شقاق چیست؟ علائم، علل و درمان فیشر مقعدی
شقاق یکی از بیماریهای شایع است که می‌تواند افراد در هر سنی را مبتلا کند. اگر شما نیز به شقاق مقعدی دچار هستید یا علائمی مشابه آن دارید، این مطلب را دنبال کنید. در ادامه، به شرح علائم این بیماری می‌پردازیم، دلایل ابتلا به آن را بررسی می‌کنیم، روش‌های تشخیص پزشک را توضیح می‌دهیم و گزینه‌های درمان موجود را معرفی می‌کنیم. همچنین به شما خواهیم گفت کدام روش درمان برای شما مناسب‌تر است، آیا احتمال عود بیماری بعد از درمان وجود دارد و چه عوارضی ممکن است در صورت عدم درمان رخ دهد.
اگر به شقاق مقعدی مبتلا هستید یا در ناحیه مقعد درد احساس می‌کنید، مراجعه به پزشک متخصص گوارش ضروری است
شقاق مقعدی (فیشر) چیست؟
فیشر مقعدی یا شقاق، یکی از مشکلات رایج دستگاه گوارش است. این وضعیت به پارگی‌های کوچکی در پوست نازک و مرطوب اطراف مقعد (مخاط) منجر می‌شود. این بیماری می‌تواند در هر سنی بروز کند. پارگی در این لایه نازک باعث می‌شود عضله اسفنکتر مقعدی قابل مشاهده گردد. این آسیب موجب اسپاسم عضله شده و در نتیجه بیماری پیشرفت می‌کند.
An anal fissure is a break or tear in the skin of the anal canal. Anal fissures may be noticed by bright red anal bleeding on toilet paper and undergarments, or sometimes in the toilet. If acute they are painful after defecation, but with chronic fissures, pain intensity often reduces and becomes cyclical. Wikipedia
Other names: Fissure in ano, rectal fissure شقاق مقعدی شکستگی یا پارگی در پوست کانال مقعد است. شقاق مقعدی ممکن است با خونریزی مقعدی قرمز روشن روی دستمال توالت و لباس زیر یا گاهی اوقات در توالت مشاهده شود. در صورت حاد بودن، پس از اجابت مزاج دردناک هستند، اما با شقاق مزمن، شدت درد اغلب کاهش می یابد و دوره ای می شود.
نام‌های دیگر: فیشر در آنو، شقاق رکتوم
اسپاسم عضله اسفنکتر مقعدی درد را افزایش داده و روند بهبودی را کند می‌کند. اگرچه این بیماری معمولاً جدی نیست، اما گاهی اوقات با روش‌های معمول درمان نمی‌شود. در بیشتر موارد، شقاق با نرم کردن مدفوع و استفاده از مسکن‌های ضد درد بهبود می‌یابد.
انواع شقاق
شقاق مقعدی در دو نوع اصلی مشاهده می‌شود که افراد ممکن است به آن مبتلا شوند:
- شقاق حاد: اگر این عارضه به تازگی ایجاد شده و علائم آن در کمتر از ۶ هفته برطرف شده است، شما با نوع حاد شقاق مواجه هستید.
- شقاق مزمن: در صورتی که از زمان بروز شقاق بیش از ۶ هفته گذشته باشد یا علائم آن پس از درمان بازگشته باشند، نوع مزمن شقاق در شما تشخیص داده می‌شود.
علائم شقاق مقعدی
شقاق مقعدی با مجموعه‌ای از علائم و نشانه‌ها خود را نشان می‌دهد. از شایع‌ترین علائم این بیماری می‌توان به موارد زیر اشاره نمود:
- درد شدید هنگام اجابت مزاج
- درد پایدار بعد از اجابت مزاج که ممکن است تا چند ساعت ادامه یابد
- مشاهده خون روشن در مدفوع یا بر روی دستمال پس از تمیز کردن
- ترک‌های مشهود روی پوست اطراف مقعد
- توده کوچک در ناحیه اطراف مقعد
- یبوست مداوم
- سوزش و خارش در ناحیه مقعد
- ترشحات بدبو
- احساس ناراحتی هنگام ادرار
- درد هنگام و بعد از اجابت مزاج از بارزترین علائم شقاق مقعدی است.
مراجعه به پزشک برای بررسی علائم شقاق
اگر هر یک از علائم فوق، مانند درد هنگام اجابت مزاج، خون در مدفوع یا ترک‌های مشهود روی پوست اطراف مقعد را تجربه کردید، ضروری است به یک فوق تخصص گوارش و کبد یا دکتر داخلی مراجعه کنید تا بیماری شما تشخیص داده و درمان شود.
علت ایجاد شقاق
شقاق مقعدی یا فیشر، یک مشکل رایج است که می‌تواند در هر سنی به‌ویژه بین ۲۰ تا ۴۰ سالگی عارض شود علل عمده این عارضه عبارتند از:
- یبوست مزمن و زور زدن هنگام دفع مدفوع
- دفع مدفوع بزرگ
- اسهال مزمن
- رابطه جنسی مقعدی
- وارد کردن اشیاء خارجی به مقعد
- زایمان
- بیماری کرون یا دیگر بیماریهای التهابی روده
- سرطان مقعد
- عفونت اچ‌آی‌وی
- بیماریهای عفونی مانند سل
- بیماریهای مقاربتی مانند سفلیس، سوزاک یا کلامیدیا
- اسپاسم یا سفتی عضلات اسفنکتر مقعدی
- وجود زخم در ناحیه آنورکتال
- کاهش جریان خون در ناحیه آنورکتال
- سرطان خون
عوامل خطر شقاق
برخی عوامل می‌توانند خطر ابتلا به فیشر مقعدی را افزایش دهند. این عوامل شامل موارد زیر است:
- یبوست: افرادی که دائماً دچار یبوست هستند و برای دفع مدفوع به زور نیاز دارند، بیشتر در معرض پارگی پوست اطراف مقعد قرار دارند.
- زایمان: این مشکل در زنان پس از زایمان بیشتر مشاهده می‌شود.
- بیماری کرون: این نوع بیماری التهابی روده باعث التهاب مزمن می‌شود و در نتیجه پوشش کانال مقعد حساس شده و احتمال پارگی افزایش می‌یابد.
- رابطه جنسی مقعدی
- سن: اگرچه این مشکل در هر سنی ممکن است بروز کند، اما با افزایش سن احتمال ابتلا کاهش می‌یابد.حدود یک نفر از هر ۱۰ نفر در طول زندگی خود به آن مبتلا می‌شود کودکان و بزرگسالان بین ۱۵ تا ۴۰ سال بیشتر در معرض خطر قرار دارند.
عوارض عدم درمان شقاق مقعدی
اگر شقاق مقعدی به موقع درمان نشود، می‌تواند منجر به عوارض زیر شود:
- عدم بهبودی (شقاق مزمن): اگر شقاق بیش از ۸ هفته طول بکشد، به نوع مزمن تبدیل می‌شود. در این حالت، درمان دشوارتر شده و احتمال عود مجدد افزایش می‌یابد.
- عود مجدد: افراد مبتلا به فیشر مقعدی، بیشتر در معرض ابتلای مجدد به این بیماری قرار دارند.
- گسترش پارگی به عضلات اطراف: در موارد شدید، پارگی ناشی از شقاق می‌تواند به عضله اسفنکتر مقعدی برسد. این امر، بهبودی را دشوارتر کرده و منجر به درد مزمن می‌شود.
تشخیص شقاق مقعدی
تشخیص شقاق مقعدی معمولاً با روش‌های زیر انجام می‌شود:
معاینه بالینی
پزشک ابتدا در مورد علائم و سابقه پزشکی شما سوالاتی می‌پرسد.
معاینه بصری مقعد: شقاق با چشم غیرمسلح قابل مشاهده است.
معاینه رکتوم (در موارد خاص): در این روش، پزشک با استفاده از دستکش و روغن، با انگشت ناهنجاری‌های موجود را لمس می‌کند. این روش به دلیل دردناک بودن، کمتر مورد استفاده قرار می‌گیرد.
آزمایش‌های تشخیصی
در صورتی که علت ایجاد شقاق مشخص نباشد، پزشک ممکن است آزمایش‌های تشخیصی مانند آندوسکوپی، سیگموئیدوسکوپی یا کولونوسکوپی را تجویز کند. این آزمایش‌ها به بررسی وضعیت دستگاه گوارش شما کمک می‌کنند.
درمان شقاق (فیشر مقعدی)
شقاق مقعدی معمولاً با روش‌های خانگی و نرم کردن مدفوع بهبود می‌یابد. با این حال، اگر این روش‌ها مؤثر نباشند، ممکن است به اقدامات پزشکی جدی‌تری مانند دارو یا جراحی نیاز باشد. در ادامه، روش‌های درمانی شقاق مقعدی را شرح می‌دهیم.
درمان دارویی
پزشک ممکن است از داروهای زیر برای درمان شقاق استفاده کند:
- نیتروگلیسیرین موضعی: این دارو باعث افزایش جریان خون در محل شقاق و شل شدن عضله اسفنکتر مقعد می‌شود. نیتروگلیسیرین معمولاً زمانی تجویز می‌شود که روش‌های خانگی بی‌اثر باشند. سردرد از عوارض شایع این دارو است.
- کرم‌های بی‌حس‌کننده موضعی: کرم‌هایی مانند لیدوکائین هیدروکلراید برای تسکین درد تجویز می‌شوند.
- تزریق سم بوتولینوم نوع A (بوتاکس): بوتاکس برای رفع اسپاسم عضله اسفنکتر مقعد تزریق می‌شود.
- داروهای فشار خون: این داروها به‌صورت خوراکی یا موضعی برای شل کردن عضله اسفنکتر تجویز می‌شوند، در صورتی که نیتروگلیسیرین بی‌اثر باشد.
- ملین‌ها: ملین‌ها به نرم کردن مدفوع کمک کرده و درد هنگام اجابت مزاج را کاهش می‌دهند.
- مسکن‌ها: برای کاهش درد بعد از اجابت مزاج، پزشک ممکن است مسکن‌هایی مانند ایبوپروفن تجویز کند.
درمان جراحی
در موارد شقاق مزمن یا علائم شدید که به داروها پاسخ نمی‌دهند، ممکن است جراحی توسط پزشک پیشنهاد شود. رایج‌ترین روش جراحی، اسفنکتروتومی داخلی جانبی است. در این روش، بخشی از عضله اسفنکتر مقعد بریده می‌شود تا اسپاسم و درد کاهش یابد. جراحی معمولاً ساده و سرپایی است و بیمار در همان روز مرخص می‌شود. بیشتر افراد پس از 2 تا 4 هفته بهبودی کامل پیدا می‌کنند.
لیزر شقاق
درمان شقاق با لیزر یکی از تکنیک‌های جدید جراحی شقاق است. در این روش، از لیزر برای برش اطراف مقعد استفاده می‌شود. پس از جراحی، نیاز به بخیه نیست و برش‌ها به سرعت التیام می‌یابند. لیزر باعث سفت شدن عضله اسفنکتر و بهبود سریع‌تر شقاق می‌شود.
درمان خانگی شقاق
در کنار درمان‌های پزشکی، روش‌های خانگی متعددی برای کمک به درمان و پیشگیری از فیشر مقعدی وجود دارد. در ادامه به برخی از این روش‌ها اشاره می‌کنیم:
- افزایش فیبر در رژیم غذایی: مصرف روزانه 25 تا 30 گرم فیبر به نرم شدن مدفوع و بهبود شقاق کمک می‌کند. میوه‌ها، سبزیجات، آجیل و غلات کامل منابع غنی از فیبر هستند.
- افزایش مصرف مایعات: نوشیدن مایعات کافی به جلوگیری از یبوست و بهبود شقاق کمک می‌کند.
- اجتناب از زور زدن هنگام اجابت مزاج: زور زدن می‌تواند باعث باز شدن مجدد پارگی‌های ترمیم‌شده یا ایجاد پارگی‌های جدید شود. سعی کنید بدون زور زدن مدفوع خود را دفع کنید.
- حمام گرم: نشستن در لگن آب گرم چند بار در روز، به تسکین درد پس از اجابت مزاج کمک می‌کند. همچنین می‌توانید از مسکن‌هایی مانند ایبوپروفن برای کاهش درد استفاده کنید.
- کپسول ویتامین E: استفاده از کپسول یا روغن ویتامین E که در داروخانه‌ها موجود است، می‌تواند به نرم شدن پوست اطراف مقعد و کاهش درد کمک کند.
- عسل: عسل می‌تواند تا حدی خونریزی، درد و خارش را کاهش دهد. با این حال، تحقیقات نشان داده که تاثیر آن کم بوده و بهتر است به همراه روش‌های دیگر استفاده شود.
- روغن حیوانی: روغن حیوانی می‌تواند به نرم شدن پوست اطراف مقعد و بازگشت حالت ارتجاعی عضلات مقعد کمک کند و در نتیجه درد پس از اجابت مزاج را کاهش دهد.
چه زمانی به پزشک مراجعه کنید؟
اگر به فیشر مقعد مبتلا هستید و هیچ یک از روش‌های خانگی برای شما کارساز نبود، ضروری است به پزشک متخصص گوارش و کبد مراجعه کنید یا با دکتر داخلی مشاوره تلفنی داشته باشید. این متخصصان می‌توانند راهکارهای درمانی مناسب‌تری برای تسکین درد و بهبودی شقاق ارائه دهند.
See your health care provider if you have pain during bowel movements or notice blood on stools or toilet paper after a bowel movement. Mayoclinic
اگر در حین اجابت مزاج درد داشتید یا بعد از اجابت مزاج متوجه خون روی مدفوع یا دستمال توالت شدید به پزشک مراجعه کنید.
پیشگیری از شقاق مقعدی
با انجام برخی تغییرات در سبک زندگی و رعایت نکات ساده، می‌توان از بروز فیشر مقعدی پیشگیری کرد. این اقدامات عبارتند از:
- افزایش مصرف فیبر در رژیم غذایی
- مصرف روزانه مواد غذایی حاوی فیبر مانند میوه‌ها، سبزیجات، غلات کامل و آجیل، مدفوع را نرم‌تر کرده و به کاهش یبوست کمک می‌کند.
- مصرف کافی مایعات
- نوشیدن آب و سایر مایعات به مقدار کافی در طول روز، بدن را هیدراته نگه می‌دارد و دفع مدفوع را آسان‌تر می‌کند.
- ورزش منظم
- انجام حداقل 150 دقیقه فعالیت بدنی در هر هفته، به بهبود عملکرد دستگاه گوارش و پیشگیری از یبوست کمک می‌کند.
پیشگیری از شقاق در نوزادان
برای کاهش خطر ایجاد شقاق در نوزادان، رعایت موارد زیر ضروری است:
- تعویض منظم پوشک: پوشک نوزاد را به طور مرتب عوض کنید تا پوست ناحیه مقعد خشک و تمیز بماند و از تحریک آن جلوگیری شود.
- مراجعه به پزشک در صورت یبوست: اگر نوزاد دچار یبوست شد، حتماً برای درمان مناسب و پیشگیری از ایجاد شقاق، به پزشک مراجعه کنید.
در تصویر پارگی لایه نازک اطراف مقعد را دیده می شود. تشخیص شقاق مقعدی با معاینه بالینی و مشاهده علائم ظاهری توسط پزشک صورت می گیرد.
نتیجه‌گیری و راهنمای مراجعه به پزشک
شقاق مقعدی یک عارضه گوارشی شایع است که با افزایش سن احتمال ابتلا به آن کاهش می‌یابد. این بیماری ناشی از پارگی در لایه نازک اطراف مقعد است که باعث درد شدید، به‌ویژه هنگام و بعد از اجابت مزاج، می‌شود. همچنین ممکن است خون روشن روی مدفوع مشاهده شود. یبوست، اسهال مزمن، رابطه جنسی مقعدی، زایمان، بیماری کرون و سرطان روده از جمله علل ایجاد شقاق هستند.
برای تسکین درد و درمان شقاق، برطرف کردن یبوست ضروری است. اگر بیماریهای زمینه‌ای مانند کرون عامل ایجاد شقاق باشند، باید درمان شوند. در حالی که درمان‌های خانگی اغلب مؤثر هستند، گاهی نیاز به دارو یا جراحی وجود دارد.
سوالات متداول
آیا شقاق مقعدی خطرناک است؟
معمولاً این عارضه جدی نیست و به خودی خود بهبود می‌یابد. با این حال، در صورت مزمن شدن، احتمال عود آن بیشتر است و می‌تواند اجابت مزاج را بسیار دردناک کند.
اگر شقاق درمان نشود، چه خطراتی دارد؟
در صورت مزمن شدن و عدم درمان، شقاق می‌تواند گسترش یابد و درد شدیدی ایجاد کند. بنابراین، اگر این عارضه بیش از ۸ هفته طول بکشد، باید تحت درمان دارویی یا جراحی قرار گیرد.
بهترین پماد برای شقاق مقعدی کدام است؟
پزشکان معمولاً نیتروگلیسیرین موضعی را برای درمان شقاق تجویز می‌کنند. این پماد با افزایش جریان خون در اسفنکتر مقعد به شل شدن عضله اسفنکتر کمک می‌کند.
آیا اسهال باعث ایجاد شقاق می‌شود؟
اسهال مزمن می‌تواند منجر به ایجاد فیشر مقعد شود. در صورت ابتلا به اسهال مزمن، باید برای درمان آن اقدام کنید.
آیا بیماریهای مقاربتی بر شقاق مقعدی تأثیر دارند؟
برخی بیماریهای مقاربتی مانند سفلیس، کلامیدیا یا سوزاک می‌توانند احتمال پارگی اطراف مقعد را افزایش دهند. اگر به این بیماری‌ها مبتلا هستید، باید درمان مناسب را دریافت کنید.
آیا بارداری و زایمان باعث ایجاد شقاق می‌شود؟
این عارضه در زنان پس از زایمان شایع است و ممکن است به دلیل فشار زیاد در دوران بارداری و زایمان باشد. این نوع شقاق معمولاً پس از چند هفته بهبود می‌یابد
آیا افرادی که سرطان روده دارند به شقاق مبتلا می‌شوند؟
بله، برخی سرطان‌ها مانند سرطان روده، سرطان مقعد و سرطان خون می‌توانند نقش مهمی در ایجاد شقاق مقعدی داشته باشند.
آیا درد مقعد به تنهایی نشانه شقاق است؟
درد مقعد می‌تواند ناشی از عوامل مختلفی باشد. اگر درد مقعد پس از اجابت مزاج یا هنگام مدفوع کردن همراه با مشاهده پارگی‌های کوچک در اطراف مقعد باشد، احتمالاً به شقاق مبتلا هستید.
آیا رابطه جنسی مقعدی باعث شقاق می‌شود؟
رابطه جنسی مقعدی از علل شایع شقاق محسوب نمی‌شود، اما کشیدگی بیش از حد پوست در طول رابطه می‌تواند منجر به این مشکل شود.
آیا التهاب اطراف سوراخ مقعد نشانه شقاق است؟
التهاب می‌تواند نشانه‌ای از فیشر مقعدی باشد، اما بیماریهای التهابی دیگری مانند بیماری کرون نیز ممکن است چنین علامتی داشته باشند و باید توسط پزشک تشخیص داده شوند.
چرا من دائما دچار شقاق می‌شوم؟
افرادی که یک بار به شقاق مبتلا شده‌اند، ممکن است دوباره دچار این بیماری شوند. احتمال عود مجدد شقاق مقعدی زیاد است.
مدت بستری بعد از عمل شقاق چقدر است؟
جراحی شقاق معمولاً ساده است و بیماران می‌توانند در همان روز مرخص شوند و نیازی به بستری شدن در بیمارستان ندارند.
آیا امکان عود شقاق بعد از عمل وجود دارد؟
اگرچه احتمال عود شقاق پس از جراحی وجود دارد، اما این احتمال کم است. درمان‌های خانگی و دارویی برای شقاق مزمن معمولاً مؤثر نیستند و در این شرایط جراحی توصیه می‌شود.
برای افرادی که اسپاسم مقعدی به همراه شقاق دارند چه روشی مناسب است؟
برای این افراد معمولاً لیزر شقاق توصیه می‌شود. همچنین می‌توان از داروها و پمادهای خاص برای کاهش اسپاسم مقعدی استفاده کرد.
افرادی که شقاق دارند چه خوراکی‌هایی باید مصرف کنند؟
این افراد باید مصرف فیبر را در رژیم غذایی خود افزایش دهند، زیرا فیبر به نرم شدن مدفوع کمک می‌کند. همچنین مصرف زیاد مایعات برای جلوگیری از یبوست توصیه می‌شود.
برای کاهش درد شقاق چه راهکاری وجود دارد؟
برای کاهش درد بعد از اجابت مزاج، می‌توانید چندین بار در روز در تشت آب گرم بنشینید. این روش درد را کاهش داده و عضلات را نرم می‌کند. اگر این روش مؤثر نبود، می‌توانید از داروهای مسکن بدون نسخه استفاده کنید.
آیا وازلین برای شقاق خوب است؟
بله، وازلین می‌تواند به نرم شدن پوست اطراف مقعد کمک کند و درد بعد از اجابت مزاج را کاهش دهد. وازلین باید فقط برای استعمال خارجی استفاده شود.
شقاق با هموروئید چه فرقی دارد؟
هموروئید یا بواسیر ناشی از فشار در وریدهای مقعد و رکتوم است و در طول روز باعث درد می‌شود، در حالی که شقاق معمولاً هنگام اجابت مزاج درد دارد. درمان‌های خانگی برای هر دو عارضه اغلب مشابه است.
لیست پزشکان مرتبط:
مهران بابایی فومشیفوق تخصص گوارش و کبد بالغین | تهران- فرهاد زمانیفوق تخصص گوارش و کبد بالغین | تهران
- سید مؤید علویانفوق تخصص بیماریهای گوارش وکبد | تهران
- ناصر ابراهیمی دریانیفوق تخصص گوارش و کبد بالغین | تهران
- محسن امینیفوق تخصص گوارش و کبد بالغین | تهران
- مهدی باباییفوق تخصص گوارش و کبد بالغین | تهران
- مهری پورآدینهفوق تخصص گوارش و کبد (آندوسکوپی، کولونوسکوپی، پلیپ روده و معده، بوتاکس) | تهران
- فائزه الماسیفوق تخصص گوارش و کبد | تهران
- حسین صالحیفوق تخصص گوارش و کبد و مجاری صفراوی | تهران
- علیرضا سیاحفوق تخصص گوارش و کبد | تهران
