بیماری‌های لوزه: التهاب، عفونت و سرطان
لوزه‌ها توده‌های نرمی در پشت حلق هستند. این توده‌های کوچک گرد در انتهای گلو گاهی دچار مشکلاتی می‌شوند که نیاز به درمان توسط متخصص گوش، حلق و بینی دارند.
شاید نام لوزه سوم را شنیده باشید، اما از سنگ لوزه یا سرطان لوزه چطور؟ آیا یادتان هست که در دوران مدرسه، بعضی از همکلاسی‌ها لوزه‌های خود را جراحی می‌کردند؟ آیا کسی از نزدیکانتان به سنگ یا سرطان لوزه مبتلا شده است؟
اگر خودتان یا فرزندتان به التهاب لوزه مبتلا هستید، بهتر است این مطلب را با دقت مطالعه کرده و در صورت نیاز به متخصص گوش، حلق و بینی مراجعه کنید.
لوزه چیست؟
لوزه‌ها دو توده نرم بافتی هستند که در پشت گلو قرار دارند. این توده‌ها از بافت مشابه غدد لنفاوی تشکیل شده و با پوششی از مخاط صورتی شبیه به پوشش داخل دهان پوشیده شده‌اند. داخل این مخاط‌ها حفره‌هایی کوچک وجود دارد که به آن‌ها ریزغده می‌گویند.
انواع لوزه‌ها:
- لوزه کامی: در دو طرف انتهای گلو و قابل مشاهده با باز کردن دهان.
- لوزه زبانی: در پشت زبان و انتهای آن قرار دارد.
- آدنوئیدها: در حفره بینی و پشت سقف دهان هستند و با معاینه پزشکی قابل مشاهده‌اند.
این ساختارها گاهی با نام حلقه والدیر شناخته می‌شوند و دور تا دور حفره بین بینی و دهان قرار گرفته‌اند.
عملکرد لوزه‌ها چگونه است؟
لوزه‌ها و آدنوئیدها جزئی از سیستم لنفاوی هستند و حاوی سلول‌های دفاعی مانند سلول‌های B، T و ماکروفاژها می‌باشند. وظیفه اصلی آن‌ها مقابله با عفونت‌هاست و به عنوان اولین خط دفاعی بدن در برابر عوامل مضر که از طریق دهان و بینی وارد بدن می‌شوند، عمل می‌کنند. با این حال، برداشتن لوزه‌ها تأثیر منفی چندانی بر مقاومت بدن در برابر عفونت‌ها ندارد.
لوزه سوم چیست؟
لوزه سوم که به آن آدنوئید گفته می‌شود، در پشت بینی و بالای سقف دهان قرار دارد. این لوزه برخلاف دیگر لوزه‌ها با چشم غیرمسلح قابل مشاهده نیست و نیاز به تجهیزات پزشکی دارد. نقش و عملکرد آن مشابه دیگر لوزه‌ها است. تورم لوزه سوم عمدتاً در کودکان شایع است و در بزرگسالان کمتر رخ می‌دهد.
التهاب لوزه‌ها و انواع آن
التهاب لوزه‌ها یک نوع عفونت شایع است که به سه دسته تقسیم می‌شود:
- التهاب لوزه حاد: این نوع التهاب معمولاً در مدت کوتاهی (کمتر از 10 روز) ایجاد می‌شود و با علائم شدید و ناگهانی همراه است. درمان آن معمولاً با آنتی‌بیوتیک انجام می‌شود.
- التهاب لوزه مزمن: این نوع التهاب مدت زمان طولانی‌تری طول می‌کشد و علائم آن خفیف‌تر است اما به درمان‌های معمول به خوبی پاسخ نمی‌دهد.
- التهاب لوزه عودکننده: این نوع التهاب چندین بار در سال تکرار می‌شود و نیاز به مراجعه به متخصص گوش و حلق و بینی دارد.
علت‌های التهاب لوزه‌ها
علت اصلی التهاب لوزه‌ها می‌تواند ویروسی یا باکتریایی باشد، ولی موارد ویروسی شایع‌تر هستند و سریع‌تر در میان جمعیت پخش می‌شوند. برخی از دلایل رایج شامل:
- راینوویروس: علت اصلی سرماخوردگی و شایع‌ترین عامل التهاب لوزه‌ها.
- ویروس آنفولانزا: یکی از دلایل شایع التهاب لوزه.
- ویروس پارا آنفولانزا: باعث التهاب گلو و لوزه.
- انتروویروس: عامل بیماری پا، دست و دهان.
- آدنوویروس: معمولاً علت اسهال.
- ویروس روبلا: عامل سرخجه.
- باکتری استرپتوکوک: از علل رایج عفونت باکتریال لوزه‌ها.
آیا التهاب لوزه واگیردار است؟
بله، التهاب لوزه به‌خصوص در موارد عفونت ویروسی یا باکتریایی، واگیردار است. این بیماری معمولاً ۲۴ تا ۴۸ ساعت قبل از بروز علائم قابل انتقال است و حتی پس از ظاهر شدن علائم تا زمان بهبود کامل همچنان واگیردار باقی می‌ماند. نکات زیر را به خاطر داشته باشید:
- اگر عفونت باکتریایی لوزه با مصرف آنتی‌بیوتیک درمان شود، واگیردار بودن معمولاً پس از ۲۴ ساعت متوقف می‌شود.
- این بیماری از طریق تنفس در محیطی که فرد مبتلا عطسه یا سرفه کرده باشد، به دیگران منتقل می‌شود. همچنین تماس دست با سطوح آلوده و سپس لمس دهان یا بینی نیز می‌تواند سبب انتقال عفونت شود.
سنگ لوزه چیست ؟
سنگ لوزه به ذرات سفید یا زرد چرکی روی لوزه‌ها گفته می‌شود. سنگ‌های کوچک رایج هستند، به‌خصوص در افرادی که التهاب لوزه دارند. اما سنگ‌های بزرگ‌تر نادرند و ممکن است نیاز به مراقبت پزشکی داشته باشند.
ذرات غذا، سلول‌های مرده و مخاط معمولاً بلعیده می‌شوند، اما ممکن است در حفره‌های ریز لوزه گیر کنند. باکتری‌ها این مواد را آهکی کرده و سنگ لوزه را تشکیل می‌دهند. علائم بسته به اندازه سنگ می‌تواند متفاوت باشد.
روش‌های درمان سنگ لوزه:
- غرغره کردن آب نمک: ممکن است باعث خارج شدن سنگ شود.
- استفاده از مسواک: برخی افراد سنگ را به صورت دستی با مسواک خارج می‌کنند.
- مصرف آنتی‌بیوتیک: پزشکان در برخی موارد مصرف آنتی‌بیوتیک‌ها را توصیه می‌کنند.
- جراحی: در موارد شدید، پزشک سنگ‌ها را از طریق جراحی خارج می‌کند.
- برداشتن لوزه: در صورت تکرار و مزمن شدن سنگ لوزه، ممکن است پزشک پیشنهاد برداشتن لوزه‌ها را دهد.
عفونت لوزه و مشکل بلع غذا
عفونت لوزه می‌تواند باعث مشکل در بلع غذا شود که با علائمی مثل قرمزی و التهاب لوزه‌ها همراه است. درمان شامل مصرف آنتی‌بیوتیک یا داروهای ضدالتهاب است. در صورت عدم پاسخ به داروها، برداشتن لوزه‌ها ممکن است لازم باشد.
علل شایع عفونت لوزه
التهاب لوزه‌ها اغلب ناشی از عفونت‌های ویروسی است، به‌ویژه در جوانان. ویروس‌هایی که عامل سرماخوردگی هستند می‌توانند باعث التهاب لوزه‌ها شوند. ویروس‌هایی مانند هپاتیت آ و HIV نیز می‌توانند لوزه‌ها را ملتهب کنند. همچنین عفونت‌های باکتریایی مانند گلودرد استرپتوکوکی نیز می‌توانند التهاب لوزه ایجاد کنند. در کودکان ۵ تا ۱۵ ساله، عفونت‌های باکتریایی شایع‌ترند.
علائم عفونت لوزه در بزرگسالان
علائم عفونت لوزه بسته به شدت عفونت و نوع آن متفاوت است، اما شایع‌ترین علائم در بزرگسالان عبارتند از:
- گلودرد هنگام بلع (مشکل در بلع غذا)
- لوزه‌های قرمز، ورم‌کرده و همراه با نقاط چرکی
- تب
- سردرد
- درد گوش یا گردن (عفونت لوزه می‌تواند دلیل گوش درد باشد)
- خستگی
- اختلالات خواب
- سرفه
- لرز
- تورم گره‌های لنفاوی
علائم کمتر شایع:
- کوفتگی
- درد شکمی و استفراغ
- حالت تهوع
- تغییر در صدای صحبت کردن
- مشکل تنفسی
- سخت باز شدن دهان
- سنگ لوزه
علائم لوزه سوم در کودکان
علائم لوزه‌های بزرگ‌شده یا ملتهب در کودکان معمولاً شامل موارد زیر است:
- گلودرد (لوزه سوم می‌تواند علت گلو درد باشد)
- درد هنگام بلعیدن
- از دست دادن اشتها
- تغییر رنگ لوزه‌ها به قرمز روشن
- وجود چرک یا لایه زرد یا سفید رنگ روی لوزه‌ها
- تب
- بوی بد دهان و تنفس بدبو
سایر علائم لوزه سوم در کودکان
- مشکل در تنفس از طریق بینی
- تنفس همراه با صدا
- خر و پف و اختلالات خواب
- گوش‌دردهای مکرر
- گلودرد و گاهی لارنژیت
- تب
- تنفس دهانی بیشتر
- سینوزیت
- کاهش شنوایی
- گرفتگی بینی
- خستگی مفرط ناشی از تنفس دشوار
- سردرد
این علائم می‌تواند در کودکان نسبت به بزرگسالان متفاوت باشد، به‌خصوص مشکلات تنفسی و اختلالات خواب که به دلیل بزرگ‌شدن لوزه سوم در کودکان شایع‌تر است.
روش‌های درمان عفونت لوزه و علائم آن
عفونت لوزه‌ها بسته به شدت و نوع آن (ویروسی یا باکتریایی) نیاز به درمان‌های متفاوتی دارد. عفونت‌های خفیف، به‌ویژه ویروسی، معمولاً نیاز به درمان دارویی ندارند و می‌توانند با روش‌های خانگی مدیریت شوند. اما در موارد شدیدتر، مصرف آنتی‌بیوتیک، برداشتن لوزه و مراقبت‌های خانگی توصیه می‌شود.
درمان دارویی
اگر عفونت لوزه‌ها ناشی از باکتری باشد، پزشک متخصص ممکن است آنتی‌بیوتیک تجویز کند. این داروها علائم را به سرعت کاهش می‌دهند، اما مصرف آن‌ها ممکن است خطر مقاومت به آنتی‌بیوتیک و عوارض جانبی مانند ناراحتی معده را افزایش دهد. برای افرادی که در معرض عوارض شدید هستند، مصرف آنتی‌بیوتیک‌ها ضروری است.
نکات مهم:
- دوره درمان را کامل کنید: حتی اگر علائم کاهش پیدا کرد، مصرف داروها باید تا انتهای دوره درمان ادامه یابد، زیرا قطع زودهنگام دارو می‌تواند باعث تشدید عفونت شود.
- پیگیری درمان: پزشک ممکن است برنامه‌ای برای مراجعه مجدد تعیین کند تا از تاثیر درمان مطمئن شود.
- برای عفونت‌های ویروسی، مسکن‌های بدون نسخه مانند ایبوپروفن یا استامینوفن به کاهش درد و تب کمک می‌کنند.
درمان خانگی
درمان‌های خانگی نیز می‌توانند به تسکین علائم کمک کنند. برخی از این روش‌ها عبارتند از:
- استراحت کافی: استراحت به بدن کمک می‌کند انرژی بیشتری برای مبارزه با عفونت ذخیره کند.
- نوشیدن مایعات: مصرف مایعات فراوان به جلوگیری از خشک شدن گلو و کاهش ناراحتی کمک می‌کند. نوشیدنی‌های گرم و بدون کافئین به تسکین گلودرد کمک می‌کنند.
- استفاده از مرطوب‌کننده هوا: هوای مرطوب به تسکین گلو کمک می‌کند. نشستن در حمام بخار نیز می‌تواند موثر باشد.
- غرغره آب نمک: این کار به پاکسازی گلو از مخاط و خلط کمک می‌کند.
- دوری از محرک‌ها: از دود و محیط‌های آلوده اجتناب کنید.
- مصرف مسکن‌های بدون نسخه: برای کاهش درد و تب از مسکن‌های ساده مثل ایبوپروفن و استامینوفن استفاده کنید.
برداشتن لوزه
عمل جراحی برای برداشتن لوزه زمانی انجام می‌شود که عفونت به طور مکرر تکرار شود یا به درمان‌های دیگر پاسخ ندهد. امروزه این روش تنها در موارد خاصی مانند تکرار عفونت، عفونت مزمن، یا ایجاد بافت سرطانی در لوزه توصیه می‌شود. در موارد خاص، آدنوئیدها نیز ممکن است همراه با لوزه برداشته شوند.
عوارض جراحی برداشتن لوزه
مانند هر جراحی دیگری، برداشتن لوزه‌ها نیز می‌تواند خطراتی به همراه داشته باشد، از جمله:
- واکنش به بیهوشی: ممکن است بیمار پس از عمل دچار سردرد، حالت تهوع، استفراغ یا درد عضلانی شود.
- تورم: تورم زبان و سقف دهان در ساعات اولیه پس از جراحی ممکن است باعث مشکلات تنفسی شود.
این روش‌ها و نکات به کاهش علائم و درمان عفونت لوزه کمک می‌کنند، اما مشورت با پزشک برای انتخاب بهترین روش ضروری است.
بهترین فصل برای جراحی لوزه سوم
زمان مناسب برای جراحی لوزه سوم بهتر است در فصل‌های گرم‌تر یا معتدل انجام شود. فصل سرما معمولاً باعث تحریک لوزه‌ها و افزایش احتمال سرماخوردگی و عفونت می‌شود. بنابراین بهار و پاییز به دلیل هوای معتدل، انتخاب بهتری برای انجام این عمل هستند.
شربت‌های مناسب برای درمان لوزه سوم
در صورت بروز التهاب لوزه و ناراحتی‌های ناشی از آن، می‌توان از شربت‌های زیر با تجویز پزشک برای کاهش التهاب و بهبود علائم استفاده کرد:
- شربت آموکسی سیلین
- شربت آزیترومایسین
- شربت سفکسیم
- شربت دیفن هیدرامین
آنتی‌بیوتیک‌ها برای درمان لوزه سوم
برای درمان لوزه‌های چرکی و شدید، مصرف آنتی‌بیوتیک تحت نظر پزشک ضروری است. آنتی‌بیوتیک‌های خوراکی مانند پنی‌سیلین معمولاً به مدت ۱۰ روز تجویز می‌شوند. اگر بیمار به پنی‌سیلین حساسیت داشته باشد، داروهای جایگزین تجویز می‌شود. تکمیل دوره درمان بسیار اهمیت دارد تا عفونت به سایر بخش‌های بدن گسترش پیدا نکند.
درمان‌های گیاهی برای لوزه سوم در کودکان
اگرچه درمان‌های گیاهی جایگزین کاملی برای داروهای شیمیایی نیستند، اما می‌توانند در کاهش علائم و تسکین درد لوزه‌ها مؤثر باشند:
- آبلیمو و عسل: هر دو دارای خاصیت ضدباکتریایی هستند و ترکیب آن‌ها می‌تواند التهاب و عفونت را کاهش دهد.
- سیر: به دلیل خواص ضدالتهابی و ضدباکتریایی خود، می‌تواند به بهبود التهاب لوزه‌ها کمک کند.
- زردچوبه: به دلیل خاصیت آنتی‌اکسیدانی و ضدالتهابی، می‌تواند در کاهش التهاب و درد موثر باشد.
- شنبلیله: یک گیاه ضدالتهاب است که در کاهش تورم لوزه‌ها مفید است.
سرطان لوزه
سرطان لوزه‌ها زمانی اتفاق می‌افتد که سلول‌های لوزه به‌طور غیرطبیعی شروع به رشد کنند. این بیماری می‌تواند باعث ایجاد مشکل در بلع و حس گیر کردن غذا در گلو شود. سرطان لوزه اغلب زمانی تشخیص داده می‌شود که به غدد لنفاوی گردن گسترش یافته است. عواملی مانند مصرف الکل، سیگار کشیدن و ویروس پاپیلوما انسانی از محرک‌های این بیماری شناخته می‌شوند.
تفاوت کرونا و عفونت لوزه
علائمی مانند تب و گلودرد ممکن است در کرونا و عفونت لوزه مشترک باشند. اما بیماری کرونا معمولاً با علائمی مانند مشکل در تنفس، درد قفسه سینه، گرفتگی بینی و کاهش حس بویایی و چشایی همراه است. در مقابل، عفونت لوزه بیشتر با ورم لوزه‌ها، مشکل در بلع و تورم غدد لنفاوی گردن بروز می‌کند.
جدول مشکلات لوزه، علائم و درمان‌های پیشنهادی
| نوع مشکل لوزه | علائم | روش‌های درمانی |
| التهاب لوزه | گلودرد و تورم لوزه‌ها | درمان‌های گیاهی و سنتی |
| عفونت لوزه | ورم و چرک لوزه‌ها | مصرف آنتی‌بیوتیک |
| لوزه سوم | درد و سوزش هنگام بلع | داروهای ضدالتهاب و تسکین‌دهنده |
| سرطان لوزه | درد شدید هنگام بلع | شیمی‌درمانی و پرتودرمانی |
| سنگ لوزه | بوی بد دهان | جراحی و برداشتن لوزه‌ها |
نتیجه‌گیری و راهنمای مراجعه به پزشک
به طور کلی، لوزه‌ها زمانی که علائمی نداشته باشند، نیازی به درمان ندارند. بسیاری از علائم جزئی، مانند گلودرد یا ورم خفیف، با درمان‌های خانگی و استراحت قابل مدیریت هستند. اما اگر تورم لوزه‌ها به حدی باشد که باعث مشکل در تنفس شود، که البته نادر است، باید بلافاصله به پزشک گوش، حلق و بینی مراجعه شود. همچنین اگر هر یک از علائم زیر بروز کند، مراجعه به پزشک ضروری است:
- تب بالا
- سفت شدن گردن
- ضعف ماهیچه‌ها
- گلودردی که بیش از دو روز ادامه داشته باشد
پرسش و پاسخ
لوزه چیست و چه علائمی دارد؟
لوزه بافتی در انتهای گلو است که وظیفه دفاع از بدن در برابر عفونت‌ها را دارد. اگر ملتهب شود، علائمی مانند گلودرد، ورم و سوزش ظاهر می‌شود.
آیا عفونت لوزه باعث بوی بد دهان می‌شود؟
بله، عفونت یا التهاب مزمن لوزه‌ها و همچنین سنگ لوزه‌ها می‌توانند باعث بوی بد دهان شوند. در موارد شدید، برداشتن لوزه ممکن است به کاهش این مشکل کمک کند.
لوزه در چه صورتی خطرناک است؟
عفونت و التهاب لوزه معمولاً مشکل خاصی ایجاد نمی‌کنند و اغلب به راحتی درمان می‌شوند. اما در مواردی مانند ایجاد سنگ یا سرطان، درمان نشدن به موقع می‌تواند منجر به آسیب‌های جدی‌تری شود.
چرا لوزه سوم بزرگ می‌شود؟
دلایل مختلفی می‌تواند باعث بزرگ شدن لوزه سوم شود، از جمله:
- رفلاکس معده
- عفونت‌های ویروسی و باکتریایی
- آلرژی و تحریکات دستگاه تنفسی
فواید لوزه سوم چیست؟
هنوز به طور قطعی فوایدی برای وجود لوزه سوم شناسایی نشده است و این موضوع مورد بحث است.
درمان ورم لوزه سوم چگونه انجام می‌شود؟
درمان‌های مختلفی برای ورم لوزه سوم وجود دارد:
- درمان دارویی: استفاده از آنتی‌بیوتیک‌ها در صورت وجود عفونت.
- روش‌های گیاهی و خانگی: برای تسکین علائم و کاهش التهاب.
- جراحی: در موارد عودکننده یا شدید، جراحی لوزه ممکن است لازم باشد.
آیا برداشتن لوزه سوم باعث بزرگی لوزه‌های دهانی می‌شود؟
پس از برداشتن لوزه سوم، ممکن است تورم موقتی در دهان و لوزه‌های دهانی ایجاد شود که معمولاً به مرور زمان کاهش می‌یابد.
جراحی لوزه سوم در بزرگسالان و کودکان چگونه انجام می‌شود؟
جراحی معمولاً زمانی انجام می‌شود که لوزه‌ها دیگر نمی‌توانند از بدن در برابر عفونت محافظت کنند یا خود باعث ایجاد مشکل می‌شوند. این جراحی در کودکان به سرعت بهبود می‌یابد و نیاز کمتری به داروهای مسکن دارد.
آیا شیر مادر و لوزه سوم به هم ارتباطی دارند؟
التهاب یا عفونت لوزه سوم در مادران شیرده نیاز به قطع شیردهی ندارد و مادر می‌تواند به شیردهی خود ادامه دهد.
لیست پزشکان مرتبط:
محمدتقی خورسندی آشتیانیمتخصص گوش، حلق، بینی، گلو و جراحی سر و گردن | تهران- رضا ساریخانیمتخصص گوش، حلق، بینی، گلو و جراحی سر و گردن | تهران
- احمد دانشیمتخصص گوش، حلق، بینی، گلو و جراحی سر و گردن | تهران
- رضا چایچیانمتخصص گوش، حلق، بینی، گلو و جراحی سر و گردن | تهران
- شاهین صحراییمتخصص گوش، حلق، بینی، گلو و جراحی سر و گردن | تهران
- نسرین یزدانیمتخصص گوش، حلق، بینی، گلو و جراحی سر و گردن | تهران
- کمال هادیمتخصص گوش، حلق، بینی، گلو و جراحی سر و گردن — جراح زیبایی و ترمیمی بینی و صورت | تهران
- سمانه زندمتخصص گوش، حلق، بینی، گلو و جراحی سر و گردن | تهران
- علی اصغر ذوالفقاریمتخصص گوش، حلق، بینی - فلوشیپ فوق تخصصی جراحی پلاستیک بینی و صورت و فلوشیپ جراحی بینی و سینوس | تهران
- محمد حکیم الهیمتخصص گوش، حلق، بینی، گلو و جراحی سر و گردن | تهران
