هستند:
| عوامل خطر مرگ بیمار در دیالیز | شرح عوامل |
| مرگ به دلیل عوارض جانبی شدید دیالیز | مانند عفونت، خونریزی و خونریزی گوارشی |
| بیماری‌های همراه | مانند بیماری‌های قلبی، دیابت، سرطان |
| سوء تغذیه | باعث ضعف سیستم ایمنی، کاهش تحمل به عفونت‌ها و در آخر فوت بیمار می‌گردد. |
| مشکلات قلبی و عروقی | شامل نارسایی قلبی، آریتمی قلبی، افزایش فشار خون |
| عوارض ناشی از انجام دیالیز | مانند ترومبوز (تشکیل لخته خون در رگ‌ها) و آمبولی (ترشح خون در دیالیز). |
اگر دیالیز نتیجه ندهد چه اتفاقی می‌افتد؟
اگر فرایند دیالیز کلیه‌ها به نتیجه مطلوب نرسد، ناچاریم روش‌های دیگری را برای کنترل بیماری کلیوی و جایگزینی عملکرد از دست رفته کلیه‌ها بررسی کنیم. این روش‌ها عبارتند از:
- پیوند کلیه
- دیالیز شکمی یا پریتونیال
- دیالیز مستقیم
- پیوند کلیه مصنوعی
هزینه دیالیز
هزینه دیالیز به عوامل مختلفی مثل مکان جغرافیایی، نوع روش تصفیه، مرکز درمانی، بیماری زمینه‌ای و پوشش بیمه‌ای بستگی دارد. در ایران، به طور معمول بخش عمده‌ای از هزینه‌های دیالیز توسط بیمه تأمین می‌شود. اما برای افرادی که تحت پوشش بیمه نیستند یا ترجیح می‌دهند در مراکز خصوصی درمان شوند، هزینه‌ها بر عهده خودشان است. به طور متوسط، هزینه هر جلسه دیالیز در مراکز خصوصی حدود دو تا چهار میلیون تومان است.
جمع بندی و راهنمای مراجعه به دکتر
دیالیز روشی درمانی برای افرادی است که کلیه‌هایشان قادر به انجام وظایف خود نیستند و مواد زائد را از بدن دفع می‌کنند. این روش یکی از موثرترین روش‌های مدیریت بیماری کلیوی است و به بسیاری از بیماران کمک کرده تا به زندگی عادی خود ادامه دهند.
با شروع دیالیز، امکان دارد برخی تغییرات در سبک زندگی ایجاد شود. با این حال، با حمایت و مراقبت مناسب، بیماران می‌توانند زندگی تقریباً عادی داشته باشند. اما باید به دقت دستورات پزشک را رعایت کنند. اگر شما هم به دیالیز نیاز دارید، حتماً برای کسب اطلاعات بیشتر و دریافت مشاوره با متخصص کلیه یا مجاری ادراری مشورت کنید.
سوالات متداول
پس از دیالیز چه باید کرد؟
استراحت کافی، نوشیدن مایعات به مقدار لازم، مراقبت از محل ورود سوزن و تزریق، تغذیه سالم و متعادل، و مصرف داروها و پیروی از رژیم غذایی تجویز شده، مهم‌ترین اقدامات پس از دیالیز هستند.
آیا با دیالیز کلیه‌ها دوباره کار می‌کنند؟
خیر، دیالیز جایگزینی برای عملکرد کلیه‌های از کار افتاده است و نمی‌تواند آن‌ها را ترمیم کند. برای بازگرداندن عملکرد طبیعی کلیه، پیوند کلیه راهکار اصلی درمانی است.
دیالیز تا چه مدت ادامه می‌یابد؟
مدت زمان نیاز به دیالیز برای هر بیمار متفاوت است و به عوامل مختلفی مانند علت بیماری کلیوی، شرایط عمومی بدن، درمان‌های همراه، و پیگیری دقیق بستگی دارد. برخی افراد امکان دارد سال‌ها و حتی دهه‌ها به دیالیز نیاز داشته باشند.
آیا دیالیز دردناک است؟
برخی بیماران در طی جلسات دیالیز احساس درد یا ناراحتی می‌کنند.
آیا دیالیز برای بیماران در حالت کما امکان‌پذیر است؟
بله، امکان انجام دیالیز برای بیماران در حالت کما وجود دارد اما به علت کما و وضعیت کلی بیمار بستگی دارد.
بیمار تا چه زمانی به دیالیز نیاز خواهد داشت؟
مدت زمان نیاز به دیالیز قابل پیش‌بینی نیست و به عوامل متعددی مانند علت اصلی بیماری کلیوی، وضعیت عمومی بیمار، درمان‌های همزمان، و نوع دیالیز بستگی دارد.
چه نوع دیالیزی را می‌توان در خانه انجام داد؟
دیالیز خانگی با کمک و نظارت تیم پزشکی قابل انجام است.
پس از دیالیز چگونه می‌توان زندگی کرد؟
با وجود دیالیز، بیماران می‌توانند زندگی نسبتا عادی و با کیفیتی داشته باشند. البته با توجه به اینکه دیالیز درمانی مداوم است، محدودیت‌هایی ایجاد می‌کند اما با رعایت توصیه‌های پزشک و مراقبت‌های لازم، کیفیت زندگی بهبود می‌یابد.
لیست پزشکان مرتبط:
حسین شاهرخمتخصص جراح کلیه - مجاری ادرار و تناسلی (اورولوژیست) | تهران- حسین کرمیمتخصص جراح کلیه - مجاری ادرار و تناسلی (اورولوژیست) | تهران
- فرزانه شریفی اقدسمتخصص جراح کلیه - مجاری ادرار و تناسلی (اورولوژیست) | تهران
- محمدعلی زرگر شوشتریمتخصص جراح کلیه - مجاری ادرار و تناسلی (اورولوژیست) | تهران
- محمدعلی صدیقی گیلانیمتخصص جراح کلیه - مجاری ادرار و تناسلی (اورولوژیست) | تهران
- رباب مقصودیمتخصص جراح کلیه - مجاری ادرار و تناسلی (اورولوژیست) | تهران
- محمدرضا جعفریمتخصص جراح کلیه و مجاری و ناباروری مردان دوره تکمیلی از ژنو سوییس | تهران
- احمدرضا رفعتیفوق تخصص جراح کلیه - مجاری ادرار و تناسلی (اورولوژیست) | تهران
- محمدعلی عسکریمتخصص جراح کلیه و مجاری ادراری و تناسلی (اورولوژیست) و هومیوپاتی | تهران
- سعید صادق زادهفلوشیپ تخصصی جراح کلیه و مجاری ادرار و تناسلی (اورولوژیست) و جراحی واریکوسل میکروسکوپی | تهران
